Dane szczegółowe książki
Interwencja kryzysowa: pomoc w kryzysach psychologicznych / Kubacka-Jasiecka, Dorota (1943)
Autorzy
Tytuł
Interwencja kryzysowa: pomoc w kryzysach psychologicznych
Serie wydawnicze
Wydawnictwo
Warszawa: Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne. Grupa Kapitałowa WSiP, 2010
ISBN
9788360807620
Hasła przedmiotowe
Spis treści
pokaż spis treści
Wprowadzenie 17
Część I
Kryzys psychologiczny 23
ROZDZIAŁ 1. Pojęcie kryzysu psychologicznego (emocjonalnego) 25
ROZDZIAŁ 2. Od stresu do kryzysu 31
ROZDZIAŁ 3. Wydarzenia krytyczne i ich rola w etiologii kryzysu 41
3.1. Charakterystyka wydarzeń krytycznych 41
3.2. Krytyczne wydarzenia a kryzysy emocjonalne 45
ROZDZIAŁ 4. Teorie i konceptualizacje kryzysu 48
4.1. Kryzys emocjonalny – zaplecze teoretyczne 48
4.2. Konceptualizacje kryzysu 50
4.2.1. Kryzys jako utrata lub zachwianie równowagi 50
4.2.2. Kryzys jako zablokowanie lub brak w zasobach jednostki nawykowych, dotychczas dostępnych strategii zaradczych i obronnych adekwatnych do sytuacji zagrożenia 51
4.2.3. Konceptualizacja kryzysu jako momentu zwrotnego, krytycznego, przełomowego, wymuszającego konieczność zmiany życiowej 51
4.2.4. Konceptualizacja kryzysu jako zagrożenia (utraty) sensu oraz utrwalonego systemu wartości 53
#6
4.2.5. Kryzys jako zagrożenie koncepcji własnej osoby i tożsamości 53
ROZDZIAŁ 5. Rozważania nad przebiegiem kryzysu 55
ROZDZIAŁ 6. Dwuwartościowość kryzysu i drogi jego rozwiązywania 59
ROZDZIAŁ 7. Kryzysy w stresie chronicznym 65
7.1. Stres chroniczny a kryzys 65
7.2. Kryzysy chroniczne – kryzysy nierozwiązane? 67
ROZDZIAŁ 8. Rodzaje kryzysów psychologicznych (emocjonalnych) 70
Część II
Indywidualna pomoc w kryzysie 75
ROZDZIAŁ 1. Złożony rodowód interwencji kryzysowej 77 1.1. Korzenie interwencji w kryzysie 77
ROZDZIAŁ 2. Założenia i ogólne idee interwencji kryzysowej 83
2.1. Paradygmaty konstytuujące współczesna konceptualizację interwencji kryzysowej 84
2.1.1. Paradygmat salutogenefyczny w interwencji kryzysowej 84
2.1.2. Rozwojowa perspektywa w kompleksowym podejściu do problematyki kryzysu i interwencji 85
2.2. Ogólne idee interwencji kryzysowej 86
2.2.1. Kryzys – normalna reakcja na wydarzenia krytyczne 87
2.2.2. Aktywizowanie i zwiększenie mocy klientów w interwencji kryzysowej 88
2.2.3. Czas otwarcia na interwencję 89
2.2.4. Wielostronność oddziaływania i eklektyczny paradygmat interwencji kryzysowej 90
2.2.5. Problematyka wartości i promowanie zmian w interwencji kryzysowej 91
2.3. Ogólne zasady interwencji w kryzysie 92
ROZDZIAŁ 3. Relacja wsparcia interwencyjnego 97
ROZDZIAŁ 4. Modele interwencji kryzysowej 102 4.1. Konteksty i znaczenie terminu interwencja kryzysowa 103
ROZDZIAŁ 5. Rozpoznanie i ocena (diagnoza) kryzysu 106
5.1. Rozpoznanie i ocena kryzysu 106
5.2. Rozpoznawanie i ocena stanów transkryzysowych 116
ROZDZIAŁ 6. Przebieg, zasady szczegółowe i strategie indywidualnej interwencji kryzysowej 118
6.1. Praca interwencyjna w modelu Hoff 119
6.2. Stadia pracy interwencyjnej w kryzysie w ujęciu Robertsa 122
6.3. Przebieg indywidualnej interwencji w kryzysie według trójetapowego modelu Rhine’a i Weissberga 123
6.3.1. Pojęcie „więzi pracy” 123
6.3.2. Gromadzenie informacji 125
6.3.3. Rozwiązywanie problemu 126
6.4. Model Jamesa i Gillilanda 128
6.5. Interwencja pojedynczej sesji i kilku sesji 130
6.5.1. Model sześciu kroków interwencji kryzysowej pojedynczej sesji 131
6.5.2. Interwencja kryzysowa kilku sesji (spotkań) 134
