Dane szczegółowe książki
Filozofia niemieckiego Oświecenia / Namowicz, Tadeusz (1938-2003); Sauerland, Karol (1936-); Siemek, Marek Jan (1942-2011)
Autorzy
Tytuł
Filozofia niemieckiego Oświecenia
Serie wydawnicze
Wydawnictwo
Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1973
Hasła przedmiotowe
Spis treści
pokaż spis treści
Od wydawców 6
Filozofia niemieckiego Oświecenia 8
Racjonalizm i naturalizm w filozofii niemieckiego Oświecenia 8
Antropologizacja Boga 30
Radykalizacja niemieckiego Oświecenia w latach siedemdziesiątych i osiemdziesiątych XVIII wieku 40
I. Istota bytu 56
Christian Wolff (1679-1754) 57
O Bogu 58
Najlepszy z możliwych światów **1 62
Johann Christian Edelmann (1698-1767) 65
Bóg i świat materialny **1 65
Gotthold Ephraim Lessing (1729-1781) 74
Chrześcijaństwo rozumu 75
O rzeczywistości rzeczy poza Bogiem 78
Immanuel Kant (1724-1804) 80
Granice mechanistycznej interpretacji świata 81
Jedyna możliwa podstawa dla dowodu na istnienie Boga 86
III. O istnieniu bezwzględnie koniecznym 86
1. Pojęcie absolutnie koniecznego istnienia w ogóle 86
2. Istnieje jakaś istota bezwzględnie konieczna 89
3. Istota konieczna jest jedna 90
4. Istota konieczna jest prosta 90
5. Istota konieczna jest niezmienna i wieczna 91
6. Istota konieczna zawiera w sobie najwyższą realność 92
IV. Podstawa dla dowodu na istnienie Boga 95
1. Istota konieczna jest duchem 95
2. Jest ona [istota konieczna] Bogiem 96
Spojrzenie na całość przyrody 98
Johann Wolfgang Goethe (1749-1832) 104
Natura 104
Komentarz do aforystycznej pracy "Natura" 108
Studium filozoficzne 109
Friedrich Schiller (1759-1805) 113
Teozofia Juliusza 113
Świat i istota myśląca 113
Idea 115
Miłość 118
Bóg 121
Moses Mendelssohn (1729-1786) 126
Spinozyzm i panteizm 126
Friedrich Heinrich Jacobi (1743-1819) 133
Przeciwko Spinozie 133
II. Ludzkie poznanie świata 138
Christian Thomasius (1655-1728) 139
Wstęp do nauki o rozumie 139
Rozdział pierwszy: O uczoności w ogóle 139
Christian Wolff (1679-1754) 147
Jak poznajemy, iż jesteśmy, i jaki mamy z tego poznania pożytek 147
Johann Heinrich Lambert (1728-1777) 151
O teorii rozumu w ogóle 151
Immanuel Kant (1724-1804) 159
Rozprawa o wyraźności zasad naczelnych w teologii naturalnej i w etyce 159
Rozważanie pierwsze. Ogólne porównanie sposobów osiągania pewności w poznaniu matematycznym i filozoficznym 160
§ 1. Matematyka do wszystkich swych definicji dochodzi syntetycznie, filozofia zaś analitycznie. 160
§ 3. W matematyce są tylko nieliczne pojęcia nierozkładalne i niedowodliwe twierdzenia, w filozofii zaś jest ich niezliczona ilość 162
§ 4. Przedmiot matematyki jest łatwy i prosty, zaś przedmiot filozofii trudny i zawiły 165
Rozważanie trzecie. O naturze pewności metafizycznej 167
§ 1. Pewność filozoficzna jest w ogólności innej natury niźli matematyczna 167
§ 2. Metafizyka zdolna jest osiągnąć pewność wystarczającą do przeświadczenia 169
§ 3. Pewność pierwszych prawd naczelnych w metafizyce nie jest odmiennego rodzaju niż w każdym innym poznaniu rozumowym, wyjąwszy matematykę 170
Moses Mendelssohn (1729-1786) 175
