Dane szczegółowe książki
Filozofia francuskiego oświecenia / Baczko, Bronisław (1923-2016)
Tytuł
Filozofia francuskiego oświecenia
Serie wydawnicze
Wydawnictwo
Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1961
Hasła przedmiotowe
Spis treści
pokaż spis treści
Filozofia francuskiego oświecenia 6
Obóz filozofów 10
Krytyka filozoficzna 19
W poszukiwaniu człowieka konkretnego 34
Rozum i historia 63
Meslier 74
1. Testament 75
Nadużycie trzecie polegające na tym, że ludzie przywłaszczają sobie każdy na swoją wyłączną własność dobra ziemi, miast wspólnie je posiadać i z nich korzystać, z którego to nadużycia powstaje nieskończone mnóstwo nieszczęść i nędzy na świecie 75
Rozum przeciw religii i tyranii 76
Fréret 80
1. Historia a systemy 81
2. List Tranzybula do Leucypy 84
Wolter 89
1. O «Myślach» pana Pascala 89
2. Filozof niewiedzy 93
I. Pierwszy problem 93
II. Drugi problem. Nasza słabość 94
III. Trzeci problem. Dzięki czemu zdolny jestem myśleć? 95
IV. Czwarty problem. Czy muszę koniecznie wiedzieć? 96
VII. Doświadczenie 96
VIII. Substancja 97
X. Dziesiąty problem. Odkrycia niemożliwe 97
XIII. Czy jestem wolny? 98
XXXVI. Natura jest wszędzie ta sama 99
LVI. Początek rozumu 100
3. Tolerancja 101
4. Ateizm 102
5. «Rozdeptać łajdactwo» 108
6. O straszliwym niebezpieczeństwie lektury 109
7. Do pana Jana Jakuba Rousseau w Paryżu 112
8. Dobro. Wszystko jest dobre 116
9. Cztery wielkie epoki historii ludzkości 120
Monteskiusz 124
1. Listy perskie 124
List XXIX: Autorytet papieża; rozbieżności religijne; stosunek do heretyków 124
List CV: O ujemnych stronach rozwoju nauki i sztuki 126
List CVI: O korzyściach z rozwoju nauki i sztuki płynących; o zbytku 128
2. Go rządzi rozwojem państw? 132
3. O duchu praw 132
O prawach w ogólności 132
O prawach w ich stosunku do rozmaitych istot 132
O prawach natury 135
O prawach stanowionych 137
O prawach w ich związku z zasadami tworzącymi ogólnego ducha, obyczaje i zwyczaje narodu 139
Co to jest ogólny duch 139
Jak trzeba baczyć, aby nie odmieniać ogólnego ducha narodu 140
Iż nie trzeba wszystkiego poprawiać 140
Buffon 141
1. O przyrodzie 142
2. O naturze człowieka i jej odmienności od natury zwierzęcej 143
Condillac 148
1. O bezużyteczności systemów abstrakcyjnych 149
2. Marmurowy posąg obdarzony wrażliwością 156
3. O naszej nieznajomości idei substancji ciała, przestrzeni i trwania 158
Podmiot naszych wrażeń znamy tylko poprzez wrażenia, jakich on doznaje 158
Ciała znamy tylko poprzez- cechy, w które je wyposażamy 158
Rozciągłość i ruch są dwoma zjawiskami zakładanymi przez wszystkie inne 159
Zjawiska owe nie dają wiedzy o realności rzeczy 159
Błąd filozofów w tej materii 160
Idea, którą wyrabiamy sobie o trwaniu i rozciągłości 160
Sąd Kartezjusza i Newtona o rozciągłości 161
La mettrie 162
1. Moralność filozofa-ateisty 163
2. Wrażliwość jako atrybut materii 166
3. O działaniu przyrody 168
§ XVI 168
§ XVII 168
§ XVIII 168
§ XIX 169
§ XX 169
§ XXI 169
§ XXII 169
§ XXIII 170
§ XXIV 170
§ XXVII 170
Maupertuis 172
1. Rachunek szczęścia i nieszczęścia 172
Robinet 177
1. O koniecznej równowadze dobra i zła w przyrodzie 178
Vauvenargues 182
