Dane szczegółowe książki
Bizancjum ok. 500-1024. T. 1 / Shepard, Jonathan; Pachniak, Katarzyna; Partyka, Jan Stanisław (1954?-2015); Piotrowski, Robert Zbigniew (1965-2014)
Autorzy
Tytuł
Bizancjum ok. 500-1024. T. 1
Tytuł oryginału
The Cambridge history of the Byzantine Empire c. 500-1492
Serie wydawnicze
Wydawnictwo
Warszawa: Wydawnictwo Akademickie DIALOG, 2012
ISBN
9788363778040
Hasła przedmiotowe
Spis treści
pokaż spis treści
Spis treści 6
Wstęp 21
Jak korzystać z niniejszej książki 24
Wprowadzenie 28
Wprowadzenie – część 1. Zrozumieć Bizancjum 30
Pojęcie cesarstwa, prężność i religia 35
Spojrzenie na zewnątrz – cesarze, cudzoziemcy i ortodoksyjna rzymska tożsamość 44
Wprowadzenie – część 2. Periodyzacja i zawartość książki. Jonathan Shepard. 63
Kiedy powstało lub upadło Bizancjum? 63
Część I: Wczesne cesarstwo bizantyjskie, ok. 500 – ok. 700. 73
Czasy Justyniana I Wielkiego elastyczność i stałość w okresie niepewności (roz. 1-4) 73
Część II: Bizancjum wczesnośredniowieczne, ok. 700 – ok. 1204 79
Bieg wydarzeń – Bizancjum w czasach wstrząsów i odrodzenia (roz. 5-6, 13, 16-17) 80
Bilans – gospodarka, misje religijne, regiony przygraniczne i ważniejsze obce ludy (roz. 7-12,14-15,18-19) 91
Część III: Ziemie bizantyjskie w późnym średniowieczu, lata 1204-1492 100
Żar imperium (roz. 20-24) 101
Wprowadzenie – część 3. Inne drogi do Bizancjum. Jonathan Shepard 119
Historia Kościoła 119
Środki wizualne 121
Literatura 127
Armia i administracja 129
Prawo i sprawiedliwość 135
Społeczeństwo – płeć (gender) i eunuchowie 141
Społeczeństwo – odstępcy i obcokrajowcy 147
Obcokrajowcy w cesarstwie 153
Ukryte tendencje Bizancjum 157
Wprowadzenie – część 4. Droga na skróty do Bizancjum, przekłady tekstów. 159
Teksty źródłowe 159
Sztuka i media wizualne 163
Prawa, typiki i żywoty świętych 165
Kazania i oracje 167
Pisarstwo historyczne na dworze i poza nim 170
Listy, poematy i satyry 171
Opisy imperium chrześcijańskiego i jego prekursorów; inne „kroniki” 173
Ujęcia „nierzymskie” i teksty dydaktyczne 175
Encyklopedie i leksykony 181
Podręczniki wojskowe i inne 181
Na skróty do Bizancjum 186
Część I. Wczesne Cesarstwo Bizantyjskie. ok. 500 – ok. 700 195
Rozdział 1. Justynian I Wielki i jego dziedzictwo (500-600). 197
Imperium miast 197
Podziały religijne i źródła dotyczące VI wieku 201
Dojście Justyniana do władzy i kwestia jego „wielkiego projektu” 207
Justynian i jego nagonka na pogan oraz dążenie do zjednoczenia chrześcijan 220
Wrogowie Justyniana i inne ciosy 229
Dziedzictwo Justyniana z punktu widzenia jego spadkobierców 236
Fin de siècle – wiara, miasto i imperium 245
Rozdział 2a. Sąsiedzi na wschodzie – Persja i monarchia Sasanidów (224-651). Zeev Rubin 248
Rzymianie i Sasanidzi 248
Prawomocność władzy królewskiej 261
Szachowie sasanidzcy i kapłani zaratusztriańscy 267
Szachowie i arystokracja 276
System podatkowy i organizacja wojska w państwie Sasanidów 283
Upadek Sasanidów 293
Rozdział 2b. Sąsiedzi na wschodzie – Armenia (400-600) R.W. Thomson 299
Wprowadzenie 299
Armenia chrześcijańską – między Persją i Bizancjum 304
Kościół ormiański jako punkt odniesienia i jego relacje z Kościołem cesarstwa 314
