Dane szczegółowe książki
Psychologia ekonomiczna / Tyszka, Tadeusz (1939-)
Autorzy
Tytuł
Psychologia ekonomiczna
Wydawnictwo
Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, 2004
Numer wydania
1
ISBN
83-89120-90-9
Hasła przedmiotowe
Informacje dodatkowe
opisy grafik i wykresów znajdują się w tekście alternatywnym
Spis treści
pokaż spis treści
CZĘŚĆ 1. OGÓLNA
Wprowadzenie Tadeusz Tyszka 3
Rozdział 1. Psychologia i ekonomia Karl-Erik Wärneryd 7
1.1. Wprowadzenie 7
1.2. Szkic tła historycznego 8
1.2.1. Krótka historia psychologii 8
1.2.2. Rzut oka na historię ekonomii 11
1.2.3. O poglądach kilku czołowych ekonomistów na współczesną psychologię 16
1.2.4. Najnowsze osiągnięcia 19
1.3. Eksperyment w psychologii i w ekonomii 21
1.3.1. Metody badań stosowane w psychologii i ekonomii 21
1.3.2. Krótka charakterystyka kontrolowanych eksperymentów 22
1.3.3. Realizm eksperymentalny i życiowy w eksperymentach kontrolowanych 25
1.4. Psychologia ekonomiczna 26
1.4.1. Psychologia ekonomiczna i ekonomia behawioralna 26
1.5. Psychologia makro(ekonomiczna) 28
1.5.1. Mikro czy makro? 28
1.5.2. Stosowanie miar zagregowanych 29
1.5.3. Psychologia makroekonomiczna 30
1.5.4. Zastosowanie segmentacji rynku w marketingu 33
1.6. Przyszłość psychologii ekonomicznej 34
Rozdział 2. Problem racjonalności podmiotów ekonomicznych
Bartłomiej Dzik, Tadeusz Tyszka 39
2.1. Założenie o racjonalności zachowań ludzkich i jego konsekwencje 39
2.2. Zasada maksymalizacji użyteczności: postulaty i obiekcje 43
2.3. Ewolucja pojęcia racjonalności: racjonalność przy podejmowaniu ryzyka 47
2.4. Racjonalność ograniczona 55
2.5. Wybór w czasie 58
2.5.1. Anomalie wyboru w czasie 61
RAMKA 2.1 Uszkodzenia mózgu a percepcja przyszłych zysków i strat 67
2.6. Racjonalność a samokontrola 67
RAMKA 2.2 Człowiek jako organizacja 71
2.7. Racjonalność a emocje 71
2.7.1. Negatywny wpływ emocji 72
2.7.2. Pozytywny wpływ emocji 72
Rozdział 3. Percepcja działań ekonomicznych Tomasz Zaleśkiewicz 76
3.1. Psychofizyka i psychologia percepcji 76
3.1.1. Psychofizyka i progi percepcyjne 76
3.1.2. Rola kontekstu w spostrzeganiu 79
3.2. Percepcja działań ekonomicznych 82
3.3. Percepcja ryzyka ekonomicznego 90
Rozdział 4. Oczekiwania ekonomiczne i zachowania inwestycyjne
Gerrit Antonides 102
4.1. Intencje zakupowe 102
4.2. Oczekiwania 104
4.3. Zaufanie konsumenckie 106
4.4. Oczekiwania dotyczące inwestycji 111
4.5. Horyzont czasowy i preferencje dotyczące inwestycji ryzykownych 115
4.6. Etyczne inwestycje 116
4.7. Wstępne oferty publiczne 117
4.8. Podsumowanie 118
RAMKA 4.1 Samospełniające się oczekiwania 118
Rozdział 5. Własność i posiadanie
Małgorzata Górnik-Durose, Zbigniew Zaleski 123
5.1. Wprowadzenie 123
5.2. Pojęcia „własność" i „posiadanie", ich geneza i status psychologiczny 125
5.2.1. Posiadanie na własność 125
RAMKA 5.1 Posiadanie i własność 125
5.2.2. Poczucie własności 127
5.2.3. Stosunek właściciela do posiadanego mienia 128
5.3. Własność i motywacja 129
5.3.1. Motywacyjna funkcja własności 130
5.3.2. Zawiść o cudze mienie i pokusa przywłaszczenia sobie cudzego dobra 131
5.3.3. Własność wspólna i jej psychologiczne implikacje 133
5.3.3.1. Tragedia wspólnej łąki 134
5.3.3.2. Dylemat wolnej jazdy 136
5.4. Skąd się bierze skłonność do gromadzenia zasobów materialnych 138
5.4.1. Perspektywa biologiczna - czy jesteśmy wyposażeni w instynkt posiadania? 139
5.4.2. Perspektywa indywidualna - czy to, kim jesteśmy, zależy od tego, co posiadamy? 141
5.4.3. Perspektywa interpersonalna i kulturowa - co o nas mówią zgromadzone dobra materialne? 146
5.5. Materializm, czyli jak się różnimy w stosunku do dóbr materialnych 149
5.6. Społeczno-kulturowy kontekst stosunku do dóbr materialnych, czyli jak indywidualiści i kolektywiści traktują posiadane dobra 151
Rozdział 6. Psychologia pieniądza Tadeusz Tyszka, Tomasz Zaleśkiewicz 161
6.1. Ekonomiczne i psychologiczne osobliwości pieniądza 161
6.2. Pieniądz prymitywny i pieniądz nowoczesny 165
6.3. Pieniądz w świetle psychologii uczenia się 174
6.4. Percepcja pieniądza 177
6.4.1. Procesy emocjonalne a percepcja pieniądza 177
6.4.2. Procesy poznawcze a percepcja pieniądza. Złudzenie pieniądza 179
