Dane szczegółowe książki
Zmiana zachowań zdrowotnych: dlaczego dobre chęci nie wystarczają / Łuszczyńska, Aleksandra
Autorzy
Tytuł
Zmiana zachowań zdrowotnych: dlaczego dobre chęci nie wystarczają
Serie wydawnicze
Wydawnictwo
Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, 2004
Numer wydania
1
ISBN
83-89574-45-4
Hasła przedmiotowe
Informacje dodatkowe
Seria: Psychologia w monografiach naukowych
Redaktorzy serii: prof. Jan Strelau, prof. Dariusz Doliński
Nr tomu
7
Spis treści
pokaż spis treści
Spis treści
Od autorki 10
Wprowadzenie: Czy psychologia powinna się zajmować zmianą zachowań zdrowotnych? 11
Część pierwsza. Zachowania zdrowotne i ich zmiana: definicje i teorie 13
Rozdział 1. Zachowania zdrowotne: definicje 14
1.1. Dieta 17
1.2. Aktywność fizyczna 18
1.3. Palenie tytoniu 19
1.4. Używanie pasów bezpieczeństwa 20
1.5. Samobadanie piersi 20
Rozdział 2. Podejścia teoretyczne do zmiany zachowań zdrowotnych: modele motywacyjne i postintencjonalne 22
2.1. Modele motywacyjne 22
2.2. Modele postintencjonalne 26
Rozdział 3. Podejścia teoretyczne do zmiany zachowań zdrowotnych: model społeczno-poznawczy 29
3.1. Rola własnej skuteczności w teorii społeczno-poznawczej 30
3.2. Szczegółowość własnej skuteczności 32
Rozdział 4. Podejścia teoretyczne do zmiany zachowań zdrowotnych: modele fazowe 35
4.1. Model procesu dostrzegania ryzyka (PAPM) 35
4.2. Model transteoretyczny 38
4.3. Podejście procesualne do zmiany zachowań zdrowotnych (HAPA) 40
4.4. Własna skuteczność specyficzna dla faz procesu zmiany zachowania 42
4.5. Rozszerzenie modelu HAPA 45
Część druga. Co sprawia, że formułujemy intencje? Wprowadzenie 47
Rozdział 5. Spostrzegane ryzyko zachorowania 48
Rozdział 6. Oczekiwane zyski i straty 53
6.1. Związki między oczekiwanymi zyskami i stratami a zachowaniem 54
6.2. Zależności przyczynowe między oczekiwanymi zyskami i stratami a zachowaniem 56
6.3. Zależności między oczekiwaniami dotyczącymi wyniku zachowania a intencją 57
Rozdział 7. Własna skuteczność a formułowanie intencji 59
Rozdział 8. Badania własne dotyczące predyktorów intencji. Badanie 1: dieta osób z nadwagą lub otyłością 62
8.1. Metoda 62
8.1.1. Osoby badane i procedura 62
8.1.2. Narzędzia 63
8.2. Wyniki 65
8.2.1. Analizy opisowe 65
8.2.2. Wstępne wyniki 65
8.2.3. Sposób przeprowadzania analiz z wykorzystaniem modelowania strukturalnego 67
8.2.4. Zależności między zmiennymi społeczno-poznawczymi, intencją a dietą ocenianą za pomocą kwestionariusza 67
8.2.5. Zależności między zmiennymi społeczno-poznawczymi, intencją a dietą ocenianą za BMI 69
Rozdział 9. Badania własne dotyczące predyktorów intencji. Badanie 2: aktywność
fizyczna internautów 71
9.1. Metoda 71
9.1.1. Osoby badane i procedura 71
9.1.2. Narzędzia 72
9.2. Wyniki 74
9.2.1. Opisowa analiza zachowań: aktywność fizyczna 74
9.2.2. Wyniki wstępne: analizy korelacji 75
9.2.3. Wyniki modelowania strukturalnego 75
Rozdział 10. Dyskusja wyników badań 1 i 2 78
10.1. Dieta oraz aktywność fizyczna 78
10.2. Dieta oraz aktywność fizyczna: rola spostrzeganego ryzyka 79
10.3. Własna skuteczność jako mediator relacji oczekiwane zyski i straty - intencja 82
10.4. Oczekiwane zyski i straty związane z intencją 83
10.5. Intencja a zachowanie 85
Część trzecia. Co sprawia, że intencja jest wcielana w życie? Wprowadzenie 88
Rozdział 11. Czym jest utrzymywanie zachowania? 89
Rozdział 12. Planowanie a inicjacja i utrzymanie zachowania 90
12.1. Zależności między planowaniem a inicjowaniem zachowań zdrowotnych 92