Relacje z Syryjczykami, Justynianem i jego następcami 320
Wnioski 328
Rozdział 2c. Pogranicze wschodnie – Arabowie przed Mahometem 331
Wstęp – problematyka źródeł 331
Czasy wczesnego cesarstwa 333
Arabowie w okresię późnej starożytności 335
Arabskie tradycje religijne 342
Życie gospodarcze w Arabii 352
Cesarstwo i polityka imperialna 356
Mekka, Mahomet i powstanie islamu 368
Rozdział 3. Spojrzenie na Zachód (500-600) 379
Jedność postrzymskiego świata 379
Nowe państwa – spadkobiercy Rzymu na Zachodzie 382
Wojna z Wandalami 389
Wojna gocka – początkowe sukcesy 393
Wojna gocka – opór Totili 399
Konstantynopol i Zachód w połowie VI wieku 404
Sprawa Trzech rozdziałów 407
Wrogie nastawienie Zachodu wobec cesarstwa 410
Wojskowe trudności Bizantyjczyków na Zachodzie 413
Wschód i Zachód – dalsze związki i rosnące podziały 418
Rozdział 4. Bizancjum w okresie przemian (600-700) 424
Wprowadzenie 424
Wydarzenia – Persowie pokonani, Arabowie triumfujący, szansa dla duchowieństwa 433
Zmiany administracyjne 452
Administracja cywilna 453
Administracja wojskowa 457
Administracja prawna 461
Religia i Kościół 462
Część II. Bizancjum Wczesnośredniowieczne (ok. 700-1204) 479
Rozdział 5. Kryzys w państwie (700-850). Marie-France Auzépy 481
Nieprzenikniony ciemny wiek? 481
Trzęsienie ziemi, zaraza i nieustająca wojna 487
Wyludnienie i degradacja obszarów wiejskich 499
Siły zbrojne 503
Opodatkowanie i prowincje 515
Administracja centralna i ideologia cesarstwa 522
Przysięgi i cesarzowa Irena 526
Kultura, oczyszczenie i ruch przeciw bałwochwalstwu 530
Odrodzenie Kościoła konstantynopolitańskiego 541
Od czasów drugiego soboru powszechnego w Nicei (787) do obrad synodikonu prawosławia (843) 547
Rozdział 6. Okres po obrazoburstwie (850-886). Shaun Tougher 555
Wprowadzenie 555
Polityka dworska w latach 842-867 557
Polityka zagraniczna w latach 850-886 565
Polityka dworska w latach 867-886 573
Podsumowanie 579
Rozdział 7. Misje religijne. Siergiej A. Iwanow 580
Wprowadzenie 580
Misje finansowane przez państwo w epoce Justyniana 582
Przerwa w działalności misjonarskiej 593
Nasilenie działalności misjonarskiej w połowie IX wieku 595
Misje do Alanów, Węgrów i Rusów 606
Działalność misjonarska w późnym Bizancjum 618
Rozdział 8. Sąsiedzi cesarstwa – Armenia (600-1045). T. W. Greenwood 625
Wprowadzenie 625
Niestabilność polityczna i wyznaniowa (591-661) 631
Niepodległość i integracja pod panowaniem islamu (661-850) 644
Armenia resurget Byzantium expectat (850-1045) 656
Podsumowanie 683
Rozdział 9. Konfrontacja z islamem cesarze przeciw kalifom (641-ok. 850). 685
Wprowadzenie 685
Granice konfliktu 686
Mu’awija versus Konstans II – nacisk na Bizancjum 692
Bizantyjska odpowiedź na przedłużające się ofensywy muzułmańskie – rola starszego stratēgoi 707
Okres Abd al-Malika – muzułmańska konsolidacja i ponowne ofensywy 714
Leon III, Konstantyn V i słabnące ofensywy muzułmańskie 718
Budowanie Bagdadu przez Abbasydów i opłacanie dżihadu 721
Al-Mamun i Al-Mutasim 727
Ułatwienie dżihadu – kontakty kulturalne i dyplomatyczne między Bizancjum a światem islamu 731
Wnioski 733
Rozdział 10. Bizancjum z perspektywy Zachodu 736
