Dane szczegółowe książki
Nie tylko piramidy..: sztuka dawnego Egiptu / Michałowski, Kazimierz (1901-1981)
Tytuł
Nie tylko piramidy..: sztuka dawnego Egiptu
Wydawnictwo
Warszawa: "Wiedza Powszechna", 1966
Hasła przedmiotowe
Informacje dodatkowe
Brak numeracji stron
Spis treści
pokaż spis treści
SŁOWO WSTĘPNE 7
I ZAGADKA SFINKSA I HIEROGLIFÓW \\
ROZWÓJ BADAŃ NAD SZTUKĄ EGIPSKĄ
Średniowieczne legendy o piramidach. Kto był ojcem historii sztuki egipskiej? Bonaparte i Dencn. Założenie Institut d'Egypte i wyprawa Desaix'a do Górnego Egiptu. Den on odkrywa sztuką egipską. Ch?mpollion odczytuje hieroglify. Egiptologia. Ryszard Lepsius. Historia sztuki egipskiej w czasach nowszych. Gaston Maspero i Fryderyk von Bissing. Odkrywczy charakter hipotez Jana Capart i Henryka Schafera
II ŻYCIE NAD NILEM 25
KRAJ I LUDZIE
Herodot i Amru mieli rację. Nil twerry i reguluje życie w Egipcie. Sadd el-Aalif nowa tama pod Asuanem. Tragedia Nubii. Wykopaliska i demontaż świątyń nubijskich. Prace archeologów polskich. W Egipcie nie ma krokodyli i nie rosną papirusy. Klimat kraju w okresie przedhistorycznym. Rolnictwo i hodowla. Niedostatki drewna i obfitość minerałów. Od wspólnoty pierwotnej do dwu państw: Górnego i Dolnego Egiptu. Jak i dlaczego doszło do połączenia obu krajów? Ustrój polityczny starożytnego Egiptu, Rozwarstwienie klasowe społeczeństwa. Kapłani. Sztuka na usługach reżimu
III TAJEMNICZE ZNAKI 41
JĘZYK I PIŚMIENNICTWO
Jakim językiem mówili starożytni Egipcjanie? Hieroglify. Rola napisów w sztuce. Ortografia ustępuje miejsca kaligrafii. Pismo hieratyczne i demotyczne. Matematyka, geometria i astronomia. O czym mówią papirusy? Szkoła i nauka pisania listów
IV BOGINI SESZAT PISZE ANNAŁY 55
PERIODYZACJA DZIEJÓW
Skrupuły profesora Sethe. Kronika Manetona. Jak Egipcjanie obli-
czali czas? Kalendarze egipskie. O trudnościach w ustaleniu chronologii. Co dziś wiemy o najstarszej historii kraju? Archeolodzy odczytują z wykopalisk dzieje przedhistorycznego Egiptu. Co zdarzyło się nad Nilem pomiędzy 6000 a 3000 r. p.n.e. Narmer-Menes dokonuje zjednoczenia kraju. Pierwsze dwie dynastie tynickie. Potęga faraonów Starego Państwa. Przewrót rewolucyjny w Pierwszym Okresie Przejściowym. Odrodzenie kraju w Średnim Państwie. Iiyk-sosi w Egipcie. Wielcy zdobywcy i rozkwit kultury w Nowym Państwie. Exodus. Egipcjanie poznają Gieków. Wzrost potęgi kapłanów. Król-heretyk i jego piękna żona. Konflikt króla z klerem. Faraon Prusa. Obcy najeźdźcy w Egipcie. Ptolemeusze zakładają nową dynastię. Egipt kolonią rzymską. Chrześcijaństwo dociera nad Nil. Królestwo Meroickie. w Nubii
V GWIAZDY NA NIEBIE 81
WIERZENIA RELIGIJNE