6.5. Postawy ludzi w stosunku do pieniądza 180
6.6. Psychopatologia zachowań związanych z pieniądzem 186
Rozdział 7. Ekonomiczne przesłanki i efekty dobrostanu psychicznego
Janusz Czapiński 192
7.1. Dobrostan psychiczny 192
7.1.1. Dwie tradycje: hedonizm i eudajmonizm 193
7.1.2. Obiektywna i subiektywna jakość życia 197
7.1.3. Korelaty dobrostanu psychicznego 199
7.1.4. Teorie dobrostanu psychicznego 203
7.2. Dobrobyt ekonomiczny a dobrostan psychiczny 204
7.2.1. Bogactwo a szczęście narodów 204
7.2.2. Bogactwo a szczęście jednostki 208
7.2.3. Zmiana dochodów a szczęście jednostki i narodu 209
7.2.4. Pieniądze dają szczęście czy szczęście daje pieniądze? 212
7.2.5. Teorie wyjaśniające związek między ekonomicznym i psychicznym dobrostanem 215
7.2.5.1. Teoria potrzeb 216
7.2.5.2. Teorie rozbieżności 217
7.2.5.3. Teorie adaptacji 218
7.2.5.4. Teorie wartości, pragnień i celów 222
7.2.5.5. Teoria genetyczna 224
7.2.5.6. Teorie „szczęśliwego atraktora" 227
7.3. Konsumpcja i materializm a dobrostan psychiczny, czyli demaskowanie amerykańskiego marzenia 230
7.4. Inflacja i bezrobocie a dobrostan psychiczny 234
7.5. Podsumowanie 235
Rozdział 8. Dylematy społeczne Janusz Ł. Grzelak 243
8.1. Czym są dylematy społeczne? 243
8.1.1. Dylematy ograniczonych zasobów 244
8.1.2. Dylematy dóbr publicznych 245
8.2. Rozwiązania dylematów 247
8.2.1. Zmiana sytuacji 248
8.2.2. Rozwiązania strukturalne 248
8.2.2.1. Tworzenie i zmiana reguł 248
8.2.2.2. Zmiana struktury zysków i strat 248
8.2.2.3. Przekazanie kontroli innym 249
8.2.2.4. Prywatyzacja 250
8.2.2.5. Rozwiązania technologiczne 250
8.2.3. Wybór działania dostępnego w danej sytuacji 251
8.3. O metodzie 251
8.3.1. Gry eksperymentalne 251
8.3.2. Eksperymentalne symulacje dylematów 256
8.3.3. Inne metody 257
8.4. Wyniki badań 257
8.4.1. Zachowanie ludzi w sytuacjach dylematów 258
8.4.1.1. Struktura zysków i strat 258
8.4.1.2. Czas 260
8.4.1.3. Interakcja między partnerami 261
8.4.1.4. Zauważalność i rozpoznawalność 262
8.4.1.5. Porozumiewanie się 264
8.4.1.6. Tożsamość społeczna 264
8.4.1.7. Lęk i chciwość 264
8.4.1.8. Orientacje społeczne 265
8.4.1.9. Orientacje społeczne. Implikacje teoretyczne 267
8.4.2. Wycofanie się 268
8.4.3. Strukturalne zmiany sytuacji 269
8.5. Uwagi końcowe 270
8.5.1. O teorii 270
8.5.2. O zastosowaniach 271
8.5.3. O dalszych badaniach 272
Rozdział 9. W jaki sposób nabywamy pojęcia i wartości ekonomiczne
Christine Roland-Lévy 277
9.1. Wprowadzenie 277
9.2. Dlaczego bada się socjalizację ekonomiczną? 278
9.3. Różne zagadnienia analizowane w ramach socjalizacji ekonomicznej 278
9.3.1. Oszczędzanie i system podatkowy 279
9.3.1.1. Oszczędzanie 279
9.3.1.2. Podatki i system podatkowy: badanie rozumienia skutków zniesienia podatków 281
9.3.2. Teoria Piageta i teoria Bandury 284
9.3.3. Ubezpieczenie: co może być i co powinno być ubezpieczane? 286
9.3.4. Praca i bezrobocie: w jaki sposób oba zjawiska są spostrzegane? 288
9.3.4.1. Jak rozumiane jest pojęcie bezrobocia? 288
9.3.4.2. Praca i bezrobocie 289
RAMKA 9.1 Czy wprowadzenie euro może powodować zmiany w poczuciu przynależności? 290
9.4. Podsumowanie 292
9.4.1. Różne orientacje badawcze 292
9.4.2. W jaki sposób bada się nabywanie pojęć i wartości ekonomicznych? 293
9.4.3. Nie wszystkie dzieci są takie same: czynniki wpływające na różnice 295
9.5. Jak można wykorzystać to, co zostało zaprezentowane w tym rozdziale 296
CZĘŚĆ 2. SZCZEGÓŁOWA
Rozdział 10. Przedsiębiorczość i podejmowanie ryzyka
Tomasz Zaleśkiewicz 303
10.1. Przedsiębiorczość i przedsiębiorcy. Ujęcie ekonomiczne i psychologiczne 303
10.2. Kim są przedsiębiorcy? Badania nad indywidualnymi charakterystykami 308
10.3. Jak myślą przedsiębiorcy? Badania nad procesami poznawczymi 314
10.3.1. W jaki sposób przedsiębiorcy myślą przed założeniem firmy? 315
10.3.2. W jaki sposób przedsiębiorcy zbierają informacje i podejmują decyzje? 318
10.3.3. W jaki sposób przedsiębiorcy radzą sobie ze skutkami swoich działań? 320
10.4. Przedsiębiorcy wobec ryzyka 322
10.4.1. Definiowanie ryzyka 323
10.4.2. Czy przedsiębiorcy lubią ryzyko? 324
10.4.3. W jaki sposób przedsiębiorcy oceniają ryzyko? 326