O oczywistości w naukach metafizycznych 175
Johann Georg Sulzer (1720-1779) 180
Namysł - odczucie - kontemplacja 180
Johann Nikolaus Tetens (1736-1807) 189
O naturze przedstawień 189
XIII. Rozmaite działania i władze zdolności przedstawiającej. Władza percepcji. Wyobraźnia. Kształtująca moc twórcza 194
Georg Forster (1754-1794) 198
Nauki i przyroda 198
Johann Gottfried Herder (1744-1803) 202
O zmyśle uczucia 202
Jeszcze o kunszcie odczuwania 204
Johann Georg Hamann (1730-1788) 207
Filozofia 207
III. Bóg. Religia. Kościół 214
Pietyzm 215
Philipp Jacob Spener (1635-1705) 216
August Hermann Francke (1663-1727) 223
O doskonałości chrześcijan 223
1 223
2 224
3 224
4 224
5 225
6 225
7 225
8 225
9 226
10 226
11 226
12 227
13 227
14 227
15 227
Friedrich Christoph Oetinger (1702-1782) 228
Moje wyznanie wiary 228
Nicolaus Ludwig Von Zinzendorf (1700-1760) 232
Drugie kazanie o litanii do ran Chrystusa 232
Gottfried Arnold (1666-1707) 235
Dzieje kościoła i kacerzy bezstronnie opisane 235
Teologia Oświeceniowa 241
Siegmund Jacob Baumgarten (1706-1797) 242
Nauka o prawdach wiary ewangelickiej 243
Pierwsza część: O Bogu 243
Teza XIX 243
Nauka o właściwym postępowaniu chrześcijanina albo moralność teologiczna 246
Rozdział VII 246
Johann Salomon Semler (1725-1791) 249
Johann David Michaelis (1717-1791) 253
Prawo Mojżeszowe 253
Johann Joachim Spalding (1714-1804) 255
O pożytku z urzędu kaznodziei i tegoż urzędu krzewieniu 255
Krytyka biblii 260
Hermann Samuel Reimarus (1694-1768) 261
Fragmenty pism Anonima z Wolfenbüttel 261
Ciąg dalszy pism Anonima dotyczących Objawienia 262
I. O zniesławianiu rozumu na ambonach 262
V. O historii Zmartwychwstania 264
Johann Christian Edelmann (1698-1767) 270
Mojżesz z odkrytym obliczem 270
Początki religii człowieczeństwa 277
Johann Michael Von Loen (1694-1776) 278
Krótkie rozmyślanie o prostocie wiary 278
Gotthold Ephraim Lessing (1729-1781) 283
Wychowanie rodzaju ludzkiego 283
Johann Gottfried Herder (1744-1803) 295
Kazanie pożegnalne w Rydze 296
Jeszcze jedna filozofia historii 300
Nowa pobożność 304
Johann Georg Hamann (1730-1788) 305
Golgota i Szeblimini 305
Johann Caspar Lavater (1741-1801) 309
Fragment mego wyznania wiary czyli podstawowe zasady mojej religii 309
(Tylko i wyłącznie dla rzetelnych filozofów, całkiem wolnomyślnych przyjaciół, chrześcijan, idealistów i ateistów, spisane śpiesznie, swobodnie i bez planu). 309
Patent tolerancyjny cesarza Józefa II 317
IV. Natura ludzka: wolność, szczęście, cnota 320
Christian Thomasius (1655-1728) 321
Wstęp do nauki o moralności 321
Rozdział II. O największej szczęśliwości człowieka 321
Rozdział VI. O szczególnej miłości rozumnej w ogóle. 325
O wspólnocie dóbr 325
Christian Wolff (1679-1754) 328
Rozum i prawo natury 328
Dlaczego winniśmy dążyć do zdobycia dóbr doczesnych 332
Johann Christoph Gottsched (1700-1766) 336
Ze wstępu do nauki o moralności 336
Moses Mendelssohn (1729-1786) 340
Współczucie i miłość 340
Johann Georg Hamann (1730-1788) 343
Okruchy 343
Objaśnienie tytułu 344
Thomas Abbt (1738-1766) 350