12.2. Zależności między planowaniem a utrzymywaniem zachowań zdrowotnych 94
Rozdział 13. Skuteczność w utrzymywaniu zachowania a inicjacja i utrzymywanie
zachowania 98
13.1. Badania przekrojowe: związki między własną skutecznością a deklarowanym zachowaniem 99
13.2. Własna skuteczność a krótkotrwała zmiana zachowania 100
13.3. Własna skuteczność a utrzymywanie zmiany zachowania 102
Rozdział 14. Badania własne dotyczące utrzymywania zachowania. Badanie 3: inicjacja samobadania piersi 107
14.1. Metoda 108
14.1.1. Osoby badane i procedura 108
14.1.2. Narzędzia 109
14.2. Wyniki 110
14.2.1. Analizy wstępne 110
14.2.2. Efekty interwencji: przeprowadzanie BSE 111
14.2.3. Efekty interwencji: zmiany w zakresie zmiennych społeczno-poznawczych 111
14.3. Dyskusja wyników badania 3 113
Rozdział 15. Badania własne dotyczące utrzymywania zachowania. Badanie 4: społeczno-poznawcze predyktory regularnego stosowania pasów bezpieczeństwa 115
15.1. Metoda 116
15.1.1. Badana grupa i procedura 116
15.1.2. Narzędzia 116
15.2. Wyniki 118
15.2.1. Analizy wstępne 118
15.2.2. Wyniki modelowania strukturalnego 118
15.3. Dyskusja wyników badania 4 120
Rozdział 16. Badania własne dotyczące utrzymywania zachowania. Badanie 5: zmiana w wykonywaniu BSE 123
16.1. Metoda 123
16.2. Wyniki 124
16.2.1. Analizy wstępne 124
16.2.2. Wyniki modelowania strukturalnego 124
16.3. Dyskusja wyników badania 5 127
Rozdział 17. Badania własne dotyczące utrzymywania zachowania. Badanie 6: palenie papierosów 129
17.1. Metoda 129
17.1.1. Osoby badane i procedura 129
17.1.2. Narzędzia 130
17.2. Wyniki 132
17.3. Dyskusja wyników badania 6 133
Rozdział 18. Badania własne dotyczące utrzymywania zachowania. Badanie 7: planowane używanie pasów bezpieczeństwa 137
18.1. Metoda 137
18.1.1. Osoby badane i procedura 137
18.1.2. Narzędzia 138
18.2. Wyniki 139
18.2.1. Związki między zmiennymi 139
18.2.2. Wpływ planowania na zmianę zachowania 140
18.2.3. Rola jakości planów: wyniki modelowania strukturalnego 140
18.3. Dyskusja wyników badania 7 142
18.4. Podsumowanie badań nad utrzymywaniem zachowania 143
Część czwarta. Co pomaga wrócić na obraną ścieżkę? Wprowadzenie 146
Rozdział 19. Nawroty a krótkotrwałe załamania 147
Rozdział 20. Własna skuteczność a nawroty 150
20.1. Zmiany we własnej skuteczności poprzedzające nawrót 150
20.2. Badania nad prewencją nawrotów: podejście niespecyficzne 151
20.3. Własna skuteczność a przewidywanie nawrotów 152
20.4. Zmiany we własnej skuteczności podczas nawrotu 156
20.5. Badania nad ograniczaniem nawrotów: podejście specyficzne 156
Rozdział 21. Wsparcie społeczne i jego rola w procesie zmiany zachowania 160
21.1. Wsparcie ze strony rodziny i przyjaciół 163
21.2. Wsparcie społeczne a nawroty 165
Rozdział 22. Zależności między wsparciem społecznym, własną skutecznością
a zachowaniami zdrowotnymi 166
Rozdział 23. Badania własne nad ograniczaniem nawrotów. Badanie 8: palenie papierosów . 168
23.1. Metoda 168
23.1.1. Osoby badane i procedura 168
23.1.2. Narzędzia 169
23.2. Wyniki 170
Rozdział 24. Badania nad ograniczaniem nawrotów. Badanie 9: aktywność fizyczna pacjentów po zawale serca 171
24.1. Metoda 172
24.1.1. Osoby badane i procedura 172
24.1.2. Narzędzia 173
24.2. Wyniki 174
24.2.1. Analizy wstępne 174
24.2.2. Wzorce nieciągłości: wyniki modelowania strukturalnego 177
Rozdział 25. Dyskusja wyników badań 8 i 9 179
Część piąta. Wnioski, perspektywy i zastosowania 184
Rozdział 26. Jak prowadzić badania dotyczące zachowań zdrowotnych.
