Dane szczegółowe książki
Geopolityka regionu Morza Czarnego w pozimnowojenym świecie / Stępniewski, Tomasz (1979-)
Autorzy
Tytuł
Geopolityka regionu Morza Czarnego w pozimnowojenym świecie
Wydawnictwo
Lublin, Warszawa: Instytut Europy Środkowo-Wschodniej, 2011
ISBN
9788360695654
Spis treści
pokaż spis treści
Wstęp 14
Geopolityka jako przedmiot badań - wprowadzenie 26
Część 1. (Geo)polityka państw nadbrzeżnych regionu Morza Czarnego 39
Turcja 41
Wprowadzenie 41
I. Uwarunkowania i koncepcje polityki zagranicznej Turcji w regionie Morza Czarnego 43
1. Geostrategiczne położenie Turcji 43
2. Uwarunkowania historyczne oraz znaczenie cieśnin czarnomorskich dla Turcji 44
3. Koncepcje polityki zagranicznej Turcji i jej wymiar wschodni (czarnomorski) 47
II. Realizacja wymiaru wschodniego polityki zagranicznej Turcji 51
1. Płaszczyzna polityczno-ekonomiczna 51
2. Płaszczyzna energetyczna 56
3. Regionalne organizacje wielostronne w polityce Turcji 59
4. Polityka Turcji wobec Europy Południowo-Wschodniej (Bałkanów) 61
Grecja 61
Bułgaria 64
Rumunia 67
5. Polityka Turcji wobec Europy Wschodniej 69
Ukraina 69
Mołdawia 71
6. Polityka Turcji wobec Federacji Rosyjskiej 72
7. Kwestie bezpieczeństwa i działania NATO w regionie a interesy Turcji 77
III. Konkluzje 80
Federacja Rosyjska 83
I. Uwarunkowania sytuacji w regionie Morza Czarnego: perspektywa Federacji Rosyjskiej 87
1. Geopolityczna pozycja Federacji Rosyjskiej 87
2. Uwarunkowania historyczne 90
3. Uwarunkowania sytuacji na obszarze Wspólnoty Niepodległych Państw 91
4. Polityka Federacji Rosyjskiej wobec "bliskiej zagranicy" i regionu Morza Czarnego 93
5. Rozszerzenie NATO na Wschód: perspektywa Federacji Rosyjskiej 96
6. Nowa architektura bezpieczeństwa Federacji Rosyjskiej 98
II. Realizacja polityki Federacji Rosyjskiej wobec regionu Morza Czarnego 99
1. Płaszczyzna energetyczna 99
2. Płaszczyzna ekonomiczna 101
3. Płaszczyzna militarna 107
4. Soft i hard power Federacji Rosyjskiej 110
5. Polityka konfesyjna Federacji Rosyjskiej w regionie Morza Czarnego 113
III. Ewolucja polityki Federacji Rosyjskiej wobec poradzieckich państw regionu Morza Czarnego **75 119
1. Polityka Federacji Rosyjskiej w latach 1991-1996 119
2. Polityka Federacji Rosyjskiej w latach 1996-1999 120
3. Polityka Federacji Rosyjskiej w latach 2000-2004 124
4. "Pomarańczowa rewolucja" na Ukrainie **96 126
5. Konflikty gazowe (szantaż energetyczny) 128
IV. Konkluzje 131
Ukraina 133
Wprowadzenie 133
I. Pozycja i struktura geopolityczna Ukrainy **3 135
1. Ukraina a "bliska zagranica" 135
2. Geostrategiczne położenie Ukrainy 137
II. Realizacja wymiaru południowego polityki zagranicznej Ukrainy 141
1. Płaszczyzna energetyczna 142
2. GUAM **33 146
3. Wojna Rosji z Gruzją - implikacje dla Ukrainy 150
4. Wspólnota Demokratycznego Wyboru 152
5. Organizacja Współpracy Gospodarczej Państw Morza Czarnego (BSEC) 153
6. Konflikt w Naddniestrzańskiej Republice Mołdawskiej - propozycje uregulowania sporu przez Ukrainę 155
7. Kwestia rozszerzenia NATO o Ukrainę 156
III. Konkluzje 160
Rumunia 163
Wprowadzenie 163
I. Uwarunkowania sytuacji w regionie Morza Czarnego 165
1. Geopolityczne położenie Rumunii 165
