Dane szczegółowe książki
Polszczyzna wzorcowa w praktyce zawodowej redaktorów / Karpowicz, Tomasz
Autorzy
Tytuł
Polszczyzna wzorcowa w praktyce zawodowej redaktorów
Wydawnictwo
Warszawa: Wydawnictwo Sejmowe, 2020
Numer wydania
1
ISBN
9788376666471
Hasła przedmiotowe
Spis treści
pokaż spis treści
Wstęp 11
Część I. Zagadnienia interpunkcyjne
1. Charakter polskiej interpunkcji a praktyka piszących po polsku 15
2. Wewnętrzne ustalenia redakcyjne a ogólnopolska norma interpunkcyjna 18
3. Hiperpoprawność interpunkcyjna a praktyka zawodowa redaktorów językowych i korektorów 19
4. Niefortunne, szkolne formułki 20
5. Repetytorium interpunkcyjne: konteksty typowe 21
6. Repetytorium interpunkcyjne: konteksty trudniejsze 24
7. Funkcje kropki 48
7.1. Funkcja oddzielająca kropki 49
7.2. Kropka na końcu skrótu 49
7.3. Zastosowanie kropki po cyfrze 52
7.4. Obligatoryjne pomijanie kropki 52
8. Użycie średnika 57
9. Konteksty wymagające postawienia albo pominięcia przecinka 59
9.1. Użycie przecinka w zdaniu podrzędnie złożonym 60
9.1.1. Przecinki przy imiesłowowych równoważnikach zdania ... 61
9.1.2. Przecinki w wypowiedzeniach wielokrotnie złożonych ... 67
9.1.3. Problem pozornych orzeczeń 68
9.2. Użycie przecinka w zdaniach współrzędnie złożonych 70
9.3. Użycie przecinka w zdaniu pojedynczym 72
9.3.4. Interpunkcja najprostszych szeregów składniowych 73
9.3.5. Użycie przecinka przed spójnikiem a w zdaniach pojedynczych 74
9.3.6. Inne utrudnienia interpunkcyjne w zdaniach pojedynczych 75
9.4. Wydzielanie wtrąceń lub dopowiedzeń (nie tylko) przecinkami ... 76
9.5. Inne utrudnienia dotyczące postawienia albo pominięcia przecinka 82
10. Zastosowanie znaku zapytania 86
10.1. Typowe konteksty wymagające znaku zapytania 87
10.2. Zbiegnięcie się znaku zapytania z innymi znakami interpunkcyjnymi 88
Spis treści
11. Zastosowanie znaku wykrzyknienia 89
11.1. Typowe konteksty wymagające znaku wykrzyknienia 90
11.2. Zbiegnięcie się znaku wykrzyknienia z innymi znakami interpunkcyjnymi 91
12. Zastosowanie wielokropka 92
12.1. Zbiegnięcie się wietokropka z innymi znakami interpunkcyjnymi 93
13. Zastosowanie dwukropka 94
13.1. Dwukropek przed wyliczeniem 95
13.2. Dwukropek przed cytatem 103
13.3. Inne konteksty właściwe dwukropkowi 103
14. Zastosowanie myślnika 104
14.1. Myślnik eliptyczny, czyli sygnalizujący powtórzenie 107
14.2. Myślnik wprowadzający wyjaśnienie 109
14.3. Myślnik porządkujący składnię 110
14.4. Myślnik konstruujący wyliczenia 111
14.5. Myślnik(i) w dialogach 115
14.6. Inne konteksty wymagające myślnika 116
14.7. Zbiegnięcie się myślnika z innymi znakami interpunkcyjnymi . . . 117
15. Użycie cudzysłowu 118
15.1. Cudzysłów a cytaty 122
15.2. Inne konteksty wymagające cudzysłowu 125
15.3. Zbiegnięcie się cudzysłowu z innymi znakami interpunkcyjnymi 134
16. Zastosowanie nawiasu 136
16.1. Wstawka nawiasowa 137
16.2. Inne funkcje nawiasu 137
16.3. Zbiegnięcie się nawiasu z innymi znakami interpunkcyjnymi . , . 138
17. Znaki nieinterpunkcyjne 139
17.1. Użycie apostrofu 140
17.2. Użycie łącznika 140
