Dane szczegółowe książki
Uzależnienie od alkoholu: oblicza problemu / Cierpiałkowska, Lidia; Chodkiewicz, Jan
Tytuł
Uzależnienie od alkoholu: oblicza problemu
Wydawnictwo
Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN SA, 2020
Numer wydania
1
ISBN
978-83-01-21307-7
Hasła przedmiotowe
Informacje dodatkowe
.
Spis treści
pokaż spis treści
Spis treści
Wprowadzenie 9
Rozdział 1
Alkohol i jego wpływ na organizm i zachowanie człowieka 15
1.1. Alkohol i jego krótkotrwałe działanie 16
1.1.1. Efekty działania alkoholu a jego stężenie we krwi 20
1.1.2. Metabolizm alkoholu - proces wchłaniania, przemiany i wydalania 23
1.1.3. Pobudzająco-sedatywne działanie alkoholu 30
1.1.4. Czy wszyscy reagują podobnie na alkohol, czyli o reakcjach nietypowych 34
1.2. Długotrwałe działanie alkoholu na organizm 37
1.2.1. Fizyczne i somatyczne konsekwencje szkodliwego picia 38
1.2.2. Zdrowie psychiczne - zaburzenia neuropoznawcze i zespoły otępienne 43
1.2.3. Konsekwencje i koszty społeczne 49
Rozdział 2
Kiedy picie alkoholu przestaje być normalne 51
2.1. Wzorce picia - kryteria społeczne, ilościowe i prototypowe 52
2.2. Zaburzenia używania alkoholu w klasyfikacjach zaburzeń psychicznych i zachowania 59
2.2.1. Szkodliwe i uzależnione picie - podejście kategorialne 62
2.2.2. Zaburzenia używania alkoholu – podejście dymensjonalno-kategorialne 69
2.2.3. Co to jest uzależnienie mieszane i krzyżowe? 73
2.3. Ryzyko uzależnienia od alkoholu i jego konsekwencje w okresie adolescencji i późnej dorosłości 74
2.3.1. Zaangażowanie adolescentów i młodych dorosłych w używanie alkoholu oraz jego konsekwencje 75
2.3.2. Wzorce używania alkoholu w późnej dorosłości 81
Rozdział 3
Jakie są biologiczne uwarunkowania zaburzenia używania alkoholu 84
3.1. Badania rodowodowe 86
3.1.1. Jak bardzo podobne są bliźnięta pod względem sposobów picia? 86
3.1.2. Badania na dziećmi adoptowanymi i studia rodzinne 87
3.1.3. Czy istnieje gen alkoholizmu? 89
3.2. Neuroadaptacyjne zmiany w mózgu pod wpływem intensywnego używania alkoholu 92
3.2.1. Neuroadaptacja układu nagrody 92
3.2.2. Co wyjaśniają koncepcje sensytyzacji i allostazy? 93
Rozdział 4
Co nauka wnosi do rozumienia przyczyn zaburzeń używania alkoholu 100
4.1. Jak bardzo jest złożony problem uwarunkowań zaburzeń używania alkoholu? 101
4.2. Co wnoszą do wiedzy o sposobach picia psychologia i socjologia? 103
4.2.1. Jak uczymy się różnych wzorców picia? 103
4.2.2. Czy to, co myślimy o sobie i świecie, warunkuje sposób picia? 111
4.2.3. Jakie cechy temperamentu/osobowości odgrywają znaczącą rolę? 117
4.3. Jakie ścieżki rozwoju szkodliwego picia odkryto dzięki badaniom w perspektywie cyklu życia? 130
4.3.1. Zaburzenia destrukcyjne i depresyjno-lękowe a szkodliwe picie alkoholu 132
4.3.2. Czy dorosłe dzieci z rodzin alkoholowych i niealkoholowych piją alkohol z innych przyczyn? 138
Rozdział 5
Typologie, czyli o różnicach między osobami uzależnionymi od alkoholu 154
5.1. Różnice indywidualne 154
5.2. Przyczyny i objawy uzależnienia - znaczenie czynników biologicznych i środowiskowych 160
5.2.1. Typologie oparte na różnicach w obrazie klinicznym i przyczynach uzależnienia 161
5.2.2. Dwa czy więcej typów zaburzeń używania alkoholu? 165
5.3. Typologie alkoholików pierwotnych i wtórnych w kontekście efektów leczenia 167
5.3.1. Typologie oparte na różnicach w genezie zaburzenia i skuteczności farmakoterapii i psychoterapii 168
5.3.2. Cztery czy pięć typów zaburzeń używania alkoholu? 172
5.4. Obraz kliniczny - alkoholicy wysoko- i niskofunkcjonujący 174
Rozdział 6
