Dane szczegółowe książki
Wprowadzenie do psychologii klinicznej / Sęk, Helena (1938-)
Autorzy
Tytuł
Wprowadzenie do psychologii klinicznej
Serie wydawnicze
Wydawnictwo
Warszawa: Wydawnictwo Naukowe SCHOLAR, 2001
Numer wydania
1
ISBN
83-88495-66-6
Hasła przedmiotowe
Informacje dodatkowe
.
Nr tomu
5
Spis treści
pokaż spis treści
Spis treści
Wstęp. Jaka jest współczesna psychologia kliniczna? Co wynika z łączenia tradycji z nowymi wyzwaniami? Czyli o czym jest ta książka 13
Część pierwsza. Podstawy psychologii klinicznej
Rozdział 1. Psychologia kliniczna jako dziedzina stosowana - korzenie - dynamika rozwoju - aktualne tendencje 21
1.1. Psychologia kliniczna jako dyscyplina 21
Blok rozszerzający 1 21
1.2. Korzenie psychologii klinicznej i jej przemiany 24
1.3. Przedmiot i zadania psychologii klinicznej 28
Blok rozszerzający 2. Różne definicje psychologii klinicznej 29
Rozdział 2. Podejścia, modele i koncepcje w psychologii klinicznej 32
2.1. Sytuacja braku ogólnoteoretycznych i metodologicznych ram działania psychologów klinicznych 32
2.2. Podejście idiograficzne w psychologii klinicznej 33
2.3. Społeczna psychologia kliniczna 34
2.4. Znaczenie modeli w psychologii klinicznej 35
2.5. Koncepcje i teorie w psychologii klinicznej 37
Rozdział 3. Sposoby rozumienia normalności i zdrowia oraz ich znaczenie dla psychologii klinicznej 38
3.1. Koncepcje normalności 38
3.1.1. Norma ilościowa 38
3.1.2. Norma społeczno-kulturowa 39
3.1.3. Norma teoretyczna 40
3.2. Podejścia do kategorii zdrowie i zdrowie psychiczne 41
Blok rozszerzający 3 42
3.2.1. Próby konstruowania pozytywnych pojęć zdrowia psychicznego 43
3.2.1.1. Tworzenie zespołów kryteriów zdrowia psychicznego 43
3.2.1.2. Rekonstrukcja koncepcji zdrowia psychicznego w teoriach psychologicznych. Podejście paradygmatyczne 43
3.2.2. Tworzenie ogólnych modeli zdrowia 44
3.2.2.1. Zdrowie psychiczne jako dobrostan i subiektywna jakość życia 45
Blok rozszerzający 4 46
3.2.2.2. Model biomedyczny i holistyczno-funkcjonalny zdrowia 46
3.3. Próba podsumowania - syntezy 49
Rozdział 4. Orientacja patogenetyczna i salutogenetyczna 51
4.1. Podejście etiopatogenetyczne w psychologii klinicznej 51
4.2. Salutogeneza i funkcjonalne właściwości poczucia koherencji 56
Blok rozszerzający 5 56
4.2.1 Podstawowe założenia modelu i pojęcie zdrowia-choroby 56
Blok rozszerzający 6 57
4.2.2. Czynniki warunkujące poziom zdrowia 59
4.2.2.1. Uogólnione zasoby odpornościowe 59
4.2.2.2. Stresory 61
4.2.3. Poczucie koherencji jako zmienna kluczowa dla zdrowia 62
4.2.3.1. Zachowania zdrowotne - styl życia 66
4.3. Podsumowanie 66
Rozdział 5. Psychologia kliniczna a psychopatologia 68
5.1. Miejsce psychopatologii wśród innych nauk i sposób jej ujmowania 68
Blok rozszerzający 7. O tym jak doszło do napisania podręcznika Psychopatologia i jakie są jawne i ukryte założenia tej pracy D.L. Rosenhana i M.E.P. Seligmana (1994) 69
Blok rozszerzający 8. A. Diagnostyczny i Statystyczny Podręcznik Zaburzeń Psychicznych (DSM-IV); B. Międzynarodowa Statystyczna Klasyfikacja Chorób i Problemów Zdrowotnych (ICD-10) 70