18. Najtrudniejsze konteksty interpunkcyjne 141
18.1. Interpunkcja przy wyrazach funkcyjnych n/ż, zam/ast 141
18.2. Interpunkcja zdań z konstrukcjami tak, aby oraz [,] tak aby . . . 145
18.3. Interpunkcja przydawek rozwiniętych 148
18.4. Interpunkcja szeregów przydawkowych 156
18.5. Interpunkcja szeregów okolicznikowych 180
18.6. Interpunkcja konstrukcji porównawczych 187
18.7. Interpunkcja przy podwojonym wyrazie czy 206
Część II. Zagadnienia ortograficzne
1. Natura polskiej ortografii 219
1.1. Zasada konwencjonalna 222
1.2. Zasada historyczna 223
6
Spis treści
1.3. Zasada morfologiczna 224
1.4. Zasada fonetyczna 225
2. Użycie wielkiej albo małej litery 226
2.1. Użycie wielkiej litery ze względów składniowych 227
2.2. Użycie wielkiej litery ze względów grzecznościowych 228
2.3. Użycie wielkiej litery ze względów graficznych 228
2.4. Użycie wielkiej litery ze względów semantycznych 229
2.4.1. Pisownia nazw osobowych i ich odpowiedników 229
2.4.2. Pisownia nazw geograficznych i administracyjnych 233
2.4.3. Pisownia tytułów utworów 236
2.4.4. Pisownia nazw obiektów miejskich 238
2.4.5. Pisownia nazw instytucji, urzędów oraz organizacji 239
2.4.6. Pisownia nazw firm i marek a pisownia nazw produktów przemysłowych 241
2.4.7. Pisownia innych podgrup nazw własnych 242
2.4.8. Pisownia przymiotników 247
2.5. Użycie małej litery 247
2.5.1. Pisownia nazw przedziałów czasowych 248
2.5.2. Pisownia nazw wydarzeń historycznych 248
2.5.3. Pisownia rzeczowników utworzonych od nazw osobowych 249
2.5.4. Pisownia podgrup rzeczowników osobowych 250
2.5.5. Pisownia podgrup nazw gatunkowych 251
2.5.6. Pisownia innych podgrup rzeczownikowych 253
2.5.7. Pisownia podgrup przymiotnikowych 254
2.6. Fakultatywne użycie wielkiej litery 255
3. Pisownia łączna lub rozdzielna 257
3.1. Pisownia łączna 261
3.1.1. Pisownia łączna cząstki nie- 261
3.1.1.1. Cząstka nie- w połączeniach z rzeczownikami . . . 262
3.1.1.2. Cząstka nie- w połączeniach z przymiotnikami w stopniu równym 263
3.1.1.3. Cząstka nie- w połączeniach z przysłówkami odprzymiotnikowymi w stopniu równym 264
3.1.1.4. Cząstka nie- w połączeniach z imiesłowami odmiennymi (przymiotnikowymi) 265
3.1.2. Pisownia łączna cząstki-by 267
3.1.2.1. Cząstka -by w połączeniach z formami czasownika 267
3.1.2.2. Cząstka -by w połączeniach z partykułami 268
3.1.2.3. Cząstka-by w połączeniach ze spójnikami 269
3.1.3. Pisownia łączna cząstek -że (-ź) oraz -ii 270
3.1.4. Pisownia zrostów a pisownia zestawień 270
3.1.5. Pisownia wyrażeń przyimkowych 271
3.1.6. Pisownia przyimków złożonych 272
7
Spis treści
3.1.7. Pisownia wyrażeń zaimkowych 273
3.1.8. Użycie łącznika w zestawieniach i złożeniach 273
3.2. Pisownia rozdzielna 278
3.2.1. Pisownia rozdzielna cząstki nie 278
3.2.1.1. Cząstka nie w połączeniach z formami czasownika 279
3.2.1.2. Cząstka nie w połączeniach z zaimkami 280
3.2.1.3. Cząstka nie w połączeniach z przysłówkami nieodprzymiotnikowymi 281
3.2.1.4. Cząstka nie w połączeniach z przymiotnikami i przysłówkami w stopniu wyższym i najwyższym 281
3.2.1.5. Cząstka nie w połączeniach z innymi częściami mowy 282