Rozdział 11. Finanse behawioralne Piotr Zielonka 334
11.1. O efektywności rynku 334
11.2. Nowoczesne finanse 335
11.2.1. Teoria portfelowa Markowitza 336
11.2.2. Model CAPM 337
RAMKA 11.1 Model wyceny aktywów kapitałowych CAPM 337
11.3. Rzeczywisty obraz rynku 338
11.3.1. Efektywny rynek? 339
11.3.2. Wybrane anomalie (odstępstwa od efektywności rynku) 340
11.3.2.1. Dodatnie krótkoterminowe autokorelacje między stopami zwrotu 340
11.3.2.2. Ujemne średnioterminowe autokorelacje między stopami zwrotu 340
11.3.2.3. Efekt kalendarza 340
11.3.2.4. Efekt wielkości firmy 340
11.3.2.5. Paradoks zamkniętych funduszy powierniczych 340
11.3.2.6. Efekt konsekwentnego wyboru akcji spadkowych 341
11.4. Skłonności poznawcze inwestorów 342
11.4.1. Dwie przeciwstawne tendencje: nierespektowanie prawa regresji do średniej oraz złudzenie gracza 342
11.4.2. Sentyment inwestycyjny, czyli nadreaktywność oraz subreaktywność w stosunku do pojawiających się informacji 344
11.4.3. Zjawisko nadmiernej pewności siebie oraz złudzenie kontroli 345
11.4.4. Wiedziałem, że to się zdarzy (efekt myślenia wstecznego) 347
11.4.5. Heurystyka zakotwiczenia 347
11.4.6. Heurystyka dostępności 348
11.5. Skłonności motywacyjne inwestorów 349
11.5.1. Efekt unikania strat i efekt utopionych kosztów 350
11.5.2. Księgowanie umysłowe i jego konsekwencje 351
11.5.2.1. Efekt posiadania 352
11.5.2.2. Efekt status quo 352
11.5.2.3. Efekt przywiązania 353
11.5.2.4. Pułapki związane z wynikami ostatnio dokonanej inwestycji 353
11.5.3. Efekt dyspozycji 354
11.5.4. Krótkowzroczne unikanie strat 355
11.5.5. Dysonans poznawczy 356
11.6. Jak wykorzystać pułapki psychologiczne, w które mogą wpaść inwestorzy, czyli manipulacje na rynkach finansowych 357
11.7. O wybranych problemach analizy technicznej 358
11.8. Podsumowanie 362
Rozdział 12. Psychologiczne podstawy marketingu Andrzej Falkowski 368
12.1. Wprowadzenie 368
12.2. Segmentacja rynku 372
12.2.1. Mikroekonomiczna teoria różnicowania ceny 374
12.2.2. Segmentacja rynku jako proces 377
12.2.2.1. Segmentacja demograficzna 378
12.2.2.2. Segmentacja psychograficzna 379
12.3. Produkt i marka 383
12.3.1. Pozycjonowanie produktu 384
12.3.2. Klasyfikacja produktów ze względu na wpływ grup odniesienia 388
12.4. Miejsce 390
12.5. Promocja i cena 392
12.5.1. Strategie promocyjne 392
12.5.2. Strategie cenowe 393
12.6. Planowanie marketingowe oraz implementacja i kontrola marketingowa 394
12.6.1. Marketingowa krótkowzroczność i cel strategiczny 395
12.6.2. Implementacja i kontrola 398
Rozdział 13. Reklama i jej wpływ na zakupy Dariusz Doliński 402
13.1. Żyjemy w świecie reklamy 402
13.2. Procesy poznawcze 403
13.2.1. Percepcja 403
13.2.2. Uwaga 408
13.2.3. Warunkowanie klasyczne 409
13.2.4. Przetwarzanie informacji 411
13.2.5. Pamięć 413
13.2.6. Język reklamy 414
13.3. Inne aspekty skuteczności przekazu reklamowego 416
13.3.1. Człowiek w reklamie 417
13.3.2. Emocje i pobudzenie fizjologiczne 419
13.3.3. Humor w reklamie 421
13.4. Wpływ reklamy na dokonywanie zakupu 422
Rozdział 14. Zachowania konsumenckie Tadeusz Tyszka 427
14.1. Wprowadzenie 427
14.2. Nabywanie informacji z zewnętrznych i wewnętrznych źródeł informacji 428
14.3. Kupowanie refleksyjne 432
14.3.1. Strategie wyboru 432
14.3.2. Nabywcy instytucjonalni 436
14.3.3. Reakcje konsumentów na dodanie produktowi nowej cechy 438
14.3.4. Poszukiwanie różnorodności 440
14.4. Kupowanie nieplanowane - reakcje konsumentów na zabiegi marketingowe 442
14.4.1. Odpowiednia atmosfera w sklepie i inne zabiegi zatrzymujące w nim klientów 442
14.4.2. Wystawy, reklama wewnątrz sklepowa, promocje cenowe 443
14.4.3. Reakcje konsumentów na cenę - księgowanie umysłowe 444
14.4.3.1. Cena odniesienia 445
14.4.3.2. Tworzenie odrębnych budżetów przez konsumentów 446
14.4.3.3. Zasady umysłowego księgowania 446
14.4.4. Kształtowanie mody 448
14.5. Kupowanie nawykowe - przywiązanie do marki 449
14.6. Konsumenckie oczekiwania i zadowolenie 453
14.6.1. Reakcje konsumentów na stan zadowolenia 454
14.6.2. Reakcje konsumentów na stan braku zadowolenia 455
14.6.2.1. Powstrzymywanie się od zakupu 455
14.6.2.2. Reakcje słowne 456
14.6.2.3. Brak reakcji 458