5.2. Psychopatologia procesów psychicznych – symptomatologia i syndromologia 71
Blok rozszerzający 9. Badania eksperymentalne nad zaburzeniami psychicznymi 72
5.3. Psychopatologia mechanizmów przystosowawczych, mechanizmów regulacyjnych 74
5.4. Kontrowersje wokół pojęć „nienormalny”, „patologiczny”.
Problem klasyfikacji zaburzeń psychicznych i zaburzeń zachowania 75
Blok rozszerzający 10. Definicja zaburzenia psychicznego według DSM-IV 77
5.5. Psychopatologia - psychologia zaburzeń psychicznych a psychologia kliniczna 78
5.5.1. Podstawowe kategorie zaburzeń psychicznych 78
Rozdział 6. Wkład podstawowych kierunków psychologii do psychologii klinicznej 83
6.1. Zdrowie, zaburzenia, diagnoza i terapia w podejściu psychodynamicznym 83
Blok rozszerzający 11. Metapsychologia Z. Freuda 85
6.1.1. Klasyczna psychoanaliza Zygmunta Freuda (1856-1939) 86
6.1.1.1. Zdrowie i patologia a metapsychologia Z. Freuda 86
Blok rozszerzający 12. Koncepcje neopsychoanalityczne - psychoanaliza kulturowa 90
6.1.2. Psychologia ego z perspektywy psychologii klinicznej 91
6.1.2.1. Mechanizmy obronne ego 92
6.1.2.2. Erica Eriksona koncepcja psychospołecznego rozwoju ego 93
6.1.3. Współczesna psychoanaliza - teoria relacji z obiektem 95
6.2. Kierunki behawioralne, psychologia uczenia się, psychologia poznawcza i ich znaczenie dla psychologii klinicznej 99
6.2.1. Klasyczny behawioryzm w psychologii klinicznej 101
6.2.2. Neobehawioralne koncepcje; modelowanie i społeczne uczenie się jako podstawa wyjaśniania zdrowia, patologii i terapii 102
6.2.2.1. Poznawcze regulatory zachowań społecznych - koncepcja lokalizacji kontroli wyuczonej bezradności 103
6.2.3. Podstawowe założenia poznawczego podejścia w psychologii klinicznej 105
Blok rozszerzający 13. Trening asertywny - początki, tendencje rozwojowe 109
6.3. Orientacja fenomenologiczno-humanistyczna w psychologii klinicznej 110
6.3.1. Logoteoria i logoterapia V.E. Frankla 110
6.3.2. Psychologia humanistyczna Abrahama H. Maslowa 112
6.3.3. Terapia skoncentrowana na kliencie Carla Rogersa i jego koncepcja zdrowia oraz zaburzeń 113
Blok rozszerzający 14. Badania Rogersa nad procesem terapii i znaczeniem postawy terapeutycznej 116
6.3.4. Terapia Gestalt Fredericka Perlsa 116
Blok rozszerzający 15. Droga rozwoju Fredericka Perlsa i źródła powstania terapii Gestalt 117
6.4. Orientacja interakcyjno-systemowa w psychologii klinicznej 119
6.4.1. Podejście komunikacyjne do analizy zdrowia i zaburzeń, diagnozy i terapii 119
6.4.1.1. Koncepcja podwójnego związania Batesona, Jacksona, Haleya i Weaklanda 121
Blok rozszerzający 16. Przykład podwójnego związania z badań Batesona i współpracowników 122
6.4.1.2. Podejście Watzlawicka i szkoła mediolańska Selivini-Palazzoli 122
6.4.2. Koncepcje strukturalne - strukturalna terapia rodziny 124
Rozdział 7. Podstawy klinicznej diagnozy psychologicznej 127
7.1. Psychologiczna diagnoza zdrowia i zaburzeń z perspektywy metodologii badań psychologicznych 127
7.1.1. Psychologiczny i społeczny kontekst badania diagnostycznego 128
7.1.2. Etapy badania diagnostycznego 132
7.1.2.1. Sytuacja badania a problem diagnostyczny 132
7.1.2.2. Stawianie i weryfikacja hipotez - badanie diagnostyczne 134
7.1.2.3. Opracowanie wyniku diagnozy – orzeczenie psychologiczne a cel diagnozy 137
7.1.2.4. Znaczenie celu psychologiczno-klinicznych badań diagnostycznych dla formułowania orzeczenia 139
7.1.2.5. Komunikowanie diagnozy 141