1. Refleksje na różne tematy 183
Działanie należy do porządku przyrody 183
O namiętnościach w ogólności 183
O wolności woli 184
d'Alembert 186
1. Prospekt «Encyklopedii» 186
2. O roli faktów i języka w nauce 189
Bougainville 193
1. Podróż dookoła świata 194
Opis wysp Tahiti i ich mieszkańców 194
Tahityjczyk w Paryżu 196
Diderot 199
1. Dodatek do «Myśli filozoficznych», czyli różne zarzuty przeciw pismom rozmaitych teologów 199
I 199
II 200
III 200
IV 200
V 200
VI 200
VII 200
VIII 201
IX 201
X 201
XI 201
XII 201
XIII 201
XIV 202
XV 202
XVI 202
XVII 202
XVIII 202
XIX 202
XL 203
XLI 204
XLII 204
LIII 204
LIV 204
LV 204
LVI 204
2. Eklektyzm 206
3. Sen d'Alemberta 210
4. Elementy fizjologii 212
O człowieku 212
Człowiek dwoisty: uwierzą i człowiek 213
O możności doskonalenia się człowieka 213
Głupota niektórych obrońców przyczyn ostatecznych 214
O człowieku abstrakcyjnym i człowieku rzeczywistym 214
System działający na opak 216
Stopniowa śmierć zwierzęcia 216
5. Rozważania o książce Helwecjusza «O umyśle» 219
6. Fragmenty z teki pewnego filozofa źródła moralności powszechnej 223
Granice walki człowieka z przyrodą 224
7. O względnym i bezwzględnym charakterze wartości 226
8. O tragedii mieszczańskiej 231
9. Myśli o sztuce 233
Boulanger 239
1. List do Helwecjusza 240
Raynal 247
1. Historia obojga Indii 248
Pochwała handlu 248
Nowa epoka dziejów 248
Holbach 251
1. Skutki polityczne chrześcijaństwa 251
2. System przyrody 256
O materii 256
O ładzie i nieładzie 257
Czym jest człowiek? 260
O idei boga i o miejscu człowieka w przyrodzie 265
3. O społeczeństwie i obowiązkach człowieka społecznego 270
Helwecjusz 273
1. O umyśle 274
Świat moralny podlega prawom interesu 274
O roli wychowania i przypadku 278
O roli namiętności w działaniach ludzi 281
Quesnay 286
1. Prawo natury 287
O rozciągłości prawa naturalnego ludzi 287
O prawie naturalnym ludzi, zjednoczonych w społeczeństwo pod władzą najwyższą 290
O nierówności prawa natury wśród ludzi 294
Turgot 300
1. Rozprawa o historii powszechnej 301
O stopniowych postępach umysłu ludzkiego 301
Z planu dwóch rozpraw o dziejach powszechnych 303
2. O nierówności społecznej i podziale pracy 305
Condorcet 308
1. Szkic obrazu postępu ducha ludzkiego 309
Prawa i perspektywy postępu ludzkości 309
O przyszłych postępach ducha ludzkiego 313
2. Matematyka społeczna 315
Delisle de Sales 320
1. Sofizmaty filozofii współczesnej o człowieku naturalnym 320
Rousseau 324
1. Natura ludzka a rozwój społeczeństwa 324
2. Geneza społeczeństwa i jego sprzeczności 331
3. Zasady umowy społecznej 340
4. Dwoisty charakter człowieka i krytyka postępu 344
5. Cnota a zło moralne 349
6. Historia życia wewnętrznego 354
Bernardin de Saint-Pierre 357
1. Studia o naturze 358
Ład przyrody a porządek społeczny 358
O celowym urządzeniu przyrody ze względu na człowieka 360
Przyjemność, jaką sprawiają grobowce 362
Morelly 363
1. Kodeks natury 363
Prawa podstawowe i święte które by podcięły korzenie występku i wszelkiego zła w społeczeństwie 363
I 363
II 364
III 364
Prawa dystrybucyjne czyli ekonomiczne 364
XI 364
Prawa przeciwko zbytkowi 364
I 364
