Dane szczegółowe książki
Zarys metafizyki poznania / Hartmann, Nicolai (1882-1950); Drzazgowska, Ewa; Piszczatowski, Paweł; Baran, Bogdan (1952-)
Autorzy
Tytuł
Zarys metafizyki poznania
Tytuł oryginału
Grundzüge einer Metaphysik der Erkenntnis
Serie wydawnicze
Wydawnictwo
Warszawa: Wydawnictwo Instytutu Filozofii i Socjologii PAN, 2007
ISBN
9788373881563
Hasła przedmiotowe
Spis treści
pokaż spis treści
Przedmowa 12
Wprowadzenie 26
Dział pierwszy Fenomen i problem poznania 37
Część I. Niemetafizyczny aspekt problemu poznania 37
Rozdział 1. Niezbędne rozróżnienia 37
a) Trzy razy "metafizyka" 37
b) Sytuacja problemowa i treść problemów 39
c) Szerszy i węższy problem poznania 41
Rozdział 2. Psychologiczny aspekt problemu poznania 44
a) Poznawanie jako proces psychiczny 44
b) Psychologizm i antypsychologizm 46
c) Gnozeologia i psychologia 47
Rozdział 3. Logiczny aspekt problemu poznania 49
a) Logika formalna, ontologiczna i transcendentalna 49
b) Logika myślenia a logika przedmiotu 51
c) Poszerzenie sfery logicznej 54
d) Sfera logiczna a zasady aprioryczne 55
e) Panlogizm a metalogiczna reszta problemowa 56
f) Sfera logiczna a sfera idealna 59
g) Ontologia idealna i realna 60
Część II. Metafizyczny aspekt problemu poznania 62
Rozdział 4. Nastawienie gnozeologiczne 62
a) Metafizyka a krytyka 62
b) Fenomenologia i aporetyka 64
c) Zasięg tego, co dane 68
Rozdział 5. Analiza fenomenu poznania (fenomenologia poznania) 73
a) Podstawowy fenomen "ujmowania" 73
b) "Obraz"przedmiotu w podmiocie 74
c) Przedmiot transcendentny jako "określający" 76
d) Poznanie aposterioryczne i aprioryczne 78
e) Gnozeologiczny byt w sobie 81
f) Graniczne fenomeny poznania 83
g) Możliwość przesunięcia granicy obiektywacji 84
h) Fenomen prawdy 86
i) Ontologiczny byt w sobie i nieprzesuwalna granica obiektywacji 88
Rozdział 6. Analiza problemu poznania (aporetyka poznania) 91
a) Ogólna apońa poznania 91
b) Aporia spostrzegania i bycia danym 94
c) Aporia poznania a priori 95
d) Aporia kryterium prawdy 98
e) Aporia świadomości problemu 101
f) Aporia postępu poznania 103
g) Aporia ontologiczna kryjąca się za gnozeologiczną, czyli aporia bytu 105
Część III. Uzupełnienia i uwagi 108
Rozdział 7. O fenomenie poznania 108
a) Przechodni aprioryzm w analizie fenomenu 108
b) Twór poznania jako obraz przedmiotu ("odwzorowanie i pierwowzór") 112
c) Aprioryczność i receptywność, aposterioryczność i samorzutność 114
d) Gnozeologiczne i teleologiczne pojęcie prawdy 115
e) Krytyka teleologicznego pojęcia prawdy 118
Rozdział 8. O terminologii przedmiotu 121
Rozdział 9. Uwagi o aporiach poznania 124
a) Aporia podstawowa i jej dzieje 124
b) Twierdzenie o świadomości 127
c) O aporii aprioryczności 129
d) Kryterium [prawdy] i "oznaka" 131
e) O aporii w wiedzy o niewiedzy 134
f) Postęp i przedmiot poznania 136
Rozdział 10. Dopowiedzenia krytyczne 140
a) Zarzuty fenomenologiczne 140
b) Intencjonalność świadomości a byt w sobie przedmiotu 143
c) Opozycja między przedmiotem intencjonalnym a bytującym w sobie 145
d) Rzeczywisty fenomen poznania a jego abstrakcyjna namiastka 147