2. Czynniki warunkujące sytuację w regionie Morza Czarnego 167
II. Realizacja polityki zagranicznej Rumunii w regionie Morza Czarnego 169
1. Rumunia - Mołdawia 169
2. Rumunia - Ukraina 173
3. Rumunia - Bułgaria 177
4. Rumunia - Turcja **32 180
5. Rumunia - Grecja **35 180
6. Rumunia - Federacja Rosyjska 181
7. Polityka Rumunii wobec Kaukazu Południowego 185
8. Regionalne i subregionalne struktury wielostronnej współpracy w polityce zagranicznej Rumunii 186
III. Konkluzje 189
Bułgaria 194
Wprowadzenie 194
I. Uwarunkowania polityki Bułgarii w regionie Morza Czarnego 196
1. Geopolityczne położenie Bułgarii 196
2. Uwarunkowania historyczne 198
II. Realizacja polityki zagranicznej Bułgarii w kontekście wymiaru czarnomorskiego 201
1. Polityka regionalna Bułgarii 201
2. Integracja euroatlantycka Bułgarii 202
3. Polityka Bułgarii wobec Federacji Rosyjskiej 206
4. Polityka Bułgarii wobec Turcji 210
III. Konkluzje 212
Gruzja 215
Wprowadzenie 215
I. Uwarunkowania sytuacji na obszarze Kaukazu Południowego 217
1. Geostrategiczne położenie Kaukazu Południowego 217
2. Uwarunkowania historyczne sytuacji na Kaukazie Południowym 219
II. Uwarunkowania, koncepcje i realizacja polityki zagranicznej Gruzji w regionie Morza Czarnego 220
1. Geostrategiczne położenie Gruzji 220
2. Uwarunkowania, koncepcje i realizacja polityki zagranicznej Gruzji 221
3. Uwarunkowania sytuacji w regionie czarnomorskim w kontekście konfliktów etnicznych 224
4. Konflikty (zbrojne) etniczno-polityczne w regionie czarnomorskim 229
5. Abchazja 229
6. Osetia Południowa 230
7. Mediacja Unii Europejskiej w wojnie Rosji z Gruzją w sierpniu 2008 roku 231
8. Działania dyplomatyczne Unii Europejskiej po konflikcie zbrojnym w Gruzji 234
9. Misja obserwacyjna Unii Europejskiej w Gruzji (European Union Monitoring Mission - EUMM) 236
10. Dochodzenie i raport Unii Europejskiej w sprawie przyczyn wybuchu wojny w sierpniu 2008 roku 238
III. Konkluzje 239
Część 2. (Geo)polityka państw powiązanych z regionem Morza Czarnego 243
Grecja 245
Wprowadzenie 245
I. Uwarunkowania, koncepcje i kierunki polityki zagranicznej Grecji w regionie Morza Czarnego 247
1. Geostrategiczne położenie Grecji 247
2. Uwarunkowania historyczne, koncepcje i kierunki polityki zagranicznej Grecji 248
II. Realizacja polityki zagranicznej Grecji w kontekście wymiaru czarnomorskiego 252
1. Europeizacja (EU-ization) polityki zagranicznej Grecji 254
2. Polityka Grecji wobec Turcji 256
3. Polityka Grecji wobec państw Kaukazu Południowego 260
Grecja - Armenia 260
Grecja - Azerbejdżan 261
Grecja - Gruzja 261
4. Polityka Grecji wobec Federacji Rosyjskiej 263
5. Polityka Grecji wobec państw Europy Wschodniej 266
Grecja - Ukraina 266
Grecja - Mołdawia 268
6. Polityka Grecji wobec państw Europy Południowo-Wschodniej (Bałkanów) 269
Grecja - Bułgaria 269
Grecja - Rumunia 272
III. Konkluzje 273
Mołdawia 276
Wprowadzenie 276
I. Uwarunkowania historyczne 278
II. Uwarunkowania wewnętrzne sytuacji międzynarodowej Mołdawii 280
1. Uwarunkowania wewnętrzne polityki zagranicznej Mołdawii **1 **3 280
2. Naddniestrzańska Republika Mołdawska 284
3. Gagauzja 286
III. Uwarunkowania zewnętrzne sytuacji międzynarodowej Mołdawii **33 287