О pojęciu zasługi 350
Immanuel Kant (1724-1804) 354
Sceptycyzm i prawdy praktyczne 354
Johann Georg Sulzer (1720-1779) 362
O rzeczywistości zasad moralnych 362
Johann Caspar Lavater (1741-1801) 367
Piękno moralne 367
Odczucie prawdy 371
Johann Nikolaus Tetens (1736-1807) 373
O pojęciu wolności 373
Miara wolności 376
Gotthold Ephraim Lessing (1729-1781) 381
O tym, że człowiek może mieć więcej niż pięć zmysłów 381
Christoph Martin Wieland (1733-1813) 385
O korzeniach przesądu 385
Johann Gottfried Herder (1744-1803) 390
Miłość i egoizm. Dopisek do listu Pana Hemsterhuisa o pragnieniu 390
V. Życie społeczne, państwo 398
Fryderyk II (1712-1786) 399
Isaac Iselin (1728-1782) 402
Republika szczęśliwości 402
Friedrich Carl von Moser (1723-1798) 404
Niemieckie dwory 404
Thomas Abbt (1738-1766) 409
Wolność i niewolnictwo 409
Gotthold Ephraim Lessing (1729-1781) 413
Ustrój państwowy i człowieczeństwo 413
VI. Historiozofia 422
Isaac Iselin (1728-1782) 423
O historii ludzkości 423
Justus Möser (1720-1794) 426
Historia Niemiec 426
Johann Gottfried Herder (1744-1803) 436
Jeszcze jedna filozofia historii... 436
Friedrich Schiller (1759-1805) 449
Czym jest historia powszechna i w jakim celu ją studiujemy? 449
Immanuel Kant (1724-1804) 458
Pomysły do ujęcia historii powszechnej w aspekcie światowym 458
Teza pierwsza 460
Teza druga 461
Teza trzecia 462
Teza czwarta 463
Teza piąta 465
Teza szósta 466
Teza ósma 468
Teza dziewiąta 470
Domniemany początek historii ludzkiej 473
VII. Piękno i sztuka 480
Johann Jacob Breitinger (1701-1776) 481
O naśladownictwie natury 481
Johann Elias Schlegel (1719-1749) 486
Rozprawa o tym, że naśladownictwo rzeczy musi być czasem do niej niepodobne 486
Johann Joachim Winckelmann (1717-1768) 493
Pierwiastek duchowy. Wyraz humanizmu. Szlachetna prostota. 493
O sztuce u Greków 498
O powodach i przyczynach rozwoju sztuki greckiej oraz jej wyższości nad sztuką innych narodów 498
O wpływie czynników klimatycznych 499
O wpływie stosunków społecznych. Wolność w życiu politycznym 500
Myślenie w warunkach wolności 502
Szacunek społeczeństwa dla artystów 503
Sztuka w życiu narodu 506
Johann Georg Sulzer (1720-1779) 507
Estetyka 507
Ogólność 511
Sztuki piękne 511
Gotthold Ephraim Lessing (1729-1781) 513
O granicach malarstwa i poezji 513
O znakach dowolnych i naturalnych 516
O geniuszu 519
Litość i trwoga 522
Immanuel Kant (1724-1804) 529
Rozważania o uczuciu piękna i wzniosłości 529
Rozdział I O odrębnych przedmiotach uczucia wzniosłości i piękna 529
Rozdział II. O właściwościach wzniosłych i pięknych u człowieka w ogóle 533
Johann Gottfried Herder (1744-1803) 535
Shakespeare 535
Johann Wolfgang Goethe (1749-1832) 546
O architekturze niemieckiej 546
Jacob Michael Reinhold Lenz (1751-1792) 552
Uwagi o teatrze 552
Friedrich Schiller (1759-1805) 558
Teatr jako instytucja moralna 558
Karl Philipp Moritz (1757-1793) 567
O plastycznym naśladownictwie piękna 567
VIII. Język. Pochodzenie języka 578
Johann Georg Hamann (1730-1788) 579
O wzajemnym wpływie języka i poglądów 579
Johann Gottfried Herder (1744-1803) 587