e) Transcendencja i immanencja gnozeologiczna 150
f) "Mieć" a "ujmować" 152
g) Orientacja na byty w sobie 155
h) Intencja i projekcja 158
Dział drugi Stanowiska i próby rozstrzygnięć 161
Część I. Aprioryczne uwagi o potencjalnych stanowiskach 161
Rozdział 11. Stanowiska historyczne i możliwe a priori 161
Rozdział 12. Zasadnicze typy możliwych stanowisk 165
a) Kryterium podziału 165
b) Aprioryczne uwagi o przedstawionych powyżej przypadkach 166
c) Sztuczne aporie i relatywne kryterium tego stanowiska 168
Część II. Teorie realistyczne 170
Rozdział 13. Realizm naturalny 170
a) Zasadnicze cechy naturalnego oglądu świata 170
b) Aprioryczność naturalnej tezy o realności świata 172
Rozdział 14. Realizm naukowy 174
a) Odwrócenie kategorii w naukowym obrazie świata 174
b) Naturalistyczna teoria poznania i materializm 176
c) Gnozeologiczne manowce naturalizmu 178
d) Granice prawomocności naukowej tezy o realności świata 180
Rozdział 15. Realizm metafizyczny 181
Część III. Teorie idealistyczne 184
Rozdział 16. Idealizm empiryczny 184
a) Subiektywizm sceptyczny i sensualistyczny 184
b) Zniesienie tezy o realności świata i solipsyzm 186
c) "Produkcja nieświadoma'' i samozniesienie idealizmu 188
Rozdział 17. Idealizm transcendentalny 190
a) Kaniowski "podmiot w ogóle" i rekonstrukcja tezy o naturalnej realności świata 190
b) Aprioryzm zasad i "rewolucja kopemikańska" obrazu świata 192
c) "Rzecz sama w sobie" i pobudzenie zmysłów 194
d) Subiektywizm transcendentalny 196
Rozdział 18. Idealizm metafizyczny 198
a) Hipostazy "podmiotu w ogóle" 198
b) Idealizm absolutny i metoda dialektyczna 200
Rozdział 19. Idealizm logiczny 202
a) Rozmycie podmiotu i przedmiotu w sferze logicznej 202
b) Scjentyzm, metodologizm i subiektywizm logiczny 204
c) Intelektualizm i aprioryzm, relacjonalizm i racjonalizm 207
d) Realizacja elementów stanowiska logicznego i odsunięcie problemu 208
e) Dalsze konsekwencje i niespójności 210
Rozdział 20. Idealizm fenomenologiczny 212
a) Aprioryzm opisowy i intuicjonizm 212
b) Granica stanowiska immanencji 214
Część IV. Teorie monistyczne 217
Rozdział 21. Monizm mistyczny 217
a) Pozaświatowość " Jednego'' i źródła dualizmu 217
b) Możliwość monistycznego rozstrzygnięcia aporii poznania 220
Rozdział 22. Monizm panteistyczny 222
a) Teoria przypadłości 222
b) Filozofia tożsamości 224
Dział trzeci Przedmiot poznania (podstawy ontologiczne) 227
Część 1. O możliwości krytycznej ontologii 227
Rozdział 23. Ontologiczny aspekt problemu poznania 227
Rozdział 24. Prowizoryczne pojęcie ontologii 231
a) Ontologia dogmatyczno-konstruktywna i krytyczno-analityczna 231
b) Podwójna teza o identyczności w dawnej ontologii 234
c) Logika i ontologia 237
Rozdział 25. Relacje pomiędzy ontologią a teoriami 239
a) Element monistyczny w ontologii 239
b) Element transcendentalno-idealistyczny w ontologii 241
c) Element logiczno-idealistyczny w ontologii 243
d) Elementy realistyczne w ontologii 244
e) Pozycja wyjściowa ontologii i jej stosunek do aporii 246
Część II. Zakres i struktura ontologii 248
