Dane szczegółowe książki
Sprawstwo: teorie, metody, badania empiryczne w naukach społecznych / Mrozowicki, Adam; Nowaczyk, Olga; Szlachcicowa, Irena
Tytuł
Sprawstwo: teorie, metody, badania empiryczne w naukach społecznych
Wydawnictwo
Kraków: Zakład Wydawniczy "Nomos", 2013
ISBN
9788376881188
Hasła przedmiotowe
Spis treści
pokaż spis treści
Sprawstwo a dylematy współczesnych nauk społecznych. Wprowadzenie 8
Ludzkie sprawstwo: dylemat (nie tylko) translatorski 8
Paradoksy sprawstwa w dyskusjach teoretycznych i metodologicznych 11
Problematyka sprawstwa w badaniach empirycznych: konteksty europejskie 13
Część I. Stan teoretycznych debat nad sprawstwem w naukach społecznych 18
Jak porządek społeczny wpływa na ludzkie sprawstwo? Refleksyjność jako mechanizm pośredniczący między strukturą a sprawstwem 20
Strukturalne i podmiotowe własności i siły: jak się ze sobą łączą? **2 23
Kiedy podmiotowość jest narzucana przez badacza 26
Siły społeczne i siły osobiste: teoretyczne implikacje uwzględnienia refleksyjności 29
Refleksyjność i jej władza przyczynowa 34
Sprawstwo a to, co pozaludzkie **1 38
Wstęp: debata o sprawstwie 38
Ciekawy przypadek krowy (i jej wielu rzeczywistości) 39
Socjologiczna koncepcja sprawstwa 42
Refleksyjne sprawstwo i zmiana kulturowa 48
Wprowadzenie: refleksyjność we współczesnej teorii społecznej 48
Kultura i refleksyjność w teorii społecznej Margaret Archer 50
Refleksyjność i autonomia kultury 52
Kultura i refleksyjność raz jeszcze: zrewidowany morfogenetyczny cykl Archer 54
Model refleksyjnej zmiany kulturowej 57
Od teorii sprawstwa do sprawstwa wcielonego, czyli dlaczego nie warto parać się socjologiczną teorią podmiotowości 61
Podwójna metryka nauki 62
Dwa style 66
Paradoksy, którymi żyjemy 68
Ścieżka pierwsza: ant 71
Ścieżka druga: usytuowane poznanie 74
Antysocjologiczne wyzwania wobec społecznego sprawstwa 80
Kulturalistyczny odłam dyskursu antysocjologicznego 84
Historiograficzny odłam dyskursu antysocjologicznego 86
"Szczeliny i sprzeczności" sprawstwa 90
Różnorakie źródła paradoksalnego sprawstwa 91
Opowieść o dwóch społeczeństwach. Działanie społeczne a semantyka historyczna "społeczeństwa obywatelskiego". Perspektywa późnej teorii krytycznej 94
Społeczeństwo obywatelskie a społeczeństwo cywilne 96
Burżuazyjna sfera publiczna - kontekst historyczny 98
Sfera publiczna - przeobrażenia modelu 100
Sfera publiczna i społeczeństwo cywilne - próba rewizji 103
Sfera publiczna dla wystąpień prywatnych 104
Dialogowe społeczeństwo cywilne 105
Monologowe społeczeństwo cywilne 105
Sfera publiczna a sfery kontrpubliczne 107
Tryumf burżuazyjnej sfery publicznej albo nasz polski "wschód"? 109
Dualność czy dualizm? Relacje pomiędzy strukturą i podmiotowym sprawstwem we współczesnych debatach teoretycznych 111
Dualność: współzależność i analityczne zespolenie 114
Krytyka dualności 116
Analityczny dualizm: współzależność przy jednoczesnym analitycznym rozdzieleniu 118
Socjologiczna teoria działania: jej sprzeczności i warunki prawdopodobieństwa **1 124
Idea teorii ogólnej: od odrzucenia do powrotu 127
Skąd się bierze refleksyjność? Rzecz o związkach refleksyjności ze sprawstwem 138
Część II. Metodologie badań nad sprawstwem: stare i współczesne dylematy 152
