Dane szczegółowe książki
Teoria socjologiczna i struktura społeczna / Merton, Robert King ((1910-2003)); Morawska, Ewa ((1949-)); Wertenstein-Żuławski, Jerzy ((1947-1996)
Autorzy
Tytuł
Teoria socjologiczna i struktura społeczna
Tytuł oryginału
Social theory and social structure
Serie wydawnicze
Wydawnictwo
Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2002
Numer wydania
Wyd. 2.
ISBN
8301138769
Hasła przedmiotowe
Spis treści
pokaż spis treści
Przedmowa Autora do wydania polskiego
Przedmowa do rozszerzonego wydania z roku 1968
Przedmowa do poprawionego wydania z roku 1957
Część pierwsza SOCJOLOGIA TEORETYCZNA
I. O historii i systematyce teorii socjologicznych
Niefortunne łączenie systematyki z historią
Teoria socjologiczna w pamięci społecznej
Ciągłość i nieciągłość teorii socjologicznej
Spengler i Danilewski. Od przedodkrycia do poprzednika
Marks, Engels i ich poprzednicy. Od „zapowiadactwa” do poprzednictwa
Humanistyczne i naukowe aspekty socjologii
Erudycja a oryginalność
Funkcje teorii klasycznej
II. Teorie socjologiczne średniego zasięgu
Całościowe systemy teorii socjologicznej
Utylitarne naciski na stworzenie całościowych systemów socjologii
Całościowe systemy teoretyczne i teorie średniego zasięgu
Rozbieżne reakcje na teorie średniego zasięgu
Proces polaryzacji
Poparcie dla polityki teorii średniego zasięgu
Odrzucenie teorii średniego zasięgu
Podsumowanie i rzut oka wstecz
Paradygmaty. Kodyfikacja teorii socjologicznej
III. Funkcje jawne i ukryte
Próba kodyfikacji analizy funkcjonalnej w socjologii
Języki analiz funkcjonalnych
Jedna nazwa - różne pojęcia
Jedno pojęcie - różne nazwy
Postulaty przyjęte w analizie funkcjonalnej
Postulat funkcjonalnej jedności społeczeństwa
Postulat funkcjonalizmu uniwersalnego
Postulat niezbędności
Analiza funkcjonalna jako ideologia
Analiza funkcjonalna jako nurt konserwatywny
Analiza funkcjonalna jako nurt radykalny
Ideologia a funkcjonalna analiza religii
Logika procedury
Powszechność nurtu funkcjonalistycznego
Paradygmat analizy funkcjonalnej w socjologii
1. Jaki(emu)m element(owi)om przypisuje się funkcje?
2. Koncepcje dyspozycji subiektywnych (motywów, celów)
3. Koncepcje konsekwencji obiektywnych (funkcji, dysfunkcji)
4. Koncepcje jednostki, której dana funkcja służy
5. Koncepcje wymogów funkcjonalnych (potrzeb, warunków wstępnych)
6. Koncepcje mechanizmów, poprzez które funkcje są spełniane
7. Koncepcje alternatyw funkcjonalnych (funkcjonalnych równoważników lub substytutów)
8. Koncepcje kontekstu strukturalnego (lub ograniczeń strukturalnych)
9. Koncepcje dynamiki i zmiany
10. Problemy uprawomocnienia analizy funkcjonalnej
11. Problemy implikacji ideologicznych analizy funkcjonalnej
Cele paradygmatu
Zjawiska poddawane analizie funkcjonalnej
Funkcje jawne i ukryte
Heurystyczne cele rozróżnienia
Uwagi końcowe
Dopisek bibliograficzny
IV. O znaczeniu teorii socjologicznej dla badań empirycznych
Metodologia
Ogólne dyrektywy socjologiczne
Analiza pojęć socjologicznych
Socjologiczne interpretacje ex post factum
Generalizacje empiryczne w socjologii
Teoria socjologiczna
Formalne wnioskowanie i kodyfikacja
V. O znaczeniu badań empirycznych dla teorii socjologicznej
Teoretyczne funkcje badań empirycznych
Schemat niespodzianki
Przeformułowanie teorii
Skoncentrowanie zainteresowań teoretycznych na nowych zagadnieniach
