Dane szczegółowe książki
Analiza porównawcza systemów politycznych / Śliwiński, Marek (1933-)
Autorzy
Tytuł
Analiza porównawcza systemów politycznych
Serie wydawnicze
Wydawnictwo
Warszawa: Przegląd Wschodni; Warszawa: Studium Europy Wschodniej - Uniwersytet Warszawski, 2005
ISBN
8391490688
Hasła przedmiotowe
Nr tomu
1
Tomów
2
Spis treści
pokaż spis treści
Wstęp 8
Polityka porównawcza: dziedzina czy metoda? 11
Charakter materiału empirycznego 12
Rozdział I. Zoon politikon: między prehistorią a modernizacją 16
1. Polityka przed historią 16
1.1 Na tropach Ewy 17
1.2 Klucz do prehistorii: terra incognita - Australazja 19
2. Czas modernizacji politycznej 22
3. Od feudum do państwa narodowego. Fazy formowania się państw narodowych i procesu integracji ludności 24
3.1 Państwo absolutystyczne 25
3.2 Liberalne państwo narodowe 28
3. 3 Nacjonalizm, świadomość narodowa, państwo narodowe 30
3.4 Narody i nacjonalizm. Kilka problemów terminologicznych 31
3.5 Państwa narodowe: zasadnicze linie rozwoju 33
3.6 Nacjonalizm versus jedność: wieża Babel 36
3.7 Rozwój świadomości narodowej w perspektywie historycznej 36
3.8 Casus Litwa 40
4. Konstytucjonalizm 42
5. Socjalne państwo narodowe 44
5.1 Fazy, czy doświadczenie pokoleń? 49
6. Specyfika formowania się państw narodowych poza Europą 49
Rozdział II. Czas liberalizmu. Apogeum dominacji europejskiej 52
1. Czas zaprzeszły: ex oriente lux 52
2. Czas przeszły: apogeum dominacji europejskiej 54
3. Czas przyszły: ex oriente lux 56
4. Cezury procesu modernizacji politycznej 62
Rozdział ΙII. Teoria demokracji 67
1. Kłopoty Z teorią 68
1.1 Kłopoty z demokracją 69
1.2 Demokracja jako wolność wyboru 70
2. Od cenzusu do upowszechnienia: demokracja budowana odgórnie 72
2.1 Wojny a proces demokratyzacji 76
2.2 Typologia, etapy i cechy systemów władzy 77
2.3 Demokracja: definicja Abrahama Lincolna 78
3. Demokracja budowana oddolnie i centralistycznie: Ameryka i Francja w oczach Alexisa de Tocqueville 80
4. Demokracja jako proces selekcji elit politycznych: darwinizm społeczny 85
4.1 Demokracja jako produkt metody rekrutacji elit 87
5. Poliarchia: demokracja jako nieosiągalny ideał 88
5.1 Droga do demokracji przez dyktaturę 92
6. Demokracje wyrosłe na gruncie skrajnych nierówności społecznych: casus Indie 95
6.1 Droga emancypacji kobiet: od sati do radżatu 95
6.2 Proces integracji ludności kastowej, plemiennej i poza kastowej 97
6.3 System kastowy a struktura władzy 98
7. Demokratyzacja jako funkcja wzrostu ekonomicznego: założenia ogólne 100
7.1 Demokracja narzucona z zewnątrz: Niemcy, Austria, Włochy, Japonia 105
7.2 Między dyktaturą a demokracją: Korea Południowa, Malezja, Singapur, Tajlandia, Tajwan 107
7.3 Casus Singapur 109
7.4 Casus RPA 115
7.5 Demokratyzacja a wpływ kolonializmu 119
7.6 Dziedzictwo kolonizacji: brytyjskiej, portugalskiej, francuskiej i sowieckiej 119
7.7 Cykliczność rozpadu imperiów i państw wieloetnicznych 121
8. Minimalistyczna (aksjomatyczna) teoria demokracji 136
8.1 Aksjomaty wstępne i podstawowe teorematy 136
8.2 Paradoks Condorceta 137
8.3 "Niedemokratyczne" demokracje 138
8.4 Paradoks przyspieszenia wyboru 138
8.5 Paradoks "balotażu" 140
8.6 Paradoks "wielkich elektorów" 141
8.7 Demokratyczne "niedemokracje" 142
9. Konkluzja 142
Rozdział IV. Dyktatury wyrosłe na gruncie populizmu 144
1. Populizm jako syndrom postaw 144
2. Populizm jako przedsionek demokracji lub dyktatury 147
2.1 Dyktatura jako reakcja przeciw populizmowi 148
2.2 Józef Piłsudski: przewrót majowy 149