RAMKA 14.1 Reakcje konsumentów na opóźnienia 458
Rozdział 15. Negocjacje Marek Tokarz, Tadeusz Tyszka 462
15.1. Pojęcie negocjacji 462
RAMKA 15.1 Gry ściśle i nieściśle antagonistyczne 463
15.2. Logika negocjowania 465
15.3. Podstawowe pojęcia 469
15.4. Negocjowanie integracyjne: zwiększanie wielkości puli do podziału 472
15.5. Szczegółowe techniki i tricki stosowane w negocjacjach 475
15.5.1. Balon próbny 476
15.5.2. Skubanie 477
15.5.3. Rzekomy zwierzchnik 478
15.5.4. Zły policjant - dobry policjant 479
15.5.5. Zamiana ról 480
15.5.6. Pozorne ustępstwo 480
15.5.7. Fałszywa BATNA 481
15.6. Wpływ niezależnych czynników zewnętrznych na negocjacje 482
15.7. Negocjacje z trudnym partnerem 485
15.8. Typowe błędy popełniane podczas negocjacji 488
15.8.1. Nieracjonalna eskalacja 489
15.8.2. Zamknięta pula do podziału 490
15.8.3. Znaczenie sformułowania problemu 490
15.8.4. Nadmierna pewność siebie 493
Rozdział 16. Podatki Małgorzata Niesiobędzka 495
16.1. Wprowadzenie 495
16.2. Formy podatków 497
16.3. Funkcje podatków 498
16.4. Wiedza o podatkach 500
16.5. Wysokość podatków i konsekwencje wysokich podatków 502
16.5.1. Podatki a motywacja do pracy 502
RAMKA 16.1 Wysokość stawki podatkowej a aktywność pozazawodowa 504
16.5.2. Skutki wysokości podatków 504
16.6. Sprawiedliwość podatków 506
16.6.1. Sprawiedliwość wymiany między obywatelami i państwem 510
16.6.2. Wiedza a postawy wobec podatków 511
16.7. Złożoność podatków 513
16.7.1. Złożoność podatków a ich sprawiedliwość 514
RAMKA 16.2 Znaczenie wiedzy dla oceny sprawiedliwości podatków 515
16.8. Uchylanie się od płacenia podatków 517
16.8.1. Ujęcie oszustw podatkowych przez Strümpla 518
16.8.2. Ujęcie oszustw podatkowych przez Weigela, Hessinga i Elffersa 518
16.8.3. Zachowania podatników w świetle teorii postaw 523
16.8.4. Zachowania podatników w świetle teorii reaktancji 524
16.8.5. Zachowania podatników w świetle teorii perspektywy 524
Rozdział 17. Oszczędzanie Karl-Erik Wärneryd 530
17.1. Czym jest oszczędzanie? 530
17.1.1. Źródła i główne funkcje oszczędzania 530
17.1.2. Definicje oszczędzania 531
17.2. Przegląd teorii oszczędzania 533
17.2.1. Pożytki wynikające z teorii 533
17.2.2. Czy istnieje powszechnie akceptowana teoria oszczędzania? 533
17.3. Psychologiczne założenia we wczesnych ekonomicznych teoriach oszczędzania 536
17.4. Psychologia i współczesne ekonomiczne teorie oszczędzania 539
17.4.1. Psychologiczne założenia hipotezy cyklu życia 541
17.4.1.1. Pragnienie efektywnej akumulacji i poprawy 542
17.4.1.2. Rola nawyku zapobiegliwości 543
17.4.1.3. Samokontrola i siła woli jako determinanty zapobiegliwości 543
17.4.1.4. Niepewność przyszłości i rola oczekiwań 544
17.4.1.5. Selektywna percepcja i ograniczone zdolności poznawcze 546
17.4.1.6. Horyzont czasowy i postawa wobec przyszłości 547
17.4.1.7. Dalsze kwestie psychologiczne 548
17.5. Schemat psychologicznych badań nad oszczędzaniem 549
17.5.1. Zastosowania schematu 553
17.6. Hierarchiczny model motywów oszczędzania 554
17.6.1. Implikacje modelu 556
17.7. Badania nad oszczędzaniem w gospodarstwach domowych 557
17.7.1. Motywy oszczędzania i postawy wobec oszczędzania 559
17.7.2. Badania eksperymentalne nad zachowaniami związanymi z oszczędzaniem 560
17.8. Jak posiąść umiejętność oszczędzania 562
Rozdział 18. Hazard Bartłomiej Dzik 567
18.1. Czym jest hazard? 567
18.2. Psychologiczne wyjaśnienia fenomenu hazardu 569
18.2.1. Behawioryzm i psychoanaliza 569
18.2.2. Psychologia poznawcza: heurystyki i zniekształcenia 572
18.2.3. Hazard patologiczny 575
RAMKA 18.1 Diagnozowanie hazardu patologicznego 576
18.3. Ograniczona trafność badań psychologicznych przeprowadzonych w laboratorium 576
18.4. Iluzja kontroli i myślenie magiczne 578
18.4.1. Iluzja kontroli 578
18.4.2. Kostki do gry i spora dawka magii 579
18.5. Losowość, przypadek i szczęście 581
18.5.1. Spostrzeganie losowości 581
18.5.2. Wiara w szczęście 584
18.6. Psychologiczna specyfika wybranych odmian hazardu 586
18.6.1. Loterie i gry liczbowe - ignorowanie rachunku prawdopodobieństwa 586
RAMKA 18.2 Wpływ graficznej reprezentacji liczb na kuponie lotto na wybory graczy 591
18.6.2. Blackjack - świadome odrzucenie optymalnych strategii 591