Uściślanie pojęć
Część druga Z ZAGADNIEŃ STRUKTURY SPOŁECZNEJ I KULTUROWEJ
Wprowadzenie
VI. Struktura społeczna i anomia**1
Wzory celów kulturowych i norm instytucjonalnych
Typy indywidualnego przystosowania
Konformizm
Innowacja
Rytualizm
Wycofanie
Bunt
Skłonność do anomii
Rola rodziny
Uwagi końcowe
VII. Teoria struktury społecznej i anomii. Kontynuacje
Rozszerzone pojęcie anomii
Wskaźniki anomii
Motyw sukcesu w kulturze amerykańskiej
Różnice w stopniu przyswojenia wartości sukcesu
Anomia i rodzaje zachowań dewiacyjnych
Innowacja
Dalsze założenia teorii
Rytualizm
Wycofanie
Bunt
Zmiana struktury społecznej i zachowań dewiacyjnych
VIII. Struktura biurokratyczna i osobowość**1
Struktura biurokracji
Dysfunkcje biurokracji
Strukturalne źródła nadmiernego konformizmu
Pierwotne i wtórne stosunki społeczne
Problemy do dalszych badań
IX. Rola intelektualisty w instytucjach państwowych**1
Intelektualista jako typ zawodowy
Status intelektualistów i polityka społeczna
Intelektualiści niezależni a intelektualiści biurokratyczni
Rekrutacja intelektualistów przez państwowe instytucje biurokratyczne
Pozycja biurokratyczna a perspektywa poznawcza
Decydenci i intelektualiści
Frustracje intelektualisty pozostającego w służbie instytucji państwowej
X. Przyczynki do teorii grup odniesienia**1
Pojęcie względnego upośledzenia
Względne „upośledzenie” czy upośledzenie „względne”
Grupa uczestnictwa jako grupa odniesienia
Wielość grup odniesienia
Prawidłowości zachowań wyprowadzone z teorii grup odniesienia
Statystyczne wskaźniki struktury społecznej
Teoria grup odniesienia a ruchliwość społeczna
Funkcje psychologiczne i społeczne
Pojęcia pokrewne teorii grup odniesienia
XI. Teoria grup odniesienia i struktura społeczna. Kontynuacje
Problematyka teorii grup odniesienia
Podstawowe pojęcia
Problem 1. Uściślenie pojęcia grupy odniesienia
Problem 1.1. Funkcjonalne typy grup odniesienia
Problem 1.2. Pojęcie grupy i uczestnictwa w grupie
Problem 1.3. Pojęcie nieprzynależności
Problem 1.4. Pojęcia grupy własnej i obcej
Problem 1.5. Pojęcia grup, zbiorowości i kategorii społecznych
Problem 1.6. Pozytywne i negatywne grupy odniesienia
Wybór grup odniesienia. Wyznaczniki
Problem 2. Wybór grup odniesienia i osób odniesienia
Problem 3. Wybór spośród potencjalnych grup odniesienia. Grupy uczestnictwa a grupy, do których się nie należy
Problem 4. Wybór grup odniesienia spośród grup uczestnictwa
Problem 4.1. Klasyfikacja typów grup uczestnictwa
Problem 4.2. Wstępna lista właściwości grupy
Problem 4.3. Zróżnicowanie grup odniesienia ze względu na normy i wartości
Problem 4.4. Wybór grup odniesienia spośród kategorii statusów społecznych lub podgrup, w których istnieją trwałe interakcje
Zachowania ze względu na grupy odniesienia. Elementy strukturalne
Problem 5. Obserwowalność i widoczność. Kanały informacji dotyczącej norm, wartości oraz wykonywania ról
Problem 5.1. Mechanizmy obserwowalności norm i wykonywania ról
Problem 5.2. Obserwowalność opinii publicznej przez decydentów
Problem 6. Nonkonformizm jako typ zachowania ze względu na grupę odniesienia
Problem 7. Strukturalny kontekst zachowań ze względu na grupy odniesienia. Zestawy ról, zestawy statusów społecznych i sekwencje statusów społecznych w czasie
Problem 7.1. Strukturalne źródła niestałości zestawów ról