Diagnoza i autodiagnoza szkodliwego używania i uzależnienia od alkoholu 177
6.1. Typy i poziomy diagnozy zaburzeń używania substancji psychoaktywnych 178
6.1.1. Diagnoza różnicowa zaburzeń używania alkoholu i zaburzeń współwystępujących 182
6.1.2. Diagnoza strukturalno-funkcjonalna dla celów terapeutycznych 190
6.1.3. Diagnozowanie w procesie terapii i oceny jej skuteczności 198
6.2. Jakość diagnozy zaburzeń używania alkoholu a kompetencje diagnozującego 201
6.3. Jakie narzędzia najczęściej wykorzystuje się w badaniach przesiewowych i klinicznych? 204
6.3.1. Metody stosowane w diagnozie różnicowej zaburzeń używania alkoholu 204
6.3.2. Metody pomiaru pojedynczych objawów szkodliwego picia 210
6.3.3. Metody pomiaru motywacji do zmiany w procesie leczenia 214
Rozdział 7
Gdy zaburzenie używania alkoholu to nie jedyny problem w zakresie zdrowia psychicznego 220
7.1. Jajko czy kura? Związki przyczynowo-skutkowe między zaburzeniem używania alkoholu i innymi zaburzeniami psychicznymi 221
7.2. Koncepcja samoleczenia problemów i zaburzeń psychicznych 224
7.3. Co najczęściej towarzyszy uzależnieniu od alkoholu i jakie z tego wynikają konsekwencje dla efektów leczenia? 227
7.3.1. Depresja i tendencje samobójcze 227
7.3.2. Zaburzenia lękowe i PTSD 232
7.3.3. Zaburzenia osobowości 236
7.3.4. Ból i zaburzenia snu 238
7.4. Te nieszczęsne emocje - czy koncentracja na trzeźwości wystarcza do poprawy stanu psychicznego? 239
Rozdział 8
Dno niejedno ma imię 241
8.1. Czym jest „dno” i jak się je rozumie współcześnie? 241
8.1.1. Modele „dna” - perspektywy psychologii zdrowia i psychologii klinicznej 242
8.1.2. Wybrane koncepcje „dna” 244
8.2. Jakie koncepcje „dna” znajdują zastosowanie w leczeniu? 247
8.2.1. Czy doświadczenie „dna” jest konieczne do rozpoczęcia terapii? 247
8.2.2. Ograniczenia koncepcji „dna” - czy zawsze pomaga? 248
8.2.3. Odbicie od „dna”, czyli o teorii zachowania zasobów 250
Rozdział 9
Czym jest głód alkoholu i jak z nim sobie radzić 254
9.1. Czym jest i jak powstaje głód alkoholu? 255
9.1.1. Definicje głodu - perspektywa badaczy i pacjentów 255
9.1.2. Jak powstaje głód, pragnienie alkoholu? 259
9.2. Pomiar głodu - wyzwanie dla badaczy 265
9.3. Głód jako predyktor przebiegu i efektów leczenia 266
9.4. Radzenie sobie: czujność i inne sposoby 268
9.5. Kilka refleksji na koniec 270
Rozdział 10
Terapia dla VIP-ów czy terapia dla alkoholików? 272
10.1. Dlaczego tak mało uzależnionych się leczy? 273
10.2. Paradygmaty, metody i techniki terapii uzależnienia 276
10.2.1. Ujęcia przednaukowe 277
10.2.2. Filozofia AA jako przykład modelu duchowego 278
10.2.3. Alkoholizm jako choroba i jego leczenie 281
10.2.4. Modele poznawczo-behawioralny i motywacyjny 283
10.2.5. Modele integracyjne 290
10.3. Odwieczne pytania 292
10.3.1. Ograniczenie picia czy abstynencja? 292
10.3.2. Leki, psychoterapia, a może to i to? 296
10.3.3. Dla kogo AA? 301
10.3.4. Jaka terapia dla kogo? 303
10.4. Dlaczego ważne w terapii uzależnień (i nie tylko) są relacja i sojusz terapeutyczny? 305
Rozdział 11
Jak żyć, będąc uzależnionym, w ciągłym ryzyku nawrotu 312
11.1. Osoby uzależnione na różnych etapach procesu zdrowienia. Co pomaga? 313
11.1.1. Czym jest zdrowienie i jakie są jego cele? 313
11.1.2. Proces i etapy (fazy) zdrowienia 316
11.1.3. Zdrowienie z perspektywy jednostki 320
11.2. O nawrotach (także pełzających) i dlaczego to takie ważne 325
11.2.1. Różne rozumienie nawrotu 325
11.2.2. Modele nawrotu 327
11.2.3. Podstęp, czyli nawrót pełzający 333
11.3. Sytuacje wysokiego i niskiego ryzyka 336
