Dane szczegółowe książki
Modus operandi sprawców zabójstw / Całkiewicz, Monika
Autorzy
Tytuł
Modus operandi sprawców zabójstw
Wydawnictwo
Warszawa: Wydawnictwo Poltext, 2010
ISBN
978-83-7561-104-5
Hasła przedmiotowe
Informacje dodatkowe
.
Spis treści
pokaż spis treści
Spis treści
Wstęp 11
Rozdział 1. Pojęcie modus operandi 19
1.1. Definicje modus operandi 19
1.2. Cechy modus operandi 22
1.2.1. Modus operandi jako zachowanie charakterystyczne dla danego sprawcy 22
1.2.2. Modus operandi jako zachowanie powtarzalne 25
1.2.3. Modus operandi jako zachowanie dotyczące wszystkich zachowań sprawcy mających związek z przestępstwem 32
1.2.4. Modus operandi wyrażający się w działaniu lub zaniechaniu sprawcy 36
1.2.5. Modus operandi jako zachowanie powtarzające się w różnych przestępstwach popełnianych przez tego samego sprawcę 37
1.2.6. Modus operandi jako zachowanie determinowane czynnikami zewnętrznymi i wewnętrznymi 38
1.3. Determinanty modus operandi 40
1.3.1. Czynniki wewnętrzne 40
1.3.1.1. Osobowość sprawcy 40
1.3.1.2. Motywacja sprawcy 43
1.3.1.3. Wykształcenie i wiedza sprawcy 46
1.3.1.4. Przekonania i zasady sprawcy 47
1.3.1.5. Fizyczne predyspozycje sprawcy 48
1.3.2. Czynniki zewnętrzne 50
1.3.2.1. Zachowanie się pokrzywdzonego 51
1.3.2.2. Konieczność dostosowania się do zachowań innych osób 52
1.3.2.3. Warunki atmosferyczne 53
1.3.2.4. Konieczność dostosowania się do topografii terenu 55
Rozdział 2. Przyczyny i motywy zabójstw 59
2.1. Przyczyny zabójstw 62
2.1.1. Przyczyny socjologiczne 62
2.1.1.1. Rodzina i wychowanie 62
2.1.1.2. Grupy rówieśnicze i wzorce środowiskowe (inne niż rodzina) 66
2.1.1.3. Warunki materialne 68
2.1.1.4. Media 69
2.1.2. Przyczyny biologiczne 75
2.1.2.1. Choroby i inne zaburzenia psychiczne 75
2.1.2.2. Aberracje chromosomalne 78
2.1.2.3. Środki psychoaktywne 79
2.2. Motywy zabójstw a modus operandi 83
2.2.1. Motywy ekonomiczne 86
2.2.1.1. Zabójstwo na zlecenie 86
2.2.1.2. Zabójstwa popełnione w związku z innym przestępstwem 90
2.2.1.3. Zabójstwa krewnych i znajomych popełnione w celu osiągnięcia korzyści majątkowej 99
2.2.2. Motywy związane z emocjami wobec pokrzywdzonego 101
2.2.2.1. Nienawiść, zazdrość, gniew 101
2.2.2.2. Współczucie 110
2.2.3. Motywy związane z pragnieniem zabijania i seksualne 113
2.2.4. Motywy związane z poczuciem władzy, odgrywania roli w grupie 120
2.2.5. Poczucie strachu i zagrożenia 121
2.2.6. Motywy zabójstw w Polsce 123
Rozdział 3. Rodzaje zabójców a modus operandi 127
3.1. Podstawowe pojęcia 127
3.2. Modus operandi zabójców pojedynczych w Stanach Zjednoczonych 131
3.2.1. Wybór miejsca działania 132
3.2.2. Wybór ofiary 132
3.2.3. Sposób pozbawienia życia pokrzywdzonego 133
3.2.4. Motywy zabójstw 134
3.3. Modus operandi zabójców w Polsce 135
3.3.1. Wyniki badań - profil polskiego zabójcy 135