7.2. Modele psychologicznej diagnozy klinicznej 143
7.2.1. Model nozologiczny diagnozy klinicznej 143
7.2.2. Model funkcjonalny diagnozy klinicznej 144
7.2.3. Model psychospołeczny diagnozy klinicznej i pojęcie protodiagnozy 145
7.3. Psychologiczna diagnoza kliniczna z nastawieniem na problemy społeczne 148
7.3.1. Diagnoza kliniczna grupy 148
7.3.2. Ekspertyza psychologiczna 149
7.4. Wybrane problemy zastosowania metod w diagnozie klinicznej 151
7.4.1. Metody kliniczne w praktyce diagnostycznej psychologa 151
7.4.1.1. Obserwacja - różne rodzaje 151
7.4.1.2. Wywiad 152
7.4.1.3. Rozmowa psychologiczna 153
7.4.1.4. Metody projekcyjne 154
7.4.1.5. Testy psychometryczne w diagnozie klinicznej 156
7.4.1.6. Rola kwestionariuszy w diagnozie klinicznej 158
7.4.1.7. Eksperyment kliniczny - patopsychologiczny 159
Rozdział 8. Pomoc psychologiczna w rozwiązywaniu problemów zdrowotnych - zagadnienia podstawowe 161
8.1. Istota pomocy psychologicznej i jej uwarunkowania 161
8.1.1. Znaczenie atrybucyjnych modeli w spostrzeganiu przyczyn problemów i możliwości ich rozwiązania w relacji pomocy 164
8.1.2. Uwarunkowania działań pomocnych 165
8.2. Rodzaje pomocy psychologicznej klinicysty - ogólna charakterystyka 167
8.2.1. Psychoterapia 167
8.2.1.1. Zjawiska zachodzące w psychoterapii - procesy i zmiany 169
8.2.1.2. Psychoterapia indywidualna i grupowa oraz rodzinna 170
8.2.2. Interwencja kryzysowa 171
8.2.3. Pomoc psychologa klinicznego wobec osób niepełnosprawnych - rehabilitacja 172
8.2.4. Podstawowe zagadnienia psychoprofilaktyki, prewencji patologii 174
8.2.5. Promocja zdrowia - udział psychologa klinicznego 177
8.2.5.1. Udział psychologii w promocji zdrowia 179
8.2.6. Poradnictwo psychologiczne, działalność konsultacyjna 181
8.2.6.1. Psycholog kliniczny jako konsultant grup samopomocy 182
Część druga. Obszary zastosowań psychologii klinicznej
Rozdział 9. Zakres zastosowań psychologii klinicznej. Obszary tradycyjne i współczesne 187
9.1. Jak utrzymują się i rozwijają tradycyjne dziedziny zastosowań i jak powstają nowe 187
9.1.1. Powstawanie nowych subdyscyplin a rozwój psychologii klinicznej 189
9.2. Ogólne tendencje w przemianach zastosowań psychologii klinicznej 193
Rozdział 10. Rozwojowo-społeczne ujęcie zaburzeń psychicznych a psychologia kliniczna 195
10.1. Znaczenie podejścia rozwojowo-społecznego w analizie zaburzeń psychicznych 195
10.2. Wybrane zaburzenia psychiczne w różnych okresach życia i ich uwarunkowania 199
10.2.1. Czynniki ryzyka zaburzeń w okresie ciąży, porodu i wczesnego dzieciństwa - znaczenie patologii relacji 199
10.2.2. Czynniki ryzyka i zaburzenia w rozwoju dzieci i młodzieży - znaczenie czynników społeczno-kulturowych 203
10.2.3. Czynniki ryzyka i zaburzenia psychiczne w okresie dorosłym 206
10.2.4. Czynniki ryzyka i zaburzenia psychiczne w okresie senioralnym u ludzi starych 208
Rozdział 11. Psychologia zdrowia i choroby 213
11.1. Źródła powstania psychologii zdrowia i jej status 213
Blok rozszerzający 17. Organizowanie się psychologii zdrowia 213
11.1.1. Pojęcie psychologii zdrowia, jej zadania teoretyczne i praktyczne 215
11.2. Podstawowe dziedziny badań w psychologii zdrowia 217
11.2.1. Zachowania zdrowotne 217
11.2.2. Poznawcze uwarunkowania zachowań zdrowotnych - potoczna wiedza o zdrowiu. Przekonania zdrowotne 222
11.2.2.1. Potoczne i naukowe koncepcje zdrowia 222
11.2.2.2. Modele społecznej psychologii poznawczej a zdrowie i zachowania zdrowotne 227