Sposób prezentacji sprawstwa i struktury w biografiach Europejczyków przy użyciu dźwięku i obrazu 154
"Implikacje polityczne" i "opracowania przyjazne nieprofesjonalistom" 154
Opracowanie wirtualne 156
Problemy etyczne 157
Problemy konceptualne 158
Problemy organizacyjne 159
Problemy instrumentalne 162
Krytyczny realizm i metoda psychospołeczna: badanie zmiennego sprawstwa za pomocą biograficzno-narracyjnej metody interpretacyjnej 169
Koncepcja sprawstwa psychospołecznego i związane z nią pytania 170
"Krytyczny realizm", koncepcje psychospołeczne oraz właściwe im rozumienie "sprawstwa" 170
BNIM jako przydatny komponent całościowej metody psychospołecznej 178
Promowanie "sprawstwa" poprzez badania psychospołeczne z użyciem BNIM 182
Badanie sprawstwa z użyciem "BNIM-PLUS" **8 182
Proces BNIM a "historycznie osadzona podmiotowość" 187
Podziękowania 189
Konwersacja wewnętrzna a sprawstwo w perspektywie metodologii refleksyjnej 190
Ku metodologii refleksyjnej 191
Pragmatyczna koncepcja dialogicznej jaźni 193
Czym jest wewnętrzna konwersacja? 195
Dialog wewnętrzny jako przedmiot badań socjologicznych 196
Empiryczne ugruntowanie 199
Metodologia teorii postkolonialnej i teorii podmiotowości - zbieżności i konteksty 204
Postkolonializm jako forma świata "post" 205
Dyskurs kolonialny i postkolonialny 206
Teoria podmiotowości i jej metodologiczne implikacje 209
Inspiracje teorii postkolonialnej dla metodologii teorii podmiotowości 211
Część III. Klasyczne i nowe kierunki analiz sprawstwa w badaniach społecznych 214
Rekonstrukcja podmiotowości w XXI wieku 216
Społeczno-kulturowe podstawy rozszerzania i deformacji podmiotowości w warunkach modernizacji 219
Podmiotowość w sytuacji ponowoczesności 222
Kształtowanie nowej podmiotowości: od wzorców do obrazu 226
Podmiotowość w czasie kryzysu **1 232
Horyzonty odniesienia 233
Rozum instrumentalny i indywidualizm egocentryczny 235
Cywilizacyjna zmiana 235
Poza indywidualizm i kolektywizm 239
Altruistyczna struktura podmiotowości 241
Podmiotowość społeczna 243
Podmiotowość w kontekście współczesnych procesów migracyjnych. Ryzyko i odpowiedzialność transmigrantów 246
Podmiotowość w zarysie - wybrane cechy podmiotów działania 249
Podmiotowość transmigrantów a struktury społeczne 255
Ryzyko i odpowiedzialność transmigrantów 257
Sprawstwo, kultura i społeczność w narracjach biograficznych ludzi starszych zamieszkujących walijskie obszary wiejskie 261
Metodologia 263
Wyniki i dyskusja 264
"Już nigdy nie poczuję się tu dobrze" - nowy Berlin oczami wschodnich Berlińczyków **1 272
Czas, narracja, struktura i działania podmiotowe 273
Zszywanie miasta 275
Wzajemne oddziaływanie historii i biografii 277
Działania podmiotowe i teoria strukturacji Giddensa 278
Heike i Anke 280
Paradoksy zbiorowego sprawstwa: przypadek rewitalizacji związków zawodowych w sektorze prywatnym w Europie Środkowo-Wschodniej 285
Problem zbiorowego sprawstwa a rewitalizacja związków zawodowych 287
Nota metodologiczna: badania w Estonii, Polsce, Rumunii i Słowenii 289
Paradoksy odnowy ruchu związkowego w Europie Środkowo-Wschodniej 290
Paradoks organizowania bez koordynacji 291
Paradoks rewitalizacji przez prekaryzację 292
Paradoks asymetrycznego partnerstwa 295
Paradoks silnych liderów słabych organizacji 296
Część IV. Sprawstwo a społeczeństwo polskie po 1989 roku 300