18.6.3. Automaty do gry - duża rola „bliskiego chybienia"? 595
18.7. Podsumowanie - dlaczego warto badać hazard? 595
Indeks nazwisk 601
Indeks rzeczowy 609
Wprowadzenie Tadeusz Tyszka 3
Rozdział 1. Psychologia i ekonomia Karl-Erik Wärneryd 7
1.1. Wprowadzenie 7
1.2. Szkic tła historycznego 8
1.2.1. Krótka historia psychologii 8
1.2.2. Rzut oka na historię ekonomii 11
1.2.3. O poglądach kilku czołowych ekonomistów na współczesną psychologię 16
1.2.4. Najnowsze osiągnięcia 19
1.3. Eksperyment w psychologii i w ekonomii 21
1.3.1. Metody badań stosowane w psychologii i ekonomii 21
1.3.2. Krótka charakterystyka kontrolowanych eksperymentów 22
1.3.3. Realizm eksperymentalny i życiowy w eksperymentach kontrolowanych 25
1.4. Psychologia ekonomiczna 26
1.4.1. Psychologia ekonomiczna i ekonomia behawioralna 26
1.5. Psychologia makro(ekonomiczna) 28
1.5.1. Mikro czy makro? 28
1.5.2. Stosowanie miar zagregowanych 29
1.5.3. Psychologia makroekonomiczna 30
1.5.4. Zastosowanie segmentacji rynku w marketingu 33
1.6. Przyszłość psychologii ekonomicznej 34
Rozdział 2. Problem racjonalności podmiotów ekonomicznych
Bartłomiej Dzik, Tadeusz Tyszka 39
2.1. Założenie o racjonalności zachowań ludzkich i jego konsekwencje 39
2.2. Zasada maksymalizacji użyteczności: postulaty i obiekcje 43
2.3. Ewolucja pojęcia racjonalności: racjonalność przy podejmowaniu ryzyka 47
2.4. Racjonalność ograniczona 55
2.5. Wybór w czasie 58
2.5.1. Anomalie wyboru w czasie 61
RAMKA 2.1 Uszkodzenia mózgu a percepcja przyszłych zysków i strat 67
2.6. Racjonalność a samokontrola 67
RAMKA 2.2 Człowiek jako organizacja 71
2.7. Racjonalność a emocje 71
2.7.1. Negatywny wpływ emocji 72
2.7.2. Pozytywny wpływ emocji 72
Rozdział 3. Percepcja działań ekonomicznych Tomasz Zaleśkiewicz 76
3.1. Psychofizyka i psychologia percepcji 76
3.1.1. Psychofizyka i progi percepcyjne 76
3.1.2. Rola kontekstu w spostrzeganiu 79
3.2. Percepcja działań ekonomicznych 82
3.3. Percepcja ryzyka ekonomicznego 90
Rozdział 4. Oczekiwania ekonomiczne i zachowania inwestycyjne
Gerrit Antonides 102
4.1. Intencje zakupowe 102
4.2. Oczekiwania 104
4.3. Zaufanie konsumenckie 106
4.4. Oczekiwania dotyczące inwestycji 111
4.5. Horyzont czasowy i preferencje dotyczące inwestycji ryzykownych 115
4.6. Etyczne inwestycje 116
4.7. Wstępne oferty publiczne 117
4.8. Podsumowanie 118
RAMKA 4.1 Samospełniające się oczekiwania 118
Rozdział 5. Własność i posiadanie
Małgorzata Górnik-Durose, Zbigniew Zaleski 123
5.1. Wprowadzenie 123
5.2. Pojęcia „własność" i „posiadanie", ich geneza i status psychologiczny 125
5.2.1. Posiadanie na własność 125
RAMKA 5.1 Posiadanie i własność 125
5.2.2. Poczucie własności 127
5.2.3. Stosunek właściciela do posiadanego mienia 128
5.3. Własność i motywacja 129
5.3.1. Motywacyjna funkcja własności 130
5.3.2. Zawiść o cudze mienie i pokusa przywłaszczenia sobie cudzego dobra 131
5.3.3. Własność wspólna i jej psychologiczne implikacje 133
5.3.3.1. Tragedia wspólnej łąki 134
5.3.3.2. Dylemat wolnej jazdy 136
5.4. Skąd się bierze skłonność do gromadzenia zasobów materialnych 138
5.4.1. Perspektywa biologiczna - czy jesteśmy wyposażeni w instynkt posiadania? 139
5.4.2. Perspektywa indywidualna - czy to, kim jesteśmy, zależy od tego, co posiadamy? 141
5.4.3. Perspektywa interpersonalna i kulturowa - co o nas mówią zgromadzone dobra materialne? 146
5.5. Materializm, czyli jak się różnimy w stosunku do dóbr materialnych 149
5.6. Społeczno-kulturowy kontekst stosunku do dóbr materialnych, czyli jak indywidualiści i kolektywiści traktują posiadane dobra 151
Rozdział 6. Psychologia pieniądza Tadeusz Tyszka, Tomasz Zaleśkiewicz 161
6.1. Ekonomiczne i psychologiczne osobliwości pieniądza 161
6.2. Pieniądz prymitywny i pieniądz nowoczesny 165
6.3. Pieniądz w świetle psychologii uczenia się 174
6.4. Percepcja pieniądza 177
6.4.1. Procesy emocjonalne a percepcja pieniądza 177
6.4.2. Procesy poznawcze a percepcja pieniądza. Złudzenie pieniądza 179
6.5. Postawy ludzi w stosunku do pieniądza 180
6.6. Psychopatologia zachowań związanych z pieniądzem 186
Rozdział 7. Ekonomiczne przesłanki i efekty dobrostanu psychicznego