Prawa dotyczące studiów i nauki, które by zapobiegły zbłąkaniu ludzkiego umysłu i wszelkim transcendentnym urojeniom 365
I 365
II 365
III 366
IV 366
V 366
VI 366
Mably 367
1. Luksus i zbędne potrzeby 368
2. Własność prywatna źródłem zła społecznego 372
3. O sposobie pisania historii 376
Linguet 382
1. Teoria praw obywatelskich 383
O tym, że społeczeństwo stworzyło prawa, a nie prawa stworzyły społeczeństwo 383
Społeczeństwo a prawo natury 386
Dom Deschamps 390
1. Prawdziwy system 391
Prawda metafizyczna 391
Prawda moralna 394
Katolicka literatura apologetyczna 397
1. List Pasterski Arcybiskupa Paryża zawierający potępienie książki pod tytułem «Emil, czyli o wychowaniu» Jana Jakuba Rousseau, obywatela Genewy 397
2. François Xavier de Feller: O ateizmie, uważając go względem towarzystwa ludzkiego 402
Literatura polityczna w przededniu rewolucji 405
1. E. J. Sieyes: czym jest stan trzeci? 406
Stan trzeci jest zupełnym narodem 406
2. Fragmenty memoriałów i instrukcji poselskich z okresu przed zwołaniem Stanów Generalnych w 1789 r. 410
Suplika stanu trzeciego okręgu w Nimes do przedstawienia Stanom Generalnym w r. 1789 410
Odnośnie do konstytucji 412
Memoriał. Nakaz i instrukcje stanu szlacheckiego okręgu Beaucaire i Nimes dla swych deputowanych na najbliższe Zgromadzenie Stanów Generalnych Królestwa 413
Nakaz 413
Instrukcje i plenipotencje, których Izba Kościelna okręgu Nimes udziela swym deputowanym do stanów generalnych 415
Część pierwsza. Artykuły, które się tyczą dobra religii 415
Część druga. Artykuły, które tyczą się dobra państwa 415
Dufourny de Villiers:. Memoriał stanu czwartego ubogich wyrobników, kalek. Nędzarzy etc. 416
Święty stan nieszczęśliwych (25 kwietnia 1789 r.) 416
Indeks ważniejszych pojęć 419
Obóz filozofów 10
Krytyka filozoficzna 19
W poszukiwaniu człowieka konkretnego 34
Rozum i historia 63
Meslier 74
1. Testament 75
Nadużycie trzecie polegające na tym, że ludzie przywłaszczają sobie każdy na swoją wyłączną własność dobra ziemi, miast wspólnie je posiadać i z nich korzystać, z którego to nadużycia powstaje nieskończone mnóstwo nieszczęść i nędzy na świecie 75
Rozum przeciw religii i tyranii 76
Fréret 80
1. Historia a systemy 81
2. List Tranzybula do Leucypy 84
Wolter 89
1. O «Myślach» pana Pascala 89
2. Filozof niewiedzy 93
I. Pierwszy problem 93
II. Drugi problem. Nasza słabość 94
III. Trzeci problem. Dzięki czemu zdolny jestem myśleć? 95
IV. Czwarty problem. Czy muszę koniecznie wiedzieć? 96
VII. Doświadczenie 96
VIII. Substancja 97
X. Dziesiąty problem. Odkrycia niemożliwe 97
XIII. Czy jestem wolny? 98
XXXVI. Natura jest wszędzie ta sama 99
LVI. Początek rozumu 100
3. Tolerancja 101
4. Ateizm 102
5. «Rozdeptać łajdactwo» 108
6. O straszliwym niebezpieczeństwie lektury 109
7. Do pana Jana Jakuba Rousseau w Paryżu 112
8. Dobro. Wszystko jest dobre 116
9. Cztery wielkie epoki historii ludzkości 120
Monteskiusz 124
1. Listy perskie 124
List XXIX: Autorytet papieża; rozbieżności religijne; stosunek do heretyków 124
List CV: O ujemnych stronach rozwoju nauki i sztuki 126
List CVI: O korzyściach z rozwoju nauki i sztuki płynących; o zbytku 128
2. Go rządzi rozwojem państw? 132