Rozdział 26. Rozwarstwienie problemu realności ontologicznej 248
Rozdział 27. Ontologiczne rozłożenie sfer przedmiotu poznania 251
a) Dziedziniec przedmiotów i byt transobiektywny 251
b) Sfera podmiotu i jej dziedziniec przedmiotów 255
c) Sfera logiczna i jej stosunek do sfer ontologicznych 258
d) Sfery obiektywacji bytu i sfery problemowe teorii 261
Rozdział 28. Rozmieszczenie sfer ontologicznych nieteoretycznych obszarów problemowych 262
a) Poszerzenie bazy problemowej dla ontologii 262
b) Ontologia wartości, powinności i działania 264
c) Rozmieszczenie sfer ontologicznych z praktycznego punktu widzenia 266
d) Dalsze przesunięcie sfer w perspektywie estetycznej 268
Rozdział 29. Ratio cognoscendi i ratio essendi 270
a) Metoda syntetyczna i analityczna 270
b) Dziedziniec przedmiotów jako naturalny obszar wyjściowy 271
c) Dwustronna irracjonalność 273
d) System bytu a system filozofii 276
Część III. Byt w sobie a irracjonalność 277
Rozdział 30. Aporie rzeczy samej w sobie 277
a) Rzecz sama w sobie jako pojęcie metafizyczne i krytyczne 277
b) Ciężar dowodu po stronie idealizmu i odwrócenie twierdzenia o świadomości 279
c) Dalsze idealistyczne aporie rzeczy samej w sobie i ich rozwiązanie 281
d) Rozwiązanie podstawowej aporii idealistycznej 282
Rozdział 31. Ontologicznie pozytywne pojęcie rzeczy samej w sobie 284
a) Rzecz sama w sobie i zjawisko 284
b) Rzecz sama w sobie jako przedmiot poznania i "noumenon w intelekcie pozytywnym'' 285
c) Rzecz sama w sobie a idealny byt w sobie 287
Rozdział 32. Element irracjonalny w realnym przedmiocie poznania 289
a) Irracjonalność jako transinteligibilność 289
b) Możliwość wykazania irracjonalności i jej obszary problemowe 293
c) Przedmiotowe łańcuchy problemowe jako szeregi rozbieżne 295
Rozdział 33. Teoretyczne nieporozumienia wokół irracjonalności 299
a) Gnozeologiczny charakter irracjonalności i jej zakorzenienie w ontologii podmiotu 299
b) O irracjonalności liczby przestępnej 302
c) Właściwa i niewłaściwa irracjonalność w problemach naukowych 304
d) Stosunek krytycznej teorii irracjonalności do sceptyckiego irracjonalizmu i agnostycyzmu 308
Rozdział 34. Irracjonalność w bycie zasad 311
a) Aprioryzm i subiektywizm 311
b) Kategorie bytu i pojęcia kategorii 313
c) Kategorie poznania a poznanie kategorii 314
d) Dzieje pojęć kategorialnych 316
e) Struktura i uwarstwienie kategorii 318
f) Moment nieskończoności w kategoriach 320
g) Moment substratu w kategoriach 324
h) Irracjonalność w prawie i relacji 327
i) Modus konieczności kategorii 331
Rozdział 35. Pojęcie irracjonalności i jej aporia 333
a) Błędne pojęcie irracjonalności i jego samozniesienie 333
b) Stosunek pośredni między porządkami bytu a porządkami racjonalności 335
c) Relatywność irracjonalności i realne stosunki względem ratio 338
d) Immanencja w bycie a immanencja w myśleniu 341
Część IV. Podstawowe kwestie metodologiczne 343
Rozdział 36. Projekcyjne tworzenie pojęć ontologii 343
a) Budowanie pojęć w nauce i filozofii 343
b) Aporia pojęć ontologicznych i jej zniesienie 344
c) Relacyjność bytu a projekcyjność myślenia 347