IV. Konkluzje 292
Azerbejdżan 298
Wprowadzenie 298
I. Uwarunkowania polityki zagranicznej Azerbejdżanu w regionie Morza Czarnego 300
1. Geostrategiczne położenie Azerbejdżanu 300
2. Uwarunkowania, koncepcje i realizacja polityki zagranicznej Azerbejdżanu 301
3. Płaszczyzna energetyczna polityki zagranicznej Azerbejdżanu 302
4. Górski Karabach 305
II. Konkluzje 306
Armenia 309
Wprowadzenie 309
I. Uwarunkowania polityki zagranicznej Armenii w regionie Morza Czarnego 311
1. Geostrategiczne położenie Armenii 311
2. Uwarunkowania, koncepcje i realizacja polityki zagranicznej Armenii w regionie Morza Czarnego 312
3. Płaszczyzna energetyczna polityki zagranicznej Armenii 314
II. Konkluzje 315
Część 3. (Geo)polityka kluczowych aktorów trzecich wobec regionu Morza Czarnego 317
Unia Europejska 319
Wprowadzenie 319
I. Uwarunkowania polityki Unii Europejskiej wobec regionu Morza Czarnego 321
1. Geopolityczne znaczenie regionu Morza Czarnego dla Unii Europejskiej 321
2. Polityka Unii Europejskiej wobec regionu Morza Czarnego w latach 90. XX wieku 322
II. Ewolucja polityki Unii Europejskiej wobec regionu Morza Czarnego 323
1. Europejska Polityka Sąsiedztwa Unii Europejskiej **5 323
2. Synergia Czarnomorska 331
3. Partnerstwo Wschodnie 337
III. Problem Federacji Rosyjskiej w polityce Unii Europejskiej wobec regionu Morza Czarnego 343
IV. Problem Turcji w polityce Unii Europejskiej wobec regionu Morza Czarnego 346
V. Konkluzje 348
Stany Zjednoczone Ameryki 351
Wprowadzenie 351
I. Interesy, strategia, energia i bezpieczeństwo USA w regionie Morza Czarnego 353
1. Interesy i strategia USA w regionie Morza Czarnego 353
2. Płaszczyzna energetyczna 357
3. Bezpieczeństwo morskie 359
4. "Reset" w stosunkach USA - Rosja (i NATO - Rosja) 360
II. Realizacja polityki Stanów Zjednoczonych Ameryki w regionie Morza Czarnego: na przykładzie Ukrainy 361
1. Polityka Stanów Zjednoczonych Ameryki wobec Ukrainy w latach 90. XX wieku **25 361
2. Ukraina strategicznym partnerem Stanów Zjednoczonych Ameryki (1994-2000) 364
3. Polityka Stanów Zjednoczonych Ameryki na początku XXI wieku 366
4. "Promowanie demokracji" - "pomarańczowa rewolucja" **55 370
5. Ukraina "pomarańczowo-niebieska" w optyce Stanów Zjednoczonych Ameryki 374
6. Szczyt NATO w Bukareszcie w 2008 roku: kwestia Ukrainy 377
III. Realizacja polityki Stanów Zjednoczonych Ameryki w regionie Morza Czarnego: na przykładzie Gruzji 381
1. Polityka Stanów Zjednoczonych Ameryki w latach 90. XX wieku 381
2. Polityka Stanów Zjednoczonych Ameryki po 11 września 2001 roku 383
3. Wojna Rosji z Gruzją w sierpniu 2008 roku 385
IV. Konkluzje 387
Sojusz Północnoatlantycki 390
Wprowadzenie 390
I. Uwarunkowania i interesy Sojuszu Północnoatlantyckiego w regionie Morza Czarnego 392
1. Uwarunkowania bezpieczeństwa w regionie Morza Czarnego 392
2. Interesy Sojuszu Północnoatlantyckiego w regionie Morza Czarnego 393
II. Strategia Sojuszu Północnoatlantyckiego w regionie Morza Czarnego 394
1. Ewolucja strategii Sojuszu Północnoatlantyckiego w regionie Morza Czarnego 394
2. Szczyt Sojuszu Północnoatlantyckiego w Bukareszcie: strategiczny punkt zwrotny 396
3. Zmieniający się kontekst rozszerzenia Sojuszu Północnoatlantyckiego 397