3. O duchu praw 132
O prawach w ogólności 132
O prawach w ich stosunku do rozmaitych istot 132
O prawach natury 135
O prawach stanowionych 137
O prawach w ich związku z zasadami tworzącymi ogólnego ducha, obyczaje i zwyczaje narodu 139
Co to jest ogólny duch 139
Jak trzeba baczyć, aby nie odmieniać ogólnego ducha narodu 140
Iż nie trzeba wszystkiego poprawiać 140
Buffon 141
1. O przyrodzie 142
2. O naturze człowieka i jej odmienności od natury zwierzęcej 143
Condillac 148
1. O bezużyteczności systemów abstrakcyjnych 149
2. Marmurowy posąg obdarzony wrażliwością 156
3. O naszej nieznajomości idei substancji ciała, przestrzeni i trwania 158
Podmiot naszych wrażeń znamy tylko poprzez wrażenia, jakich on doznaje 158
Ciała znamy tylko poprzez- cechy, w które je wyposażamy 158
Rozciągłość i ruch są dwoma zjawiskami zakładanymi przez wszystkie inne 159
Zjawiska owe nie dają wiedzy o realności rzeczy 159
Błąd filozofów w tej materii 160
Idea, którą wyrabiamy sobie o trwaniu i rozciągłości 160
Sąd Kartezjusza i Newtona o rozciągłości 161
La mettrie 162
1. Moralność filozofa-ateisty 163
2. Wrażliwość jako atrybut materii 166
3. O działaniu przyrody 168
§ XVI 168
§ XVII 168
§ XVIII 168
§ XIX 169
§ XX 169
§ XXI 169
§ XXII 169
§ XXIII 170
§ XXIV 170
§ XXVII 170
Maupertuis 172
1. Rachunek szczęścia i nieszczęścia 172
Robinet 177
1. O koniecznej równowadze dobra i zła w przyrodzie 178
Vauvenargues 182
1. Refleksje na różne tematy 183
Działanie należy do porządku przyrody 183
O namiętnościach w ogólności 183
O wolności woli 184
d'Alembert 186
1. Prospekt «Encyklopedii» 186
2. O roli faktów i języka w nauce 189
Bougainville 193
1. Podróż dookoła świata 194
Opis wysp Tahiti i ich mieszkańców 194
Tahityjczyk w Paryżu 196
Diderot 199
1. Dodatek do «Myśli filozoficznych», czyli różne zarzuty przeciw pismom rozmaitych teologów 199
I 199
II 200
III 200
IV 200
V 200
VI 200
VII 200
VIII 201
IX 201
X 201
XI 201
XII 201
XIII 201
XIV 202
XV 202
XVI 202
XVII 202
XVIII 202
XIX 202
XL 203
XLI 204
XLII 204
LIII 204
LIV 204
LV 204
LVI 204
2. Eklektyzm 206
3. Sen d'Alemberta 210
4. Elementy fizjologii 212
O człowieku 212
Człowiek dwoisty: uwierzą i człowiek 213
O możności doskonalenia się człowieka 213
Głupota niektórych obrońców przyczyn ostatecznych 214
O człowieku abstrakcyjnym i człowieku rzeczywistym 214
System działający na opak 216
Stopniowa śmierć zwierzęcia 216
5. Rozważania o książce Helwecjusza «O umyśle» 219
6. Fragmenty z teki pewnego filozofa źródła moralności powszechnej 223
Granice walki człowieka z przyrodą 224
7. O względnym i bezwzględnym charakterze wartości 226
8. O tragedii mieszczańskiej 231
9. Myśli o sztuce 233
Boulanger 239
1. List do Helwecjusza 240
Raynal 247
1. Historia obojga Indii 248
Pochwała handlu 248
Nowa epoka dziejów 248
Holbach 251
1. Skutki polityczne chrześcijaństwa 251
2. System przyrody 256
O materii 256
O ładzie i nieładzie 257
Czym jest człowiek? 260
O idei boga i o miejscu człowieka w przyrodzie 265
3. O społeczeństwie i obowiązkach człowieka społecznego 270
Helwecjusz 273
1. O umyśle 274
Świat moralny podlega prawom interesu 274
O roli wychowania i przypadku 278