6.6. Techniki i strategie oddziaływania w interwencji kryzysowej 136
6.6.1. Prymat problematyki kryzysu nad strategiami interwencji 136
6.6.2. Paradygmat kompetencyjny interwencji kryzysowej 138
6.6.3. Kognitywne restrukturowanie, zmiana perspektywy a zmiany postawy 140
6.7. Interwencja w kryzysach „chronicznych” 143
6.8. Interwencja w sytuacjach wymagających natychmiastowej pomocy; problemy zagrożenia dla osób interweniujących 144
6.8.1. Interwencja w trybie ratunkowym (emergency) 144
6.8.2. Zagrożenie interweniujących napaścią fizyczną 145
ROZDZIAŁ 7. Klienci i osoby interweniujące w kryzysie 149
7.1. Klienci interwencji kryzysowej 149
7.2. Interweniujący w kryzysie 150
7.2.1. Rola interweniujących: profesjonalistów, paraprofesjonalistów, wolontariuszy 150
7.2.2. Motywacja do pomocy innym ludziom i jej wartość interwencyjna 154
7.2.3. Osobowość i umiejętności interweniujących 155
7.2.4. Kompetencje społeczne w pracy interwencyjnej 158
Część III
Uniwersalne strategie zmagania się i oddziaływania w interwencji kryzysowej 163
ROZDZIAŁ 1. Wsparcie społeczne jako podstawa oddziaływania interwencyjnego 165
1.1. Wsparcie społeczne – sposoby jego ujmowania 165
1.2. Wsparcie społeczne strukturalne i funkcjonalne 166
1.3. Mechanizmy działania wsparcia 168
1.3.1. Wsparcie społeczne w modelu Kaniastego i Norrisa 169
1.4. Wsparcie społeczne a zmaganie się z kryzysem 171
1.4.1. Zjawisko paradoksu wsparcia 173
1.4.2. Mobilizacja i deterioracja wsparcia 174
1.5. Wsparcie spostrzegane a wsparcie otrzymywane 177
1.6. Wsparcie pożądane. Problemy dopasowania wsparcia 177
1.7. Wsparcie społeczne a właściwości osobowości 179
1.8. Wsparcie społeczne – podejście kulturowo-ekologiczne 180
1.9. Wsparcie w ramach grup samopomocy 182
1.9.1. Początki i idee ruchu 182
1.9.2. Zalety i mechanizmy wsparcia grupowego 183
1.9.3. Cele i rodzaje grup samopomocy 185
ROZDZIAŁ 2. Poszukiwanie i przeżywanie sensu w zmaganiu się z kryzysem i traumą 188
2.1. Poszukiwanie i przeżywanie sensu wydarzeń jako strategia adaptacyjna 188
2.2. Poszukiwanie sensu a zmaganie się z wydarzeniami krytycznymi i traumatycznymi 190
2.3. Mechanizmy psychologiczne warunkujące zdrowotne i adaptacyjne efekty poszukiwania i doświadczania sensu 195
2.4. Interwencja kryzysowa a poszukiwanie sensu 197
ROZDZIAŁ 3. Inicjowanie zmian w życiu osobistym jako zadanie interwencji kryzysowej 199
3.1. Kryzys emocjonalny jako źródło przemian 200
3.2. Problemy realizacji przemian osobistych 202
3.3. Postawy wobec zmian osobistych 206
3.4. Modele zmiany osobistej 210
Część IV
Podejście kategorialne w interwencji kryzysowej: kategorie kryzysów psychologicznych, ich charakterystyka, mechanizmy i wskazania interwencyjne 217
ROZDZIAŁ 1. Podejście indywidualne a podejście kategorialne w interwencji kryzysowej 219
ROZDZIAŁ 2. Kryzysy rozwojowe 222
2.1. Kryzysy rozwojowe 222
2.2. Problemy rozwoju 223
2.3. Koncepcja rozwoju psychospołecznego Eriksona 225
2.4. Kryzysy kształtowania tożsamości 228
2.5. Kryzysy wieku dojrzałego 231 2.5.1. Kryzysy „połowy życia” 234
2.6. Wskazania prewencji i interwencji w kryzysach rozwoju 241
2.6.1. Wykorzystanie potencjału rozwojowego 241
2.6.2. Problemy prewencji kryzysu wieku dojrzałego 242
2.6.3. Problemy interwencji w kryzysach rozwoju 243
2.6.4. Możliwości rozwoju w kryzysie z perspektywy założeń i celów interwencji kryzysowej 246
2.7. Kryzysy związku – małżeńskie i rodzinne – jako kryzysy normatywne 247
2.7.1. Uwarunkowania kryzysów rodzinnych 249
2.7.2. Problemy zmagania się z kryzysami małżeńskimi i rodzinnymi; wskazania terapeutyczne i interwencyjne 252