Janusz Czapiński 192
7.1. Dobrostan psychiczny 192
7.1.1. Dwie tradycje: hedonizm i eudajmonizm 193
7.1.2. Obiektywna i subiektywna jakość życia 197
7.1.3. Korelaty dobrostanu psychicznego 199
7.1.4. Teorie dobrostanu psychicznego 203
7.2. Dobrobyt ekonomiczny a dobrostan psychiczny 204
7.2.1. Bogactwo a szczęście narodów 204
7.2.2. Bogactwo a szczęście jednostki 208
7.2.3. Zmiana dochodów a szczęście jednostki i narodu 209
7.2.4. Pieniądze dają szczęście czy szczęście daje pieniądze? 212
7.2.5. Teorie wyjaśniające związek między ekonomicznym i psychicznym dobrostanem 215
7.2.5.1. Teoria potrzeb 216
7.2.5.2. Teorie rozbieżności 217
7.2.5.3. Teorie adaptacji 218
7.2.5.4. Teorie wartości, pragnień i celów 222
7.2.5.5. Teoria genetyczna 224
7.2.5.6. Teorie „szczęśliwego atraktora" 227
7.3. Konsumpcja i materializm a dobrostan psychiczny, czyli demaskowanie amerykańskiego marzenia 230
7.4. Inflacja i bezrobocie a dobrostan psychiczny 234
7.5. Podsumowanie 235
Rozdział 8. Dylematy społeczne Janusz Ł. Grzelak 243
8.1. Czym są dylematy społeczne? 243
8.1.1. Dylematy ograniczonych zasobów 244
8.1.2. Dylematy dóbr publicznych 245
8.2. Rozwiązania dylematów 247
8.2.1. Zmiana sytuacji 248
8.2.2. Rozwiązania strukturalne 248
8.2.2.1. Tworzenie i zmiana reguł 248
8.2.2.2. Zmiana struktury zysków i strat 248
8.2.2.3. Przekazanie kontroli innym 249
8.2.2.4. Prywatyzacja 250
8.2.2.5. Rozwiązania technologiczne 250
8.2.3. Wybór działania dostępnego w danej sytuacji 251
8.3. O metodzie 251
8.3.1. Gry eksperymentalne 251
8.3.2. Eksperymentalne symulacje dylematów 256
8.3.3. Inne metody 257
8.4. Wyniki badań 257
8.4.1. Zachowanie ludzi w sytuacjach dylematów 258
8.4.1.1. Struktura zysków i strat 258
8.4.1.2. Czas 260
8.4.1.3. Interakcja między partnerami 261
8.4.1.4. Zauważalność i rozpoznawalność 262
8.4.1.5. Porozumiewanie się 264
8.4.1.6. Tożsamość społeczna 264
8.4.1.7. Lęk i chciwość 264
8.4.1.8. Orientacje społeczne 265
8.4.1.9. Orientacje społeczne. Implikacje teoretyczne 267
8.4.2. Wycofanie się 268
8.4.3. Strukturalne zmiany sytuacji 269
8.5. Uwagi końcowe 270
8.5.1. O teorii 270
8.5.2. O zastosowaniach 271
8.5.3. O dalszych badaniach 272
Rozdział 9. W jaki sposób nabywamy pojęcia i wartości ekonomiczne
Christine Roland-Lévy 277
9.1. Wprowadzenie 277
9.2. Dlaczego bada się socjalizację ekonomiczną? 278
9.3. Różne zagadnienia analizowane w ramach socjalizacji ekonomicznej 278
9.3.1. Oszczędzanie i system podatkowy 279
9.3.1.1. Oszczędzanie 279
9.3.1.2. Podatki i system podatkowy: badanie rozumienia skutków zniesienia podatków 281
9.3.2. Teoria Piageta i teoria Bandury 284
9.3.3. Ubezpieczenie: co może być i co powinno być ubezpieczane? 286
9.3.4. Praca i bezrobocie: w jaki sposób oba zjawiska są spostrzegane? 288
9.3.4.1. Jak rozumiane jest pojęcie bezrobocia? 288
9.3.4.2. Praca i bezrobocie 289
RAMKA 9.1 Czy wprowadzenie euro może powodować zmiany w poczuciu przynależności? 290
9.4. Podsumowanie 292
9.4.1. Różne orientacje badawcze 292
9.4.2. W jaki sposób bada się nabywanie pojęć i wartości ekonomicznych? 293
9.4.3. Nie wszystkie dzieci są takie same: czynniki wpływające na różnice 295
9.5. Jak można wykorzystać to, co zostało zaprezentowane w tym rozdziale 296
CZĘŚĆ 2. SZCZEGÓŁOWA
Rozdział 10. Przedsiębiorczość i podejmowanie ryzyka
Tomasz Zaleśkiewicz 303
10.1. Przedsiębiorczość i przedsiębiorcy. Ujęcie ekonomiczne i psychologiczne 303
10.2. Kim są przedsiębiorcy? Badania nad indywidualnymi charakterystykami 308
10.3. Jak myślą przedsiębiorcy? Badania nad procesami poznawczymi 314
10.3.1. W jaki sposób przedsiębiorcy myślą przed założeniem firmy? 315
10.3.2. W jaki sposób przedsiębiorcy zbierają informacje i podejmują decyzje? 318
10.3.3. W jaki sposób przedsiębiorcy radzą sobie ze skutkami swoich działań? 320
10.4. Przedsiębiorcy wobec ryzyka 322
10.4.1. Definiowanie ryzyka 323
10.4.2. Czy przedsiębiorcy lubią ryzyko? 324
10.4.3. W jaki sposób przedsiębiorcy oceniają ryzyko? 326
Rozdział 11. Finanse behawioralne Piotr Zielonka 334
11.1. O efektywności rynku 334
11.2. Nowoczesne finanse 335
11.2.1. Teoria portfelowa Markowitza 336
11.2.2. Model CAPM 337