Wprowadzenie 736
Bizancjum w okresie wczesnego średniowiecza jako przekształcony „Nowy Rzym” 740
Handel między Bizancjum a Zachodem? 753
Relacje polityczne i dyplomatyczne. Idee i realia 759
Rzym jako „bizantyjska prowincja” 762
Zagrożenia ze strony Longobardów 767
Nastanie Franków i koronacja Karola Wielkiego 771
Karolingowie w Italii, ambicje papieża na Bałkanach i odrodzenie Bizancjum 779
Kontakty kulturalne między Bizancjum a Zachodem 788
Wnioski 799
Rozdział 11. Bizantyjska Italia (680-876) 803
Bizantyjska Italia w 680 roku 803
Ostatnie dziesięciolecia panowania Bizancjum 808
Rok 751 i jego konsekwencje 816
Rzym i jego księstwo 818
Egzarchat i Pentapolis 827
Wenecja i Istria 835
Księstwo Neapolu 842
Księstwa Kalabrii i Otranto 846
Sycylia 849
Sardynia 853
Zakończenie 854
Rozdział 12. Gospodarka okresu średniego Bizancjum (600-1204) 856
Wprowadzenie 856
Gospodarka bizantyjska – od późnego antyku po rok 1204 857
Dziedzictwo późnoantyczne 859
„Ciemny wiek” 865
Odrodzenie średniobizantyjskie 870
Nadejście łacinników 877
Interpretacja dowodów – wątpliwości i spory 880
Kryzys późnoantyczny – „Kryzys? Jaki kryzys?” 883
Ciemny wiek? 891
Odrodzenie w okresie średniego Bizancjum – „feudalna rewolucja”? 901
Rok 1204 – bilans 910
Glosariusz wybranych pojęć i osób 914
Tablice genealogiczne i panujący władcy 953
Bibliografia 990
Uwagi 990
Zastosowane skróty 991
Wykorzystane źródła 991
Opracowania 992
System skrótów przy tytułach dzieł 993
Wykaz skrótów 996
Wykaz źródeł 1014
Wykaz rękopisów 1098
Opracowania 1099
Opracowania ogólne w języku polskim 1099
Dzieła ogólne i często cytowane 1101
Opracowania, część I ( ok. 500-ok. 700) 1113
Opracowania, część II (ok. 700-1204) 1168
Prace niepublikowane 1300
Indeks osób 1304
Indeks geograficzny 1358
Przypisy 1399
Wstęp 21
Jak korzystać z niniejszej książki 24
Wprowadzenie 28
Wprowadzenie – część 1. Zrozumieć Bizancjum 30
Pojęcie cesarstwa, prężność i religia 35
Spojrzenie na zewnątrz – cesarze, cudzoziemcy i ortodoksyjna rzymska tożsamość 44
Wprowadzenie – część 2. Periodyzacja i zawartość książki. Jonathan Shepard. 63
Kiedy powstało lub upadło Bizancjum? 63
Część I: Wczesne cesarstwo bizantyjskie, ok. 500 – ok. 700. 73
Czasy Justyniana I Wielkiego elastyczność i stałość w okresie niepewności (roz. 1-4) 73
Część II: Bizancjum wczesnośredniowieczne, ok. 700 – ok. 1204 79
Bieg wydarzeń – Bizancjum w czasach wstrząsów i odrodzenia (roz. 5-6, 13, 16-17) 80
Bilans – gospodarka, misje religijne, regiony przygraniczne i ważniejsze obce ludy (roz. 7-12,14-15,18-19) 91
Część III: Ziemie bizantyjskie w późnym średniowieczu, lata 1204-1492 100
Żar imperium (roz. 20-24) 101
Wprowadzenie – część 3. Inne drogi do Bizancjum. Jonathan Shepard 119
Historia Kościoła 119
Środki wizualne 121
Literatura 127
Armia i administracja 129
Prawo i sprawiedliwość 135
Społeczeństwo – płeć (gender) i eunuchowie 141
Społeczeństwo – odstępcy i obcokrajowcy 147
Obcokrajowcy w cesarstwie 153
Ukryte tendencje Bizancjum 157
Wprowadzenie – część 4. Droga na skróty do Bizancjum, przekłady tekstów. 159
Teksty źródłowe 159
Sztuka i media wizualne 163