ROZDZIAŁ 3. Kryzysy utraty i żałoby 266
3.1. Kryzys utraty i żałoby; doświadczenie utraty w biegu życia 266
3.1.1. Reakcje i procesy żałoby 268
3.1.2. Mechanizmy doświadczania straty 273
3.1.3. Zaprzeczanie stracie 274
3.1.4. Żałoba antycypowana 275
3.1.5. Naruszenie poczucia tożsamości 276
3.1.6. Procesy identyfikacji ze zmarłym 276
3.2. Proces „pracy żałoby” 276
3.3. Interwencja i pomoc w kryzysach żałoby 277
3.3.1. Model transformacji smutku Schneidera 277
3.3.2. Umieranie – możliwość towarzyszenia i pomocy 280
3.3.3. Pomoc i interwencja w kryzysie utraty i żałoby 281
3.3.4. Interwencja wobec rodziny w żałobie 285
3.3.5. Wskazania pomocy dzieciom 285
ROZDZIAŁ 4. Kryzysy suicydalne 291
4.1. Kryzys suicydalny w kontekście rozważań o autodestruktywności 291
4.2. Intencjonalność aktów suicydałnych 293
4.3. Cena zdrowia i życia 297
4.4. Ucieczka od Ja i awersywnej samoświadomości 298
4.5. Syndrom presuicydalny – jego korzenie, przyczyny i mechanizmy 299
4.6. Interwencja w kryzysach suicydałnych 306
4.6.1. Konieczność pomocy w kryzysie suicydalnym 306
4.6.2. Zapobieganie samobójstwom 308
4.6.3. Formy interwencji kryzysowej w kryzysach suicydalnych 311
4.6.4. Interwencja kryzysowa po samobójstwie dokonanym 313
4.6.5. Autopsja psychologiczna: techniki postwencji 314
ROZDZIAŁ 5. Przemoc jako źródło kryzysu emocjonalnego 332
5.1. Pojęcie przemocy 332
5.2. Sprawcy przemocy – dążenie do kontroli i mocy 333
5.3. Przemoc w relacjach partnerskich 337
5.4. Przemoc rodzinna 341
5.5. Wskazania interwencyjne w stanach kryzysowych na tle sytuacji przemocy 350
5.5.1. Interwencja wobec kobiet-ofiar relacji przemocy 350
5.5.2. Interwencja wobec dzieci-ofiar przemocy domowej 357
5.5.3. Interwencja kryzysowa w schronisku dla ofiar przemocy 359
5.5.3. Leczenie sprawców przemocy 360
5.6. Przemoc w szkole jako potencjalne źródło kryzysu 368
5.7. Wskazania prewencyjne i interwencyjne wobec przemocy szkolnej 374
ROZDZIAŁ 6. Kryzysy emocjonalne powiązane z przemocą seksualną 378
6.1. Kryzys napaści seksualnej (gwałtu) 378
6.1.1. Problemy ogólne 378
6.1.2. Motywacja gwałtu 380
6.1.3. Reakcje ofiar napaści seksualnej 383
6.1.4. Zachowanie rodziny i bliskich 385
6.2. Nadużycie seksualne wobec dzieci 388
6.2.1. Problemy ogólne 388
6.2.2. Nadużycie seksualne w rodzinie (zjawisko kazirodztwa) 390
6.2.3. Interwencja wobec ofiar napaści seksualnej i molestowania 391
6.3. Praca z ofiarami gwałtu 392
6.4. Praca z rodzina ofiary gwałtu 396
ROZDZIAŁ 7. Zespoły i kryzysy traumatyczne 408
7.1. Psychologiczna problematyka urazu psychicznego
(traumy) 408
7.2. Przebieg i objawy stresu potraumatycznego 413
7.3. Mechanizmy psychopatologiczne zespołu stresu pourazowego 418
7.4. Zespół stresu pourazowego (PTSD) oraz ostry stres pourazowy (ASD) 422
7.4.1. Kryteria diagnostyczne PTSD 423
7.5. Kryzysy traumatyczne 427
7.5.1. Zagrożenie Ja i tożsamości w kryzysach traumatycznych 430
7.6. Koncepcje mechanizmów przezwyciężania skutków traumy 433
7.7. Wskazania interwencji i terapii wobec zaburzeń stresu pourazowego 437
7.7.1. Relacja interwencyjna w zaburzeniach stresu pourazowego 437
7.7.2. Ogólne wskazania interwencji w kryzysach traumatycznych 440
7.7.3. Paradygmaty leczenia zaburzeń potraumatycznych 443
7.7.4. Wsparcie społeczne i grupy samopomocy w kryzysach traumatycznych 456
ROZDZIAŁ 8. Kryzysy środowiskowe (katastroficzne) 468
8.1. Katastrofy i kataklizmy 468
8.2. Skutki katastrof i reakcje na kryzysy katastroficzne 473
