Dane szczegółowe książki

Wstęp 19
Część I
Teoretyczne orientacje psychologii środowiskowej
Rozdział 1. Źródła i rozwój społecznej psychologii środowiskowej 25
1.1. Definicja psychologii środowiskowej 25
1.1.1. Pojęcie psychologii środowiskowej 25
1.1.2. Problem poziomu analizy zjawisk w psychologii środowiskowej 27
1.2. Rozwój psychologii środowiskowej 28
1.2.1. Podstawowe stadia rozwoju psychologii środowiskowej na świecie 29
1.2.2. Rozwój psychologii środowiskowej w Polsce 31
1.3. Zewnętrzne uwarunkowania rozwoju psychologii środowiskowej 35
1.3.1. Psychologia środowiskowa a architektura 35
Architektura a psychologia środowiskowa w Europie 37
Architektura a psychologia środowiskowa w USA 39
1.3.2. Psychologia środowiskowa a geografia behawioralna 46
1.3.3. Ruchy naturalistyczno-ekologiczne 49
Rozdział 2. Psychologia środowiskowa w tradycji psychologii percepcji 52
2.1. Środowisko przestrzenno-fizyczne w tradycji psychologii percepcji 52
2.2. Środowisko przestrzenno-fizyczne w psychologii percepcji szkoły Gestalt 56
2.3. Środowisko przestrzenno-fizyczne w probabilistycznej psychologii percepcji 57
2.4. Teoria percepcji Gibsona 60
2.5. Środowisko fizyczno-przestrzenne w szkołach psychologii transakcyjnej 70
Rozdział 3. Psychologia środowiskowa w tradycji psychologii społecznej 72
3.1. Społeczno-kulturowy nurt psychologii transakcyjnej 72
3.2. Teorie atrybucji 75
3.3. Kurta Lewina teoria pola i psychologicznej ekologii 77
Rozdział 4. Psychologia środowiskowa w tradycji psychologii ekologicznej 80
4.1. Ekologiczny paradygmat psychiki 80
4.2. Rogera Barkera psychologia ekologiczna 82
4.3. Teoretyczna i praktyczna wartość teorii Barkera 87
4.4. Modyfikacje paradygmatyczne układu zachowania 90
4.5. Podejście ekologiczno-rozwojowe Urie Bronfenbrennera 91
Rozdział 5. Konstrukty teoretyczne społecznej psychologii środowiskowej 95
5.1. Specyfika społecznej psychologii środowiskowej 95
5.2. Społeczna psychologia środowiskowa w perspektywie transakcyjnej 98
5.3. Społeczna psychologia środowiskowa w perspektywie zmiany społecznej 100
Część II
Zagadnienia i kierunki badawcze
Rozdział 6. Percepcyjna i poznawcza schematyzacja środowiska 107
6.1. Ewolucja badań nad percepcją i poznaniem środowiskowym 107
6.2. Percepcja i poznanie środowiskowe 109
6.2.1. Rola zmysłu wzroku w spostrzeganiu przestrzeni 110
Stałość spostrzegania 111
6.2.2. Kulturowe i językowe aspekty percepcji środowiskowej 117
6.2.3. Wpływ emocji na percepcję 118
6.3. Mapy poznawcze 119
6.3.1. Geneza pojęcia mapy poznawczej w psychologii 119
6.3.2. Teoria obrazu miasta Kevina Lyncha 120
6.3.3. Weryfikacja teorii Lyncha w badaniach psychologicznych 122
Własności map poznawczych 123
Ocena dystansu 124
6.4. Wyobrażalność środowiska 125
6.5. Rozwój umysłowych struktur poznawczych środowiska w cyklu życia 129
6.5.1. Rola aktywności w rozwoju percepcji przestrzeni 130
6.5.2. Percepcja własnego ciała jako początek rozwoju percepcji przestrzeni 131
6.5.3. Percepcja przestrzeni bliskiej 132
6.5.4. Rozwój reprezentacji przestrzennych środowiska dużej skali 136
6.6. Indywidualna i społeczna schematyzacja środowiska jako miejsca 138
6.6.1. Fenomenologia miejsca Norberga-Schulza 139
6.6.2. Poczucie miejsca Yi-Fu Tuana 140
6.6.3. Teoria miejsca Davida Cantera 142
Rozdział 7. Przestrzeń personalna 146
7.1. Funkcje przestrzeni personalnej 146
7.1.1. Funkcja defensywna przestrzeni personalnej 147