O pochodzeniu języka 587
Johann Nikolaus Tetens (1736-1807) 599
Przypuszczalne początki mowy ludzkiej 599
Literatura podstawowa 608
Skorowidz imion 610
Skorowidz pojęć 623
Filozofia niemieckiego Oświecenia 8
Racjonalizm i naturalizm w filozofii niemieckiego Oświecenia 8
Antropologizacja Boga 30
Radykalizacja niemieckiego Oświecenia w latach siedemdziesiątych i osiemdziesiątych XVIII wieku 40
I. Istota bytu 56
Christian Wolff (1679-1754) 57
O Bogu 58
Najlepszy z możliwych światów **1 62
Johann Christian Edelmann (1698-1767) 65
Bóg i świat materialny **1 65
Gotthold Ephraim Lessing (1729-1781) 74
Chrześcijaństwo rozumu 75
O rzeczywistości rzeczy poza Bogiem 78
Immanuel Kant (1724-1804) 80
Granice mechanistycznej interpretacji świata 81
Jedyna możliwa podstawa dla dowodu na istnienie Boga 86
III. O istnieniu bezwzględnie koniecznym 86
1. Pojęcie absolutnie koniecznego istnienia w ogóle 86
2. Istnieje jakaś istota bezwzględnie konieczna 89
3. Istota konieczna jest jedna 90
4. Istota konieczna jest prosta 90
5. Istota konieczna jest niezmienna i wieczna 91
6. Istota konieczna zawiera w sobie najwyższą realność 92
IV. Podstawa dla dowodu na istnienie Boga 95
1. Istota konieczna jest duchem 95
2. Jest ona [istota konieczna] Bogiem 96
Spojrzenie na całość przyrody 98
Johann Wolfgang Goethe (1749-1832) 104
Natura 104
Komentarz do aforystycznej pracy "Natura" 108
Studium filozoficzne 109
Friedrich Schiller (1759-1805) 113
Teozofia Juliusza 113
Świat i istota myśląca 113
Idea 115
Miłość 118
Bóg 121
Moses Mendelssohn (1729-1786) 126
Spinozyzm i panteizm 126
Friedrich Heinrich Jacobi (1743-1819) 133
Przeciwko Spinozie 133
II. Ludzkie poznanie świata 138
Christian Thomasius (1655-1728) 139
Wstęp do nauki o rozumie 139
Rozdział pierwszy: O uczoności w ogóle 139
Christian Wolff (1679-1754) 147
Jak poznajemy, iż jesteśmy, i jaki mamy z tego poznania pożytek 147
Johann Heinrich Lambert (1728-1777) 151
O teorii rozumu w ogóle 151
Immanuel Kant (1724-1804) 159
Rozprawa o wyraźności zasad naczelnych w teologii naturalnej i w etyce 159
Rozważanie pierwsze. Ogólne porównanie sposobów osiągania pewności w poznaniu matematycznym i filozoficznym 160
§ 1. Matematyka do wszystkich swych definicji dochodzi syntetycznie, filozofia zaś analitycznie. 160
§ 3. W matematyce są tylko nieliczne pojęcia nierozkładalne i niedowodliwe twierdzenia, w filozofii zaś jest ich niezliczona ilość 162
§ 4. Przedmiot matematyki jest łatwy i prosty, zaś przedmiot filozofii trudny i zawiły 165
Rozważanie trzecie. O naturze pewności metafizycznej 167
§ 1. Pewność filozoficzna jest w ogólności innej natury niźli matematyczna 167
§ 2. Metafizyka zdolna jest osiągnąć pewność wystarczającą do przeświadczenia 169
§ 3. Pewność pierwszych prawd naczelnych w metafizyce nie jest odmiennego rodzaju niż w każdym innym poznaniu rozumowym, wyjąwszy matematykę 170
Moses Mendelssohn (1729-1786) 175
O oczywistości w naukach metafizycznych 175
Johann Georg Sulzer (1720-1779) 180
Namysł - odczucie - kontemplacja 180
Johann Nikolaus Tetens (1736-1807) 189