Geneza i specyfika religii egipskiej. Jak Egipcjanie wyobrażali sobie powstanie świata. Kosmogonia heliopolitańska, memficka i hermo-politańska. Triady bogów. Egipski Olimp. Kim był Ozyrys? Walka Horusa z Setem. Dusza zmarłego przed sądem Wielkiego Boga. Z czego składa się człowiek? Rytuał pogrzebowy. Święta i jubileusze
VI O ŚWITANIU I WSCHODZIE SLONCA 103
POCZĄTKI SZTUKI W EGIPCIE, OKRES PREDYNASTYCZNY
- I DWIE DYNASTIE TYNICKIE
Pierwsze trzy tysiące lat sztuki egipskiej. Jak Flinders Petrie podzielił prehistorię Egiptu? Sekwencje grup chronologicznych. Najstarsze malowidła z Hierakonpolis. Skośne mury wznoszone z gliny. Kaplice Górnego i Dolnego Egiptu. Po chaosie nastaje ład i porządek. Sztuka staje się jasną, czytelną i zrozumiałą dla wszystkich. Artyści odrzutowują przedmioty na płaszczyznę. Grobowce pierwszych faraonów
VII HORYZONT RA 123
BUDOWNICTWO I ZDOBNICTWO STAREGO PAŃSTWA
Imhotep tworzy monumentalną architekturę. Piramida schodkowa Dżesera. Jak powstawały piramidy? Czy zagadka piramidy Cheopsa? Co należało do zespołu piramidy? Kto i jak budował piramidę? Sfinks przestaje być zagadką. Świątynie z granitu. Obelisk-rożen. Rodowód mastaby. Co wyobrażały koiumny i gzymsy w świątyniach? Jak mieszkał faraon? Meble i naczynia pałacowe. Biżuteria
VIII CHNUM TWORZY CZŁOWIEKA 143
KANON POSTACI LUDZKIEJ
Jeszcze raz o propagandzie w sztuce. Jak należało przedstawiać człowieka? Proporcje ciała, wzory i modele. Czy artystów ceniono w Egipcie? Praca zespołowa w warsztatach. Sztuka odbija rzeczywistość społeczną. Portret syntetyczny. O trzech grupach kanonu.
Pisarz zdobywa w sztuce szczególne uznanie. Tylko w Egipcie mógł powstać kanon. Sztuka egipska jest realistyczna. Sceny, które się powtarzają
IX PO ZAĆMIENIU SŁOŃCA 167
UPADEK SZTUKI W OKRESIE PRZEJŚCIOWYM I ODRODZENIE W EPOCE ŚREDNIEGO PAŃSTWA
Rozticie kraju i wojny domowe nie sprzyjają sztuce. Co odkryliśmy w Edfu? Konkubiny w katakumbach. Sztuka odradza się w Średnim Państwie. Fortece bronią dostępu. Piramida na dachu świątyni. Już tylko z cegły buduje się piramidy! Labirynt. Skromne przybytki bogów. Nomarchowie kują groby w skałach. Co tó jest kapitel ha-torycki i filar ozyriacki? Faraon buduje miasto dla robotników. Północ i Południe rzeźbią odmiennie. Król biegnie przed bogiem. Biżuteria księżniczki. Portret zatroskanego faraona. Hyksosi nie niszczą sztuki
X AMON I ATON W ZENICIE 187
KLASYCYZM SZTUKI NOWEGO PAŃSTWA I EPIZOD AMAR-NENSKI
Kraj się bogaci. Trumny ze złota. ,,Złoty wiek" malarstwa. Hat-szepsut i Totmes III spoglądają w przeszłość. Co Polacy odkryli w Deir el-Bahari. Sztuka zaczyna być powabną i pełną wdzięku. Kontrapost, sfumato. Sztuka dąży do klasycyzmu. Konserwatywni i postępowi artyści. Niebezpieczeństwo akademizmu. Wspaniały epizod w Tell el-Amarna. Sztuka popada w manierę. Królowa Nefertiti opuszcza pałac. Wszystko wraca do dawnego. Nawrót do akademizmu. Ramzes II i III cenią dekoracyjność i sceny batalistyczne. Dekadentyzm ostatnich Ramessydów. Egipcjanie kochają przyrodę