11.3. Psychologiczne problemy choroby i człowieka chorego somatycznie 234
11.3.1. Psychologiczne uwarunkowania chorób somatycznych 234
11.3.1.1. Psychodynamiczne koncepcje zaburzeń psychosomatycznych 235
11.3.1.2. Zaburzenia psychosomatyczne w ujęciu psychofizjologii i jako reakcji na stres i zmiany w układzie odpornościowym 236
11.3.2. Złożone modele funkcjonowania czynników ryzyka chorób psychosomatycznych 238
11.3.2.1. Wzór Zachowania A i jego rola w złożonej etiopatogenezie chorób psychosomatycznych ze szczególnym uwzględnieniem choroby niedokrwiennej serca 239
11.3.2.2. Wzór Zachowania C i inne czynniki ryzyka dla chorób nowotworowych 241
11.3.3. Wiedza o zależnościach somatopsychologicznych 242
11.3.3.1. Choroba jako stresor, procesy percepcji choroby, oceny i reakcji emocjonalnej 243
11.4. Wybrane psychologiczne aspekty opieki zdrowotnej - diagnozy, leczenia, kontaktu lekarz-pacjent 247
11.4.1. Sytuacja człowieka chorego 247
11.4.1.1. Pacjent w szpitalu 247
11.4.1.2. Psycholog w opiece paliatywnej 248
11.4.1.3. Psychologiczne aspekty kontaktu lekarz-pacjent 249
Rozdział 12. Psychologia kliniczna a interwencja w kryzysie, sytuacjach traumatycznych i katastroficznych 251
12.1. Stres krytycznych wydarzeń życiowych, mechanizmy zaradcze i pomoc 251
12.1.1. Krytyczne wydarzenie, stres życiowy 251
12.1.1.1. Społeczne i psychologiczne konsekwencje kataklizmów i katastrof 253
12.1.1.2. Stres traumatyczny 258
12.1.1.3. Zjawiska kryzysowe 261
12.2. Psychologiczne i społeczne aspekty pomocy w sytuacjach krytycznych i traumatycznych 263
12.2.1. Wsparcie społeczne - wybrane zagadnienia 265
Rozdział 13. Psychologia uzależnień - znaczenie profilaktyki, terapii i grup samopomocy 270
13.1. Psychologiczne ujęcie uzależnień i rodzaje uzależnień 270
13.1.1. Mechanizmy uzależnienia fizjologicznego 272
13.1.2. Wybrane mechanizmy uzależnienia psychologicznego 273
13.1.3. Wybrane koncepcje i badania wyjaśniające uzależnienie psychologiczne 274
Blok rozszerzający 18. Uzależnienie od Internetu - próba wyjaśnienia mechanizmami warunkowania instrumentalnego 274
13.1.4. Poziomy rozwoju uzależnienia i powrotu do zdrowia 275
13.1.5. Problemy współuzależnienia 278
13.1.6. Rodziny z problemem uzależnienia na przykładzie alkoholizmu 280
13.2. Przyczyny i czynniki ryzyka uzależnień 283
13.2.1. Biologiczne czynniki ryzyka 284
13.2.2. Psychologiczne czynniki sprawcze i ryzyko uzależnień 284
13.3. Terapia i profilaktyka uzależnień 286
13.3.1. Terapia uzależnień 287
13.3.2. Znaczenie grup samopomocy 287
Blok rozszerzający 19. Założenia grup Anonimowych Alkoholików i innych grup samopomocy opartych na zasadach 12 kroków 288
13.3.3. Społeczny i profilaktyczny charakter działania w zakresie uzależnień 288
Rozdział 14. Psychologia kliniczna a wybrane formy patologii zjawisk społecznych 292
14.1. Psychologia przemocy 292
14.1.1. Pojęcie przemocy, konsekwencje, mechanizmy i rodzaje 292
14.1.2. Przemoc małżeńska i rodzinna 296
14.1.2.1. Problem mitów o przemocy 296
14.1.2.2. Przemoc w małżeństwie 298
14.1.2.3. Przemoc rodzinna 299
14.1.2.4. Przemoc wobec dzieci 300
14.1.2.5. Przemoc wobec starych rodziców lub krewnych 301
14.1.2.6. Przemoc rówieśnicza, przemoc w szkole 302
14.1.2.7. Rola mediów w prymitywizacji życia społecznego i dostarczaniu wzorów zachowań o cechach przemocy 303
14.2. Wybrane problemy patologii organizacji życia społecznego i instytucji 304