Problem 7.2. Mechanizmy społeczne służące uzgadnianiu ról w zestawach ról
Problem 7.3. Konflikt trwale pozostający w zestawie ról
Problem 7.4. Dynamika przystosowania w zestawach i sekwencjach statusów społecznych
Konsekwencje zachowań ze względu na grupy odniesienia
Problem 8. Funkcje i dysfunkcje zachowań ze względu na grupy odniesienia
XII. Wzory wpływu. Osoby wywierające wpływ o orientacji lokalnej i kosmopolitycznej**1
Przekształcenie się badań empirycznych w badania teoretyczne
Dwa stadia jakościowej analizy osób wywierających wpływ
Typy osób wywierających wpływ. Typ lokalny i kosmopolityczny
Układy stosunków społecznych
Zakorzenienie w społeczności lokalnej
Towarzyskość. Sieć kontaktów społecznych
Przynależność organizacyjna
Drogi zdobywania wpływów
Działanie statusu społecznego. Wpływ na innych ludzi
Zachowanie osób wpływowych wobec środków masowego komunikowania
Wzory i funkcje czytelnictwa czasopism
Wzory i funkcje czytelnictwa gazet
Wzory i funkcje odbioru komentarzy dziennika radiowego
Wzory wzajemnych ocen
Osoby wpływowe i ludzie, którzy podlegają wpływom
Obszary wpływu. Obszar monomorficzny i polimorficzny
Uzupełnienie. Wstępne ujęcie wpływu
XIII. Samospełniające się proroctwo**1
Twierdzenie Thomasa
Przypowieść socjologiczna
Przekonania społeczne i społeczna rzeczywistość
Cnoty grupy własnej i wady grupy obcej
Funkcje i dysfunkcje społeczne
Odgórne wprowadzanie zmian instytucjonalnych
Część trzecia SOCJOLOGIA WIEDZY I MASOWEGO KOMUNIKOWANIA
Wprowadzenie
Porównanie „ Wissenssoziologie” z badaniami nad masowym komunikowaniem
Przedmiot analizy i określenie problemów
Spojrzenie na dane i fakty
Techniki i procedury badawcze
Społeczna organizacja badań
Dalsze pytania i problemy
XIV. Socjologia wiedzy**1
Kontekst społeczny
Paradygmat socjologii wiedzy
Podstawa egzystencjalna
Typy wiedzy
Związki pomiędzy wiedzą a podstawą egzystencjalną
Funkcje wiedzy uwarunkowanej egzystencjalnie
Dalsze problemy i ostatnie badania
XV. Karl Mannheim i socjologia wiedzy**1
Pierwowzory teoretyczne
Teoria ideologii
Zasadnicze twierdzenia
Typy wiedzy
Łączniki wiedzy ze społeczeństwem
Relatywizm
XVI. Studia nad propagandą radiową i filmową**1
Style analizy propagandy
Analiza treści
Analiza odbioru
Efekt bumerangowy
Propaganda technologiczna - czyli propaganda faktów
Część czwarta SZKICE Z SOCJOLOGII NAUKI
Wprowadzenie
XVII. Nauka i porządek społeczny**1
Źródła wrogości wobec nauki
Społeczne naciski na autonomię nauki
Funkcje norm czystej nauki
Ezoteryczna nauka przedmiotem popularnego mistycyzmu
Wrogość instytucji publicznych wobec zorganizowanego sceptycyzmu
Wnioski
XVIII. Nauka i demokratyczny ład społeczny
Nauka i społeczeństwo
Etos nauki
Uniwersalizm
„Komunizm”
Bezinteresowność
Zorganizowany sceptycyzm
XIX. Maszyna, robotnik i inżynier**1
Społeczne konsekwencje zmian technologicznych
Społeczna anatomia pracy
Efekty instytucjonalne i strukturalne
Konsekwencje dla inżyniera
Specjalizacja
Etyka zawodowa
Status biurokratyczny
Potrzeba badań społecznych
Organizacja zespołu badawczego
Patronat nad badaniami
Kierunki badań
XX. Purytanizm, pietyzm i nauka**1
Etos purytański
Zainteresowanie purytanów nauką
Wpływ purytanizmu na kształcenie naukowe
Integracja wartości purytanizmu i nauki
Integracja wartości pietyzmu i nauki