III. Konkluzje 398
Zakończenie 400
Summary 406
Резюме 412
O Autorze 418
Bibliografia 420
I. Dokumenty 420
II. Książki, druki zwarte, artykuły 425
Geopolityka jako przedmiot badań - wprowadzenie 26
Część 1. (Geo)polityka państw nadbrzeżnych regionu Morza Czarnego 39
Turcja 41
Wprowadzenie 41
I. Uwarunkowania i koncepcje polityki zagranicznej Turcji w regionie Morza Czarnego 43
1. Geostrategiczne położenie Turcji 43
2. Uwarunkowania historyczne oraz znaczenie cieśnin czarnomorskich dla Turcji 44
3. Koncepcje polityki zagranicznej Turcji i jej wymiar wschodni (czarnomorski) 47
II. Realizacja wymiaru wschodniego polityki zagranicznej Turcji 51
1. Płaszczyzna polityczno-ekonomiczna 51
2. Płaszczyzna energetyczna 56
3. Regionalne organizacje wielostronne w polityce Turcji 59
4. Polityka Turcji wobec Europy Południowo-Wschodniej (Bałkanów) 61
Grecja 61
Bułgaria 64
Rumunia 67
5. Polityka Turcji wobec Europy Wschodniej 69
Ukraina 69
Mołdawia 71
6. Polityka Turcji wobec Federacji Rosyjskiej 72
7. Kwestie bezpieczeństwa i działania NATO w regionie a interesy Turcji 77
III. Konkluzje 80
Federacja Rosyjska 83
I. Uwarunkowania sytuacji w regionie Morza Czarnego: perspektywa Federacji Rosyjskiej 87
1. Geopolityczna pozycja Federacji Rosyjskiej 87
2. Uwarunkowania historyczne 90
3. Uwarunkowania sytuacji na obszarze Wspólnoty Niepodległych Państw 91
4. Polityka Federacji Rosyjskiej wobec "bliskiej zagranicy" i regionu Morza Czarnego 93
5. Rozszerzenie NATO na Wschód: perspektywa Federacji Rosyjskiej 96
6. Nowa architektura bezpieczeństwa Federacji Rosyjskiej 98
II. Realizacja polityki Federacji Rosyjskiej wobec regionu Morza Czarnego 99
1. Płaszczyzna energetyczna 99
2. Płaszczyzna ekonomiczna 101
3. Płaszczyzna militarna 107
4. Soft i hard power Federacji Rosyjskiej 110
5. Polityka konfesyjna Federacji Rosyjskiej w regionie Morza Czarnego 113
III. Ewolucja polityki Federacji Rosyjskiej wobec poradzieckich państw regionu Morza Czarnego **75 119
1. Polityka Federacji Rosyjskiej w latach 1991-1996 119
2. Polityka Federacji Rosyjskiej w latach 1996-1999 120
3. Polityka Federacji Rosyjskiej w latach 2000-2004 124
4. "Pomarańczowa rewolucja" na Ukrainie **96 126
5. Konflikty gazowe (szantaż energetyczny) 128
IV. Konkluzje 131
Ukraina 133
Wprowadzenie 133
I. Pozycja i struktura geopolityczna Ukrainy **3 135
1. Ukraina a "bliska zagranica" 135
2. Geostrategiczne położenie Ukrainy 137
II. Realizacja wymiaru południowego polityki zagranicznej Ukrainy 141
1. Płaszczyzna energetyczna 142
2. GUAM **33 146
3. Wojna Rosji z Gruzją - implikacje dla Ukrainy 150
4. Wspólnota Demokratycznego Wyboru 152
5. Organizacja Współpracy Gospodarczej Państw Morza Czarnego (BSEC) 153
6. Konflikt w Naddniestrzańskiej Republice Mołdawskiej - propozycje uregulowania sporu przez Ukrainę 155
7. Kwestia rozszerzenia NATO o Ukrainę 156
III. Konkluzje 160
Rumunia 163
Wprowadzenie 163
I. Uwarunkowania sytuacji w regionie Morza Czarnego 165
1. Geopolityczne położenie Rumunii 165
2. Czynniki warunkujące sytuację w regionie Morza Czarnego 167
II. Realizacja polityki zagranicznej Rumunii w regionie Morza Czarnego 169
1. Rumunia - Mołdawia 169