7.1.2. Funkcja aktywna przestrzeni personalnej 148
7.2. Struktura przestrzeni personalnej 148
7.2.1. Determinanty percepcji przestrzeni 149
7.2.2. Typy organizacji przestrzeni 152
Przestrzeń o stałych cechach 152
Przestrzeń o zmiennych cechach 154
Przestrzeń nieformalna 156
7.2.3. Symboliczne i psychospołeczne znaczenie przestrzeni personalnej 157
Rozdział 8. Terytorialność i zatłoczenie 160
8.1. Terytorialność 161
8.1.1. Przestrzenno-fizyczne wymiary zachowania 161
8.1.2. Przestrzeń broniona 162
8.1.3. Terytoria wewnątrzgrupowe a autokreacja przestrzeni mieszkalnej i poczucia tożsamości 164
8.1.4. Symbolika terytorium i jego granic 166
8.1.5. Personalizacja terytorium i psychologiczna identyfikacja z miejscem 170
8.1.6. Struktura organizacyjna zachowań terytorialnych 172
8.2. Zatłoczenie 174
8.2.1. Uwarunkowania poczucia zatłoczenia 174
8.2.2. Skutki zatłoczenia 176
Teorie zatłoczenia 176
Skutki zatłoczenia w badaniach nad zachowaniami terytorialnymi zwierząt 178
Skutki zatłoczenia w badaniach nad zachowaniami terytorialnymi ludzi 179
8.3. Prywatność 181
Rozdział 9. Stres środowiskowy 184
9.1. Teoretyczne podstawy stresu środowiskowego 184
9.1.1. Model fizjologiczny stresu środowiskowego 185
9.1.2. Model psychologiczny stresu środowiskowego 186
9.2. Stres i stresory środowiska fizycznego 187
9.2.1. Oświetlenie187
9.2.2. Hałas 189
9.2.3. Drgania i wibracje 190
9.2.4. Warunki klimatyczne 192
9.2.5. Ciepło 192
9.2.6. Substancje chemiczne 193
9.2.7. Promieniowanie i pole elektromagnetyczne 194
9.3. Czynniki modyfikujące reakcje na stres 196
9.3.1. Ocena emocjonalna środowiska 196
Reakcje emocjonalne a czynniki środowiska fizycznego 196
Reakcje emocjonalne jako mediatory reakcji stresowych 198
9.3.2. Ocena poznawcza środowiska 204
Ocena zawartości informacyjnej środowiska 206
Zawartość informacyjna środowiska a rytmy zachowania 209
9.3.3. Osobowość a stres środowiskowy 211
Temperament 212
Wzory zachowań: „ twardość ” i zachowania typu A 214
9.4. Kataklizmy i katastrofy 216
9.4.1. Kataklizmy 216
9.4.2. Katastrofy 219
9.5. Stres miejski 222
Rozdział 10. Wartości i postawy wobec środowiska 225
10.1. Wartości i przekonania jako regulatory postaw środowiskowych 225
10.2. Postawy środowiskowe a poczucie bezpieczeństwa 226
10.3. Postawy akceptacji zagrożeń środowiskowych 228
10.4. Postawy wobec otoczenia fizycznego: etyka środowiskowa 230
10.5. Postawy wobec środowiska naturalnego: etyka ekologiczna 233
10.6. Oddziaływanie na postawy wobec zagrożeń środowiskowych 236
Część III
Obszary zastosowań psychologii środowiskowej
Rozdział 11. Środowisko architektoniczne i urbanistyczne 243
11.1. Historia opozycji natura-miasto-dom 244
11.1.1. Miasto z perspektywy historycznej 244
11.1.2. Dom a psychiczne potrzeby człowieka 246
11.2. Negatywne skutki życia miejskiego 249
11.2.1. Bezdomność i poczucie bezdomności 249
11.2.2. Patologie psychiczne 252
11.2.3. Patologia społeczna 253
11.3. Psychologiczne funkcje krajobrazu miasta 255
11.3.1. Krajobraz miasta tradycyjnego 256
11.3.2. Krajobrazy miasta postmodernistycznego 258
11.3.3. Miasto przyszłości i krajobraz nowych emocji 260
11.4. Rewitalizacja przestrzeni miejskiej 262
11.4.1. Rewitalizacja zespołów śródmiejskich i historycznych 262
11.4.2. Rewitalizacja osiedli i dzielnic mieszkaniowych 265
11.5. Psychologiczne problemy projektowania miast jako struktury miejsc 267