Prawa, typiki i żywoty świętych 165
Kazania i oracje 167
Pisarstwo historyczne na dworze i poza nim 170
Listy, poematy i satyry 171
Opisy imperium chrześcijańskiego i jego prekursorów; inne „kroniki” 173
Ujęcia „nierzymskie” i teksty dydaktyczne 175
Encyklopedie i leksykony 181
Podręczniki wojskowe i inne 181
Na skróty do Bizancjum 186
Część I. Wczesne Cesarstwo Bizantyjskie. ok. 500 – ok. 700 195
Rozdział 1. Justynian I Wielki i jego dziedzictwo (500-600). 197
Imperium miast 197
Podziały religijne i źródła dotyczące VI wieku 201
Dojście Justyniana do władzy i kwestia jego „wielkiego projektu” 207
Justynian i jego nagonka na pogan oraz dążenie do zjednoczenia chrześcijan 220
Wrogowie Justyniana i inne ciosy 229
Dziedzictwo Justyniana z punktu widzenia jego spadkobierców 236
Fin de siècle – wiara, miasto i imperium 245
Rozdział 2a. Sąsiedzi na wschodzie – Persja i monarchia Sasanidów (224-651). Zeev Rubin 248
Rzymianie i Sasanidzi 248
Prawomocność władzy królewskiej 261
Szachowie sasanidzcy i kapłani zaratusztriańscy 267
Szachowie i arystokracja 276
System podatkowy i organizacja wojska w państwie Sasanidów 283
Upadek Sasanidów 293
Rozdział 2b. Sąsiedzi na wschodzie – Armenia (400-600) R.W. Thomson 299
Wprowadzenie 299
Armenia chrześcijańską – między Persją i Bizancjum 304
Kościół ormiański jako punkt odniesienia i jego relacje z Kościołem cesarstwa 314
Relacje z Syryjczykami, Justynianem i jego następcami 320
Wnioski 328
Rozdział 2c. Pogranicze wschodnie – Arabowie przed Mahometem 331
Wstęp – problematyka źródeł 331
Czasy wczesnego cesarstwa 333
Arabowie w okresię późnej starożytności 335
Arabskie tradycje religijne 342
Życie gospodarcze w Arabii 352
Cesarstwo i polityka imperialna 356
Mekka, Mahomet i powstanie islamu 368
Rozdział 3. Spojrzenie na Zachód (500-600) 379
Jedność postrzymskiego świata 379
Nowe państwa – spadkobiercy Rzymu na Zachodzie 382
Wojna z Wandalami 389
Wojna gocka – początkowe sukcesy 393
Wojna gocka – opór Totili 399
Konstantynopol i Zachód w połowie VI wieku 404
Sprawa Trzech rozdziałów 407
Wrogie nastawienie Zachodu wobec cesarstwa 410
Wojskowe trudności Bizantyjczyków na Zachodzie 413
Wschód i Zachód – dalsze związki i rosnące podziały 418
Rozdział 4. Bizancjum w okresie przemian (600-700) 424
Wprowadzenie 424
Wydarzenia – Persowie pokonani, Arabowie triumfujący, szansa dla duchowieństwa 433
Zmiany administracyjne 452
Administracja cywilna 453
Administracja wojskowa 457
Administracja prawna 461
Religia i Kościół 462
Część II. Bizancjum Wczesnośredniowieczne (ok. 700-1204) 479
Rozdział 5. Kryzys w państwie (700-850). Marie-France Auzépy 481
Nieprzenikniony ciemny wiek? 481
Trzęsienie ziemi, zaraza i nieustająca wojna 487
Wyludnienie i degradacja obszarów wiejskich 499
Siły zbrojne 503
Opodatkowanie i prowincje 515
Administracja centralna i ideologia cesarstwa 522
Przysięgi i cesarzowa Irena 526
Kultura, oczyszczenie i ruch przeciw bałwochwalstwu 530
Odrodzenie Kościoła konstantynopolitańskiego 541
Od czasów drugiego soboru powszechnego w Nicei (787) do obrad synodikonu prawosławia (843) 547
Rozdział 6. Okres po obrazoburstwie (850-886). Shaun Tougher 555
Wprowadzenie 555