8.3. Fazy (stadia) zmagania się z doświadczeniem katastrofy 476
8.4. Czynniki wpływające na powrót do równowagi w sytuacjach katastrofy 479
8.5. Interwencja kryzysowa w sytuacji katastrofy 481
8.5.1. Zasady ogólne interwencji w sytuacji katastrofy 481
8.5.2. Zespoły ratownictwa interwencyjnego w sytuacji katastrofy 483
8.6. Interwencja prewencyjna wobec katastrofy 487
8.7. Interwencja indywidualna wobec ocalałych 487
8.7.1. Interwencja pojedynczej sesji w sytuacjach katastroficznych 490
8.7.2. Przedłużające się konsultacje z ocalałymi z katastrofy 492
8.7.3. Interwencja kryzysowa wobec społeczności dotkniętej katastrofą 493
8.7.4. Spotkania typu debriefing dla społeczności 494
8.7.5. Strategie interwencji wobec służb ratownictwa i służb kryzysowych uczestniczących w katastrofie 495
Część V
Interwencja kryzysowa w kontekście społecznym 505
ROZDZIAŁ 1. Systemowe podejście do kryzysu i interwencji kryzysowej 507
1.1. Interwencja w paradygmacie psychosocjokulturowym
Hoff 508
1.2. Paradygmat rozwojowo-ekologiczny interwencji kryzysowej 510
ROZDZIAŁ 2. Służby interwencji kryzysowej 513
2.1. Początki formalnej pomocy w kryzysie 513
2.2. Wielostronna pomoc w kryzysie 515
2.3. Służby kryzysowe 517
2.4. Służby wsparcia społecznego 518
2.5. Nowe zadania służb wsparcia społecznego 522
2.6. Instytucje interwencji kryzysowej 524
2.7. Problemy patologizacji służb sieci wsparcia społecznego 525
2.8. Bezpieczeństwo w placówkach interwencji kryzysowej 528
ROZDZIAŁ 3. Interwencje telefoniczne jako pierwsza pomoc w kryzysie 531
3.1. Rozwój sieci służb telefonicznych 531
3.2. Problematyka klientów korzystających z telefonów zaufania 532
3.3. Przebieg i strategie interwencji telefonicznych 533
3.4. Trudności interwencji telefonicznej 539
ROZDZIAŁ 4. Interwencja kryzysowa na rzecz społeczności 542
4.1. Od prewencji społecznej do interwencji kryzysowej 542
4.2. Interwencja kryzysowa – działanie w społeczności 545
4.3. Interwencja na rzecz przemian społecznych 549
ROZDZIAŁ 5. Wybrane problemy interwencji w społeczności 556
5.1. Postawy obojętności społecznej wobec krzywdzonych i cierpiących 556
5.2. Postawa „wielkiej podwójności” pokrzywdzonych 558
5.3. Obronny charakter postaw społecznych 559
5.4. Problematyka wartości i zróżnicowanie kulturowe społeczności 563
5.5. Edukacja dla interwencji w społeczności 567
5.6. Psychologia i psychologowie w służbach interwencji kryzysowej na rzecz społeczności 570
5.6.1. Nowe zadania psychologii stosowanej 570
5.6.2. Psychologowie a interwencja kryzysowa w społeczności 572
5.6.3. Edukacja psychologów na rzecz interwencji kryzysowej 574
Część VI
Wybrane problemy interwencji kryzysowej 579
ROZDZIAŁ 1. Dylematy i pułapki interwencji kryzysowej 581
1.1. Dylemat ideologiczny – „struganie kołków czy dziurek”? 582
1.2. Dylemat oferowania pomocy 583
1.3. Dylemat wzmacniania bezradności 584
1.4. Dylemat granic interwencji i zaangażowanie interwenta 585
1.5. Dylemat roli interweniującego 586
1.6. Dylemat złudzeń i nadziei 587
1.7. Pułapki interwencji kryzysowej 589
ROZDZIAŁ 2. Obciążenia w działalności interwencyjnej; przeciwdziałanie traumie i wypaleniu interweniujących 593
2.1. Problemy traumatyzacji pośredniej 594
2.2. Zespół wypalenia sił w interwencji kryzysowej 597
2.3. Problemy służb ratunkowych 600
2.4. Wspieranie ratowników i interweniujących 603
ROZDZIAŁ 3. Interwencja kryzysowa a inne formy pomocy i terapii w kryzysie 607
3.1. Interwencja kryzysowa a pomoc psychologiczna 608
3.2. Interwencja kryzysowa a terapie krótkoterminowe 611