2.3 António de Oliveira Salazan korporacjonizm 149
2.4 Juan Domingo Peron: pomiędzy rządami junt a "justicialismo" 151
2.5 Augusto Pinochet: zamach stanu jako reakcja na groźbę bolszewizacji 152
2.6 Wojciech Jaruzelski: dyktatura wojskowa jako "mniejsze zło"? 155
3. Dyktatury jako kontynuacja populizmu 158
3.1 Benito Mussolini: faszyzm 158
3.2 Adolf Hitler: nazizm jako rewolucja nihilizmu 160
4. Konkluzja: słabość i siła populistycznego buntu 165
Rozdział V. Czas radykalnej lewicy: powstanie i rozwój 168
1. Komunizm i nacjonalizm 168
2. Ideologiczny rodowód radykalnej lewicy 169
2.1 Prymat ideologii: marksizm i komunizm czy komunizm i marksizm? 170
2.2 Sukces marksizmu 174
3. Rodowody nurtów lewicy od połowy XVIII wieku do współczesności 176
3.1 Ścieżka rosyjska: Tkaczow 177
3.2 Tendencja centralistyczna: Tkaczow, Lenin, Stalin 178
3.3 Lenin: redukcjonistyczny model władzy 179
3.4 Komunizm, rewolucja a kwestia narodowa 182
3.5 Mniejszości narodowe a poparcie dla bolszewików 183
3.6 Azjatyccy epigoni Stalina: Mao Ze Dong, Kim Ir Sen, Ho Chi Minh, Pol Pot 186
3.7 Anarcho-komunizm 190
3.8 Anarchizm: rewanż historii 191
3.9 Droga środkowa: ku socjaldemokracji 193
4. Rekapitulacja: "drzewo genealogiczne" nurtów lewicy 194
5. Konkluzja: krytyka "ideologicznego" źródła komunizmu 196
Rozdział VI. Dyfuzjonistyczne teorie źródła komunizmu 198
1. Systemy protokomunis tyczne 199
1.1 Od "Miasta Słońca" Tommaso Campanelli do Republiki jezuickiej Guarani 200
1.2 Shang Yang: od teorii doskonałego despotyzmu do Pierwszego Cesarstwa Chin 202
1.3 Karol Marks: teoria postępowych epok ekonomicznej formacji społecznej 206
2. Despotyzm orientalny: teoria społeczeństwa "hydraulicznego" 207
2.1 Prawo zmiennej rentowności administracyjnej 208
2.2 Strefy umiejscawiania się społeczeństw hydraulicznych 211
3. "Azjatczina" - wyjaśnienie, które niczego nie wyjaśnia 212
3.1 Struktura władzy w społeczeństwie mongolskim 213
3.2 Mongolska stratyfikacja społeczna 215
4. Despotyzm rosyjski: dyfuzja despotyzmu orientalnego czy ciąg kolejnych katastrof ? 216
5. Komentarz metodologiczny: spór o kierunek przyczynowości 218
5.1 Przykład Indochin 218
6. Pochodzenie systemów totalitarnych wedle Hannah Arendt 221
6.1 Rola "masy" 221
6.2 Dyfuzja ideologii totalitarnej 223
7. Totalitaryzm a proces dezintegracji społecznej 226
8. Konkluzja: krytyka teorii dyfuzjonistycznych 227
Rozdział VII. Strukturalistyczne teorie powstania systemów politycznych 232
1. Barrington Moore: struktura klasowa jako źródło komunizmu, faszyzmu i demokracji 232
2. Źródło komunizmu wedle Pipesa. Teoria rozwoju autonomicznego 236
2.1 Geneza i rozwój ustroju patrymonialnego 238
2.2 Struktura klasowa społeczeństwa patrymonialnego 240
2.3 Od Czynu do nomenklatury 243
3. Struktura klasowa późnego Imperium Rosji a rewolucja. Próba nowej interpretacji. 245
3.1 Podboje jako czynnik zmiany struktury społecznej 248
3.2 Rosja: dynamika rozłamów klasowych w połowie XIX stulecia 250
3.3 Rosja przedrewolucyjna: dynamika rozłamów klasowych 254
4. Konkuzjæ rewolucja chłopów i robotników czy zamach stanu biurokracji ? **334 256
Rozdział VIII Liberalizm i totalitaryzm w świetle teorii systemicznej 260
1. System polityczny 261
2. Mechanizm Zmiany społecznej: aspiracje a trwanie bądź upadek systemu politycznego 265
2.1 Analiza rewolucji "Solidarności" 267
2.2 Cykliczność procesu przemiany systemu 270
2.3 Systemy liberalne i represyjne 275
3. Komunizm jako "błędne koło" (double bind) 279