Przynależność wyznaniowa adeptów nauki
Dopisek bibliograficzny
XXI. Nauka i gospodarka w siedemnastowiecznej Anglii**1
Sformułowanie problemu
Transport i nauka
Problem długości geograficznej
Żegluga i nauka
Wielkość wpływu czynników ekonomicznych
Indeks osób
Przedmowa do rozszerzonego wydania z roku 1968
Przedmowa do poprawionego wydania z roku 1957
Część pierwsza SOCJOLOGIA TEORETYCZNA
I. O historii i systematyce teorii socjologicznych
Niefortunne łączenie systematyki z historią
Teoria socjologiczna w pamięci społecznej
Ciągłość i nieciągłość teorii socjologicznej
Spengler i Danilewski. Od przedodkrycia do poprzednika
Marks, Engels i ich poprzednicy. Od „zapowiadactwa” do poprzednictwa
Humanistyczne i naukowe aspekty socjologii
Erudycja a oryginalność
Funkcje teorii klasycznej
II. Teorie socjologiczne średniego zasięgu
Całościowe systemy teorii socjologicznej
Utylitarne naciski na stworzenie całościowych systemów socjologii
Całościowe systemy teoretyczne i teorie średniego zasięgu
Rozbieżne reakcje na teorie średniego zasięgu
Proces polaryzacji
Poparcie dla polityki teorii średniego zasięgu
Odrzucenie teorii średniego zasięgu
Podsumowanie i rzut oka wstecz
Paradygmaty. Kodyfikacja teorii socjologicznej
III. Funkcje jawne i ukryte
Próba kodyfikacji analizy funkcjonalnej w socjologii
Języki analiz funkcjonalnych
Jedna nazwa - różne pojęcia
Jedno pojęcie - różne nazwy
Postulaty przyjęte w analizie funkcjonalnej
Postulat funkcjonalnej jedności społeczeństwa
Postulat funkcjonalizmu uniwersalnego
Postulat niezbędności
Analiza funkcjonalna jako ideologia
Analiza funkcjonalna jako nurt konserwatywny
Analiza funkcjonalna jako nurt radykalny
Ideologia a funkcjonalna analiza religii
Logika procedury
Powszechność nurtu funkcjonalistycznego
Paradygmat analizy funkcjonalnej w socjologii
1. Jaki(emu)m element(owi)om przypisuje się funkcje?
2. Koncepcje dyspozycji subiektywnych (motywów, celów)
3. Koncepcje konsekwencji obiektywnych (funkcji, dysfunkcji)
4. Koncepcje jednostki, której dana funkcja służy
5. Koncepcje wymogów funkcjonalnych (potrzeb, warunków wstępnych)
6. Koncepcje mechanizmów, poprzez które funkcje są spełniane
7. Koncepcje alternatyw funkcjonalnych (funkcjonalnych równoważników lub substytutów)
8. Koncepcje kontekstu strukturalnego (lub ograniczeń strukturalnych)
9. Koncepcje dynamiki i zmiany
10. Problemy uprawomocnienia analizy funkcjonalnej
11. Problemy implikacji ideologicznych analizy funkcjonalnej
Cele paradygmatu
Zjawiska poddawane analizie funkcjonalnej
Funkcje jawne i ukryte
Heurystyczne cele rozróżnienia
Uwagi końcowe
Dopisek bibliograficzny
IV. O znaczeniu teorii socjologicznej dla badań empirycznych
Metodologia
Ogólne dyrektywy socjologiczne
Analiza pojęć socjologicznych
Socjologiczne interpretacje ex post factum
Generalizacje empiryczne w socjologii
Teoria socjologiczna
Formalne wnioskowanie i kodyfikacja
V. O znaczeniu badań empirycznych dla teorii socjologicznej
Teoretyczne funkcje badań empirycznych
Schemat niespodzianki
Przeformułowanie teorii
Skoncentrowanie zainteresowań teoretycznych na nowych zagadnieniach
Uściślanie pojęć
Część druga Z ZAGADNIEŃ STRUKTURY SPOŁECZNEJ I KULTUROWEJ
Wprowadzenie
VI. Struktura społeczna i anomia**1
Wzory celów kulturowych i norm instytucjonalnych
Typy indywidualnego przystosowania
Konformizm