3.2.1.6. Cząstka nie w konstrukcjach wyrażających przeciwstawienie 282
3.2.2. Pisownia rozdzielna cząstki by (bym, byś, byśmy itp.) . . . 283
3.2.2.1. Cząstka by w połączeniach z nieosobowymi formami czasownika 283
3.2.2.2. Cząstka by w połączeniach z zaimkami 284
4. Pisownia litery h a pisownia dwuznaku ch 285
5. Pisownia litery ź a pisownia dwuznaku rz 286
6. Pisownia litery ó a pisownia litery u 289
7. Zapisywanie głosek nosowych 290
7.1. Pisownia litery ą 291
7.2. Pisownia litery ę 292
7.3. Pisownia połączeń liter om, on oraz em, en 293
8. Zapisywanie głosek miękkich 294
8.1. Wielofunkcyjność litery i 295
8.2. Pisownia litery / a pisownia litery j na początku wyrazu 296
8.3. Pisownia liter / oraz j po literach samogłoskowych 297
8.4. Pisownia liter i oraz j po literach spółgłoskowych 297
8.5. Pisownia form fleksyjnych rzeczowników zakończonych na ~/a albo ~ja 298
8.6. Oddawanie w zapisie upodobnień głosek pod względem miękkości 300
8.7. Pisownia połączeń ge, ke oraz gie, kie 301
8.8. Pisownia połączeń gę oraz kę 301
8.9. Pisownia połączeń hy, hi oraz chy, chi 302
9. Pisownia wybranych grup spółgłoskowych i samogłoskowych 302
9.1. Pisownia połączeń nz oraz ns 303
9.2. Pisownia połączeń gz oraz ks 303
9.3. Pisownia litery x 304
9.4. Pisownia form fleksyjnych rzeczowników zakończonych na ~eja. . . 305
9.5. Pisownia form fleksyjnych rzeczowników zakończonych na ~ea . . . 306
9.6. Pisownia form fleksyjnych rzeczowników zakończonych na ~ua . . . 307
8
Spis treści
10. Pisownia wybranych przedrostków oraz przyrostków i zakończeń . . . 307
10.1. Pisownia przedrostków z-, s-, ś- 308
10.2. Pisownia przedrostków wz-, wez-, ws-( wes-, wsz-, wś~ .... 309
10.3. Pisownia innych przedrostków zakończonych na spółgłoskę ... 310
10.4. Pisownia rzeczowników z przyrostkiem-ba 310
10.5. Pisownia rzeczowników zakończonych na ~ca 310
10.6. Pisownia zakończenia ~ski 311
10.7. Pisownia zakończeń ~cki oraz ~dzki 313
10.8. Pisownia zakończeń -czyzna 315
10.9. Pisownia zakończeń ~two 317
11. Pisownia zakończeń niektórych form czasownika 321
11.1. Zakończenie bezokolicznika jako problem ortograficzny 321
11.2. Pisownia zakończeń form 3. os. tpoj. czasu przeszłego czasowników rodzaju męskiego 323
11.3. Pisownia zakończeń imiesłowów przysłówkowych uprzednich 324
11.4. Oboczności typu trzepoczę - trzepocę 325
12. Podsumowanie 325
Część III. Inne zagadnienia poprawności językowej
1. Błędy w odmianie wyrazów pospolitych 331
2. Odmiana nazwisk 340
3. Błędy w składni zgody 349
3.1. Składnia związku głównego przy podmiocie szeregowym 350
3.2. Skrótowce 363
3.3. Konflikt zgody formalnogramatycznej z realnoznaczeniową .... 367
3.4. Nazwy o charakterze metaforycznym 370
3.5. Rzeczowniki żeńskie odpowiadające męskim w mianowniku liczby pojedynczej 372
3.6. Dopowiedzenia 375
3.7. Apozycję 377
3.8. Nieuzgadnianie elementów w wypowiedzeniach wielokrotnie złożonych 378
4. Błędy w składni rządu 379
5. Skróty składniowe 388
6. Błędy szyku w wypowiedzeniach pojedynczych 394
7. Błędy kompozycji w wypowiedzeniach złożonych 401