XI ZIEMSKIE SIEDZIBY BOGÓW 207
KANON ŚWIĄTYNI EGIPSKIEJ I ARCHITEKTURA WIELKICH ZDOBYWCÓW
Klasyczna świątynia egipska symbolem potęgi kleru Amona. Wchodzimy do świątyni. Świątynia pałacem boga. Każdy w świątyni ma swoje miejsce. Światło w świątyni. Jak orientowano oś świątyni? Świątynia stoi nad Nilem. Kto pierwszy zbudował ,,klasyczną" świątynię. Architekt egipski kochankiem królowej. Dolina Królów i świątynie grobowe władców. Pałace królewskie przy świątyniach i poza nimi. Koiiina Deir el-Bahari. Rzemieślnicy budują miasteczko. Luksor i Karnak oraz inne przybytki bogów. Abu Simbel wycina się ze skały
XII PRZED ZACHODEM SŁOŃCA 235
EPOKA PO2NA
Sztuka chyli się ku upadkowi. Piramidy w Sudanie. Neokiasycyzm książąt z Sais. Kanon zdał egzamin. Ekonomia i polityka decydują o charakterze sztuki ptolemejskiej. Niewypał nowej idei. Serapis
w Aleksandrii i Horus w Edfu. Egipcjanie uczą się od Greków modelowania. Nowi władcy składają hołd egipskim bogom. Odkopujemy Apollinopolis Magna. Rzymowi nie powiodło się zmienić sztuki egipskiej. Posągi z Dime i portrety z Fajum. Tot w rzymskim pancerzu. Nubijczycy pożyczają od Egipcjan sztukę
XIII NARODZINY NOWEGO BOGA 257
EGIPT CHRZEŚCIJAŃSKI
Znaleziono diabła w Egipcie. To nie koptowie stworzyli sztuką koptyjską. Madonny i Archanicłowie za pylonami. Horus na koniu jako święty Jerzy. Greckie nimfy w klasztorach. Kąpiel małego Jezusa w obramieniu meandrów. Teatr antyczny kościołem. Naio-dziny nowej sztuki. Cud w Faras. Znak życia anch staje się krzyżem
ZESTAWIENIE CHRONOLOGICZNE 266
BIBLIOGRAFIA „_„
INDEKS 281
SPIS ILUSTRACJI
I ZAGADKA SFINKSA I HIEROGLIFÓW \\
ROZWÓJ BADAŃ NAD SZTUKĄ EGIPSKĄ
Średniowieczne legendy o piramidach. Kto był ojcem historii sztuki egipskiej? Bonaparte i Dencn. Założenie Institut d'Egypte i wyprawa Desaix'a do Górnego Egiptu. Den on odkrywa sztuką egipską. Ch?mpollion odczytuje hieroglify. Egiptologia. Ryszard Lepsius. Historia sztuki egipskiej w czasach nowszych. Gaston Maspero i Fryderyk von Bissing. Odkrywczy charakter hipotez Jana Capart i Henryka Schafera
II ŻYCIE NAD NILEM 25
KRAJ I LUDZIE
Herodot i Amru mieli rację. Nil twerry i reguluje życie w Egipcie. Sadd el-Aalif nowa tama pod Asuanem. Tragedia Nubii. Wykopaliska i demontaż świątyń nubijskich. Prace archeologów polskich. W Egipcie nie ma krokodyli i nie rosną papirusy. Klimat kraju w okresie przedhistorycznym. Rolnictwo i hodowla. Niedostatki drewna i obfitość minerałów. Od wspólnoty pierwotnej do dwu państw: Górnego i Dolnego Egiptu. Jak i dlaczego doszło do połączenia obu krajów? Ustrój polityczny starożytnego Egiptu, Rozwarstwienie klasowe społeczeństwa. Kapłani. Sztuka na usługach reżimu
III TAJEMNICZE ZNAKI 41
JĘZYK I PIŚMIENNICTWO