Innowacja
Rytualizm
Wycofanie
Bunt
Skłonność do anomii
Rola rodziny
Uwagi końcowe
VII. Teoria struktury społecznej i anomii. Kontynuacje
Rozszerzone pojęcie anomii
Wskaźniki anomii
Motyw sukcesu w kulturze amerykańskiej
Różnice w stopniu przyswojenia wartości sukcesu
Anomia i rodzaje zachowań dewiacyjnych
Innowacja
Dalsze założenia teorii
Rytualizm
Wycofanie
Bunt
Zmiana struktury społecznej i zachowań dewiacyjnych
VIII. Struktura biurokratyczna i osobowość**1
Struktura biurokracji
Dysfunkcje biurokracji
Strukturalne źródła nadmiernego konformizmu
Pierwotne i wtórne stosunki społeczne
Problemy do dalszych badań
IX. Rola intelektualisty w instytucjach państwowych**1
Intelektualista jako typ zawodowy
Status intelektualistów i polityka społeczna
Intelektualiści niezależni a intelektualiści biurokratyczni
Rekrutacja intelektualistów przez państwowe instytucje biurokratyczne
Pozycja biurokratyczna a perspektywa poznawcza
Decydenci i intelektualiści
Frustracje intelektualisty pozostającego w służbie instytucji państwowej
X. Przyczynki do teorii grup odniesienia**1
Pojęcie względnego upośledzenia
Względne „upośledzenie” czy upośledzenie „względne”
Grupa uczestnictwa jako grupa odniesienia
Wielość grup odniesienia
Prawidłowości zachowań wyprowadzone z teorii grup odniesienia
Statystyczne wskaźniki struktury społecznej
Teoria grup odniesienia a ruchliwość społeczna
Funkcje psychologiczne i społeczne
Pojęcia pokrewne teorii grup odniesienia
XI. Teoria grup odniesienia i struktura społeczna. Kontynuacje
Problematyka teorii grup odniesienia
Podstawowe pojęcia
Problem 1. Uściślenie pojęcia grupy odniesienia
Problem 1.1. Funkcjonalne typy grup odniesienia
Problem 1.2. Pojęcie grupy i uczestnictwa w grupie
Problem 1.3. Pojęcie nieprzynależności
Problem 1.4. Pojęcia grupy własnej i obcej
Problem 1.5. Pojęcia grup, zbiorowości i kategorii społecznych
Problem 1.6. Pozytywne i negatywne grupy odniesienia
Wybór grup odniesienia. Wyznaczniki
Problem 2. Wybór grup odniesienia i osób odniesienia
Problem 3. Wybór spośród potencjalnych grup odniesienia. Grupy uczestnictwa a grupy, do których się nie należy
Problem 4. Wybór grup odniesienia spośród grup uczestnictwa
Problem 4.1. Klasyfikacja typów grup uczestnictwa
Problem 4.2. Wstępna lista właściwości grupy
Problem 4.3. Zróżnicowanie grup odniesienia ze względu na normy i wartości
Problem 4.4. Wybór grup odniesienia spośród kategorii statusów społecznych lub podgrup, w których istnieją trwałe interakcje
Zachowania ze względu na grupy odniesienia. Elementy strukturalne
Problem 5. Obserwowalność i widoczność. Kanały informacji dotyczącej norm, wartości oraz wykonywania ról
Problem 5.1. Mechanizmy obserwowalności norm i wykonywania ról
Problem 5.2. Obserwowalność opinii publicznej przez decydentów
Problem 6. Nonkonformizm jako typ zachowania ze względu na grupę odniesienia
Problem 7. Strukturalny kontekst zachowań ze względu na grupy odniesienia. Zestawy ról, zestawy statusów społecznych i sekwencje statusów społecznych w czasie
Problem 7.1. Strukturalne źródła niestałości zestawów ról
Problem 7.2. Mechanizmy społeczne służące uzgadnianiu ról w zestawach ról
Problem 7.3. Konflikt trwale pozostający w zestawie ról
Problem 7.4. Dynamika przystosowania w zestawach i sekwencjach statusów społecznych