8. Imiesłowowe równoważniki zdania jako problem redakcyjny 407
9. Homonimia składniowa - norma skodyfikowana a praktyka wydawnicza 438
Bibliografia 459
Część I. Zagadnienia interpunkcyjne
1. Charakter polskiej interpunkcji a praktyka piszących po polsku 15
2. Wewnętrzne ustalenia redakcyjne a ogólnopolska norma interpunkcyjna 18
3. Hiperpoprawność interpunkcyjna a praktyka zawodowa redaktorów językowych i korektorów 19
4. Niefortunne, szkolne formułki 20
5. Repetytorium interpunkcyjne: konteksty typowe 21
6. Repetytorium interpunkcyjne: konteksty trudniejsze 24
7. Funkcje kropki 48
7.1. Funkcja oddzielająca kropki 49
7.2. Kropka na końcu skrótu 49
7.3. Zastosowanie kropki po cyfrze 52
7.4. Obligatoryjne pomijanie kropki 52
8. Użycie średnika 57
9. Konteksty wymagające postawienia albo pominięcia przecinka 59
9.1. Użycie przecinka w zdaniu podrzędnie złożonym 60
9.1.1. Przecinki przy imiesłowowych równoważnikach zdania ... 61
9.1.2. Przecinki w wypowiedzeniach wielokrotnie złożonych ... 67
9.1.3. Problem pozornych orzeczeń 68
9.2. Użycie przecinka w zdaniach współrzędnie złożonych 70
9.3. Użycie przecinka w zdaniu pojedynczym 72
9.3.4. Interpunkcja najprostszych szeregów składniowych 73
9.3.5. Użycie przecinka przed spójnikiem a w zdaniach pojedynczych 74
9.3.6. Inne utrudnienia interpunkcyjne w zdaniach pojedynczych 75
9.4. Wydzielanie wtrąceń lub dopowiedzeń (nie tylko) przecinkami ... 76
9.5. Inne utrudnienia dotyczące postawienia albo pominięcia przecinka 82
10. Zastosowanie znaku zapytania 86
10.1. Typowe konteksty wymagające znaku zapytania 87
10.2. Zbiegnięcie się znaku zapytania z innymi znakami interpunkcyjnymi 88
Spis treści
11. Zastosowanie znaku wykrzyknienia 89
11.1. Typowe konteksty wymagające znaku wykrzyknienia 90
11.2. Zbiegnięcie się znaku wykrzyknienia z innymi znakami interpunkcyjnymi 91
12. Zastosowanie wielokropka 92
12.1. Zbiegnięcie się wietokropka z innymi znakami interpunkcyjnymi 93
13. Zastosowanie dwukropka 94
13.1. Dwukropek przed wyliczeniem 95
13.2. Dwukropek przed cytatem 103
13.3. Inne konteksty właściwe dwukropkowi 103
14. Zastosowanie myślnika 104
14.1. Myślnik eliptyczny, czyli sygnalizujący powtórzenie 107
14.2. Myślnik wprowadzający wyjaśnienie 109
14.3. Myślnik porządkujący składnię 110
14.4. Myślnik konstruujący wyliczenia 111
14.5. Myślnik(i) w dialogach 115
14.6. Inne konteksty wymagające myślnika 116
14.7. Zbiegnięcie się myślnika z innymi znakami interpunkcyjnymi . . . 117
15. Użycie cudzysłowu 118
15.1. Cudzysłów a cytaty 122
15.2. Inne konteksty wymagające cudzysłowu 125
15.3. Zbiegnięcie się cudzysłowu z innymi znakami interpunkcyjnymi 134
16. Zastosowanie nawiasu 136
16.1. Wstawka nawiasowa 137
16.2. Inne funkcje nawiasu 137
16.3. Zbiegnięcie się nawiasu z innymi znakami interpunkcyjnymi . , . 138
17. Znaki nieinterpunkcyjne 139
17.1. Użycie apostrofu 140
17.2. Użycie łącznika 140
18. Najtrudniejsze konteksty interpunkcyjne 141
18.1. Interpunkcja przy wyrazach funkcyjnych n/ż, zam/ast 141
18.2. Interpunkcja zdań z konstrukcjami tak, aby oraz [,] tak aby . . . 145