Podmiotowość na peryferiach: rola wewnętrznych i zewnętrznych aktorów w debatach nad upadkiem komunizmu i "transformacją" postkomunistyczną w Polsce 302
Polskie spory symboliczne 303
Interpretacje upadku komunizmu w Polsce 305
Interpretacje zewnętrznych uwarunkowań polskich przemian 308
Interpretacje podmiotowości instytucji zachodnich 309
Polacy - wybrane aspekty podmiotowości narodu średniego w procesach współczesności. Szkic projektu badawczego 314
Polacy na poziomach i arenach rzeczywistości współczesnego świata 318
Uwarunkowania i szanse podmiotowości narodu 323
Podstawowy problem badawczy 327
POST SCRIPTUM 334
Działanie podmiotowe a struktura symboliczna. Na marginesie badań praktyk zawodowych pracowników socjalnych w Polsce **1 338
Struktura i działanie 339
Pomoc społeczna i dyskurs pracy socjalnej 342
Praktyki symboliczne pracowników socjalnych 347
Społeczna percepcja hasła: "twoje zdrowie w twoich rękach" i jej uwarunkowania 352
Zdrowie jako zadanie do wykonania 354
Refleksyjna jednostka twórcą swego zdrowia? 356
Percepcja hasła "twoje zdrowie w twoich rękach" przez mieszkańców Wrocławia 358
Pamięć społeczna jako wyznacznik podmiotowości społecznej mieszkańców pogranicza polsko-słowackiego. Socjologiczne uwagi na przykładzie polskiego Spisza 368
Kościół katolicki w Polsce - kapitał czy przeszkoda podmiotowych zmian transformacyjnych? 381
Teoria socjologiczna: sekularyzacja, transformacja, podmiotowość 382
Kościół katolicki w Polsce 385
Kościół katolicki w Polsce a przemiany roku 1989 387
Budowanie społeczeństwa obywatelskiego - rola katolicyzmu 389
Kościół katolicki w Polsce wobec współczesnych wyzwań dla podmiotowości 391
Czy "dorosła nauka" nadal potrzebuje swoich partnerów? 393
Problem podmiotowości studenckiego ruchu naukowego 393
Bibliografia 411
Noty o autorach 481
Summary 489
Ludzkie sprawstwo: dylemat (nie tylko) translatorski 8
Paradoksy sprawstwa w dyskusjach teoretycznych i metodologicznych 11
Problematyka sprawstwa w badaniach empirycznych: konteksty europejskie 13
Część I. Stan teoretycznych debat nad sprawstwem w naukach społecznych 18
Jak porządek społeczny wpływa na ludzkie sprawstwo? Refleksyjność jako mechanizm pośredniczący między strukturą a sprawstwem 20
Strukturalne i podmiotowe własności i siły: jak się ze sobą łączą? **2 23
Kiedy podmiotowość jest narzucana przez badacza 26
Siły społeczne i siły osobiste: teoretyczne implikacje uwzględnienia refleksyjności 29
Refleksyjność i jej władza przyczynowa 34
Sprawstwo a to, co pozaludzkie **1 38
Wstęp: debata o sprawstwie 38
Ciekawy przypadek krowy (i jej wielu rzeczywistości) 39
Socjologiczna koncepcja sprawstwa 42
Refleksyjne sprawstwo i zmiana kulturowa 48
Wprowadzenie: refleksyjność we współczesnej teorii społecznej 48
Kultura i refleksyjność w teorii społecznej Margaret Archer 50
Refleksyjność i autonomia kultury 52
Kultura i refleksyjność raz jeszcze: zrewidowany morfogenetyczny cykl Archer 54
Model refleksyjnej zmiany kulturowej 57
Od teorii sprawstwa do sprawstwa wcielonego, czyli dlaczego nie warto parać się socjologiczną teorią podmiotowości 61
Podwójna metryka nauki 62
Dwa style 66
Paradoksy, którymi żyjemy 68
Ścieżka pierwsza: ant 71
Ścieżka druga: usytuowane poznanie 74
Antysocjologiczne wyzwania wobec społecznego sprawstwa 80