Konsekwencje zachowań ze względu na grupy odniesienia
Problem 8. Funkcje i dysfunkcje zachowań ze względu na grupy odniesienia
XII. Wzory wpływu. Osoby wywierające wpływ o orientacji lokalnej i kosmopolitycznej**1
Przekształcenie się badań empirycznych w badania teoretyczne
Dwa stadia jakościowej analizy osób wywierających wpływ
Typy osób wywierających wpływ. Typ lokalny i kosmopolityczny
Układy stosunków społecznych
Zakorzenienie w społeczności lokalnej
Towarzyskość. Sieć kontaktów społecznych
Przynależność organizacyjna
Drogi zdobywania wpływów
Działanie statusu społecznego. Wpływ na innych ludzi
Zachowanie osób wpływowych wobec środków masowego komunikowania
Wzory i funkcje czytelnictwa czasopism
Wzory i funkcje czytelnictwa gazet
Wzory i funkcje odbioru komentarzy dziennika radiowego
Wzory wzajemnych ocen
Osoby wpływowe i ludzie, którzy podlegają wpływom
Obszary wpływu. Obszar monomorficzny i polimorficzny
Uzupełnienie. Wstępne ujęcie wpływu
XIII. Samospełniające się proroctwo**1
Twierdzenie Thomasa
Przypowieść socjologiczna
Przekonania społeczne i społeczna rzeczywistość
Cnoty grupy własnej i wady grupy obcej
Funkcje i dysfunkcje społeczne
Odgórne wprowadzanie zmian instytucjonalnych
Część trzecia SOCJOLOGIA WIEDZY I MASOWEGO KOMUNIKOWANIA
Wprowadzenie
Porównanie „ Wissenssoziologie” z badaniami nad masowym komunikowaniem
Przedmiot analizy i określenie problemów
Spojrzenie na dane i fakty
Techniki i procedury badawcze
Społeczna organizacja badań
Dalsze pytania i problemy
XIV. Socjologia wiedzy**1
Kontekst społeczny
Paradygmat socjologii wiedzy
Podstawa egzystencjalna
Typy wiedzy
Związki pomiędzy wiedzą a podstawą egzystencjalną
Funkcje wiedzy uwarunkowanej egzystencjalnie
Dalsze problemy i ostatnie badania
XV. Karl Mannheim i socjologia wiedzy**1
Pierwowzory teoretyczne
Teoria ideologii
Zasadnicze twierdzenia
Typy wiedzy
Łączniki wiedzy ze społeczeństwem
Relatywizm
XVI. Studia nad propagandą radiową i filmową**1
Style analizy propagandy
Analiza treści
Analiza odbioru
Efekt bumerangowy
Propaganda technologiczna - czyli propaganda faktów
Część czwarta SZKICE Z SOCJOLOGII NAUKI
Wprowadzenie
XVII. Nauka i porządek społeczny**1
Źródła wrogości wobec nauki
Społeczne naciski na autonomię nauki
Funkcje norm czystej nauki
Ezoteryczna nauka przedmiotem popularnego mistycyzmu
Wrogość instytucji publicznych wobec zorganizowanego sceptycyzmu
Wnioski
XVIII. Nauka i demokratyczny ład społeczny
Nauka i społeczeństwo
Etos nauki
Uniwersalizm
„Komunizm”
Bezinteresowność
Zorganizowany sceptycyzm
XIX. Maszyna, robotnik i inżynier**1
Społeczne konsekwencje zmian technologicznych
Społeczna anatomia pracy
Efekty instytucjonalne i strukturalne
Konsekwencje dla inżyniera
Specjalizacja
Etyka zawodowa
Status biurokratyczny
Potrzeba badań społecznych
Organizacja zespołu badawczego
Patronat nad badaniami
Kierunki badań
XX. Purytanizm, pietyzm i nauka**1
Etos purytański
Zainteresowanie purytanów nauką
Wpływ purytanizmu na kształcenie naukowe
Integracja wartości purytanizmu i nauki
Integracja wartości pietyzmu i nauki
Przynależność wyznaniowa adeptów nauki
Dopisek bibliograficzny
XXI. Nauka i gospodarka w siedemnastowiecznej Anglii**1
Sformułowanie problemu
Transport i nauka
Problem długości geograficznej
Żegluga i nauka
Wielkość wpływu czynników ekonomicznych
Indeks osób