Bibliografia 621
Indeks osób 638
Indeks rzeczowy 647
Wykaz ramek 651
Wykaz rysunków 653
Wykaz bloków rozszerzających 655
Wykaz przypadków ilustrujących wybrane kryzysy 657
Część I
Kryzys psychologiczny 23
ROZDZIAŁ 1. Pojęcie kryzysu psychologicznego (emocjonalnego) 25
ROZDZIAŁ 2. Od stresu do kryzysu 31
ROZDZIAŁ 3. Wydarzenia krytyczne i ich rola w etiologii kryzysu 41
3.1. Charakterystyka wydarzeń krytycznych 41
3.2. Krytyczne wydarzenia a kryzysy emocjonalne 45
ROZDZIAŁ 4. Teorie i konceptualizacje kryzysu 48
4.1. Kryzys emocjonalny – zaplecze teoretyczne 48
4.2. Konceptualizacje kryzysu 50
4.2.1. Kryzys jako utrata lub zachwianie równowagi 50
4.2.2. Kryzys jako zablokowanie lub brak w zasobach jednostki nawykowych, dotychczas dostępnych strategii zaradczych i obronnych adekwatnych do sytuacji zagrożenia 51
4.2.3. Konceptualizacja kryzysu jako momentu zwrotnego, krytycznego, przełomowego, wymuszającego konieczność zmiany życiowej 51
4.2.4. Konceptualizacja kryzysu jako zagrożenia (utraty) sensu oraz utrwalonego systemu wartości 53
#6
4.2.5. Kryzys jako zagrożenie koncepcji własnej osoby i tożsamości 53
ROZDZIAŁ 5. Rozważania nad przebiegiem kryzysu 55
ROZDZIAŁ 6. Dwuwartościowość kryzysu i drogi jego rozwiązywania 59
ROZDZIAŁ 7. Kryzysy w stresie chronicznym 65
7.1. Stres chroniczny a kryzys 65
7.2. Kryzysy chroniczne – kryzysy nierozwiązane? 67
ROZDZIAŁ 8. Rodzaje kryzysów psychologicznych (emocjonalnych) 70
Część II
Indywidualna pomoc w kryzysie 75
ROZDZIAŁ 1. Złożony rodowód interwencji kryzysowej 77 1.1. Korzenie interwencji w kryzysie 77
ROZDZIAŁ 2. Założenia i ogólne idee interwencji kryzysowej 83
2.1. Paradygmaty konstytuujące współczesna konceptualizację interwencji kryzysowej 84
2.1.1. Paradygmat salutogenefyczny w interwencji kryzysowej 84
2.1.2. Rozwojowa perspektywa w kompleksowym podejściu do problematyki kryzysu i interwencji 85
2.2. Ogólne idee interwencji kryzysowej 86
2.2.1. Kryzys – normalna reakcja na wydarzenia krytyczne 87
2.2.2. Aktywizowanie i zwiększenie mocy klientów w interwencji kryzysowej 88
2.2.3. Czas otwarcia na interwencję 89
2.2.4. Wielostronność oddziaływania i eklektyczny paradygmat interwencji kryzysowej 90
2.2.5. Problematyka wartości i promowanie zmian w interwencji kryzysowej 91
2.3. Ogólne zasady interwencji w kryzysie 92
ROZDZIAŁ 3. Relacja wsparcia interwencyjnego 97
ROZDZIAŁ 4. Modele interwencji kryzysowej 102 4.1. Konteksty i znaczenie terminu interwencja kryzysowa 103
ROZDZIAŁ 5. Rozpoznanie i ocena (diagnoza) kryzysu 106
5.1. Rozpoznanie i ocena kryzysu 106
5.2. Rozpoznawanie i ocena stanów transkryzysowych 116
ROZDZIAŁ 6. Przebieg, zasady szczegółowe i strategie indywidualnej interwencji kryzysowej 118
6.1. Praca interwencyjna w modelu Hoff 119
6.2. Stadia pracy interwencyjnej w kryzysie w ujęciu Robertsa 122
6.3. Przebieg indywidualnej interwencji w kryzysie według trójetapowego modelu Rhine’a i Weissberga 123
6.3.1. Pojęcie „więzi pracy” 123
6.3.2. Gromadzenie informacji 125
6.3.3. Rozwiązywanie problemu 126
6.4. Model Jamesa i Gillilanda 128
6.5. Interwencja pojedynczej sesji i kilku sesji 130
6.5.1. Model sześciu kroków interwencji kryzysowej pojedynczej sesji 131
6.5.2. Interwencja kryzysowa kilku sesji (spotkań) 134
6.6. Techniki i strategie oddziaływania w interwencji kryzysowej 136
6.6.1. Prymat problematyki kryzysu nad strategiami interwencji 136
6.6.2. Paradygmat kompetencyjny interwencji kryzysowej 138