Kulturalistyczny odłam dyskursu antysocjologicznego 84
Historiograficzny odłam dyskursu antysocjologicznego 86
"Szczeliny i sprzeczności" sprawstwa 90
Różnorakie źródła paradoksalnego sprawstwa 91
Opowieść o dwóch społeczeństwach. Działanie społeczne a semantyka historyczna "społeczeństwa obywatelskiego". Perspektywa późnej teorii krytycznej 94
Społeczeństwo obywatelskie a społeczeństwo cywilne 96
Burżuazyjna sfera publiczna - kontekst historyczny 98
Sfera publiczna - przeobrażenia modelu 100
Sfera publiczna i społeczeństwo cywilne - próba rewizji 103
Sfera publiczna dla wystąpień prywatnych 104
Dialogowe społeczeństwo cywilne 105
Monologowe społeczeństwo cywilne 105
Sfera publiczna a sfery kontrpubliczne 107
Tryumf burżuazyjnej sfery publicznej albo nasz polski "wschód"? 109
Dualność czy dualizm? Relacje pomiędzy strukturą i podmiotowym sprawstwem we współczesnych debatach teoretycznych 111
Dualność: współzależność i analityczne zespolenie 114
Krytyka dualności 116
Analityczny dualizm: współzależność przy jednoczesnym analitycznym rozdzieleniu 118
Socjologiczna teoria działania: jej sprzeczności i warunki prawdopodobieństwa **1 124
Idea teorii ogólnej: od odrzucenia do powrotu 127
Skąd się bierze refleksyjność? Rzecz o związkach refleksyjności ze sprawstwem 138
Część II. Metodologie badań nad sprawstwem: stare i współczesne dylematy 152
Sposób prezentacji sprawstwa i struktury w biografiach Europejczyków przy użyciu dźwięku i obrazu 154
"Implikacje polityczne" i "opracowania przyjazne nieprofesjonalistom" 154
Opracowanie wirtualne 156
Problemy etyczne 157
Problemy konceptualne 158
Problemy organizacyjne 159
Problemy instrumentalne 162
Krytyczny realizm i metoda psychospołeczna: badanie zmiennego sprawstwa za pomocą biograficzno-narracyjnej metody interpretacyjnej 169
Koncepcja sprawstwa psychospołecznego i związane z nią pytania 170
"Krytyczny realizm", koncepcje psychospołeczne oraz właściwe im rozumienie "sprawstwa" 170
BNIM jako przydatny komponent całościowej metody psychospołecznej 178
Promowanie "sprawstwa" poprzez badania psychospołeczne z użyciem BNIM 182
Badanie sprawstwa z użyciem "BNIM-PLUS" **8 182
Proces BNIM a "historycznie osadzona podmiotowość" 187
Podziękowania 189
Konwersacja wewnętrzna a sprawstwo w perspektywie metodologii refleksyjnej 190
Ku metodologii refleksyjnej 191
Pragmatyczna koncepcja dialogicznej jaźni 193
Czym jest wewnętrzna konwersacja? 195
Dialog wewnętrzny jako przedmiot badań socjologicznych 196
Empiryczne ugruntowanie 199
Metodologia teorii postkolonialnej i teorii podmiotowości - zbieżności i konteksty 204
Postkolonializm jako forma świata "post" 205
Dyskurs kolonialny i postkolonialny 206
Teoria podmiotowości i jej metodologiczne implikacje 209
Inspiracje teorii postkolonialnej dla metodologii teorii podmiotowości 211
Część III. Klasyczne i nowe kierunki analiz sprawstwa w badaniach społecznych 214
Rekonstrukcja podmiotowości w XXI wieku 216
Społeczno-kulturowe podstawy rozszerzania i deformacji podmiotowości w warunkach modernizacji 219
Podmiotowość w sytuacji ponowoczesności 222
Kształtowanie nowej podmiotowości: od wzorców do obrazu 226
Podmiotowość w czasie kryzysu **1 232
Horyzonty odniesienia 233
Rozum instrumentalny i indywidualizm egocentryczny 235