2. Rumunia - Ukraina 173
3. Rumunia - Bułgaria 177
4. Rumunia - Turcja **32 180
5. Rumunia - Grecja **35 180
6. Rumunia - Federacja Rosyjska 181
7. Polityka Rumunii wobec Kaukazu Południowego 185
8. Regionalne i subregionalne struktury wielostronnej współpracy w polityce zagranicznej Rumunii 186
III. Konkluzje 189
Bułgaria 194
Wprowadzenie 194
I. Uwarunkowania polityki Bułgarii w regionie Morza Czarnego 196
1. Geopolityczne położenie Bułgarii 196
2. Uwarunkowania historyczne 198
II. Realizacja polityki zagranicznej Bułgarii w kontekście wymiaru czarnomorskiego 201
1. Polityka regionalna Bułgarii 201
2. Integracja euroatlantycka Bułgarii 202
3. Polityka Bułgarii wobec Federacji Rosyjskiej 206
4. Polityka Bułgarii wobec Turcji 210
III. Konkluzje 212
Gruzja 215
Wprowadzenie 215
I. Uwarunkowania sytuacji na obszarze Kaukazu Południowego 217
1. Geostrategiczne położenie Kaukazu Południowego 217
2. Uwarunkowania historyczne sytuacji na Kaukazie Południowym 219
II. Uwarunkowania, koncepcje i realizacja polityki zagranicznej Gruzji w regionie Morza Czarnego 220
1. Geostrategiczne położenie Gruzji 220
2. Uwarunkowania, koncepcje i realizacja polityki zagranicznej Gruzji 221
3. Uwarunkowania sytuacji w regionie czarnomorskim w kontekście konfliktów etnicznych 224
4. Konflikty (zbrojne) etniczno-polityczne w regionie czarnomorskim 229
5. Abchazja 229
6. Osetia Południowa 230
7. Mediacja Unii Europejskiej w wojnie Rosji z Gruzją w sierpniu 2008 roku 231
8. Działania dyplomatyczne Unii Europejskiej po konflikcie zbrojnym w Gruzji 234
9. Misja obserwacyjna Unii Europejskiej w Gruzji (European Union Monitoring Mission - EUMM) 236
10. Dochodzenie i raport Unii Europejskiej w sprawie przyczyn wybuchu wojny w sierpniu 2008 roku 238
III. Konkluzje 239
Część 2. (Geo)polityka państw powiązanych z regionem Morza Czarnego 243
Grecja 245
Wprowadzenie 245
I. Uwarunkowania, koncepcje i kierunki polityki zagranicznej Grecji w regionie Morza Czarnego 247
1. Geostrategiczne położenie Grecji 247
2. Uwarunkowania historyczne, koncepcje i kierunki polityki zagranicznej Grecji 248
II. Realizacja polityki zagranicznej Grecji w kontekście wymiaru czarnomorskiego 252
1. Europeizacja (EU-ization) polityki zagranicznej Grecji 254
2. Polityka Grecji wobec Turcji 256
3. Polityka Grecji wobec państw Kaukazu Południowego 260
Grecja - Armenia 260
Grecja - Azerbejdżan 261
Grecja - Gruzja 261
4. Polityka Grecji wobec Federacji Rosyjskiej 263
5. Polityka Grecji wobec państw Europy Wschodniej 266
Grecja - Ukraina 266
Grecja - Mołdawia 268
6. Polityka Grecji wobec państw Europy Południowo-Wschodniej (Bałkanów) 269
Grecja - Bułgaria 269
Grecja - Rumunia 272
III. Konkluzje 273
Mołdawia 276
Wprowadzenie 276
I. Uwarunkowania historyczne 278
II. Uwarunkowania wewnętrzne sytuacji międzynarodowej Mołdawii 280
1. Uwarunkowania wewnętrzne polityki zagranicznej Mołdawii **1 **3 280
2. Naddniestrzańska Republika Mołdawska 284
3. Gagauzja 286
III. Uwarunkowania zewnętrzne sytuacji międzynarodowej Mołdawii **33 287
IV. Konkluzje 292
Azerbejdżan 298
Wprowadzenie 298
I. Uwarunkowania polityki zagranicznej Azerbejdżanu w regionie Morza Czarnego 300
1. Geostrategiczne położenie Azerbejdżanu 300