14.2.1. Cechy instytucji totalnych i ich oddziaływanie na człowieka 304
Blok rozszerzający 20. Zespół hospitalizmu albo błędnej adaptacji 305
14.2.2. Bezrobocie i bezdomność jako wybrane społeczne czynniki ryzyka zaburzeń 307
14.2.2.1. Ryzyko przedłużającego się bezrobocia 307
14.2.2.2. Ryzyko bezdomności 308
Rozdział 15. Przygotowanie do zawodu psychologa klinicznego 309
15.1. Ustawa o zawodzie psychologa a jakość i cele kształcenia psychologów klinicznych 309
15.1.1. Cele kształcenia i profil psychologa klinicznego 310
15.1.1.1. Założenia do profilu absolwenta psychologii ze wstępnym przygotowaniem do roli psychologa klinicznego 312
Literatura 321
Wstęp. Jaka jest współczesna psychologia kliniczna? Co wynika z łączenia tradycji z nowymi wyzwaniami? Czyli o czym jest ta książka 13
Część pierwsza. Podstawy psychologii klinicznej
Rozdział 1. Psychologia kliniczna jako dziedzina stosowana - korzenie - dynamika rozwoju - aktualne tendencje 21
1.1. Psychologia kliniczna jako dyscyplina 21
Blok rozszerzający 1 21
1.2. Korzenie psychologii klinicznej i jej przemiany 24
1.3. Przedmiot i zadania psychologii klinicznej 28
Blok rozszerzający 2. Różne definicje psychologii klinicznej 29
Rozdział 2. Podejścia, modele i koncepcje w psychologii klinicznej 32
2.1. Sytuacja braku ogólnoteoretycznych i metodologicznych ram działania psychologów klinicznych 32
2.2. Podejście idiograficzne w psychologii klinicznej 33
2.3. Społeczna psychologia kliniczna 34
2.4. Znaczenie modeli w psychologii klinicznej 35
2.5. Koncepcje i teorie w psychologii klinicznej 37
Rozdział 3. Sposoby rozumienia normalności i zdrowia oraz ich znaczenie dla psychologii klinicznej 38
3.1. Koncepcje normalności 38
3.1.1. Norma ilościowa 38
3.1.2. Norma społeczno-kulturowa 39
3.1.3. Norma teoretyczna 40
3.2. Podejścia do kategorii zdrowie i zdrowie psychiczne 41
Blok rozszerzający 3 42
3.2.1. Próby konstruowania pozytywnych pojęć zdrowia psychicznego 43
3.2.1.1. Tworzenie zespołów kryteriów zdrowia psychicznego 43
3.2.1.2. Rekonstrukcja koncepcji zdrowia psychicznego w teoriach psychologicznych. Podejście paradygmatyczne 43
3.2.2. Tworzenie ogólnych modeli zdrowia 44
3.2.2.1. Zdrowie psychiczne jako dobrostan i subiektywna jakość życia 45
Blok rozszerzający 4 46
3.2.2.2. Model biomedyczny i holistyczno-funkcjonalny zdrowia 46
3.3. Próba podsumowania - syntezy 49
Rozdział 4. Orientacja patogenetyczna i salutogenetyczna 51
4.1. Podejście etiopatogenetyczne w psychologii klinicznej 51
4.2. Salutogeneza i funkcjonalne właściwości poczucia koherencji 56
Blok rozszerzający 5 56
4.2.1 Podstawowe założenia modelu i pojęcie zdrowia-choroby 56
Blok rozszerzający 6 57
4.2.2. Czynniki warunkujące poziom zdrowia 59
4.2.2.1. Uogólnione zasoby odpornościowe 59
4.2.2.2. Stresory 61
4.2.3. Poczucie koherencji jako zmienna kluczowa dla zdrowia 62
4.2.3.1. Zachowania zdrowotne - styl życia 66
4.3. Podsumowanie 66
Rozdział 5. Psychologia kliniczna a psychopatologia 68
5.1. Miejsce psychopatologii wśród innych nauk i sposób jej ujmowania 68
Blok rozszerzający 7. O tym jak doszło do napisania podręcznika Psychopatologia i jakie są jawne i ukryte założenia tej pracy D.L. Rosenhana i M.E.P. Seligmana (1994) 69
Blok rozszerzający 8. A. Diagnostyczny i Statystyczny Podręcznik Zaburzeń Psychicznych (DSM-IV); B. Międzynarodowa Statystyczna Klasyfikacja Chorób i Problemów Zdrowotnych (ICD-10) 70