6.6.3. Kognitywne restrukturowanie, zmiana perspektywy a zmiany postawy 140
6.7. Interwencja w kryzysach „chronicznych” 143
6.8. Interwencja w sytuacjach wymagających natychmiastowej pomocy; problemy zagrożenia dla osób interweniujących 144
6.8.1. Interwencja w trybie ratunkowym (emergency) 144
6.8.2. Zagrożenie interweniujących napaścią fizyczną 145
ROZDZIAŁ 7. Klienci i osoby interweniujące w kryzysie 149
7.1. Klienci interwencji kryzysowej 149
7.2. Interweniujący w kryzysie 150
7.2.1. Rola interweniujących: profesjonalistów, paraprofesjonalistów, wolontariuszy 150
7.2.2. Motywacja do pomocy innym ludziom i jej wartość interwencyjna 154
7.2.3. Osobowość i umiejętności interweniujących 155
7.2.4. Kompetencje społeczne w pracy interwencyjnej 158
Część III
Uniwersalne strategie zmagania się i oddziaływania w interwencji kryzysowej 163
ROZDZIAŁ 1. Wsparcie społeczne jako podstawa oddziaływania interwencyjnego 165
1.1. Wsparcie społeczne – sposoby jego ujmowania 165
1.2. Wsparcie społeczne strukturalne i funkcjonalne 166
1.3. Mechanizmy działania wsparcia 168
1.3.1. Wsparcie społeczne w modelu Kaniastego i Norrisa 169
1.4. Wsparcie społeczne a zmaganie się z kryzysem 171
1.4.1. Zjawisko paradoksu wsparcia 173
1.4.2. Mobilizacja i deterioracja wsparcia 174
1.5. Wsparcie spostrzegane a wsparcie otrzymywane 177
1.6. Wsparcie pożądane. Problemy dopasowania wsparcia 177
1.7. Wsparcie społeczne a właściwości osobowości 179
1.8. Wsparcie społeczne – podejście kulturowo-ekologiczne 180
1.9. Wsparcie w ramach grup samopomocy 182
1.9.1. Początki i idee ruchu 182
1.9.2. Zalety i mechanizmy wsparcia grupowego 183
1.9.3. Cele i rodzaje grup samopomocy 185
ROZDZIAŁ 2. Poszukiwanie i przeżywanie sensu w zmaganiu się z kryzysem i traumą 188
2.1. Poszukiwanie i przeżywanie sensu wydarzeń jako strategia adaptacyjna 188
2.2. Poszukiwanie sensu a zmaganie się z wydarzeniami krytycznymi i traumatycznymi 190
2.3. Mechanizmy psychologiczne warunkujące zdrowotne i adaptacyjne efekty poszukiwania i doświadczania sensu 195
2.4. Interwencja kryzysowa a poszukiwanie sensu 197
ROZDZIAŁ 3. Inicjowanie zmian w życiu osobistym jako zadanie interwencji kryzysowej 199
3.1. Kryzys emocjonalny jako źródło przemian 200
3.2. Problemy realizacji przemian osobistych 202
3.3. Postawy wobec zmian osobistych 206
3.4. Modele zmiany osobistej 210
Część IV
Podejście kategorialne w interwencji kryzysowej: kategorie kryzysów psychologicznych, ich charakterystyka, mechanizmy i wskazania interwencyjne 217
ROZDZIAŁ 1. Podejście indywidualne a podejście kategorialne w interwencji kryzysowej 219
ROZDZIAŁ 2. Kryzysy rozwojowe 222
2.1. Kryzysy rozwojowe 222
2.2. Problemy rozwoju 223
2.3. Koncepcja rozwoju psychospołecznego Eriksona 225
2.4. Kryzysy kształtowania tożsamości 228
2.5. Kryzysy wieku dojrzałego 231 2.5.1. Kryzysy „połowy życia” 234
2.6. Wskazania prewencji i interwencji w kryzysach rozwoju 241
2.6.1. Wykorzystanie potencjału rozwojowego 241
2.6.2. Problemy prewencji kryzysu wieku dojrzałego 242
2.6.3. Problemy interwencji w kryzysach rozwoju 243
2.6.4. Możliwości rozwoju w kryzysie z perspektywy założeń i celów interwencji kryzysowej 246
2.7. Kryzysy związku – małżeńskie i rodzinne – jako kryzysy normatywne 247
2.7.1. Uwarunkowania kryzysów rodzinnych 249
2.7.2. Problemy zmagania się z kryzysami małżeńskimi i rodzinnymi; wskazania terapeutyczne i interwencyjne 252
ROZDZIAŁ 3. Kryzysy utraty i żałoby 266
3.1. Kryzys utraty i żałoby; doświadczenie utraty w biegu życia 266
3.1.1. Reakcje i procesy żałoby 268