18.3. Interpunkcja przydawek rozwiniętych 148
18.4. Interpunkcja szeregów przydawkowych 156
18.5. Interpunkcja szeregów okolicznikowych 180
18.6. Interpunkcja konstrukcji porównawczych 187
18.7. Interpunkcja przy podwojonym wyrazie czy 206
Część II. Zagadnienia ortograficzne
1. Natura polskiej ortografii 219
1.1. Zasada konwencjonalna 222
1.2. Zasada historyczna 223
6
Spis treści
1.3. Zasada morfologiczna 224
1.4. Zasada fonetyczna 225
2. Użycie wielkiej albo małej litery 226
2.1. Użycie wielkiej litery ze względów składniowych 227
2.2. Użycie wielkiej litery ze względów grzecznościowych 228
2.3. Użycie wielkiej litery ze względów graficznych 228
2.4. Użycie wielkiej litery ze względów semantycznych 229
2.4.1. Pisownia nazw osobowych i ich odpowiedników 229
2.4.2. Pisownia nazw geograficznych i administracyjnych 233
2.4.3. Pisownia tytułów utworów 236
2.4.4. Pisownia nazw obiektów miejskich 238
2.4.5. Pisownia nazw instytucji, urzędów oraz organizacji 239
2.4.6. Pisownia nazw firm i marek a pisownia nazw produktów przemysłowych 241
2.4.7. Pisownia innych podgrup nazw własnych 242
2.4.8. Pisownia przymiotników 247
2.5. Użycie małej litery 247
2.5.1. Pisownia nazw przedziałów czasowych 248
2.5.2. Pisownia nazw wydarzeń historycznych 248
2.5.3. Pisownia rzeczowników utworzonych od nazw osobowych 249
2.5.4. Pisownia podgrup rzeczowników osobowych 250
2.5.5. Pisownia podgrup nazw gatunkowych 251
2.5.6. Pisownia innych podgrup rzeczownikowych 253
2.5.7. Pisownia podgrup przymiotnikowych 254
2.6. Fakultatywne użycie wielkiej litery 255
3. Pisownia łączna lub rozdzielna 257
3.1. Pisownia łączna 261
3.1.1. Pisownia łączna cząstki nie- 261
3.1.1.1. Cząstka nie- w połączeniach z rzeczownikami . . . 262
3.1.1.2. Cząstka nie- w połączeniach z przymiotnikami w stopniu równym 263
3.1.1.3. Cząstka nie- w połączeniach z przysłówkami odprzymiotnikowymi w stopniu równym 264
3.1.1.4. Cząstka nie- w połączeniach z imiesłowami odmiennymi (przymiotnikowymi) 265
3.1.2. Pisownia łączna cząstki-by 267
3.1.2.1. Cząstka -by w połączeniach z formami czasownika 267
3.1.2.2. Cząstka -by w połączeniach z partykułami 268
3.1.2.3. Cząstka-by w połączeniach ze spójnikami 269
3.1.3. Pisownia łączna cząstek -że (-ź) oraz -ii 270
3.1.4. Pisownia zrostów a pisownia zestawień 270
3.1.5. Pisownia wyrażeń przyimkowych 271
3.1.6. Pisownia przyimków złożonych 272
7
Spis treści
3.1.7. Pisownia wyrażeń zaimkowych 273
3.1.8. Użycie łącznika w zestawieniach i złożeniach 273
3.2. Pisownia rozdzielna 278
3.2.1. Pisownia rozdzielna cząstki nie 278
3.2.1.1. Cząstka nie w połączeniach z formami czasownika 279
3.2.1.2. Cząstka nie w połączeniach z zaimkami 280
3.2.1.3. Cząstka nie w połączeniach z przysłówkami nieodprzymiotnikowymi 281
3.2.1.4. Cząstka nie w połączeniach z przymiotnikami i przysłówkami w stopniu wyższym i najwyższym 281
3.2.1.5. Cząstka nie w połączeniach z innymi częściami mowy 282
3.2.1.6. Cząstka nie w konstrukcjach wyrażających przeciwstawienie 282
3.2.2. Pisownia rozdzielna cząstki by (bym, byś, byśmy itp.) . . . 283