Polityka dworska w latach 842-867 557
Polityka zagraniczna w latach 850-886 565
Polityka dworska w latach 867-886 573
Podsumowanie 579
Rozdział 7. Misje religijne. Siergiej A. Iwanow 580
Wprowadzenie 580
Misje finansowane przez państwo w epoce Justyniana 582
Przerwa w działalności misjonarskiej 593
Nasilenie działalności misjonarskiej w połowie IX wieku 595
Misje do Alanów, Węgrów i Rusów 606
Działalność misjonarska w późnym Bizancjum 618
Rozdział 8. Sąsiedzi cesarstwa – Armenia (600-1045). T. W. Greenwood 625
Wprowadzenie 625
Niestabilność polityczna i wyznaniowa (591-661) 631
Niepodległość i integracja pod panowaniem islamu (661-850) 644
Armenia resurget Byzantium expectat (850-1045) 656
Podsumowanie 683
Rozdział 9. Konfrontacja z islamem cesarze przeciw kalifom (641-ok. 850). 685
Wprowadzenie 685
Granice konfliktu 686
Mu’awija versus Konstans II – nacisk na Bizancjum 692
Bizantyjska odpowiedź na przedłużające się ofensywy muzułmańskie – rola starszego stratēgoi 707
Okres Abd al-Malika – muzułmańska konsolidacja i ponowne ofensywy 714
Leon III, Konstantyn V i słabnące ofensywy muzułmańskie 718
Budowanie Bagdadu przez Abbasydów i opłacanie dżihadu 721
Al-Mamun i Al-Mutasim 727
Ułatwienie dżihadu – kontakty kulturalne i dyplomatyczne między Bizancjum a światem islamu 731
Wnioski 733
Rozdział 10. Bizancjum z perspektywy Zachodu 736
Wprowadzenie 736
Bizancjum w okresie wczesnego średniowiecza jako przekształcony „Nowy Rzym” 740
Handel między Bizancjum a Zachodem? 753
Relacje polityczne i dyplomatyczne. Idee i realia 759
Rzym jako „bizantyjska prowincja” 762
Zagrożenia ze strony Longobardów 767
Nastanie Franków i koronacja Karola Wielkiego 771
Karolingowie w Italii, ambicje papieża na Bałkanach i odrodzenie Bizancjum 779
Kontakty kulturalne między Bizancjum a Zachodem 788
Wnioski 799
Rozdział 11. Bizantyjska Italia (680-876) 803
Bizantyjska Italia w 680 roku 803
Ostatnie dziesięciolecia panowania Bizancjum 808
Rok 751 i jego konsekwencje 816
Rzym i jego księstwo 818
Egzarchat i Pentapolis 827
Wenecja i Istria 835
Księstwo Neapolu 842
Księstwa Kalabrii i Otranto 846
Sycylia 849
Sardynia 853
Zakończenie 854
Rozdział 12. Gospodarka okresu średniego Bizancjum (600-1204) 856
Wprowadzenie 856
Gospodarka bizantyjska – od późnego antyku po rok 1204 857
Dziedzictwo późnoantyczne 859
„Ciemny wiek” 865
Odrodzenie średniobizantyjskie 870
Nadejście łacinników 877
Interpretacja dowodów – wątpliwości i spory 880
Kryzys późnoantyczny – „Kryzys? Jaki kryzys?” 883
Ciemny wiek? 891
Odrodzenie w okresie średniego Bizancjum – „feudalna rewolucja”? 901
Rok 1204 – bilans 910
Glosariusz wybranych pojęć i osób 914
Tablice genealogiczne i panujący władcy 953
Bibliografia 990
Uwagi 990
Zastosowane skróty 991
Wykorzystane źródła 991
Opracowania 992
System skrótów przy tytułach dzieł 993
Wykaz skrótów 996
Wykaz źródeł 1014
Wykaz rękopisów 1098
Opracowania 1099
Opracowania ogólne w języku polskim 1099
Dzieła ogólne i często cytowane 1101
Opracowania, część I ( ok. 500-ok. 700) 1113
Opracowania, część II (ok. 700-1204) 1168
Prace niepublikowane 1300
Indeks osób 1304
Indeks geograficzny 1358
Przypisy 1399