3.3.1.1. Przygotowanie do popełnienia przestępstwa 136
3.3.1.2. Wybór pokrzywdzonego 138
3.3.1.3. Wybór miejsca zdarzenia 138
3.3.1.4. Motyw przestępstwa 139
3.3.1.5. Podejmowanie działań przestępnych z inną osobą 141
3.3.1.6. Wykorzystanie narzędzi 142
3.3.1.7. Metody pozbawienia życia pokrzywdzonego lub usiłowania dokonania przestępstwa przeciwko życiu 143
3.3.1.8. Zachowanie się po popełnieniu przestępstwa 144
3.3.1.9. Nietypowość sposobu działania sprawcy 145
3.4. Zabójstwo seryjne a modus operandi sprawcy 147
3.4.1. Typologia zabójców seryjnych 147
3.4.2. Model działania zabójców seryjnych 148
3.4.3. Modus operandi zabójców seryjnych 156
3.4.3.1. Wizjoner 156
3.4.3.2. Misjonarz 157
3.4.3.3. Hedonista - zabójca z pożądania 159
3.4.3.4. Hedonista - zabójca dla emocji 161
3.4.3.5. Hedonista - zabójca dla wygody 163
3.4.3.6. Siłacz 165
3.4.4. Modus operandi zabójczyń seryjnych 166
3.4.5. Profile zachowania zabójców seryjnych 169
3.4.5.1. Zabójca zorganizowany i jego czyn 170
3.4.5.2. Zabójca zdezorganizowany i jego czyn 172
3.4.6. Działanie w grupie jako element modus operandi 174
3.5. Zabójstwo masowe a modus operandi 176
3.5.1. Typologia zabójców masowych 176
3.5.2. Modus operandi zabójców masowych 178
3.5.2.1. Uczeń 179
3.5.2.2. Zabójca rodzinny 180
3.5.2.3. Niezadowolony pracownik 181
3.5.2.4. Niezadowolony obywatel 182
3.5.2.5. Zabójca uciekający 183
3.5.2.6. Zabójca ideologiczny 185
3.5.2.7. Zabójca psychotyczny 187
3.6. Zabójstwa pojedyncze i wielokrotne a modus operandi 188
Rozdział 4. Ustalanie modus operandi sprawcy 191
4.1. Zasady taktyczne ustalania modus operandi 191
4.1.1. Zasada szybkości 192
4.1.2. Zasada wielości źródeł 193
4.1.3. Zasada kompleksowości 194
4.1.4. Zasada stałego weryfikowania wiedzy 195
4.1.5. Zasada logicznego myślenia 196
4.1.6. Zasada zgodnego z prawem i etycznego działania 197
4.1.7. Zasada szczegółowego dokumentowania 198
4.2. Klasyfikacja dowodów a zasady ustalania modus operandi 198
4.3. Proces ustalania modus operandi 200
4.4. Źródła informacji o modus operandi 201
4.4.1. Przesłuchanie oskarżonego 202
4.4.1.1. Oskarżony jako źródło informacji o modus operandi 202
4.4.1.2. Odmowa udzielenia informacji o modus operandi i udzielanie informacji fałszywie negatywnych 203
4.4.1.3. Udzielanie informacji fałszywie pozytywnych 207
4.4.1.4. Podstępne uzyskanie opisu modus operandi w trakcie przesłuchania 208
4.4.1.5. Odwołanie przyznania się do popełnienia zabójstwa a opis sposobu działania sprawcy 211
4.4.1.6. Alibi a modus operandi sprawcy zabójstwa 216
4.4.2. Przesłuchanie świadka 219
4.4.3. Rekonstrukcja przebiegu zdarzenia 224
4.4.4. Oględziny miejsca 229
4.4.5. Oględziny zwłok 236
4.4.6. Opinia medyczno-sądowa i inne opinie biegłych 239
4.5. Ustalanie modus operandi w praktyce 244
4.5.1. Badania dotyczące postępowań sądowych 245