11.4. Profilaktyka nawrotów 337
11.5. Nie pić i być szczęśliwym 343
Suplement. Koronawirus i inne kryzysy a alkohol 346
Bibliografia 350
Indeks rzeczowy 403
O Autorach 411
Wprowadzenie 9
Rozdział 1
Alkohol i jego wpływ na organizm i zachowanie człowieka 15
1.1. Alkohol i jego krótkotrwałe działanie 16
1.1.1. Efekty działania alkoholu a jego stężenie we krwi 20
1.1.2. Metabolizm alkoholu - proces wchłaniania, przemiany i wydalania 23
1.1.3. Pobudzająco-sedatywne działanie alkoholu 30
1.1.4. Czy wszyscy reagują podobnie na alkohol, czyli o reakcjach nietypowych 34
1.2. Długotrwałe działanie alkoholu na organizm 37
1.2.1. Fizyczne i somatyczne konsekwencje szkodliwego picia 38
1.2.2. Zdrowie psychiczne - zaburzenia neuropoznawcze i zespoły otępienne 43
1.2.3. Konsekwencje i koszty społeczne 49
Rozdział 2
Kiedy picie alkoholu przestaje być normalne 51
2.1. Wzorce picia - kryteria społeczne, ilościowe i prototypowe 52
2.2. Zaburzenia używania alkoholu w klasyfikacjach zaburzeń psychicznych i zachowania 59
2.2.1. Szkodliwe i uzależnione picie - podejście kategorialne 62
2.2.2. Zaburzenia używania alkoholu – podejście dymensjonalno-kategorialne 69
2.2.3. Co to jest uzależnienie mieszane i krzyżowe? 73
2.3. Ryzyko uzależnienia od alkoholu i jego konsekwencje w okresie adolescencji i późnej dorosłości 74
2.3.1. Zaangażowanie adolescentów i młodych dorosłych w używanie alkoholu oraz jego konsekwencje 75
2.3.2. Wzorce używania alkoholu w późnej dorosłości 81
Rozdział 3
Jakie są biologiczne uwarunkowania zaburzenia używania alkoholu 84
3.1. Badania rodowodowe 86
3.1.1. Jak bardzo podobne są bliźnięta pod względem sposobów picia? 86
3.1.2. Badania na dziećmi adoptowanymi i studia rodzinne 87
3.1.3. Czy istnieje gen alkoholizmu? 89
3.2. Neuroadaptacyjne zmiany w mózgu pod wpływem intensywnego używania alkoholu 92
3.2.1. Neuroadaptacja układu nagrody 92
3.2.2. Co wyjaśniają koncepcje sensytyzacji i allostazy? 93
Rozdział 4
Co nauka wnosi do rozumienia przyczyn zaburzeń używania alkoholu 100
4.1. Jak bardzo jest złożony problem uwarunkowań zaburzeń używania alkoholu? 101
4.2. Co wnoszą do wiedzy o sposobach picia psychologia i socjologia? 103
4.2.1. Jak uczymy się różnych wzorców picia? 103
4.2.2. Czy to, co myślimy o sobie i świecie, warunkuje sposób picia? 111
4.2.3. Jakie cechy temperamentu/osobowości odgrywają znaczącą rolę? 117
4.3. Jakie ścieżki rozwoju szkodliwego picia odkryto dzięki badaniom w perspektywie cyklu życia? 130
4.3.1. Zaburzenia destrukcyjne i depresyjno-lękowe a szkodliwe picie alkoholu 132
4.3.2. Czy dorosłe dzieci z rodzin alkoholowych i niealkoholowych piją alkohol z innych przyczyn? 138
Rozdział 5
Typologie, czyli o różnicach między osobami uzależnionymi od alkoholu 154
5.1. Różnice indywidualne 154
5.2. Przyczyny i objawy uzależnienia - znaczenie czynników biologicznych i środowiskowych 160
5.2.1. Typologie oparte na różnicach w obrazie klinicznym i przyczynach uzależnienia 161
5.2.2. Dwa czy więcej typów zaburzeń używania alkoholu? 165
5.3. Typologie alkoholików pierwotnych i wtórnych w kontekście efektów leczenia 167
5.3.1. Typologie oparte na różnicach w genezie zaburzenia i skuteczności farmakoterapii i psychoterapii 168
5.3.2. Cztery czy pięć typów zaburzeń używania alkoholu? 172
5.4. Obraz kliniczny - alkoholicy wysoko- i niskofunkcjonujący 174
Rozdział 6
Diagnoza i autodiagnoza szkodliwego używania i uzależnienia od alkoholu 177
6.1. Typy i poziomy diagnozy zaburzeń używania substancji psychoaktywnych 178
