Dane szczegółowe książki

Spis treści

Wstęp 11
1. Resilience jako zjawisko wyjaśniające rozwój mimo przeszkód 15
1.1. Geneza i definicje pojęcia resilience 15
1.2. Cztery nurty w historii badań zjawiska resilience 18
1.3. Najważniejsze projekty badawcze 23
1.3.1. Longitudinalne badania na hawajskiej wyspie Kauai (The Kauai Longitudinal Study) 24
1.3.2. Badania nad „Dziećmi Ryzyka” w Mannheim (Die Mannheimer Risikokinderstudie) 25
1.3.3. Badania podłużne nad kontrolą ego i odpornością ego (The Swedish Longitudinal Study on Ego-control and Ego-resiliency) 27
1.3.4. Badania z Michigan Roberta Zuckera (The Michigan State University Longitudinal Study) 29
1.3.5. Badania nad Odpornością z Bielefeld (Die Bielefelder Invulnerabilität Studie) 30
1.4. Kontrowersje wokół zjawiska resilience 33
1.4.1. Czy odporność to przeciwieństwo podatności na czynniki ryzyka? 33
1.4.2. Czy odporność psychiczna to suma zasobów i strategii radzenia sobie? 34
1.4.3. Czy doświadczenie stresu wzmacnia odporność psychiczną? 35
1.4.4. Jak badać odporność psychiczną? 36
1.4.5. Stałość czy zmienność odporności psychicznej? 39
1.4.6. Powszechność czy unikatowość zjawiska resilience? 40
1.5. Podsumowanie 41
2. Modele kształtowania się odporności psychicznej w okresie dzieciństwa 45
2.1. Modele odporności psychicznej 45
2.1.1. Czynniki ochronne i czynniki ryzyka w modelu Paula LeBuffe'a i Jacka Naglieriego (1999) 45
2.1.2. Zasoby wewnętrzne powstające pod wpływem zewnętrznych - koncepcja Normana Constantine'a z zespołem (1999) 47
2.1.3. Edith Grotberg (2000) - Ja jestem, Ja mam, Ja potrafię 49
2.1.4. Model Trzech Czynników w propozycji Sandry Prince-Embury (2006) 51
2.1.5. Sześcioczynnikowy model odporności Klausa Fröhlicha-Gildhoffa z zespołem (2007) 52
2.2. Narzędzia do pomiaru odporności psychicznej u dzieci 56
2.3. Kompetencje i charakterystyka dziecka odpornego psychicznie 63
2.4. Podsumowanie 65
3. Czym jest odporność psychiczna. Model własny 69
3.1. Inspiracje teoretyczne 69
3.1.1. Odporność psychiczna a poczucie koherencji 69
3.1.2. Perspektywa psychologii pozytywnej 73
3.1.3. Perspektywa stosowanej psychologii rozwojowej 77
3.2. Przywiązanie, poczucie skuteczności i samokontrola jako trzy wymiary odporności psychicznej 79
3.2.1. Przywiązanie 79
3.2.1.1. Zagadnienia definicyjne 79
3.2.1.2. Badania nad przywiązaniem 81
3.2.1.3. Przywiązanie a psychopatologia 85
3.2.1.4. Podsumowanie 87
3.2.2. Poczucie własnej skuteczności 89
3.2.2.1. Rozwój poczucia własnej skuteczności 89
3.2.2.1.1. Poczucie skuteczności a procesy poznawcze 91
3.2.2.1.2. Poczucie skuteczności a procesy motywacyjne 92
3.2.2.1.3. Poczucie skuteczności a procesy afektywne 93
3.2.2.1.4. Poczucie skuteczności a procesy dotyczące wyboru 94
3.2.2.2. Znaczenie poczucia własnej skuteczności dla zdrowia psychicznego 94
3.2.2.3. Poczucie umiejscowienia kontroli 96
3.2.2.3.1. Poczucie kontroli wewnętrznej a poczucie kontroli zewnętrznej 98
3.2.2.4. Podsumowanie 100
3.2.3. Samokontrola 101
3.2.3.1. Rozwój umiejętności samoregulacyjnych w dzieciństwie 101
3.2.3.1.1. Samokontrola w zakresie emocji 104
3.2.3.1.2. Samokontrola poznawcza 106
3.2.3.2. Nieprawidłowości w kształtowaniu się samoregulacji 108
3.2.3.3. Edukacja emocjonalna 109
3.2.3.4. Podsumowanie 111
3.2.4. Trójczynnikowy model własny odporności psychicznej 112
4. Stymulowanie rozwoju dziecka w okresie średniego dzieciństwa 115
4.1. Osiągnięcia i możliwości rozwojowe w okresie średniego dzieciństwa 116
4.2. Stymulowanie rozwoju. Znaczenie edukacji przedszkolnej dla budowania zasobów dziecka 119
4.3. Podsumowanie - kierunki własnych poszukiwań badawczych 124
5. Kontekst edukacyjny a odporność psychiczna dziecka - projekt badawczy 127
5.1. Charakterystyka działalności edukacyjnej przedszkoli z perspektywy założeń pedagogicznych i badań własnych nad odpornością psychiczną 127
5.1.1. Założenia pedagogiczne - analiza metateoretyczna 128
5.1.2. Autoprezentacja przedszkola - cele, metody i założenia pracy pedagogicznej 133
5.1.3. Praktyczne działania stymulujące rozwój odporności psychicznej dziecka w ocenie nauczycieli 139
5.1.4. Współpraca z rodzicami 142
5.2. Odporność psychiczna dzieci 5-letnich w zależności od specyfiki edukacji przedszkolnej 145
5.2.1. Problematyka projektu, cel i hipotezy badawcze 145
5.2.2. Grupa badana 147
5.2.3. Metoda 150
5.2.3.1. Zmienne i ich wskaźniki 150
5.2.3.2. Techniki badawcze 151
5.2.3.3. Procedura badania 154
5.3. Wyniki 155
5.4. Podsumowanie 170
6. Stymulowanie odporności psychicznej - program Dzielne Dzieci! 175
6.1. Problematyka projektu, cel i hipotezy badawcze 175
6.2. Grupa badana 182
6.3. Metoda 183
6.3.1. Zmienne i ich wskaźniki 183
6.3.2. Techniki badawcze 189
6.3.3. Procedura badania 190
6.4. Wyniki 190
6.4.1. Odporność psychiczna i funkcjonowanie społeczne dzieci przed realizacją programu Dzielne Dzieci! 191
6.4.2. Zmiany w rozwoju odporności psychicznej i funkcjonowaniu społecznym 5-latków pod wpływem udziału w programie Dzielne Dzieci! 195
6.4.3. Różnice pomiędzy ocenami dzieci przez matki, ojców i nauczycieli 200
6.4.4. Ocena jakościowa zachowań dzieci uczestniczących w programie Dzielne Dzieci! 203
6.5. Podsumowanie 209
Zakończenie. W stronę teraźniejszości - wyzwania XXI wieku 215
Streszczenie 221
Abstract 225
Bibiliografia 229
Aneks 255