4.5.2. Badania dotyczące postępowań przygotowawczych 250
4.5.2.1. Śledztwa w sprawach wszczętych z art. 148 § 1 k.k., 149 k.k., 156 § 3 k.k. i 158 § 3 k.k 250
4.5.2.2. Postępowania w sprawach wszczętych z art. 151 k.k. i 155 k.k 254
4.6. Informacje istotne dla rekonstrukcji modus operandi 257
Rozdział 5. Wykorzystanie modus operandi w procesie wykrywania i dowodzenia zabójstw 261
5.1. Wersje kryminalistyczne 262
5.1.1. Pojęcie wersji kryminalistycznej 262
5.1.2. Modus operandi a wersje kryminalistyczne - wzajemne relacje 263
5.2. Profilowanie psychologiczne 274
5.2.1. Definicja profilowania psychologicznego 275
5.2.2. Materiał badawczy wykorzystywany jako podstawa tworzenia profilu 277
5.2.3. Ryzyko związane z modus operandi 280
5.2.4. Rekonstrukcja zdarzenia 281
5.2.5. Personalizacja i depersonalizacja 284
5.2.6. „Souvenir" i „trofeum" 285
5.2.7. Inne zachowania sprawcy 286
5.2.8. Wykorzystanie wiedzy o modus operandi w tworzeniu profilu 289
5.3. Poszlaka i dowód poszlakowy a modus operandi 291
5.3.1. Pojęcie poszlaki i dowodu poszlakowego 291
5.3.2. Poszlaka i dowód poszlakowy a modus operandi - wzajemne relacje pojęć 293
5.3.3. Dowody bezpośrednie w sprawach o zabójstwo 294
5.3.4. Zasady budowy dowodu poszlakowego 296
5.3.5. Modus operandi jako element dowodu poszlakowego 302
5.4. Wykorzystanie dowodu poszlakowego w sprawach dotyczących przestępstw przeciwko życiu - analiza materiału badawczego 308
Rozdział 6. Modus operandi a ocena prawna czynu 317
6.1. Zamiar sprawcy 318
6.1.1. Istota zamiaru 318
6.1.2. Ustalanie zamiaru sprawcy na podstawie modus operandi 321
6.2. Związek przyczynowo-skutkowy a modus operandi 331
6.3. Kwalifikacja prawna przestępstw przeciwko życiu a modus operandi 335
6.3.1. Typ podstawowy zabójstwa 336
6.3.2. Zabójstwo kwalifikowane 340
6.3.2.1. Kontrowersje wokół utraty mocy obowiązującej § 2 i § 3 art. 148 k.k 340
6.3.2.2. Zabójstwo ze szczególnym okrucieństwem 343
6.3.2.3. Zabójstwo w związku z wzięciem zakładnika, zgwałceniem albo rozbojem 347
6.3.2.4. Zabójstwo w wyniku motywacji zasługującej na szczególne potępienie 349
6.3.2.5. Zabójstwo z użyciem broni palnej lub materiałów wybuchowych 352
6.3.2.6. Zabójstwo jednym czynem więcej niż jednej osoby 354
6.3.2.7. Zabójstwo dokonane przez sprawcę, który był już wcześniej prawomocnie skazany za zabójstwo 356
6.3.3. Zabójstwo pod wpływem silnego wzburzenia usprawiedliwionego okolicznościami 357
6.3.4. Zabójstwo dziecka przez matkę w okresie porodu pod wpływem jego przebiegu 364
6.3.5. Zabójstwo człowieka na jego żądanie i pod wpływem współczucia dla niego 367
6.3.6. Namowa i pomoc do samobójstwa 369
6.3.7. Nieumyślne spowodowanie śmierci 372
6.3.8. Przestępstwa umyślne z nieumyślnym skutkiem. Art. 156 § 3 k.k. i art. 158 § 3 k.k 375
6.3.8.1. Spowodowanie ciężkiego uszczerbku na zdrowiu ze skutkiem śmiertelnym 376