d) Samorzutność metody a dialektyka pojęć 351
Rozdział 37. O metodologii ontologicznych pojęć podstawowych 353
a) Spekulatywna treść pojęć negatywnych 353
b) Platoński byt niebytu 355
c) Brakująca u Kanta zasada syntezy 356
d) Heglowskie pojęcie "zniesienia'' i rozwiązanie rudymentu Kantowskiego problemu 357
Rozdział 38. Położenie ratio między dwiema irracjonalnościami 359
a) Ratio między irracjonalnością w podmiocie a irracjonalnością w przedmiocie 359
b) Ratio między irracjonalnością zasady a irracjonalnością konkretu 362
Rozdział 39. Skończoność i nieskończoność 364
Rozdział 40. O idei systemu 366
Rozdział 41. Fikcja intellectus infinitus 368
a) Teoretyczna neutralność problemów wobec intellectus infinitus 368
b) Spotęgowanie podmiotu a filozoficzny antropomorfizm 370
c) Ontologia a "logika bytu" 372
Dział czwarty. Poznanie przedmiotu realnego (rozważenie aporii poznania) 374
Część I. Podmiot i przedmiot 374
Rozdział 42. Punkty wyjściowe rozważenia problemu 374
Rozdział 43. Określanie podmiotu przez przedmiot 377
a) Wzajemna transcendencja podmiotu i przedmiotu 377
b) Ontologiczne przerzucenie mostu ponad transcendencją 378
c) Transkauzalna determinacja podmiotu 381
d) Nierozwiązywalna reszta problemowa w relacji poznania 384
Rozdział 44. Ujmowanie przedmiotu przez podmiot 385
a) Antynomia w pojęciu ujmowania 385
b) Gnozeologiczny sens w twierdzeniu o świadomości i rozwiązanie antynomii 387
c) Ontologiczny sens reprezentacji. Reaktywność podmiotu i odbijanie [bytu] 388
d) Wielość podmiotów i ich wzajemna reprezentacja 391
e) Aporia "obcego ja" i jej zniesienie w ontologii 392
Część II. Poznanie a priori 395
Rozdział 45. Prawa poznania a aprioryczność immanentna 395
a) Intersubiektywna zgodność a prawa reprezentacji 395
b) Samorzutność i receptywność 397
c) Poznanie a priori i prius poznania 399
d) Intersubiektywna identyczność kategorii poznania 402
Rozdział 46. Aprioryczność transcendentna i jej warunki 405
a) Stosunek aprioryczności immanentnej i transcendentnej 405
b) Problem "obiektywnej ważności" poznania apriorycznego 407
c) Immanentna i transcendentna identyczność kategorii 410
d) "Najwyższa zasada" Kanta 412
Rozdział 47. Zasady poznania i zasady bytu (zarys historyczny) 414
a) Treściowe przeciążenie koncepcji identyczności 414
b) Ograniczenie tezy o identyczności do sfery zasad 416
c) Sformułowania antyczne (Heraklit, Platon, Arystoteles) 417
d) Nowsze sformułowania (scholastyka, Spinoza, Leibniz) 420
Rozdział 48. Podstawowa relacja kategorialna 422
a) Sprzeczność Kantowskiej formuły identyczności z [częściową] irracjonalnością przedmiotu poznania 422
b) Inna sprzeczność z aposteriorycznym elementem poznania przedmiotu 424
c) Ograniczenie tezy o identyczności transcendentnej do sfery racjonalności przedmiotu 426
d) Częściowa identyczność kategorii bytu i kategorii poznania 427
e) Stosunek tezy o identyczności transcendentnej do tezy o identyczności immanentnej 430
Rozdział 49. Uwagi o częściowej identyczności kategorii 432
a) Transcendentna identyczność poszczególnych kategorii 432