3.1.2. Mechanizmy doświadczania straty 273
3.1.3. Zaprzeczanie stracie 274
3.1.4. Żałoba antycypowana 275
3.1.5. Naruszenie poczucia tożsamości 276
3.1.6. Procesy identyfikacji ze zmarłym 276
3.2. Proces „pracy żałoby” 276
3.3. Interwencja i pomoc w kryzysach żałoby 277
3.3.1. Model transformacji smutku Schneidera 277
3.3.2. Umieranie – możliwość towarzyszenia i pomocy 280
3.3.3. Pomoc i interwencja w kryzysie utraty i żałoby 281
3.3.4. Interwencja wobec rodziny w żałobie 285
3.3.5. Wskazania pomocy dzieciom 285
ROZDZIAŁ 4. Kryzysy suicydalne 291
4.1. Kryzys suicydalny w kontekście rozważań o autodestruktywności 291
4.2. Intencjonalność aktów suicydałnych 293
4.3. Cena zdrowia i życia 297
4.4. Ucieczka od Ja i awersywnej samoświadomości 298
4.5. Syndrom presuicydalny – jego korzenie, przyczyny i mechanizmy 299
4.6. Interwencja w kryzysach suicydałnych 306
4.6.1. Konieczność pomocy w kryzysie suicydalnym 306
4.6.2. Zapobieganie samobójstwom 308
4.6.3. Formy interwencji kryzysowej w kryzysach suicydalnych 311
4.6.4. Interwencja kryzysowa po samobójstwie dokonanym 313
4.6.5. Autopsja psychologiczna: techniki postwencji 314
ROZDZIAŁ 5. Przemoc jako źródło kryzysu emocjonalnego 332
5.1. Pojęcie przemocy 332
5.2. Sprawcy przemocy – dążenie do kontroli i mocy 333
5.3. Przemoc w relacjach partnerskich 337
5.4. Przemoc rodzinna 341
5.5. Wskazania interwencyjne w stanach kryzysowych na tle sytuacji przemocy 350
5.5.1. Interwencja wobec kobiet-ofiar relacji przemocy 350
5.5.2. Interwencja wobec dzieci-ofiar przemocy domowej 357
5.5.3. Interwencja kryzysowa w schronisku dla ofiar przemocy 359
5.5.3. Leczenie sprawców przemocy 360
5.6. Przemoc w szkole jako potencjalne źródło kryzysu 368
5.7. Wskazania prewencyjne i interwencyjne wobec przemocy szkolnej 374
ROZDZIAŁ 6. Kryzysy emocjonalne powiązane z przemocą seksualną 378
6.1. Kryzys napaści seksualnej (gwałtu) 378
6.1.1. Problemy ogólne 378
6.1.2. Motywacja gwałtu 380
6.1.3. Reakcje ofiar napaści seksualnej 383
6.1.4. Zachowanie rodziny i bliskich 385
6.2. Nadużycie seksualne wobec dzieci 388
6.2.1. Problemy ogólne 388
6.2.2. Nadużycie seksualne w rodzinie (zjawisko kazirodztwa) 390
6.2.3. Interwencja wobec ofiar napaści seksualnej i molestowania 391
6.3. Praca z ofiarami gwałtu 392
6.4. Praca z rodzina ofiary gwałtu 396
ROZDZIAŁ 7. Zespoły i kryzysy traumatyczne 408
7.1. Psychologiczna problematyka urazu psychicznego
(traumy) 408
7.2. Przebieg i objawy stresu potraumatycznego 413
7.3. Mechanizmy psychopatologiczne zespołu stresu pourazowego 418
7.4. Zespół stresu pourazowego (PTSD) oraz ostry stres pourazowy (ASD) 422
7.4.1. Kryteria diagnostyczne PTSD 423
7.5. Kryzysy traumatyczne 427
7.5.1. Zagrożenie Ja i tożsamości w kryzysach traumatycznych 430
7.6. Koncepcje mechanizmów przezwyciężania skutków traumy 433
7.7. Wskazania interwencji i terapii wobec zaburzeń stresu pourazowego 437
7.7.1. Relacja interwencyjna w zaburzeniach stresu pourazowego 437
7.7.2. Ogólne wskazania interwencji w kryzysach traumatycznych 440
7.7.3. Paradygmaty leczenia zaburzeń potraumatycznych 443
7.7.4. Wsparcie społeczne i grupy samopomocy w kryzysach traumatycznych 456
ROZDZIAŁ 8. Kryzysy środowiskowe (katastroficzne) 468
8.1. Katastrofy i kataklizmy 468
8.2. Skutki katastrof i reakcje na kryzysy katastroficzne 473
8.3. Fazy (stadia) zmagania się z doświadczeniem katastrofy 476
8.4. Czynniki wpływające na powrót do równowagi w sytuacjach katastrofy 479
8.5. Interwencja kryzysowa w sytuacji katastrofy 481