O roli namiętności w działaniach ludzi 281
Quesnay 286
1. Prawo natury 287
O rozciągłości prawa naturalnego ludzi 287
O prawie naturalnym ludzi, zjednoczonych w społeczeństwo pod władzą najwyższą 290
O nierówności prawa natury wśród ludzi 294
Turgot 300
1. Rozprawa o historii powszechnej 301
O stopniowych postępach umysłu ludzkiego 301
Z planu dwóch rozpraw o dziejach powszechnych 303
2. O nierówności społecznej i podziale pracy 305
Condorcet 308
1. Szkic obrazu postępu ducha ludzkiego 309
Prawa i perspektywy postępu ludzkości 309
O przyszłych postępach ducha ludzkiego 313
2. Matematyka społeczna 315
Delisle de Sales 320
1. Sofizmaty filozofii współczesnej o człowieku naturalnym 320
Rousseau 324
1. Natura ludzka a rozwój społeczeństwa 324
2. Geneza społeczeństwa i jego sprzeczności 331
3. Zasady umowy społecznej 340
4. Dwoisty charakter człowieka i krytyka postępu 344
5. Cnota a zło moralne 349
6. Historia życia wewnętrznego 354
Bernardin de Saint-Pierre 357
1. Studia o naturze 358
Ład przyrody a porządek społeczny 358
O celowym urządzeniu przyrody ze względu na człowieka 360
Przyjemność, jaką sprawiają grobowce 362
Morelly 363
1. Kodeks natury 363
Prawa podstawowe i święte które by podcięły korzenie występku i wszelkiego zła w społeczeństwie 363
I 363
II 364
III 364
Prawa dystrybucyjne czyli ekonomiczne 364
XI 364
Prawa przeciwko zbytkowi 364
I 364
Prawa dotyczące studiów i nauki, które by zapobiegły zbłąkaniu ludzkiego umysłu i wszelkim transcendentnym urojeniom 365
I 365
II 365
III 366
IV 366
V 366
VI 366
Mably 367
1. Luksus i zbędne potrzeby 368
2. Własność prywatna źródłem zła społecznego 372
3. O sposobie pisania historii 376
Linguet 382
1. Teoria praw obywatelskich 383
O tym, że społeczeństwo stworzyło prawa, a nie prawa stworzyły społeczeństwo 383
Społeczeństwo a prawo natury 386
Dom Deschamps 390
1. Prawdziwy system 391
Prawda metafizyczna 391
Prawda moralna 394
Katolicka literatura apologetyczna 397
1. List Pasterski Arcybiskupa Paryża zawierający potępienie książki pod tytułem «Emil, czyli o wychowaniu» Jana Jakuba Rousseau, obywatela Genewy 397
2. François Xavier de Feller: O ateizmie, uważając go względem towarzystwa ludzkiego 402
Literatura polityczna w przededniu rewolucji 405
1. E. J. Sieyes: czym jest stan trzeci? 406
Stan trzeci jest zupełnym narodem 406
2. Fragmenty memoriałów i instrukcji poselskich z okresu przed zwołaniem Stanów Generalnych w 1789 r. 410
Suplika stanu trzeciego okręgu w Nimes do przedstawienia Stanom Generalnym w r. 1789 410
Odnośnie do konstytucji 412
Memoriał. Nakaz i instrukcje stanu szlacheckiego okręgu Beaucaire i Nimes dla swych deputowanych na najbliższe Zgromadzenie Stanów Generalnych Królestwa 413
Nakaz 413
Instrukcje i plenipotencje, których Izba Kościelna okręgu Nimes udziela swym deputowanym do stanów generalnych 415
Część pierwsza. Artykuły, które się tyczą dobra religii 415
Część druga. Artykuły, które tyczą się dobra państwa 415
Dufourny de Villiers:. Memoriał stanu czwartego ubogich wyrobników, kalek. Nędzarzy etc. 416
Święty stan nieszczęśliwych (25 kwietnia 1789 r.) 416
Indeks ważniejszych pojęć 419