6.3.8.2. Pobicie bądź bójka ze skutkiem śmiertelnym 380
Zakończenie 385
Wykaz wykresów i schematów 389
Bibliografia 391
Wstęp 11
Rozdział 1. Pojęcie modus operandi 19
1.1. Definicje modus operandi 19
1.2. Cechy modus operandi 22
1.2.1. Modus operandi jako zachowanie charakterystyczne dla danego sprawcy 22
1.2.2. Modus operandi jako zachowanie powtarzalne 25
1.2.3. Modus operandi jako zachowanie dotyczące wszystkich zachowań sprawcy mających związek z przestępstwem 32
1.2.4. Modus operandi wyrażający się w działaniu lub zaniechaniu sprawcy 36
1.2.5. Modus operandi jako zachowanie powtarzające się w różnych przestępstwach popełnianych przez tego samego sprawcę 37
1.2.6. Modus operandi jako zachowanie determinowane czynnikami zewnętrznymi i wewnętrznymi 38
1.3. Determinanty modus operandi 40
1.3.1. Czynniki wewnętrzne 40
1.3.1.1. Osobowość sprawcy 40
1.3.1.2. Motywacja sprawcy 43
1.3.1.3. Wykształcenie i wiedza sprawcy 46
1.3.1.4. Przekonania i zasady sprawcy 47
1.3.1.5. Fizyczne predyspozycje sprawcy 48
1.3.2. Czynniki zewnętrzne 50
1.3.2.1. Zachowanie się pokrzywdzonego 51
1.3.2.2. Konieczność dostosowania się do zachowań innych osób 52
1.3.2.3. Warunki atmosferyczne 53
1.3.2.4. Konieczność dostosowania się do topografii terenu 55
Rozdział 2. Przyczyny i motywy zabójstw 59
2.1. Przyczyny zabójstw 62
2.1.1. Przyczyny socjologiczne 62
2.1.1.1. Rodzina i wychowanie 62
2.1.1.2. Grupy rówieśnicze i wzorce środowiskowe (inne niż rodzina) 66
2.1.1.3. Warunki materialne 68
2.1.1.4. Media 69
2.1.2. Przyczyny biologiczne 75
2.1.2.1. Choroby i inne zaburzenia psychiczne 75
2.1.2.2. Aberracje chromosomalne 78
2.1.2.3. Środki psychoaktywne 79
2.2. Motywy zabójstw a modus operandi 83
2.2.1. Motywy ekonomiczne 86
2.2.1.1. Zabójstwo na zlecenie 86
2.2.1.2. Zabójstwa popełnione w związku z innym przestępstwem 90
2.2.1.3. Zabójstwa krewnych i znajomych popełnione w celu osiągnięcia korzyści majątkowej 99
2.2.2. Motywy związane z emocjami wobec pokrzywdzonego 101
2.2.2.1. Nienawiść, zazdrość, gniew 101
2.2.2.2. Współczucie 110
2.2.3. Motywy związane z pragnieniem zabijania i seksualne 113
2.2.4. Motywy związane z poczuciem władzy, odgrywania roli w grupie 120
2.2.5. Poczucie strachu i zagrożenia 121
2.2.6. Motywy zabójstw w Polsce 123
Rozdział 3. Rodzaje zabójców a modus operandi 127
3.1. Podstawowe pojęcia 127
3.2. Modus operandi zabójców pojedynczych w Stanach Zjednoczonych 131
3.2.1. Wybór miejsca działania 132
3.2.2. Wybór ofiary 132
3.2.3. Sposób pozbawienia życia pokrzywdzonego 133
3.2.4. Motywy zabójstw 134
3.3. Modus operandi zabójców w Polsce 135
3.3.1. Wyniki badań - profil polskiego zabójcy 135
3.3.1.1. Przygotowanie do popełnienia przestępstwa 136
3.3.1.2. Wybór pokrzywdzonego 138
3.3.1.3. Wybór miejsca zdarzenia 138
3.3.1.4. Motyw przestępstwa 139