Cywilizacyjna zmiana 235
Poza indywidualizm i kolektywizm 239
Altruistyczna struktura podmiotowości 241
Podmiotowość społeczna 243
Podmiotowość w kontekście współczesnych procesów migracyjnych. Ryzyko i odpowiedzialność transmigrantów 246
Podmiotowość w zarysie - wybrane cechy podmiotów działania 249
Podmiotowość transmigrantów a struktury społeczne 255
Ryzyko i odpowiedzialność transmigrantów 257
Sprawstwo, kultura i społeczność w narracjach biograficznych ludzi starszych zamieszkujących walijskie obszary wiejskie 261
Metodologia 263
Wyniki i dyskusja 264
"Już nigdy nie poczuję się tu dobrze" - nowy Berlin oczami wschodnich Berlińczyków **1 272
Czas, narracja, struktura i działania podmiotowe 273
Zszywanie miasta 275
Wzajemne oddziaływanie historii i biografii 277
Działania podmiotowe i teoria strukturacji Giddensa 278
Heike i Anke 280
Paradoksy zbiorowego sprawstwa: przypadek rewitalizacji związków zawodowych w sektorze prywatnym w Europie Środkowo-Wschodniej 285
Problem zbiorowego sprawstwa a rewitalizacja związków zawodowych 287
Nota metodologiczna: badania w Estonii, Polsce, Rumunii i Słowenii 289
Paradoksy odnowy ruchu związkowego w Europie Środkowo-Wschodniej 290
Paradoks organizowania bez koordynacji 291
Paradoks rewitalizacji przez prekaryzację 292
Paradoks asymetrycznego partnerstwa 295
Paradoks silnych liderów słabych organizacji 296
Część IV. Sprawstwo a społeczeństwo polskie po 1989 roku 300
Podmiotowość na peryferiach: rola wewnętrznych i zewnętrznych aktorów w debatach nad upadkiem komunizmu i "transformacją" postkomunistyczną w Polsce 302
Polskie spory symboliczne 303
Interpretacje upadku komunizmu w Polsce 305
Interpretacje zewnętrznych uwarunkowań polskich przemian 308
Interpretacje podmiotowości instytucji zachodnich 309
Polacy - wybrane aspekty podmiotowości narodu średniego w procesach współczesności. Szkic projektu badawczego 314
Polacy na poziomach i arenach rzeczywistości współczesnego świata 318
Uwarunkowania i szanse podmiotowości narodu 323
Podstawowy problem badawczy 327
POST SCRIPTUM 334
Działanie podmiotowe a struktura symboliczna. Na marginesie badań praktyk zawodowych pracowników socjalnych w Polsce **1 338
Struktura i działanie 339
Pomoc społeczna i dyskurs pracy socjalnej 342
Praktyki symboliczne pracowników socjalnych 347
Społeczna percepcja hasła: "twoje zdrowie w twoich rękach" i jej uwarunkowania 352
Zdrowie jako zadanie do wykonania 354
Refleksyjna jednostka twórcą swego zdrowia? 356
Percepcja hasła "twoje zdrowie w twoich rękach" przez mieszkańców Wrocławia 358
Pamięć społeczna jako wyznacznik podmiotowości społecznej mieszkańców pogranicza polsko-słowackiego. Socjologiczne uwagi na przykładzie polskiego Spisza 368
Kościół katolicki w Polsce - kapitał czy przeszkoda podmiotowych zmian transformacyjnych? 381
Teoria socjologiczna: sekularyzacja, transformacja, podmiotowość 382
Kościół katolicki w Polsce 385
Kościół katolicki w Polsce a przemiany roku 1989 387
Budowanie społeczeństwa obywatelskiego - rola katolicyzmu 389
Kościół katolicki w Polsce wobec współczesnych wyzwań dla podmiotowości 391
Czy "dorosła nauka" nadal potrzebuje swoich partnerów? 393
Problem podmiotowości studenckiego ruchu naukowego 393
Bibliografia 411
Noty o autorach 481
Summary 489