O naturze przedstawień 189
XIII. Rozmaite działania i władze zdolności przedstawiającej. Władza percepcji. Wyobraźnia. Kształtująca moc twórcza 194
Georg Forster (1754-1794) 198
Nauki i przyroda 198
Johann Gottfried Herder (1744-1803) 202
O zmyśle uczucia 202
Jeszcze o kunszcie odczuwania 204
Johann Georg Hamann (1730-1788) 207
Filozofia 207
III. Bóg. Religia. Kościół 214
Pietyzm 215
Philipp Jacob Spener (1635-1705) 216
August Hermann Francke (1663-1727) 223
O doskonałości chrześcijan 223
1 223
2 224
3 224
4 224
5 225
6 225
7 225
8 225
9 226
10 226
11 226
12 227
13 227
14 227
15 227
Friedrich Christoph Oetinger (1702-1782) 228
Moje wyznanie wiary 228
Nicolaus Ludwig Von Zinzendorf (1700-1760) 232
Drugie kazanie o litanii do ran Chrystusa 232
Gottfried Arnold (1666-1707) 235
Dzieje kościoła i kacerzy bezstronnie opisane 235
Teologia Oświeceniowa 241
Siegmund Jacob Baumgarten (1706-1797) 242
Nauka o prawdach wiary ewangelickiej 243
Pierwsza część: O Bogu 243
Teza XIX 243
Nauka o właściwym postępowaniu chrześcijanina albo moralność teologiczna 246
Rozdział VII 246
Johann Salomon Semler (1725-1791) 249
Johann David Michaelis (1717-1791) 253
Prawo Mojżeszowe 253
Johann Joachim Spalding (1714-1804) 255
O pożytku z urzędu kaznodziei i tegoż urzędu krzewieniu 255
Krytyka biblii 260
Hermann Samuel Reimarus (1694-1768) 261
Fragmenty pism Anonima z Wolfenbüttel 261
Ciąg dalszy pism Anonima dotyczących Objawienia 262
I. O zniesławianiu rozumu na ambonach 262
V. O historii Zmartwychwstania 264
Johann Christian Edelmann (1698-1767) 270
Mojżesz z odkrytym obliczem 270
Początki religii człowieczeństwa 277
Johann Michael Von Loen (1694-1776) 278
Krótkie rozmyślanie o prostocie wiary 278
Gotthold Ephraim Lessing (1729-1781) 283
Wychowanie rodzaju ludzkiego 283
Johann Gottfried Herder (1744-1803) 295
Kazanie pożegnalne w Rydze 296
Jeszcze jedna filozofia historii 300
Nowa pobożność 304
Johann Georg Hamann (1730-1788) 305
Golgota i Szeblimini 305
Johann Caspar Lavater (1741-1801) 309
Fragment mego wyznania wiary czyli podstawowe zasady mojej religii 309
(Tylko i wyłącznie dla rzetelnych filozofów, całkiem wolnomyślnych przyjaciół, chrześcijan, idealistów i ateistów, spisane śpiesznie, swobodnie i bez planu). 309
Patent tolerancyjny cesarza Józefa II 317
IV. Natura ludzka: wolność, szczęście, cnota 320
Christian Thomasius (1655-1728) 321
Wstęp do nauki o moralności 321
Rozdział II. O największej szczęśliwości człowieka 321
Rozdział VI. O szczególnej miłości rozumnej w ogóle. 325
O wspólnocie dóbr 325
Christian Wolff (1679-1754) 328
Rozum i prawo natury 328
Dlaczego winniśmy dążyć do zdobycia dóbr doczesnych 332
Johann Christoph Gottsched (1700-1766) 336
Ze wstępu do nauki o moralności 336
Moses Mendelssohn (1729-1786) 340
Współczucie i miłość 340
Johann Georg Hamann (1730-1788) 343
Okruchy 343
Objaśnienie tytułu 344
Thomas Abbt (1738-1766) 350
О pojęciu zasługi 350
Immanuel Kant (1724-1804) 354
Sceptycyzm i prawdy praktyczne 354
Johann Georg Sulzer (1720-1779) 362
O rzeczywistości zasad moralnych 362
Johann Caspar Lavater (1741-1801) 367