3.1 Schizofrenia instytucjonalna 280
4. Double bind jako źródło sowieckiego totalitaryzmu 283
5. Konkluzja 285
Zakończenie 288
Bibliografia 294
Spis tablic 312
Indeks nazwisk 317
Indeks rzeczowy 336
Polityka porównawcza: dziedzina czy metoda? 11
Charakter materiału empirycznego 12
Rozdział I. Zoon politikon: między prehistorią a modernizacją 16
1. Polityka przed historią 16
1.1 Na tropach Ewy 17
1.2 Klucz do prehistorii: terra incognita - Australazja 19
2. Czas modernizacji politycznej 22
3. Od feudum do państwa narodowego. Fazy formowania się państw narodowych i procesu integracji ludności 24
3.1 Państwo absolutystyczne 25
3.2 Liberalne państwo narodowe 28
3. 3 Nacjonalizm, świadomość narodowa, państwo narodowe 30
3.4 Narody i nacjonalizm. Kilka problemów terminologicznych 31
3.5 Państwa narodowe: zasadnicze linie rozwoju 33
3.6 Nacjonalizm versus jedność: wieża Babel 36
3.7 Rozwój świadomości narodowej w perspektywie historycznej 36
3.8 Casus Litwa 40
4. Konstytucjonalizm 42
5. Socjalne państwo narodowe 44
5.1 Fazy, czy doświadczenie pokoleń? 49
6. Specyfika formowania się państw narodowych poza Europą 49
Rozdział II. Czas liberalizmu. Apogeum dominacji europejskiej 52
1. Czas zaprzeszły: ex oriente lux 52
2. Czas przeszły: apogeum dominacji europejskiej 54
3. Czas przyszły: ex oriente lux 56
4. Cezury procesu modernizacji politycznej 62
Rozdział ΙII. Teoria demokracji 67
1. Kłopoty Z teorią 68
1.1 Kłopoty z demokracją 69
1.2 Demokracja jako wolność wyboru 70
2. Od cenzusu do upowszechnienia: demokracja budowana odgórnie 72
2.1 Wojny a proces demokratyzacji 76
2.2 Typologia, etapy i cechy systemów władzy 77
2.3 Demokracja: definicja Abrahama Lincolna 78
3. Demokracja budowana oddolnie i centralistycznie: Ameryka i Francja w oczach Alexisa de Tocqueville 80
4. Demokracja jako proces selekcji elit politycznych: darwinizm społeczny 85
4.1 Demokracja jako produkt metody rekrutacji elit 87
5. Poliarchia: demokracja jako nieosiągalny ideał 88
5.1 Droga do demokracji przez dyktaturę 92
6. Demokracje wyrosłe na gruncie skrajnych nierówności społecznych: casus Indie 95
6.1 Droga emancypacji kobiet: od sati do radżatu 95
6.2 Proces integracji ludności kastowej, plemiennej i poza kastowej 97
6.3 System kastowy a struktura władzy 98
7. Demokratyzacja jako funkcja wzrostu ekonomicznego: założenia ogólne 100
7.1 Demokracja narzucona z zewnątrz: Niemcy, Austria, Włochy, Japonia 105
7.2 Między dyktaturą a demokracją: Korea Południowa, Malezja, Singapur, Tajlandia, Tajwan 107
7.3 Casus Singapur 109
7.4 Casus RPA 115
7.5 Demokratyzacja a wpływ kolonializmu 119
7.6 Dziedzictwo kolonizacji: brytyjskiej, portugalskiej, francuskiej i sowieckiej 119
7.7 Cykliczność rozpadu imperiów i państw wieloetnicznych 121
8. Minimalistyczna (aksjomatyczna) teoria demokracji 136
8.1 Aksjomaty wstępne i podstawowe teorematy 136
8.2 Paradoks Condorceta 137
8.3 "Niedemokratyczne" demokracje 138
8.4 Paradoks przyspieszenia wyboru 138
8.5 Paradoks "balotażu" 140
8.6 Paradoks "wielkich elektorów" 141
8.7 Demokratyczne "niedemokracje" 142
9. Konkluzja 142
Rozdział IV. Dyktatury wyrosłe na gruncie populizmu 144
1. Populizm jako syndrom postaw 144
2. Populizm jako przedsionek demokracji lub dyktatury 147
2.1 Dyktatura jako reakcja przeciw populizmowi 148
2.2 Józef Piłsudski: przewrót majowy 149
2.3 António de Oliveira Salazan korporacjonizm 149
2.4 Juan Domingo Peron: pomiędzy rządami junt a "justicialismo" 151
2.5 Augusto Pinochet: zamach stanu jako reakcja na groźbę bolszewizacji 152