5.2. Psychopatologia procesów psychicznych – symptomatologia i syndromologia 71
Blok rozszerzający 9. Badania eksperymentalne nad zaburzeniami psychicznymi 72
5.3. Psychopatologia mechanizmów przystosowawczych, mechanizmów regulacyjnych 74
5.4. Kontrowersje wokół pojęć „nienormalny”, „patologiczny”.
Problem klasyfikacji zaburzeń psychicznych i zaburzeń zachowania 75
Blok rozszerzający 10. Definicja zaburzenia psychicznego według DSM-IV 77
5.5. Psychopatologia - psychologia zaburzeń psychicznych a psychologia kliniczna 78
5.5.1. Podstawowe kategorie zaburzeń psychicznych 78
Rozdział 6. Wkład podstawowych kierunków psychologii do psychologii klinicznej 83
6.1. Zdrowie, zaburzenia, diagnoza i terapia w podejściu psychodynamicznym 83
Blok rozszerzający 11. Metapsychologia Z. Freuda 85
6.1.1. Klasyczna psychoanaliza Zygmunta Freuda (1856-1939) 86
6.1.1.1. Zdrowie i patologia a metapsychologia Z. Freuda 86
Blok rozszerzający 12. Koncepcje neopsychoanalityczne - psychoanaliza kulturowa 90
6.1.2. Psychologia ego z perspektywy psychologii klinicznej 91
6.1.2.1. Mechanizmy obronne ego 92
6.1.2.2. Erica Eriksona koncepcja psychospołecznego rozwoju ego 93
6.1.3. Współczesna psychoanaliza - teoria relacji z obiektem 95
6.2. Kierunki behawioralne, psychologia uczenia się, psychologia poznawcza i ich znaczenie dla psychologii klinicznej 99
6.2.1. Klasyczny behawioryzm w psychologii klinicznej 101
6.2.2. Neobehawioralne koncepcje; modelowanie i społeczne uczenie się jako podstawa wyjaśniania zdrowia, patologii i terapii 102
6.2.2.1. Poznawcze regulatory zachowań społecznych - koncepcja lokalizacji kontroli wyuczonej bezradności 103
6.2.3. Podstawowe założenia poznawczego podejścia w psychologii klinicznej 105
Blok rozszerzający 13. Trening asertywny - początki, tendencje rozwojowe 109
6.3. Orientacja fenomenologiczno-humanistyczna w psychologii klinicznej 110
6.3.1. Logoteoria i logoterapia V.E. Frankla 110
6.3.2. Psychologia humanistyczna Abrahama H. Maslowa 112
6.3.3. Terapia skoncentrowana na kliencie Carla Rogersa i jego koncepcja zdrowia oraz zaburzeń 113
Blok rozszerzający 14. Badania Rogersa nad procesem terapii i znaczeniem postawy terapeutycznej 116
6.3.4. Terapia Gestalt Fredericka Perlsa 116
Blok rozszerzający 15. Droga rozwoju Fredericka Perlsa i źródła powstania terapii Gestalt 117
6.4. Orientacja interakcyjno-systemowa w psychologii klinicznej 119
6.4.1. Podejście komunikacyjne do analizy zdrowia i zaburzeń, diagnozy i terapii 119
6.4.1.1. Koncepcja podwójnego związania Batesona, Jacksona, Haleya i Weaklanda 121
Blok rozszerzający 16. Przykład podwójnego związania z badań Batesona i współpracowników 122
6.4.1.2. Podejście Watzlawicka i szkoła mediolańska Selivini-Palazzoli 122
6.4.2. Koncepcje strukturalne - strukturalna terapia rodziny 124
Rozdział 7. Podstawy klinicznej diagnozy psychologicznej 127
7.1. Psychologiczna diagnoza zdrowia i zaburzeń z perspektywy metodologii badań psychologicznych 127
7.1.1. Psychologiczny i społeczny kontekst badania diagnostycznego 128
7.1.2. Etapy badania diagnostycznego 132
7.1.2.1. Sytuacja badania a problem diagnostyczny 132
7.1.2.2. Stawianie i weryfikacja hipotez - badanie diagnostyczne 134
7.1.2.3. Opracowanie wyniku diagnozy – orzeczenie psychologiczne a cel diagnozy 137
7.1.2.4. Znaczenie celu psychologiczno-klinicznych badań diagnostycznych dla formułowania orzeczenia 139
7.1.2.5. Komunikowanie diagnozy 141
7.2. Modele psychologicznej diagnozy klinicznej 143
7.2.1. Model nozologiczny diagnozy klinicznej 143
7.2.2. Model funkcjonalny diagnozy klinicznej 144
7.2.3. Model psychospołeczny diagnozy klinicznej i pojęcie protodiagnozy 145