8.5.1. Zasady ogólne interwencji w sytuacji katastrofy 481
8.5.2. Zespoły ratownictwa interwencyjnego w sytuacji katastrofy 483
8.6. Interwencja prewencyjna wobec katastrofy 487
8.7. Interwencja indywidualna wobec ocalałych 487
8.7.1. Interwencja pojedynczej sesji w sytuacjach katastroficznych 490
8.7.2. Przedłużające się konsultacje z ocalałymi z katastrofy 492
8.7.3. Interwencja kryzysowa wobec społeczności dotkniętej katastrofą 493
8.7.4. Spotkania typu debriefing dla społeczności 494
8.7.5. Strategie interwencji wobec służb ratownictwa i służb kryzysowych uczestniczących w katastrofie 495
Część V
Interwencja kryzysowa w kontekście społecznym 505
ROZDZIAŁ 1. Systemowe podejście do kryzysu i interwencji kryzysowej 507
1.1. Interwencja w paradygmacie psychosocjokulturowym
Hoff 508
1.2. Paradygmat rozwojowo-ekologiczny interwencji kryzysowej 510
ROZDZIAŁ 2. Służby interwencji kryzysowej 513
2.1. Początki formalnej pomocy w kryzysie 513
2.2. Wielostronna pomoc w kryzysie 515
2.3. Służby kryzysowe 517
2.4. Służby wsparcia społecznego 518
2.5. Nowe zadania służb wsparcia społecznego 522
2.6. Instytucje interwencji kryzysowej 524
2.7. Problemy patologizacji służb sieci wsparcia społecznego 525
2.8. Bezpieczeństwo w placówkach interwencji kryzysowej 528
ROZDZIAŁ 3. Interwencje telefoniczne jako pierwsza pomoc w kryzysie 531
3.1. Rozwój sieci służb telefonicznych 531
3.2. Problematyka klientów korzystających z telefonów zaufania 532
3.3. Przebieg i strategie interwencji telefonicznych 533
3.4. Trudności interwencji telefonicznej 539
ROZDZIAŁ 4. Interwencja kryzysowa na rzecz społeczności 542
4.1. Od prewencji społecznej do interwencji kryzysowej 542
4.2. Interwencja kryzysowa – działanie w społeczności 545
4.3. Interwencja na rzecz przemian społecznych 549
ROZDZIAŁ 5. Wybrane problemy interwencji w społeczności 556
5.1. Postawy obojętności społecznej wobec krzywdzonych i cierpiących 556
5.2. Postawa „wielkiej podwójności” pokrzywdzonych 558
5.3. Obronny charakter postaw społecznych 559
5.4. Problematyka wartości i zróżnicowanie kulturowe społeczności 563
5.5. Edukacja dla interwencji w społeczności 567
5.6. Psychologia i psychologowie w służbach interwencji kryzysowej na rzecz społeczności 570
5.6.1. Nowe zadania psychologii stosowanej 570
5.6.2. Psychologowie a interwencja kryzysowa w społeczności 572
5.6.3. Edukacja psychologów na rzecz interwencji kryzysowej 574
Część VI
Wybrane problemy interwencji kryzysowej 579
ROZDZIAŁ 1. Dylematy i pułapki interwencji kryzysowej 581
1.1. Dylemat ideologiczny – „struganie kołków czy dziurek”? 582
1.2. Dylemat oferowania pomocy 583
1.3. Dylemat wzmacniania bezradności 584
1.4. Dylemat granic interwencji i zaangażowanie interwenta 585
1.5. Dylemat roli interweniującego 586
1.6. Dylemat złudzeń i nadziei 587
1.7. Pułapki interwencji kryzysowej 589
ROZDZIAŁ 2. Obciążenia w działalności interwencyjnej; przeciwdziałanie traumie i wypaleniu interweniujących 593
2.1. Problemy traumatyzacji pośredniej 594
2.2. Zespół wypalenia sił w interwencji kryzysowej 597
2.3. Problemy służb ratunkowych 600
2.4. Wspieranie ratowników i interweniujących 603
ROZDZIAŁ 3. Interwencja kryzysowa a inne formy pomocy i terapii w kryzysie 607
3.1. Interwencja kryzysowa a pomoc psychologiczna 608
3.2. Interwencja kryzysowa a terapie krótkoterminowe 611
Bibliografia 621
Indeks osób 638
Indeks rzeczowy 647
Wykaz ramek 651
Wykaz rysunków 653
Wykaz bloków rozszerzających 655
Wykaz przypadków ilustrujących wybrane kryzysy 657