b) Kwestia dalszego ograniczenia identyczności do samej tylko analogii 434
c) Usytuowanie tezy o częściowej identyczności względem idealizmu i realizmu 437
d) Stosunek częściowej identyczności do częściowej racjonalności kategorii 438
e) Postęp w stosunku identyczności 441
Część III. Poznanie a posteriori 443
Rozdział 50. Naoczność empiryczna 443
a) Świadectwo spostrzegania 443
b) Wrażenie jako autonomiczne źródło poznania 444
c) Relacja pomiędzy subiektywnością a obiektywnością we wrażeniu 447
d) Względność spostrzegania 449
Rozdział 51. Podstawowa relacja psychofizyczna 451
a) Ciało i dusza 451
b) Paralelizm psychofizyczny a dialelizm ontologiczny 453
c) Najgłębsza irracjonalna warstwą istoty psychofizycznej 455
Rozdział 52. Ontologiczny sens wrażenia 458
a) Reaktywność a relacja funkcjonalna 458
b) Poznanie intuicyjne i symboliczne 461
c) Zmysły jako zamknięte systemy symboli 464
d) Ścisłe dopasowanie i swobodne dopasowywanie się systemów symboli 465
Rozdział 53. Danie zmysłowe 469
a) Ekwiwokacja tego, co dane 469
b) Różnica pomiędzy czymś danym a obecnym 470
c) Materia zmysłowa poznania przedmiotu 473
Rozdział 54. Transcendentna identyczność w spostrzeganiu 476
a) Ogólność jakości zmysłowych 476
b) Elementy i ich konstelacje w spostrzeganiu 477
c) Zapośredniczona transcendentna identyczność konstelacji 480
d) Momenty specyficznie aposterioryczne w spostrzeganiu 483
e) Przegląd momentów i ich dyspozycji 486
Część IV. Problem prawdy 489
Rozdział 55. Pojęcie i ontologiczna istota prawdy 489
a) Wyodrębnienie transcendentnego pojęcia prawdy 489
b) Jedność, absolutność i gnozeologiczny byt prawdy 491
c) Pozytywna relacja pomiędzy prawdą immanentną a prawdą transcendentną 494
Rozdział 56. O możliwości kryterium prawdy transcendentnej w ogóle 496
a) Postulat korekcji poznania 496
b) "Drugie powiązanie" i złudny postulat kryterium absolutnego 498
c) Struktura gnozeologiczna i ogólny schemat kryterium względnego 500
d) Omówienie schematu. Kompensacja heterogenicznych źródeł błędu 503
Rozdział 57. Udział aprioryczności i aposterioryczności w kryterium prawdy 505
a) Świadectwa historyczne (Demokryt, Platon, Kant) 505
b) Dualistyczna heterogeniczność elementów poznania 508
c) Wprowadzenie podwójnego świadectwa do schematu kryterium 511
d) Krytyka ze strony sceptycyzmu i konsekwencje 514
Część V. Świadomość problemu i postęp poznania 515
Rozdział 58. Wiedza o niewiedzy 515
a) Aporia świadomości nieadekwatności 515
b) Relacyjna struktura świadomości transobiektywności 518
c) Aprioryczna świadomość problemu i implikacja kategorialna 520
d) Aposterioryczna świadomość problemu i niewspółśrodkowość sfer elementarnych 525
Rozdział 59. Nieadekwatność i tendencja do adekwatności 528
a) Przypomnienie sytuacji problemowej postępu poznania 528
b) Relacja funkcjonalna pomiędzy świadomością problemu a postępem poznania 530
Rozdział 60. Ontologiczne uwarunkowania postępu poznania 533
a) Aprioryczna obiektywacja transobiektywności 533
b) Dwustronny postęp poznania; dywergencja i konwergencja 537