Jakim językiem mówili starożytni Egipcjanie? Hieroglify. Rola napisów w sztuce. Ortografia ustępuje miejsca kaligrafii. Pismo hieratyczne i demotyczne. Matematyka, geometria i astronomia. O czym mówią papirusy? Szkoła i nauka pisania listów
IV BOGINI SESZAT PISZE ANNAŁY 55
PERIODYZACJA DZIEJÓW
Skrupuły profesora Sethe. Kronika Manetona. Jak Egipcjanie obli-
czali czas? Kalendarze egipskie. O trudnościach w ustaleniu chronologii. Co dziś wiemy o najstarszej historii kraju? Archeolodzy odczytują z wykopalisk dzieje przedhistorycznego Egiptu. Co zdarzyło się nad Nilem pomiędzy 6000 a 3000 r. p.n.e. Narmer-Menes dokonuje zjednoczenia kraju. Pierwsze dwie dynastie tynickie. Potęga faraonów Starego Państwa. Przewrót rewolucyjny w Pierwszym Okresie Przejściowym. Odrodzenie kraju w Średnim Państwie. Iiyk-sosi w Egipcie. Wielcy zdobywcy i rozkwit kultury w Nowym Państwie. Exodus. Egipcjanie poznają Gieków. Wzrost potęgi kapłanów. Król-heretyk i jego piękna żona. Konflikt króla z klerem. Faraon Prusa. Obcy najeźdźcy w Egipcie. Ptolemeusze zakładają nową dynastię. Egipt kolonią rzymską. Chrześcijaństwo dociera nad Nil. Królestwo Meroickie. w Nubii
V GWIAZDY NA NIEBIE 81
WIERZENIA RELIGIJNE
Geneza i specyfika religii egipskiej. Jak Egipcjanie wyobrażali sobie powstanie świata. Kosmogonia heliopolitańska, memficka i hermo-politańska. Triady bogów. Egipski Olimp. Kim był Ozyrys? Walka Horusa z Setem. Dusza zmarłego przed sądem Wielkiego Boga. Z czego składa się człowiek? Rytuał pogrzebowy. Święta i jubileusze
VI O ŚWITANIU I WSCHODZIE SLONCA 103
POCZĄTKI SZTUKI W EGIPCIE, OKRES PREDYNASTYCZNY
- I DWIE DYNASTIE TYNICKIE
Pierwsze trzy tysiące lat sztuki egipskiej. Jak Flinders Petrie podzielił prehistorię Egiptu? Sekwencje grup chronologicznych. Najstarsze malowidła z Hierakonpolis. Skośne mury wznoszone z gliny. Kaplice Górnego i Dolnego Egiptu. Po chaosie nastaje ład i porządek. Sztuka staje się jasną, czytelną i zrozumiałą dla wszystkich. Artyści odrzutowują przedmioty na płaszczyznę. Grobowce pierwszych faraonów
VII HORYZONT RA 123
BUDOWNICTWO I ZDOBNICTWO STAREGO PAŃSTWA
Imhotep tworzy monumentalną architekturę. Piramida schodkowa Dżesera. Jak powstawały piramidy? Czy zagadka piramidy Cheopsa? Co należało do zespołu piramidy? Kto i jak budował piramidę? Sfinks przestaje być zagadką. Świątynie z granitu. Obelisk-rożen. Rodowód mastaby. Co wyobrażały koiumny i gzymsy w świątyniach? Jak mieszkał faraon? Meble i naczynia pałacowe. Biżuteria
VIII CHNUM TWORZY CZŁOWIEKA 143
KANON POSTACI LUDZKIEJ
Jeszcze raz o propagandzie w sztuce. Jak należało przedstawiać człowieka? Proporcje ciała, wzory i modele. Czy artystów ceniono w Egipcie? Praca zespołowa w warsztatach. Sztuka odbija rzeczywistość społeczną. Portret syntetyczny. O trzech grupach kanonu.