7.3. Psychologiczna diagnoza kliniczna z nastawieniem na problemy społeczne 148
7.3.1. Diagnoza kliniczna grupy 148
7.3.2. Ekspertyza psychologiczna 149
7.4. Wybrane problemy zastosowania metod w diagnozie klinicznej 151
7.4.1. Metody kliniczne w praktyce diagnostycznej psychologa 151
7.4.1.1. Obserwacja - różne rodzaje 151
7.4.1.2. Wywiad 152
7.4.1.3. Rozmowa psychologiczna 153
7.4.1.4. Metody projekcyjne 154
7.4.1.5. Testy psychometryczne w diagnozie klinicznej 156
7.4.1.6. Rola kwestionariuszy w diagnozie klinicznej 158
7.4.1.7. Eksperyment kliniczny - patopsychologiczny 159
Rozdział 8. Pomoc psychologiczna w rozwiązywaniu problemów zdrowotnych - zagadnienia podstawowe 161
8.1. Istota pomocy psychologicznej i jej uwarunkowania 161
8.1.1. Znaczenie atrybucyjnych modeli w spostrzeganiu przyczyn problemów i możliwości ich rozwiązania w relacji pomocy 164
8.1.2. Uwarunkowania działań pomocnych 165
8.2. Rodzaje pomocy psychologicznej klinicysty - ogólna charakterystyka 167
8.2.1. Psychoterapia 167
8.2.1.1. Zjawiska zachodzące w psychoterapii - procesy i zmiany 169
8.2.1.2. Psychoterapia indywidualna i grupowa oraz rodzinna 170
8.2.2. Interwencja kryzysowa 171
8.2.3. Pomoc psychologa klinicznego wobec osób niepełnosprawnych - rehabilitacja 172
8.2.4. Podstawowe zagadnienia psychoprofilaktyki, prewencji patologii 174
8.2.5. Promocja zdrowia - udział psychologa klinicznego 177
8.2.5.1. Udział psychologii w promocji zdrowia 179
8.2.6. Poradnictwo psychologiczne, działalność konsultacyjna 181
8.2.6.1. Psycholog kliniczny jako konsultant grup samopomocy 182
Część druga. Obszary zastosowań psychologii klinicznej
Rozdział 9. Zakres zastosowań psychologii klinicznej. Obszary tradycyjne i współczesne 187
9.1. Jak utrzymują się i rozwijają tradycyjne dziedziny zastosowań i jak powstają nowe 187
9.1.1. Powstawanie nowych subdyscyplin a rozwój psychologii klinicznej 189
9.2. Ogólne tendencje w przemianach zastosowań psychologii klinicznej 193
Rozdział 10. Rozwojowo-społeczne ujęcie zaburzeń psychicznych a psychologia kliniczna 195
10.1. Znaczenie podejścia rozwojowo-społecznego w analizie zaburzeń psychicznych 195
10.2. Wybrane zaburzenia psychiczne w różnych okresach życia i ich uwarunkowania 199
10.2.1. Czynniki ryzyka zaburzeń w okresie ciąży, porodu i wczesnego dzieciństwa - znaczenie patologii relacji 199
10.2.2. Czynniki ryzyka i zaburzenia w rozwoju dzieci i młodzieży - znaczenie czynników społeczno-kulturowych 203
10.2.3. Czynniki ryzyka i zaburzenia psychiczne w okresie dorosłym 206
10.2.4. Czynniki ryzyka i zaburzenia psychiczne w okresie senioralnym u ludzi starych 208
Rozdział 11. Psychologia zdrowia i choroby 213
11.1. Źródła powstania psychologii zdrowia i jej status 213
Blok rozszerzający 17. Organizowanie się psychologii zdrowia 213
11.1.1. Pojęcie psychologii zdrowia, jej zadania teoretyczne i praktyczne 215
11.2. Podstawowe dziedziny badań w psychologii zdrowia 217
11.2.1. Zachowania zdrowotne 217
11.2.2. Poznawcze uwarunkowania zachowań zdrowotnych - potoczna wiedza o zdrowiu. Przekonania zdrowotne 222
11.2.2.1. Potoczne i naukowe koncepcje zdrowia 222
11.2.2.2. Modele społecznej psychologii poznawczej a zdrowie i zachowania zdrowotne 227
11.3. Psychologiczne problemy choroby i człowieka chorego somatycznie 234
11.3.1. Psychologiczne uwarunkowania chorób somatycznych 234
11.3.1.1. Psychodynamiczne koncepcje zaburzeń psychosomatycznych 235
11.3.1.2. Zaburzenia psychosomatyczne w ujęciu psychofizjologii i jako reakcji na stres i zmiany w układzie odpornościowym 236
11.3.2. Złożone modele funkcjonowania czynników ryzyka chorób psychosomatycznych 238