c) Płynna nierównowaga i stała niewspółśrodkowość 539
d) Immanentne i transcendentne dążenie do adekwatności 542
e) Zakończenie i podsumowanie 544
Dział piąty. Poznanie przedmiotów idealnych (poszerzenie aporii i teorii poznania apriorycznego) 546
Część 1. Przedmiot idealny a aprioryczność idealna 546
Rozdział 61. Poznanie idealne a poznanie realne w ogóle 546
a) Kontekst problemowy 546
b) Aprioryczność immanentna i transcendentna, idealna i realna 548
c) Byt idealny a byt realny 551
d) "Bliskość" bytu idealnego względem świadomości 553
Rozdział 62. Nierealność i idealność 556
a) Idealność swobodna 556
b) Idealność zależna 558
c) Nierealność bez idealności 559
d) Typy tego, co "tylko" nierealne 561
Rozdział 63. Aprioryczność w ogóle a poznanie aprioryczne 563
a) Graniczne złudzenia idealności 563
b) Przedstawienie aprioryczne i poznanie aprioryczne 564
c) Poznanie i przedstawienie w ogóle 566
Część II. Rozdwojenie w aprioryczności idealnej 568
Rozdział 64. Kwestia podstawowa 568
a) Idealna granica obiektywacji i transobiektywność idealna 568
b) Idealna granica racjonalności i to, co idealnie transinteligibilne 571
c) Brak przeciwstawnej instancji aposteriorycznej 572
d) Brak jednostkowości w bycie idealnym 573
Rozdział 65. Problem oczywistości w poznaniu idealnym 575
a) Korzyść i niedostatek samowystarczalności 575
b) Intuicja stygmatyczna i konspektywna 576
c) Wątpliwości 578
d) Oczywistość obiektywna i subiektywna 580
e) Możliwość złudzenia oczywistości 582
Rozdział 66. Rola zasady sprzeczności w poznaniu idealnym 585
a) Przestrzeń gry myśli w stosunku do idealnego bytu w sobie 585
b) Usytuowanie sfery idealnej między myślą a realnością 586
c) Konsekwencje ustopniowania 588
Rozdział 67. System dwóch instancji w poznaniu idealnym 589
a) Rozdwojenie w aprioryczności idealnej 589
b) Stygmatyzm naoczności a "spostrzeganie" 591
c) Relatywność intuicji stygmatycznej 593
d) Granice złudzenia oczywistości w intuicji stygmatycznej 594
e) Zabezpieczenie w postaci intuicji konspektywnej 596
Część III. Podstawowa relacja kategorialna w aprioryczności idealnej 598
Rozdział 68. Stosunek identyczności w intuicji konspektywnej 598
a) Intuicja konspektywna a "czyste myślenie" 598
b) Wymiary oglądu konspektywnego 599
c) Prawa myślenia i prawa bytu idealnego 601
d) Częściowa identyczność kategorii w intuicji konspektywnej 602
e) Stosunek między granicami obiektywacji, racjonalności i identyczności kategorialnej 604
f) Stosunek zależności w stosunku nawarstwienia granic 605
g) Powrót do kwestii podstawowej 607
Rozdział 69. Wewnętrzna struktura intuicji stygmatycznej 608
a) "Bliskość’’ a bezpośrednia uchwytność 608
b) Splot kategorii a całka naoczności 610
c) Przesunięcie stosunku identyczności w intuicji stygmatycznej 612
d) Powrót dualności a intuicja "przebijająca się" 614
Rozdział 70. Kryterium prawdy w poznaniu idealnym 616
a) Heterogeniczność poszczególnych instancji 616
b) Skuteczność kryterium i rozpiętość transcendencji 617
c) Świadomość problemu i postęp poznania idealnego 619
d) Oczywistość matematyczna 621