Pisarz zdobywa w sztuce szczególne uznanie. Tylko w Egipcie mógł powstać kanon. Sztuka egipska jest realistyczna. Sceny, które się powtarzają
IX PO ZAĆMIENIU SŁOŃCA 167
UPADEK SZTUKI W OKRESIE PRZEJŚCIOWYM I ODRODZENIE W EPOCE ŚREDNIEGO PAŃSTWA
Rozticie kraju i wojny domowe nie sprzyjają sztuce. Co odkryliśmy w Edfu? Konkubiny w katakumbach. Sztuka odradza się w Średnim Państwie. Fortece bronią dostępu. Piramida na dachu świątyni. Już tylko z cegły buduje się piramidy! Labirynt. Skromne przybytki bogów. Nomarchowie kują groby w skałach. Co tó jest kapitel ha-torycki i filar ozyriacki? Faraon buduje miasto dla robotników. Północ i Południe rzeźbią odmiennie. Król biegnie przed bogiem. Biżuteria księżniczki. Portret zatroskanego faraona. Hyksosi nie niszczą sztuki
X AMON I ATON W ZENICIE 187
KLASYCYZM SZTUKI NOWEGO PAŃSTWA I EPIZOD AMAR-NENSKI
Kraj się bogaci. Trumny ze złota. ,,Złoty wiek" malarstwa. Hat-szepsut i Totmes III spoglądają w przeszłość. Co Polacy odkryli w Deir el-Bahari. Sztuka zaczyna być powabną i pełną wdzięku. Kontrapost, sfumato. Sztuka dąży do klasycyzmu. Konserwatywni i postępowi artyści. Niebezpieczeństwo akademizmu. Wspaniały epizod w Tell el-Amarna. Sztuka popada w manierę. Królowa Nefertiti opuszcza pałac. Wszystko wraca do dawnego. Nawrót do akademizmu. Ramzes II i III cenią dekoracyjność i sceny batalistyczne. Dekadentyzm ostatnich Ramessydów. Egipcjanie kochają przyrodę
XI ZIEMSKIE SIEDZIBY BOGÓW 207
KANON ŚWIĄTYNI EGIPSKIEJ I ARCHITEKTURA WIELKICH ZDOBYWCÓW
Klasyczna świątynia egipska symbolem potęgi kleru Amona. Wchodzimy do świątyni. Świątynia pałacem boga. Każdy w świątyni ma swoje miejsce. Światło w świątyni. Jak orientowano oś świątyni? Świątynia stoi nad Nilem. Kto pierwszy zbudował ,,klasyczną" świątynię. Architekt egipski kochankiem królowej. Dolina Królów i świątynie grobowe władców. Pałace królewskie przy świątyniach i poza nimi. Koiiina Deir el-Bahari. Rzemieślnicy budują miasteczko. Luksor i Karnak oraz inne przybytki bogów. Abu Simbel wycina się ze skały
XII PRZED ZACHODEM SŁOŃCA 235
EPOKA PO2NA
Sztuka chyli się ku upadkowi. Piramidy w Sudanie. Neokiasycyzm książąt z Sais. Kanon zdał egzamin. Ekonomia i polityka decydują o charakterze sztuki ptolemejskiej. Niewypał nowej idei. Serapis
w Aleksandrii i Horus w Edfu. Egipcjanie uczą się od Greków modelowania. Nowi władcy składają hołd egipskim bogom. Odkopujemy Apollinopolis Magna. Rzymowi nie powiodło się zmienić sztuki egipskiej. Posągi z Dime i portrety z Fajum. Tot w rzymskim pancerzu. Nubijczycy pożyczają od Egipcjan sztukę
XIII NARODZINY NOWEGO BOGA 257
EGIPT CHRZEŚCIJAŃSKI
Znaleziono diabła w Egipcie. To nie koptowie stworzyli sztuką koptyjską. Madonny i Archanicłowie za pylonami. Horus na koniu jako święty Jerzy. Greckie nimfy w klasztorach. Kąpiel małego Jezusa w obramieniu meandrów. Teatr antyczny kościołem. Naio-dziny nowej sztuki. Cud w Faras. Znak życia anch staje się krzyżem
ZESTAWIENIE CHRONOLOGICZNE 266
BIBLIOGRAFIA „_„
INDEKS 281
SPIS ILUSTRACJI