3.3.1.5. Podejmowanie działań przestępnych z inną osobą 141
3.3.1.6. Wykorzystanie narzędzi 142
3.3.1.7. Metody pozbawienia życia pokrzywdzonego lub usiłowania dokonania przestępstwa przeciwko życiu 143
3.3.1.8. Zachowanie się po popełnieniu przestępstwa 144
3.3.1.9. Nietypowość sposobu działania sprawcy 145
3.4. Zabójstwo seryjne a modus operandi sprawcy 147
3.4.1. Typologia zabójców seryjnych 147
3.4.2. Model działania zabójców seryjnych 148
3.4.3. Modus operandi zabójców seryjnych 156
3.4.3.1. Wizjoner 156
3.4.3.2. Misjonarz 157
3.4.3.3. Hedonista - zabójca z pożądania 159
3.4.3.4. Hedonista - zabójca dla emocji 161
3.4.3.5. Hedonista - zabójca dla wygody 163
3.4.3.6. Siłacz 165
3.4.4. Modus operandi zabójczyń seryjnych 166
3.4.5. Profile zachowania zabójców seryjnych 169
3.4.5.1. Zabójca zorganizowany i jego czyn 170
3.4.5.2. Zabójca zdezorganizowany i jego czyn 172
3.4.6. Działanie w grupie jako element modus operandi 174
3.5. Zabójstwo masowe a modus operandi 176
3.5.1. Typologia zabójców masowych 176
3.5.2. Modus operandi zabójców masowych 178
3.5.2.1. Uczeń 179
3.5.2.2. Zabójca rodzinny 180
3.5.2.3. Niezadowolony pracownik 181
3.5.2.4. Niezadowolony obywatel 182
3.5.2.5. Zabójca uciekający 183
3.5.2.6. Zabójca ideologiczny 185
3.5.2.7. Zabójca psychotyczny 187
3.6. Zabójstwa pojedyncze i wielokrotne a modus operandi 188
Rozdział 4. Ustalanie modus operandi sprawcy 191
4.1. Zasady taktyczne ustalania modus operandi 191
4.1.1. Zasada szybkości 192
4.1.2. Zasada wielości źródeł 193
4.1.3. Zasada kompleksowości 194
4.1.4. Zasada stałego weryfikowania wiedzy 195
4.1.5. Zasada logicznego myślenia 196
4.1.6. Zasada zgodnego z prawem i etycznego działania 197
4.1.7. Zasada szczegółowego dokumentowania 198
4.2. Klasyfikacja dowodów a zasady ustalania modus operandi 198
4.3. Proces ustalania modus operandi 200
4.4. Źródła informacji o modus operandi 201
4.4.1. Przesłuchanie oskarżonego 202
4.4.1.1. Oskarżony jako źródło informacji o modus operandi 202
4.4.1.2. Odmowa udzielenia informacji o modus operandi i udzielanie informacji fałszywie negatywnych 203
4.4.1.3. Udzielanie informacji fałszywie pozytywnych 207
4.4.1.4. Podstępne uzyskanie opisu modus operandi w trakcie przesłuchania 208
4.4.1.5. Odwołanie przyznania się do popełnienia zabójstwa a opis sposobu działania sprawcy 211
4.4.1.6. Alibi a modus operandi sprawcy zabójstwa 216
4.4.2. Przesłuchanie świadka 219
4.4.3. Rekonstrukcja przebiegu zdarzenia 224
4.4.4. Oględziny miejsca 229
4.4.5. Oględziny zwłok 236
4.4.6. Opinia medyczno-sądowa i inne opinie biegłych 239
4.5. Ustalanie modus operandi w praktyce 244
4.5.1. Badania dotyczące postępowań sądowych 245
4.5.2. Badania dotyczące postępowań przygotowawczych 250
4.5.2.1. Śledztwa w sprawach wszczętych z art. 148 § 1 k.k., 149 k.k., 156 § 3 k.k. i 158 § 3 k.k 250