RAMKA 11.1 Model wyceny aktywów kapitałowych CAPM 337
11.3. Rzeczywisty obraz rynku 338
11.3.1. Efektywny rynek? 339
11.3.2. Wybrane anomalie (odstępstwa od efektywności rynku) 340
11.3.2.1. Dodatnie krótkoterminowe autokorelacje między stopami zwrotu 340
11.3.2.2. Ujemne średnioterminowe autokorelacje między stopami zwrotu 340
11.3.2.3. Efekt kalendarza 340
11.3.2.4. Efekt wielkości firmy 340
11.3.2.5. Paradoks zamkniętych funduszy powierniczych 340
11.3.2.6. Efekt konsekwentnego wyboru akcji spadkowych 341
11.4. Skłonności poznawcze inwestorów 342
11.4.1. Dwie przeciwstawne tendencje: nierespektowanie prawa regresji do średniej oraz złudzenie gracza 342
11.4.2. Sentyment inwestycyjny, czyli nadreaktywność oraz subreaktywność w stosunku do pojawiających się informacji 344
11.4.3. Zjawisko nadmiernej pewności siebie oraz złudzenie kontroli 345
11.4.4. Wiedziałem, że to się zdarzy (efekt myślenia wstecznego) 347
11.4.5. Heurystyka zakotwiczenia 347
11.4.6. Heurystyka dostępności 348
11.5. Skłonności motywacyjne inwestorów 349
11.5.1. Efekt unikania strat i efekt utopionych kosztów 350
11.5.2. Księgowanie umysłowe i jego konsekwencje 351
11.5.2.1. Efekt posiadania 352
11.5.2.2. Efekt status quo 352
11.5.2.3. Efekt przywiązania 353
11.5.2.4. Pułapki związane z wynikami ostatnio dokonanej inwestycji 353
11.5.3. Efekt dyspozycji 354
11.5.4. Krótkowzroczne unikanie strat 355
11.5.5. Dysonans poznawczy 356
11.6. Jak wykorzystać pułapki psychologiczne, w które mogą wpaść inwestorzy, czyli manipulacje na rynkach finansowych 357
11.7. O wybranych problemach analizy technicznej 358
11.8. Podsumowanie 362
Rozdział 12. Psychologiczne podstawy marketingu Andrzej Falkowski 368
12.1. Wprowadzenie 368
12.2. Segmentacja rynku 372
12.2.1. Mikroekonomiczna teoria różnicowania ceny 374
12.2.2. Segmentacja rynku jako proces 377
12.2.2.1. Segmentacja demograficzna 378
12.2.2.2. Segmentacja psychograficzna 379
12.3. Produkt i marka 383
12.3.1. Pozycjonowanie produktu 384
12.3.2. Klasyfikacja produktów ze względu na wpływ grup odniesienia 388
12.4. Miejsce 390
12.5. Promocja i cena 392
12.5.1. Strategie promocyjne 392
12.5.2. Strategie cenowe 393
12.6. Planowanie marketingowe oraz implementacja i kontrola marketingowa 394
12.6.1. Marketingowa krótkowzroczność i cel strategiczny 395
12.6.2. Implementacja i kontrola 398
Rozdział 13. Reklama i jej wpływ na zakupy Dariusz Doliński 402
13.1. Żyjemy w świecie reklamy 402
13.2. Procesy poznawcze 403
13.2.1. Percepcja 403
13.2.2. Uwaga 408
13.2.3. Warunkowanie klasyczne 409
13.2.4. Przetwarzanie informacji 411
13.2.5. Pamięć 413
13.2.6. Język reklamy 414
13.3. Inne aspekty skuteczności przekazu reklamowego 416
13.3.1. Człowiek w reklamie 417
13.3.2. Emocje i pobudzenie fizjologiczne 419
13.3.3. Humor w reklamie 421
13.4. Wpływ reklamy na dokonywanie zakupu 422
Rozdział 14. Zachowania konsumenckie Tadeusz Tyszka 427
14.1. Wprowadzenie 427
14.2. Nabywanie informacji z zewnętrznych i wewnętrznych źródeł informacji 428
14.3. Kupowanie refleksyjne 432
14.3.1. Strategie wyboru 432
14.3.2. Nabywcy instytucjonalni 436
14.3.3. Reakcje konsumentów na dodanie produktowi nowej cechy 438
14.3.4. Poszukiwanie różnorodności 440
14.4. Kupowanie nieplanowane - reakcje konsumentów na zabiegi marketingowe 442
14.4.1. Odpowiednia atmosfera w sklepie i inne zabiegi zatrzymujące w nim klientów 442
14.4.2. Wystawy, reklama wewnątrz sklepowa, promocje cenowe 443
14.4.3. Reakcje konsumentów na cenę - księgowanie umysłowe 444
14.4.3.1. Cena odniesienia 445
14.4.3.2. Tworzenie odrębnych budżetów przez konsumentów 446
14.4.3.3. Zasady umysłowego księgowania 446
14.4.4. Kształtowanie mody 448
14.5. Kupowanie nawykowe - przywiązanie do marki 449
14.6. Konsumenckie oczekiwania i zadowolenie 453
14.6.1. Reakcje konsumentów na stan zadowolenia 454
14.6.2. Reakcje konsumentów na stan braku zadowolenia 455
14.6.2.1. Powstrzymywanie się od zakupu 455
14.6.2.2. Reakcje słowne 456
14.6.2.3. Brak reakcji 458
RAMKA 14.1 Reakcje konsumentów na opóźnienia 458
Rozdział 15. Negocjacje Marek Tokarz, Tadeusz Tyszka 462
15.1. Pojęcie negocjacji 462
RAMKA 15.1 Gry ściśle i nieściśle antagonistyczne 463