11.3.2.1. Wzór Zachowania A i jego rola w złożonej etiopatogenezie chorób psychosomatycznych ze szczególnym uwzględnieniem choroby niedokrwiennej serca 239
11.3.2.2. Wzór Zachowania C i inne czynniki ryzyka dla chorób nowotworowych 241
11.3.3. Wiedza o zależnościach somatopsychologicznych 242
11.3.3.1. Choroba jako stresor, procesy percepcji choroby, oceny i reakcji emocjonalnej 243
11.4. Wybrane psychologiczne aspekty opieki zdrowotnej - diagnozy, leczenia, kontaktu lekarz-pacjent 247
11.4.1. Sytuacja człowieka chorego 247
11.4.1.1. Pacjent w szpitalu 247
11.4.1.2. Psycholog w opiece paliatywnej 248
11.4.1.3. Psychologiczne aspekty kontaktu lekarz-pacjent 249
Rozdział 12. Psychologia kliniczna a interwencja w kryzysie, sytuacjach traumatycznych i katastroficznych 251
12.1. Stres krytycznych wydarzeń życiowych, mechanizmy zaradcze i pomoc 251
12.1.1. Krytyczne wydarzenie, stres życiowy 251
12.1.1.1. Społeczne i psychologiczne konsekwencje kataklizmów i katastrof 253
12.1.1.2. Stres traumatyczny 258
12.1.1.3. Zjawiska kryzysowe 261
12.2. Psychologiczne i społeczne aspekty pomocy w sytuacjach krytycznych i traumatycznych 263
12.2.1. Wsparcie społeczne - wybrane zagadnienia 265
Rozdział 13. Psychologia uzależnień - znaczenie profilaktyki, terapii i grup samopomocy 270
13.1. Psychologiczne ujęcie uzależnień i rodzaje uzależnień 270
13.1.1. Mechanizmy uzależnienia fizjologicznego 272
13.1.2. Wybrane mechanizmy uzależnienia psychologicznego 273
13.1.3. Wybrane koncepcje i badania wyjaśniające uzależnienie psychologiczne 274
Blok rozszerzający 18. Uzależnienie od Internetu - próba wyjaśnienia mechanizmami warunkowania instrumentalnego 274
13.1.4. Poziomy rozwoju uzależnienia i powrotu do zdrowia 275
13.1.5. Problemy współuzależnienia 278
13.1.6. Rodziny z problemem uzależnienia na przykładzie alkoholizmu 280
13.2. Przyczyny i czynniki ryzyka uzależnień 283
13.2.1. Biologiczne czynniki ryzyka 284
13.2.2. Psychologiczne czynniki sprawcze i ryzyko uzależnień 284
13.3. Terapia i profilaktyka uzależnień 286
13.3.1. Terapia uzależnień 287
13.3.2. Znaczenie grup samopomocy 287
Blok rozszerzający 19. Założenia grup Anonimowych Alkoholików i innych grup samopomocy opartych na zasadach 12 kroków 288
13.3.3. Społeczny i profilaktyczny charakter działania w zakresie uzależnień 288
Rozdział 14. Psychologia kliniczna a wybrane formy patologii zjawisk społecznych 292
14.1. Psychologia przemocy 292
14.1.1. Pojęcie przemocy, konsekwencje, mechanizmy i rodzaje 292
14.1.2. Przemoc małżeńska i rodzinna 296
14.1.2.1. Problem mitów o przemocy 296
14.1.2.2. Przemoc w małżeństwie 298
14.1.2.3. Przemoc rodzinna 299
14.1.2.4. Przemoc wobec dzieci 300
14.1.2.5. Przemoc wobec starych rodziców lub krewnych 301
14.1.2.6. Przemoc rówieśnicza, przemoc w szkole 302
14.1.2.7. Rola mediów w prymitywizacji życia społecznego i dostarczaniu wzorów zachowań o cechach przemocy 303
14.2. Wybrane problemy patologii organizacji życia społecznego i instytucji 304
14.2.1. Cechy instytucji totalnych i ich oddziaływanie na człowieka 304
Blok rozszerzający 20. Zespół hospitalizmu albo błędnej adaptacji 305
14.2.2. Bezrobocie i bezdomność jako wybrane społeczne czynniki ryzyka zaburzeń 307
14.2.2.1. Ryzyko przedłużającego się bezrobocia 307
14.2.2.2. Ryzyko bezdomności 308
Rozdział 15. Przygotowanie do zawodu psychologa klinicznego 309
15.1. Ustawa o zawodzie psychologa a jakość i cele kształcenia psychologów klinicznych 309
15.1.1. Cele kształcenia i profil psychologa klinicznego 310
15.1.1.1. Założenia do profilu absolwenta psychologii ze wstępnym przygotowaniem do roli psychologa klinicznego 312
Literatura 321