6.1.1. Diagnoza różnicowa zaburzeń używania alkoholu i zaburzeń współwystępujących 182
6.1.2. Diagnoza strukturalno-funkcjonalna dla celów terapeutycznych 190
6.1.3. Diagnozowanie w procesie terapii i oceny jej skuteczności 198
6.2. Jakość diagnozy zaburzeń używania alkoholu a kompetencje diagnozującego 201
6.3. Jakie narzędzia najczęściej wykorzystuje się w badaniach przesiewowych i klinicznych? 204
6.3.1. Metody stosowane w diagnozie różnicowej zaburzeń używania alkoholu 204
6.3.2. Metody pomiaru pojedynczych objawów szkodliwego picia 210
6.3.3. Metody pomiaru motywacji do zmiany w procesie leczenia 214
Rozdział 7
Gdy zaburzenie używania alkoholu to nie jedyny problem w zakresie zdrowia psychicznego 220
7.1. Jajko czy kura? Związki przyczynowo-skutkowe między zaburzeniem używania alkoholu i innymi zaburzeniami psychicznymi 221
7.2. Koncepcja samoleczenia problemów i zaburzeń psychicznych 224
7.3. Co najczęściej towarzyszy uzależnieniu od alkoholu i jakie z tego wynikają konsekwencje dla efektów leczenia? 227
7.3.1. Depresja i tendencje samobójcze 227
7.3.2. Zaburzenia lękowe i PTSD 232
7.3.3. Zaburzenia osobowości 236
7.3.4. Ból i zaburzenia snu 238
7.4. Te nieszczęsne emocje - czy koncentracja na trzeźwości wystarcza do poprawy stanu psychicznego? 239
Rozdział 8
Dno niejedno ma imię 241
8.1. Czym jest „dno” i jak się je rozumie współcześnie? 241
8.1.1. Modele „dna” - perspektywy psychologii zdrowia i psychologii klinicznej 242
8.1.2. Wybrane koncepcje „dna” 244
8.2. Jakie koncepcje „dna” znajdują zastosowanie w leczeniu? 247
8.2.1. Czy doświadczenie „dna” jest konieczne do rozpoczęcia terapii? 247
8.2.2. Ograniczenia koncepcji „dna” - czy zawsze pomaga? 248
8.2.3. Odbicie od „dna”, czyli o teorii zachowania zasobów 250
Rozdział 9
Czym jest głód alkoholu i jak z nim sobie radzić 254
9.1. Czym jest i jak powstaje głód alkoholu? 255
9.1.1. Definicje głodu - perspektywa badaczy i pacjentów 255
9.1.2. Jak powstaje głód, pragnienie alkoholu? 259
9.2. Pomiar głodu - wyzwanie dla badaczy 265
9.3. Głód jako predyktor przebiegu i efektów leczenia 266
9.4. Radzenie sobie: czujność i inne sposoby 268
9.5. Kilka refleksji na koniec 270
Rozdział 10
Terapia dla VIP-ów czy terapia dla alkoholików? 272
10.1. Dlaczego tak mało uzależnionych się leczy? 273
10.2. Paradygmaty, metody i techniki terapii uzależnienia 276
10.2.1. Ujęcia przednaukowe 277
10.2.2. Filozofia AA jako przykład modelu duchowego 278
10.2.3. Alkoholizm jako choroba i jego leczenie 281
10.2.4. Modele poznawczo-behawioralny i motywacyjny 283
10.2.5. Modele integracyjne 290
10.3. Odwieczne pytania 292
10.3.1. Ograniczenie picia czy abstynencja? 292
10.3.2. Leki, psychoterapia, a może to i to? 296
10.3.3. Dla kogo AA? 301
10.3.4. Jaka terapia dla kogo? 303
10.4. Dlaczego ważne w terapii uzależnień (i nie tylko) są relacja i sojusz terapeutyczny? 305
Rozdział 11
Jak żyć, będąc uzależnionym, w ciągłym ryzyku nawrotu 312
11.1. Osoby uzależnione na różnych etapach procesu zdrowienia. Co pomaga? 313
11.1.1. Czym jest zdrowienie i jakie są jego cele? 313
11.1.2. Proces i etapy (fazy) zdrowienia 316
11.1.3. Zdrowienie z perspektywy jednostki 320
11.2. O nawrotach (także pełzających) i dlaczego to takie ważne 325
11.2.1. Różne rozumienie nawrotu 325
11.2.2. Modele nawrotu 327
11.2.3. Podstęp, czyli nawrót pełzający 333
11.3. Sytuacje wysokiego i niskiego ryzyka 336
11.4. Profilaktyka nawrotów 337
11.5. Nie pić i być szczęśliwym 343
Suplement. Koronawirus i inne kryzysy a alkohol 346
Bibliografia 350
Indeks rzeczowy 403
O Autorach 411