e) Oczywistość oglądu istotowego i oglądu wartości 622
f) Zabezpieczenie poznania idealnego 625
g) Szeregowe połączenie dwóch kryteriów 627
Rozdział 71. Dwubiegunowa irracjonalność bytu idealnego 629
a) Byt idealny a irracjonalność ratio 629
b) Górna i dolna irracjonalność bytu idealnego 631
c) Oderwanie i racjonalność warstwy środkowej 632
d) Wtórne złudzenie oczywistości w warstwie środkowej 633
Część IV. Konsekwencje i granice teorii 635
Rozdział 72. Szczególne usytuowanie oglądu wartości 635
a) Gnozeologiczny aspekt odczucia wartości 635
b) Pierwotne i wtórne momenty aktu 636
c) Ogląd wartości jako intuicja przebijająca się 638
d) Irracjonalność "przebicia się" 640
e) Penetracyjny charakter wszelkiej intuicji stygmatycznej 641
f) Negatywna możliwość złudzenia w oglądzie wartości 642
Rozdział 73. O ontologii poznania apriorycznego 645
a) Potrójny stosunek podstawowy 645
b) Aprioryczność intersubiektywna i idealna 646
c) Metafizyczny związek aprioryczności idealnej i realnej 647
d) Potrójny stosunek identyczności 649
Rozdział 74. Dalsze konsekwencje systematyczne 651
a) Stygmatyzm w aprioryczności realnej 651
b) Transcendencja idealna a transcendencja realna w aprioryczności realnej 652
c) Zmodyfikowana formuła identyczności w aprioryczności realnej 655
Indeks nazwisk 656
Wprowadzenie 26
Dział pierwszy Fenomen i problem poznania 37
Część I. Niemetafizyczny aspekt problemu poznania 37
Rozdział 1. Niezbędne rozróżnienia 37
a) Trzy razy "metafizyka" 37
b) Sytuacja problemowa i treść problemów 39
c) Szerszy i węższy problem poznania 41
Rozdział 2. Psychologiczny aspekt problemu poznania 44
a) Poznawanie jako proces psychiczny 44
b) Psychologizm i antypsychologizm 46
c) Gnozeologia i psychologia 47
Rozdział 3. Logiczny aspekt problemu poznania 49
a) Logika formalna, ontologiczna i transcendentalna 49
b) Logika myślenia a logika przedmiotu 51
c) Poszerzenie sfery logicznej 54
d) Sfera logiczna a zasady aprioryczne 55
e) Panlogizm a metalogiczna reszta problemowa 56
f) Sfera logiczna a sfera idealna 59
g) Ontologia idealna i realna 60
Część II. Metafizyczny aspekt problemu poznania 62
Rozdział 4. Nastawienie gnozeologiczne 62
a) Metafizyka a krytyka 62
b) Fenomenologia i aporetyka 64
c) Zasięg tego, co dane 68
Rozdział 5. Analiza fenomenu poznania (fenomenologia poznania) 73
a) Podstawowy fenomen "ujmowania" 73
b) "Obraz"przedmiotu w podmiocie 74
c) Przedmiot transcendentny jako "określający" 76
d) Poznanie aposterioryczne i aprioryczne 78
e) Gnozeologiczny byt w sobie 81
f) Graniczne fenomeny poznania 83
g) Możliwość przesunięcia granicy obiektywacji 84
h) Fenomen prawdy 86
i) Ontologiczny byt w sobie i nieprzesuwalna granica obiektywacji 88
Rozdział 6. Analiza problemu poznania (aporetyka poznania) 91
a) Ogólna apońa poznania 91
b) Aporia spostrzegania i bycia danym 94
c) Aporia poznania a priori 95
d) Aporia kryterium prawdy 98
e) Aporia świadomości problemu 101
f) Aporia postępu poznania 103
g) Aporia ontologiczna kryjąca się za gnozeologiczną, czyli aporia bytu 105
Część III. Uzupełnienia i uwagi 108