Ograniczenia badań 185
26.1. Dobór osób badanych 185
26.2. Zbieranie danych przez internet 186
26.3. Jak badać zachowania zdrowotne 187
26.4. Pomiar zmiennych społeczno-poznawczych 189
Rozdział 27. Wnioski z badań: weryfikacja teorii 192
27.1. Procesualne modele zmiany zachowań zdrowotnych. Czy można wyodrębnić
fazy zmiany? 192
27.2. Rozszerzony model HAPA. Jakie zmiany wprowadzić po weryfikacjach? 195
27.3. Czy zmiana zachowania jest procesem racjonalnym? Jaką rolę odgrywają emocje 199
Rozdział 28. Implikacje dla praktyki 202
28.1. Do kogo kierować programy mające na celu zmianę zachowań zdrowotnych
i jak pozyskiwać klientów 203
28.2. Jak dopasować program do odbiorcy 204
28.3. Wybrane zagadnienia przygotowywania interwencji: wybór modelu teoretycznego
i forma interwencji 207
28.4. Treść programów mających na celu zmianę zachowań zdrowotnych 209
Streszczenie 212
Summary 215
Słownik 217
Bibliografia 223
Indeks nazwisk 239
Indeks rzeczowy 243
Od autorki 10
Wprowadzenie: Czy psychologia powinna się zajmować zmianą zachowań zdrowotnych? 11
Część pierwsza. Zachowania zdrowotne i ich zmiana: definicje i teorie 13
Rozdział 1. Zachowania zdrowotne: definicje 14
1.1. Dieta 17
1.2. Aktywność fizyczna 18
1.3. Palenie tytoniu 19
1.4. Używanie pasów bezpieczeństwa 20
1.5. Samobadanie piersi 20
Rozdział 2. Podejścia teoretyczne do zmiany zachowań zdrowotnych: modele motywacyjne i postintencjonalne 22
2.1. Modele motywacyjne 22
2.2. Modele postintencjonalne 26
Rozdział 3. Podejścia teoretyczne do zmiany zachowań zdrowotnych: model społeczno-poznawczy 29
3.1. Rola własnej skuteczności w teorii społeczno-poznawczej 30
3.2. Szczegółowość własnej skuteczności 32
Rozdział 4. Podejścia teoretyczne do zmiany zachowań zdrowotnych: modele fazowe 35
4.1. Model procesu dostrzegania ryzyka (PAPM) 35
4.2. Model transteoretyczny 38
4.3. Podejście procesualne do zmiany zachowań zdrowotnych (HAPA) 40
4.4. Własna skuteczność specyficzna dla faz procesu zmiany zachowania 42
4.5. Rozszerzenie modelu HAPA 45
Część druga. Co sprawia, że formułujemy intencje? Wprowadzenie 47
Rozdział 5. Spostrzegane ryzyko zachorowania 48
Rozdział 6. Oczekiwane zyski i straty 53
6.1. Związki między oczekiwanymi zyskami i stratami a zachowaniem 54
6.2. Zależności przyczynowe między oczekiwanymi zyskami i stratami a zachowaniem 56
6.3. Zależności między oczekiwaniami dotyczącymi wyniku zachowania a intencją 57
Rozdział 7. Własna skuteczność a formułowanie intencji 59
Rozdział 8. Badania własne dotyczące predyktorów intencji. Badanie 1: dieta osób z nadwagą lub otyłością 62
8.1. Metoda 62
8.1.1. Osoby badane i procedura 62
8.1.2. Narzędzia 63
8.2. Wyniki 65
8.2.1. Analizy opisowe 65
8.2.2. Wstępne wyniki 65
8.2.3. Sposób przeprowadzania analiz z wykorzystaniem modelowania strukturalnego 67