2.6 Wojciech Jaruzelski: dyktatura wojskowa jako "mniejsze zło"? 155
3. Dyktatury jako kontynuacja populizmu 158
3.1 Benito Mussolini: faszyzm 158
3.2 Adolf Hitler: nazizm jako rewolucja nihilizmu 160
4. Konkluzja: słabość i siła populistycznego buntu 165
Rozdział V. Czas radykalnej lewicy: powstanie i rozwój 168
1. Komunizm i nacjonalizm 168
2. Ideologiczny rodowód radykalnej lewicy 169
2.1 Prymat ideologii: marksizm i komunizm czy komunizm i marksizm? 170
2.2 Sukces marksizmu 174
3. Rodowody nurtów lewicy od połowy XVIII wieku do współczesności 176
3.1 Ścieżka rosyjska: Tkaczow 177
3.2 Tendencja centralistyczna: Tkaczow, Lenin, Stalin 178
3.3 Lenin: redukcjonistyczny model władzy 179
3.4 Komunizm, rewolucja a kwestia narodowa 182
3.5 Mniejszości narodowe a poparcie dla bolszewików 183
3.6 Azjatyccy epigoni Stalina: Mao Ze Dong, Kim Ir Sen, Ho Chi Minh, Pol Pot 186
3.7 Anarcho-komunizm 190
3.8 Anarchizm: rewanż historii 191
3.9 Droga środkowa: ku socjaldemokracji 193
4. Rekapitulacja: "drzewo genealogiczne" nurtów lewicy 194
5. Konkluzja: krytyka "ideologicznego" źródła komunizmu 196
Rozdział VI. Dyfuzjonistyczne teorie źródła komunizmu 198
1. Systemy protokomunis tyczne 199
1.1 Od "Miasta Słońca" Tommaso Campanelli do Republiki jezuickiej Guarani 200
1.2 Shang Yang: od teorii doskonałego despotyzmu do Pierwszego Cesarstwa Chin 202
1.3 Karol Marks: teoria postępowych epok ekonomicznej formacji społecznej 206
2. Despotyzm orientalny: teoria społeczeństwa "hydraulicznego" 207
2.1 Prawo zmiennej rentowności administracyjnej 208
2.2 Strefy umiejscawiania się społeczeństw hydraulicznych 211
3. "Azjatczina" - wyjaśnienie, które niczego nie wyjaśnia 212
3.1 Struktura władzy w społeczeństwie mongolskim 213
3.2 Mongolska stratyfikacja społeczna 215
4. Despotyzm rosyjski: dyfuzja despotyzmu orientalnego czy ciąg kolejnych katastrof ? 216
5. Komentarz metodologiczny: spór o kierunek przyczynowości 218
5.1 Przykład Indochin 218
6. Pochodzenie systemów totalitarnych wedle Hannah Arendt 221
6.1 Rola "masy" 221
6.2 Dyfuzja ideologii totalitarnej 223
7. Totalitaryzm a proces dezintegracji społecznej 226
8. Konkluzja: krytyka teorii dyfuzjonistycznych 227
Rozdział VII. Strukturalistyczne teorie powstania systemów politycznych 232
1. Barrington Moore: struktura klasowa jako źródło komunizmu, faszyzmu i demokracji 232
2. Źródło komunizmu wedle Pipesa. Teoria rozwoju autonomicznego 236
2.1 Geneza i rozwój ustroju patrymonialnego 238
2.2 Struktura klasowa społeczeństwa patrymonialnego 240
2.3 Od Czynu do nomenklatury 243
3. Struktura klasowa późnego Imperium Rosji a rewolucja. Próba nowej interpretacji. 245
3.1 Podboje jako czynnik zmiany struktury społecznej 248
3.2 Rosja: dynamika rozłamów klasowych w połowie XIX stulecia 250
3.3 Rosja przedrewolucyjna: dynamika rozłamów klasowych 254
4. Konkuzjæ rewolucja chłopów i robotników czy zamach stanu biurokracji ? **334 256
Rozdział VIII Liberalizm i totalitaryzm w świetle teorii systemicznej 260
1. System polityczny 261
2. Mechanizm Zmiany społecznej: aspiracje a trwanie bądź upadek systemu politycznego 265
2.1 Analiza rewolucji "Solidarności" 267
2.2 Cykliczność procesu przemiany systemu 270
2.3 Systemy liberalne i represyjne 275
3. Komunizm jako "błędne koło" (double bind) 279
3.1 Schizofrenia instytucjonalna 280
4. Double bind jako źródło sowieckiego totalitaryzmu 283
5. Konkluzja 285
Zakończenie 288
Bibliografia 294
Spis tablic 312
Indeks nazwisk 317
Indeks rzeczowy 336