15.2. Logika negocjowania 465
15.3. Podstawowe pojęcia 469
15.4. Negocjowanie integracyjne: zwiększanie wielkości puli do podziału 472
15.5. Szczegółowe techniki i tricki stosowane w negocjacjach 475
15.5.1. Balon próbny 476
15.5.2. Skubanie 477
15.5.3. Rzekomy zwierzchnik 478
15.5.4. Zły policjant - dobry policjant 479
15.5.5. Zamiana ról 480
15.5.6. Pozorne ustępstwo 480
15.5.7. Fałszywa BATNA 481
15.6. Wpływ niezależnych czynników zewnętrznych na negocjacje 482
15.7. Negocjacje z trudnym partnerem 485
15.8. Typowe błędy popełniane podczas negocjacji 488
15.8.1. Nieracjonalna eskalacja 489
15.8.2. Zamknięta pula do podziału 490
15.8.3. Znaczenie sformułowania problemu 490
15.8.4. Nadmierna pewność siebie 493
Rozdział 16. Podatki Małgorzata Niesiobędzka 495
16.1. Wprowadzenie 495
16.2. Formy podatków 497
16.3. Funkcje podatków 498
16.4. Wiedza o podatkach 500
16.5. Wysokość podatków i konsekwencje wysokich podatków 502
16.5.1. Podatki a motywacja do pracy 502
RAMKA 16.1 Wysokość stawki podatkowej a aktywność pozazawodowa 504
16.5.2. Skutki wysokości podatków 504
16.6. Sprawiedliwość podatków 506
16.6.1. Sprawiedliwość wymiany między obywatelami i państwem 510
16.6.2. Wiedza a postawy wobec podatków 511
16.7. Złożoność podatków 513
16.7.1. Złożoność podatków a ich sprawiedliwość 514
RAMKA 16.2 Znaczenie wiedzy dla oceny sprawiedliwości podatków 515
16.8. Uchylanie się od płacenia podatków 517
16.8.1. Ujęcie oszustw podatkowych przez Strümpla 518
16.8.2. Ujęcie oszustw podatkowych przez Weigela, Hessinga i Elffersa 518
16.8.3. Zachowania podatników w świetle teorii postaw 523
16.8.4. Zachowania podatników w świetle teorii reaktancji 524
16.8.5. Zachowania podatników w świetle teorii perspektywy 524
Rozdział 17. Oszczędzanie Karl-Erik Wärneryd 530
17.1. Czym jest oszczędzanie? 530
17.1.1. Źródła i główne funkcje oszczędzania 530
17.1.2. Definicje oszczędzania 531
17.2. Przegląd teorii oszczędzania 533
17.2.1. Pożytki wynikające z teorii 533
17.2.2. Czy istnieje powszechnie akceptowana teoria oszczędzania? 533
17.3. Psychologiczne założenia we wczesnych ekonomicznych teoriach oszczędzania 536
17.4. Psychologia i współczesne ekonomiczne teorie oszczędzania 539
17.4.1. Psychologiczne założenia hipotezy cyklu życia 541
17.4.1.1. Pragnienie efektywnej akumulacji i poprawy 542
17.4.1.2. Rola nawyku zapobiegliwości 543
17.4.1.3. Samokontrola i siła woli jako determinanty zapobiegliwości 543
17.4.1.4. Niepewność przyszłości i rola oczekiwań 544
17.4.1.5. Selektywna percepcja i ograniczone zdolności poznawcze 546
17.4.1.6. Horyzont czasowy i postawa wobec przyszłości 547
17.4.1.7. Dalsze kwestie psychologiczne 548
17.5. Schemat psychologicznych badań nad oszczędzaniem 549
17.5.1. Zastosowania schematu 553
17.6. Hierarchiczny model motywów oszczędzania 554
17.6.1. Implikacje modelu 556
17.7. Badania nad oszczędzaniem w gospodarstwach domowych 557
17.7.1. Motywy oszczędzania i postawy wobec oszczędzania 559
17.7.2. Badania eksperymentalne nad zachowaniami związanymi z oszczędzaniem 560
17.8. Jak posiąść umiejętność oszczędzania 562
Rozdział 18. Hazard Bartłomiej Dzik 567
18.1. Czym jest hazard? 567
18.2. Psychologiczne wyjaśnienia fenomenu hazardu 569
18.2.1. Behawioryzm i psychoanaliza 569
18.2.2. Psychologia poznawcza: heurystyki i zniekształcenia 572
18.2.3. Hazard patologiczny 575
RAMKA 18.1 Diagnozowanie hazardu patologicznego 576
18.3. Ograniczona trafność badań psychologicznych przeprowadzonych w laboratorium 576
18.4. Iluzja kontroli i myślenie magiczne 578
18.4.1. Iluzja kontroli 578
18.4.2. Kostki do gry i spora dawka magii 579
18.5. Losowość, przypadek i szczęście 581
18.5.1. Spostrzeganie losowości 581
18.5.2. Wiara w szczęście 584
18.6. Psychologiczna specyfika wybranych odmian hazardu 586
18.6.1. Loterie i gry liczbowe - ignorowanie rachunku prawdopodobieństwa 586
RAMKA 18.2 Wpływ graficznej reprezentacji liczb na kuponie lotto na wybory graczy 591
18.6.2. Blackjack - świadome odrzucenie optymalnych strategii 591
18.6.3. Automaty do gry - duża rola „bliskiego chybienia"? 595
18.7. Podsumowanie - dlaczego warto badać hazard? 595
Indeks nazwisk 601
Indeks rzeczowy 609