8.2.4. Zależności między zmiennymi społeczno-poznawczymi, intencją a dietą ocenianą za pomocą kwestionariusza 67
8.2.5. Zależności między zmiennymi społeczno-poznawczymi, intencją a dietą ocenianą za BMI 69
Rozdział 9. Badania własne dotyczące predyktorów intencji. Badanie 2: aktywność
fizyczna internautów 71
9.1. Metoda 71
9.1.1. Osoby badane i procedura 71
9.1.2. Narzędzia 72
9.2. Wyniki 74
9.2.1. Opisowa analiza zachowań: aktywność fizyczna 74
9.2.2. Wyniki wstępne: analizy korelacji 75
9.2.3. Wyniki modelowania strukturalnego 75
Rozdział 10. Dyskusja wyników badań 1 i 2 78
10.1. Dieta oraz aktywność fizyczna 78
10.2. Dieta oraz aktywność fizyczna: rola spostrzeganego ryzyka 79
10.3. Własna skuteczność jako mediator relacji oczekiwane zyski i straty - intencja 82
10.4. Oczekiwane zyski i straty związane z intencją 83
10.5. Intencja a zachowanie 85
Część trzecia. Co sprawia, że intencja jest wcielana w życie? Wprowadzenie 88
Rozdział 11. Czym jest utrzymywanie zachowania? 89
Rozdział 12. Planowanie a inicjacja i utrzymanie zachowania 90
12.1. Zależności między planowaniem a inicjowaniem zachowań zdrowotnych 92
12.2. Zależności między planowaniem a utrzymywaniem zachowań zdrowotnych 94
Rozdział 13. Skuteczność w utrzymywaniu zachowania a inicjacja i utrzymywanie
zachowania 98
13.1. Badania przekrojowe: związki między własną skutecznością a deklarowanym zachowaniem 99
13.2. Własna skuteczność a krótkotrwała zmiana zachowania 100
13.3. Własna skuteczność a utrzymywanie zmiany zachowania 102
Rozdział 14. Badania własne dotyczące utrzymywania zachowania. Badanie 3: inicjacja samobadania piersi 107
14.1. Metoda 108
14.1.1. Osoby badane i procedura 108
14.1.2. Narzędzia 109
14.2. Wyniki 110
14.2.1. Analizy wstępne 110
14.2.2. Efekty interwencji: przeprowadzanie BSE 111
14.2.3. Efekty interwencji: zmiany w zakresie zmiennych społeczno-poznawczych 111
14.3. Dyskusja wyników badania 3 113
Rozdział 15. Badania własne dotyczące utrzymywania zachowania. Badanie 4: społeczno-poznawcze predyktory regularnego stosowania pasów bezpieczeństwa 115
15.1. Metoda 116
15.1.1. Badana grupa i procedura 116
15.1.2. Narzędzia 116
15.2. Wyniki 118
15.2.1. Analizy wstępne 118
15.2.2. Wyniki modelowania strukturalnego 118
15.3. Dyskusja wyników badania 4 120
Rozdział 16. Badania własne dotyczące utrzymywania zachowania. Badanie 5: zmiana w wykonywaniu BSE 123
16.1. Metoda 123
16.2. Wyniki 124
16.2.1. Analizy wstępne 124
16.2.2. Wyniki modelowania strukturalnego 124
16.3. Dyskusja wyników badania 5 127
Rozdział 17. Badania własne dotyczące utrzymywania zachowania. Badanie 6: palenie papierosów 129
17.1. Metoda 129
17.1.1. Osoby badane i procedura 129
17.1.2. Narzędzia 130
17.2. Wyniki 132
17.3. Dyskusja wyników badania 6 133