4.5.2.2. Postępowania w sprawach wszczętych z art. 151 k.k. i 155 k.k 254
4.6. Informacje istotne dla rekonstrukcji modus operandi 257
Rozdział 5. Wykorzystanie modus operandi w procesie wykrywania i dowodzenia zabójstw 261
5.1. Wersje kryminalistyczne 262
5.1.1. Pojęcie wersji kryminalistycznej 262
5.1.2. Modus operandi a wersje kryminalistyczne - wzajemne relacje 263
5.2. Profilowanie psychologiczne 274
5.2.1. Definicja profilowania psychologicznego 275
5.2.2. Materiał badawczy wykorzystywany jako podstawa tworzenia profilu 277
5.2.3. Ryzyko związane z modus operandi 280
5.2.4. Rekonstrukcja zdarzenia 281
5.2.5. Personalizacja i depersonalizacja 284
5.2.6. „Souvenir" i „trofeum" 285
5.2.7. Inne zachowania sprawcy 286
5.2.8. Wykorzystanie wiedzy o modus operandi w tworzeniu profilu 289
5.3. Poszlaka i dowód poszlakowy a modus operandi 291
5.3.1. Pojęcie poszlaki i dowodu poszlakowego 291
5.3.2. Poszlaka i dowód poszlakowy a modus operandi - wzajemne relacje pojęć 293
5.3.3. Dowody bezpośrednie w sprawach o zabójstwo 294
5.3.4. Zasady budowy dowodu poszlakowego 296
5.3.5. Modus operandi jako element dowodu poszlakowego 302
5.4. Wykorzystanie dowodu poszlakowego w sprawach dotyczących przestępstw przeciwko życiu - analiza materiału badawczego 308
Rozdział 6. Modus operandi a ocena prawna czynu 317
6.1. Zamiar sprawcy 318
6.1.1. Istota zamiaru 318
6.1.2. Ustalanie zamiaru sprawcy na podstawie modus operandi 321
6.2. Związek przyczynowo-skutkowy a modus operandi 331
6.3. Kwalifikacja prawna przestępstw przeciwko życiu a modus operandi 335
6.3.1. Typ podstawowy zabójstwa 336
6.3.2. Zabójstwo kwalifikowane 340
6.3.2.1. Kontrowersje wokół utraty mocy obowiązującej § 2 i § 3 art. 148 k.k 340
6.3.2.2. Zabójstwo ze szczególnym okrucieństwem 343
6.3.2.3. Zabójstwo w związku z wzięciem zakładnika, zgwałceniem albo rozbojem 347
6.3.2.4. Zabójstwo w wyniku motywacji zasługującej na szczególne potępienie 349
6.3.2.5. Zabójstwo z użyciem broni palnej lub materiałów wybuchowych 352
6.3.2.6. Zabójstwo jednym czynem więcej niż jednej osoby 354
6.3.2.7. Zabójstwo dokonane przez sprawcę, który był już wcześniej prawomocnie skazany za zabójstwo 356
6.3.3. Zabójstwo pod wpływem silnego wzburzenia usprawiedliwionego okolicznościami 357
6.3.4. Zabójstwo dziecka przez matkę w okresie porodu pod wpływem jego przebiegu 364
6.3.5. Zabójstwo człowieka na jego żądanie i pod wpływem współczucia dla niego 367
6.3.6. Namowa i pomoc do samobójstwa 369
6.3.7. Nieumyślne spowodowanie śmierci 372
6.3.8. Przestępstwa umyślne z nieumyślnym skutkiem. Art. 156 § 3 k.k. i art. 158 § 3 k.k 375
6.3.8.1. Spowodowanie ciężkiego uszczerbku na zdrowiu ze skutkiem śmiertelnym 376
6.3.8.2. Pobicie bądź bójka ze skutkiem śmiertelnym 380
Zakończenie 385
Wykaz wykresów i schematów 389
Bibliografia 391