11.5.1. Psychologia w projektowaniu środowiska miejskiego 268
11.5.2. Model projektowania psychologicznej przestrzeni urbanistycznej 269
Rozdział 12. Środowisko pracy 274
12.1. Środowisko i organizacja pracy 274
12.1.1. Środowisko pracy w klasycznych teoriach organizacji 274
12.1.2. Środowisko pracy jako czynnik kultury organizacyjnej 277
12.2. Środowisko pracy fabryczne i przemysłowe 279
12.3. Środowisko pracy biurowej 281
12.4. Środowisko pracy w warunkach ekstremalnych i niezwykłych 284
12.5. Środowisko pracy a potrzeba zmienności 287
12.5.1. Różnorodność przestrzenna środowiska 287
12.5.2. Muzyka w środowisku pracy 288
12.6. Środowisko pracy a różnice indywidualne 291
12.7. Środowisko pracy w erze informacyjnej 292
12.7.1. Technologie informacyjne a zmiany w środowisku pracy 293
12.7.2. Interakcja człowiek-komputer w środowisku pracy 294
12.7.3. Systemy informacyjne jako nowe czynniki stresu środowiskowego 296
12.8. Telepraca i środowisko wirtualne 297
12.8.1. Kryteria jakości środowiska telepracy 300
12.8.2. Mieszkanie jako środowisko pracy i życia 301
Rozdział 13. Środowisko rekreacji i czasu wolnego 303
13.1. Definicja rekreacji i czasu wolnego 303
13.2. Historia rekreacji i czasu wolnego 305
13.3. Rekreacja i czas wolny a alienacja z pracy 307
13.4. Zachowania rekreacyjne w czasie wolnym 309
13.5. Tendencje rozwojowe w rekreacji i konsumpcji czasu wolnego 312
Rozdział 14. Środowisko w ochronie zdrowia i korygowaniu zaburzeń zachowania 315
14.1. Środowisko terapeutyczne i promujące zdrowie 316
14.1.1. Środowisko a cele terapii 318
14.1.2. Model techniczny interwencji i prewencji środowiskowej 321
14.1.3. Model psychoekologiczny interwencji i prewencji środowiskowej 322
14.1.4. Cechy i wymagania ergonomiczne środowiska terapeutycznego 324
14.2. Środowisko dla osób w starszym wieku 327
14.2.1. Starzenie się a jakość życia 329
14.2.2. Środowiskowe wspomaganie jakości życia osób starszych 330
14.3. Środowisko uwięzienia 332
14.3.1. Człowiek w warunkach uwięzienia 332
14.3.2. Przestrzenno-fizyczne wyznaczniki interakcji w sytuacji uwięzienia 333
14.4. Środowisko szpitalne 334
Rozdział 15. Środowisko w edukacji i wychowaniu 338
15.1. Środowisko uczenia się, zabaw i rozwoju 338
15.1.1. Środowisko dziecięce w przestrzeni ogólnofunkcjonalnej 339
15.1.2. Place zabaw 340
15.1.3. Ośrodki opieki nad dziećmi: żłobki i przedszkola 342
15.2. Środowisko szkolne 345
15.2.1. Fizyczne milieu szkoły z przestrzenią otwartą 345
Reakcje pośrednie na potencjalności przestrzeni otwartej 346
Reakcje bezpośrednie na przestrzeń otwartą szkoły 347
Strefy odosobnienia w sytuacji szkolnej 348
15.2.2. Układ zachowania wewnątrz klasy szkolnej 349
Wybór miejsca a aktywność i postawy uczniów 349
Przydział miejsca a postawy i reakcje uczniów 350
15.3. Znaczenie psychologiczne wielkości szkół 351
15.3 .1. Wielkość szkół podstawowych 351
15.3 .2. Wielkość szkół ponadpodstawowych 352
Rozdział 16. Programowanie, projektowanie i ewaluacja środowiska 355
16.1. Tradycyjny i nowoczesny paradygmat projektowania architektonicznego 355
16.2. Programowanie zasobów architektonicznych 356
16.3. Uczestnictwo w procesie projektowania 356
16.4. Partycypacja czynnika ludzkiego w domenach projektowania środowiska 358
16.5. Ewaluacja procesu i efektów projektowania 359
16.6. POE - ocena obiektów oddanych do eksploatacji 360
Uwagi końcowe 363
Literatura 367
Indeks nazwisk 402
Indeks haseł 414