Rozdział 18. Badania własne dotyczące utrzymywania zachowania. Badanie 7: planowane używanie pasów bezpieczeństwa 137
18.1. Metoda 137
18.1.1. Osoby badane i procedura 137
18.1.2. Narzędzia 138
18.2. Wyniki 139
18.2.1. Związki między zmiennymi 139
18.2.2. Wpływ planowania na zmianę zachowania 140
18.2.3. Rola jakości planów: wyniki modelowania strukturalnego 140
18.3. Dyskusja wyników badania 7 142
18.4. Podsumowanie badań nad utrzymywaniem zachowania 143
Część czwarta. Co pomaga wrócić na obraną ścieżkę? Wprowadzenie 146
Rozdział 19. Nawroty a krótkotrwałe załamania 147
Rozdział 20. Własna skuteczność a nawroty 150
20.1. Zmiany we własnej skuteczności poprzedzające nawrót 150
20.2. Badania nad prewencją nawrotów: podejście niespecyficzne 151
20.3. Własna skuteczność a przewidywanie nawrotów 152
20.4. Zmiany we własnej skuteczności podczas nawrotu 156
20.5. Badania nad ograniczaniem nawrotów: podejście specyficzne 156
Rozdział 21. Wsparcie społeczne i jego rola w procesie zmiany zachowania 160
21.1. Wsparcie ze strony rodziny i przyjaciół 163
21.2. Wsparcie społeczne a nawroty 165
Rozdział 22. Zależności między wsparciem społecznym, własną skutecznością
a zachowaniami zdrowotnymi 166
Rozdział 23. Badania własne nad ograniczaniem nawrotów. Badanie 8: palenie papierosów . 168
23.1. Metoda 168
23.1.1. Osoby badane i procedura 168
23.1.2. Narzędzia 169
23.2. Wyniki 170
Rozdział 24. Badania nad ograniczaniem nawrotów. Badanie 9: aktywność fizyczna pacjentów po zawale serca 171
24.1. Metoda 172
24.1.1. Osoby badane i procedura 172
24.1.2. Narzędzia 173
24.2. Wyniki 174
24.2.1. Analizy wstępne 174
24.2.2. Wzorce nieciągłości: wyniki modelowania strukturalnego 177
Rozdział 25. Dyskusja wyników badań 8 i 9 179
Część piąta. Wnioski, perspektywy i zastosowania 184
Rozdział 26. Jak prowadzić badania dotyczące zachowań zdrowotnych.
Ograniczenia badań 185
26.1. Dobór osób badanych 185
26.2. Zbieranie danych przez internet 186
26.3. Jak badać zachowania zdrowotne 187
26.4. Pomiar zmiennych społeczno-poznawczych 189
Rozdział 27. Wnioski z badań: weryfikacja teorii 192
27.1. Procesualne modele zmiany zachowań zdrowotnych. Czy można wyodrębnić
fazy zmiany? 192
27.2. Rozszerzony model HAPA. Jakie zmiany wprowadzić po weryfikacjach? 195
27.3. Czy zmiana zachowania jest procesem racjonalnym? Jaką rolę odgrywają emocje 199
Rozdział 28. Implikacje dla praktyki 202
28.1. Do kogo kierować programy mające na celu zmianę zachowań zdrowotnych
i jak pozyskiwać klientów 203
28.2. Jak dopasować program do odbiorcy 204
28.3. Wybrane zagadnienia przygotowywania interwencji: wybór modelu teoretycznego
i forma interwencji 207
28.4. Treść programów mających na celu zmianę zachowań zdrowotnych 209
Streszczenie 212
Summary 215
Słownik 217
Bibliografia 223
Indeks nazwisk 239
Indeks rzeczowy 243