Piękno moralne 367
Odczucie prawdy 371
Johann Nikolaus Tetens (1736-1807) 373
O pojęciu wolności 373
Miara wolności 376
Gotthold Ephraim Lessing (1729-1781) 381
O tym, że człowiek może mieć więcej niż pięć zmysłów 381
Christoph Martin Wieland (1733-1813) 385
O korzeniach przesądu 385
Johann Gottfried Herder (1744-1803) 390
Miłość i egoizm. Dopisek do listu Pana Hemsterhuisa o pragnieniu 390
V. Życie społeczne, państwo 398
Fryderyk II (1712-1786) 399
Isaac Iselin (1728-1782) 402
Republika szczęśliwości 402
Friedrich Carl von Moser (1723-1798) 404
Niemieckie dwory 404
Thomas Abbt (1738-1766) 409
Wolność i niewolnictwo 409
Gotthold Ephraim Lessing (1729-1781) 413
Ustrój państwowy i człowieczeństwo 413
VI. Historiozofia 422
Isaac Iselin (1728-1782) 423
O historii ludzkości 423
Justus Möser (1720-1794) 426
Historia Niemiec 426
Johann Gottfried Herder (1744-1803) 436
Jeszcze jedna filozofia historii... 436
Friedrich Schiller (1759-1805) 449
Czym jest historia powszechna i w jakim celu ją studiujemy? 449
Immanuel Kant (1724-1804) 458
Pomysły do ujęcia historii powszechnej w aspekcie światowym 458
Teza pierwsza 460
Teza druga 461
Teza trzecia 462
Teza czwarta 463
Teza piąta 465
Teza szósta 466
Teza ósma 468
Teza dziewiąta 470
Domniemany początek historii ludzkiej 473
VII. Piękno i sztuka 480
Johann Jacob Breitinger (1701-1776) 481
O naśladownictwie natury 481
Johann Elias Schlegel (1719-1749) 486
Rozprawa o tym, że naśladownictwo rzeczy musi być czasem do niej niepodobne 486
Johann Joachim Winckelmann (1717-1768) 493
Pierwiastek duchowy. Wyraz humanizmu. Szlachetna prostota. 493
O sztuce u Greków 498
O powodach i przyczynach rozwoju sztuki greckiej oraz jej wyższości nad sztuką innych narodów 498
O wpływie czynników klimatycznych 499
O wpływie stosunków społecznych. Wolność w życiu politycznym 500
Myślenie w warunkach wolności 502
Szacunek społeczeństwa dla artystów 503
Sztuka w życiu narodu 506
Johann Georg Sulzer (1720-1779) 507
Estetyka 507
Ogólność 511
Sztuki piękne 511
Gotthold Ephraim Lessing (1729-1781) 513
O granicach malarstwa i poezji 513
O znakach dowolnych i naturalnych 516
O geniuszu 519
Litość i trwoga 522
Immanuel Kant (1724-1804) 529
Rozważania o uczuciu piękna i wzniosłości 529
Rozdział I O odrębnych przedmiotach uczucia wzniosłości i piękna 529
Rozdział II. O właściwościach wzniosłych i pięknych u człowieka w ogóle 533
Johann Gottfried Herder (1744-1803) 535
Shakespeare 535
Johann Wolfgang Goethe (1749-1832) 546
O architekturze niemieckiej 546
Jacob Michael Reinhold Lenz (1751-1792) 552
Uwagi o teatrze 552
Friedrich Schiller (1759-1805) 558
Teatr jako instytucja moralna 558
Karl Philipp Moritz (1757-1793) 567
O plastycznym naśladownictwie piękna 567
VIII. Język. Pochodzenie języka 578
Johann Georg Hamann (1730-1788) 579
O wzajemnym wpływie języka i poglądów 579
Johann Gottfried Herder (1744-1803) 587
O pochodzeniu języka 587
Johann Nikolaus Tetens (1736-1807) 599
Przypuszczalne początki mowy ludzkiej 599
Literatura podstawowa 608
Skorowidz imion 610
Skorowidz pojęć 623