3.2.2.1. Cząstka by w połączeniach z nieosobowymi formami czasownika 283
3.2.2.2. Cząstka by w połączeniach z zaimkami 284
4. Pisownia litery h a pisownia dwuznaku ch 285
5. Pisownia litery ź a pisownia dwuznaku rz 286
6. Pisownia litery ó a pisownia litery u 289
7. Zapisywanie głosek nosowych 290
7.1. Pisownia litery ą 291
7.2. Pisownia litery ę 292
7.3. Pisownia połączeń liter om, on oraz em, en 293
8. Zapisywanie głosek miękkich 294
8.1. Wielofunkcyjność litery i 295
8.2. Pisownia litery / a pisownia litery j na początku wyrazu 296
8.3. Pisownia liter / oraz j po literach samogłoskowych 297
8.4. Pisownia liter i oraz j po literach spółgłoskowych 297
8.5. Pisownia form fleksyjnych rzeczowników zakończonych na ~/a albo ~ja 298
8.6. Oddawanie w zapisie upodobnień głosek pod względem miękkości 300
8.7. Pisownia połączeń ge, ke oraz gie, kie 301
8.8. Pisownia połączeń gę oraz kę 301
8.9. Pisownia połączeń hy, hi oraz chy, chi 302
9. Pisownia wybranych grup spółgłoskowych i samogłoskowych 302
9.1. Pisownia połączeń nz oraz ns 303
9.2. Pisownia połączeń gz oraz ks 303
9.3. Pisownia litery x 304
9.4. Pisownia form fleksyjnych rzeczowników zakończonych na ~eja. . . 305
9.5. Pisownia form fleksyjnych rzeczowników zakończonych na ~ea . . . 306
9.6. Pisownia form fleksyjnych rzeczowników zakończonych na ~ua . . . 307
8
Spis treści
10. Pisownia wybranych przedrostków oraz przyrostków i zakończeń . . . 307
10.1. Pisownia przedrostków z-, s-, ś- 308
10.2. Pisownia przedrostków wz-, wez-, ws-( wes-, wsz-, wś~ .... 309
10.3. Pisownia innych przedrostków zakończonych na spółgłoskę ... 310
10.4. Pisownia rzeczowników z przyrostkiem-ba 310
10.5. Pisownia rzeczowników zakończonych na ~ca 310
10.6. Pisownia zakończenia ~ski 311
10.7. Pisownia zakończeń ~cki oraz ~dzki 313
10.8. Pisownia zakończeń -czyzna 315
10.9. Pisownia zakończeń ~two 317
11. Pisownia zakończeń niektórych form czasownika 321
11.1. Zakończenie bezokolicznika jako problem ortograficzny 321
11.2. Pisownia zakończeń form 3. os. tpoj. czasu przeszłego czasowników rodzaju męskiego 323
11.3. Pisownia zakończeń imiesłowów przysłówkowych uprzednich 324
11.4. Oboczności typu trzepoczę - trzepocę 325
12. Podsumowanie 325
Część III. Inne zagadnienia poprawności językowej
1. Błędy w odmianie wyrazów pospolitych 331
2. Odmiana nazwisk 340
3. Błędy w składni zgody 349
3.1. Składnia związku głównego przy podmiocie szeregowym 350
3.2. Skrótowce 363
3.3. Konflikt zgody formalnogramatycznej z realnoznaczeniową .... 367
3.4. Nazwy o charakterze metaforycznym 370
3.5. Rzeczowniki żeńskie odpowiadające męskim w mianowniku liczby pojedynczej 372
3.6. Dopowiedzenia 375
3.7. Apozycję 377
3.8. Nieuzgadnianie elementów w wypowiedzeniach wielokrotnie złożonych 378
4. Błędy w składni rządu 379
5. Skróty składniowe 388
6. Błędy szyku w wypowiedzeniach pojedynczych 394
7. Błędy kompozycji w wypowiedzeniach złożonych 401
8. Imiesłowowe równoważniki zdania jako problem redakcyjny 407
9. Homonimia składniowa - norma skodyfikowana a praktyka wydawnicza 438
Bibliografia 459