2. Uwarunkowania, koncepcje i realizacja polityki zagranicznej Azerbejdżanu 301
3. Płaszczyzna energetyczna polityki zagranicznej Azerbejdżanu 302
4. Górski Karabach 305
II. Konkluzje 306
Armenia 309
Wprowadzenie 309
I. Uwarunkowania polityki zagranicznej Armenii w regionie Morza Czarnego 311
1. Geostrategiczne położenie Armenii 311
2. Uwarunkowania, koncepcje i realizacja polityki zagranicznej Armenii w regionie Morza Czarnego 312
3. Płaszczyzna energetyczna polityki zagranicznej Armenii 314
II. Konkluzje 315
Część 3. (Geo)polityka kluczowych aktorów trzecich wobec regionu Morza Czarnego 317
Unia Europejska 319
Wprowadzenie 319
I. Uwarunkowania polityki Unii Europejskiej wobec regionu Morza Czarnego 321
1. Geopolityczne znaczenie regionu Morza Czarnego dla Unii Europejskiej 321
2. Polityka Unii Europejskiej wobec regionu Morza Czarnego w latach 90. XX wieku 322
II. Ewolucja polityki Unii Europejskiej wobec regionu Morza Czarnego 323
1. Europejska Polityka Sąsiedztwa Unii Europejskiej **5 323
2. Synergia Czarnomorska 331
3. Partnerstwo Wschodnie 337
III. Problem Federacji Rosyjskiej w polityce Unii Europejskiej wobec regionu Morza Czarnego 343
IV. Problem Turcji w polityce Unii Europejskiej wobec regionu Morza Czarnego 346
V. Konkluzje 348
Stany Zjednoczone Ameryki 351
Wprowadzenie 351
I. Interesy, strategia, energia i bezpieczeństwo USA w regionie Morza Czarnego 353
1. Interesy i strategia USA w regionie Morza Czarnego 353
2. Płaszczyzna energetyczna 357
3. Bezpieczeństwo morskie 359
4. "Reset" w stosunkach USA - Rosja (i NATO - Rosja) 360
II. Realizacja polityki Stanów Zjednoczonych Ameryki w regionie Morza Czarnego: na przykładzie Ukrainy 361
1. Polityka Stanów Zjednoczonych Ameryki wobec Ukrainy w latach 90. XX wieku **25 361
2. Ukraina strategicznym partnerem Stanów Zjednoczonych Ameryki (1994-2000) 364
3. Polityka Stanów Zjednoczonych Ameryki na początku XXI wieku 366
4. "Promowanie demokracji" - "pomarańczowa rewolucja" **55 370
5. Ukraina "pomarańczowo-niebieska" w optyce Stanów Zjednoczonych Ameryki 374
6. Szczyt NATO w Bukareszcie w 2008 roku: kwestia Ukrainy 377
III. Realizacja polityki Stanów Zjednoczonych Ameryki w regionie Morza Czarnego: na przykładzie Gruzji 381
1. Polityka Stanów Zjednoczonych Ameryki w latach 90. XX wieku 381
2. Polityka Stanów Zjednoczonych Ameryki po 11 września 2001 roku 383
3. Wojna Rosji z Gruzją w sierpniu 2008 roku 385
IV. Konkluzje 387
Sojusz Północnoatlantycki 390
Wprowadzenie 390
I. Uwarunkowania i interesy Sojuszu Północnoatlantyckiego w regionie Morza Czarnego 392
1. Uwarunkowania bezpieczeństwa w regionie Morza Czarnego 392
2. Interesy Sojuszu Północnoatlantyckiego w regionie Morza Czarnego 393
II. Strategia Sojuszu Północnoatlantyckiego w regionie Morza Czarnego 394
1. Ewolucja strategii Sojuszu Północnoatlantyckiego w regionie Morza Czarnego 394
2. Szczyt Sojuszu Północnoatlantyckiego w Bukareszcie: strategiczny punkt zwrotny 396
3. Zmieniający się kontekst rozszerzenia Sojuszu Północnoatlantyckiego 397
III. Konkluzje 398
Zakończenie 400
Summary 406
Резюме 412
O Autorze 418
Bibliografia 420
I. Dokumenty 420
II. Książki, druki zwarte, artykuły 425