Rozdział 7. O fenomenie poznania 108
a) Przechodni aprioryzm w analizie fenomenu 108
b) Twór poznania jako obraz przedmiotu ("odwzorowanie i pierwowzór") 112
c) Aprioryczność i receptywność, aposterioryczność i samorzutność 114
d) Gnozeologiczne i teleologiczne pojęcie prawdy 115
e) Krytyka teleologicznego pojęcia prawdy 118
Rozdział 8. O terminologii przedmiotu 121
Rozdział 9. Uwagi o aporiach poznania 124
a) Aporia podstawowa i jej dzieje 124
b) Twierdzenie o świadomości 127
c) O aporii aprioryczności 129
d) Kryterium [prawdy] i "oznaka" 131
e) O aporii w wiedzy o niewiedzy 134
f) Postęp i przedmiot poznania 136
Rozdział 10. Dopowiedzenia krytyczne 140
a) Zarzuty fenomenologiczne 140
b) Intencjonalność świadomości a byt w sobie przedmiotu 143
c) Opozycja między przedmiotem intencjonalnym a bytującym w sobie 145
d) Rzeczywisty fenomen poznania a jego abstrakcyjna namiastka 147
e) Transcendencja i immanencja gnozeologiczna 150
f) "Mieć" a "ujmować" 152
g) Orientacja na byty w sobie 155
h) Intencja i projekcja 158
Dział drugi Stanowiska i próby rozstrzygnięć 161
Część I. Aprioryczne uwagi o potencjalnych stanowiskach 161
Rozdział 11. Stanowiska historyczne i możliwe a priori 161
Rozdział 12. Zasadnicze typy możliwych stanowisk 165
a) Kryterium podziału 165
b) Aprioryczne uwagi o przedstawionych powyżej przypadkach 166
c) Sztuczne aporie i relatywne kryterium tego stanowiska 168
Część II. Teorie realistyczne 170
Rozdział 13. Realizm naturalny 170
a) Zasadnicze cechy naturalnego oglądu świata 170
b) Aprioryczność naturalnej tezy o realności świata 172
Rozdział 14. Realizm naukowy 174
a) Odwrócenie kategorii w naukowym obrazie świata 174
b) Naturalistyczna teoria poznania i materializm 176
c) Gnozeologiczne manowce naturalizmu 178
d) Granice prawomocności naukowej tezy o realności świata 180
Rozdział 15. Realizm metafizyczny 181
Część III. Teorie idealistyczne 184
Rozdział 16. Idealizm empiryczny 184
a) Subiektywizm sceptyczny i sensualistyczny 184
b) Zniesienie tezy o realności świata i solipsyzm 186
c) "Produkcja nieświadoma'' i samozniesienie idealizmu 188
Rozdział 17. Idealizm transcendentalny 190
a) Kaniowski "podmiot w ogóle" i rekonstrukcja tezy o naturalnej realności świata 190
b) Aprioryzm zasad i "rewolucja kopemikańska" obrazu świata 192
c) "Rzecz sama w sobie" i pobudzenie zmysłów 194
d) Subiektywizm transcendentalny 196
Rozdział 18. Idealizm metafizyczny 198
a) Hipostazy "podmiotu w ogóle" 198
b) Idealizm absolutny i metoda dialektyczna 200
Rozdział 19. Idealizm logiczny 202
a) Rozmycie podmiotu i przedmiotu w sferze logicznej 202
b) Scjentyzm, metodologizm i subiektywizm logiczny 204
c) Intelektualizm i aprioryzm, relacjonalizm i racjonalizm 207
d) Realizacja elementów stanowiska logicznego i odsunięcie problemu 208
e) Dalsze konsekwencje i niespójności 210
Rozdział 20. Idealizm fenomenologiczny 212
a) Aprioryzm opisowy i intuicjonizm 212
b) Granica stanowiska immanencji 214
Część IV. Teorie monistyczne 217
Rozdział 21. Monizm mistyczny 217
a) Pozaświatowość " Jednego'' i źródła dualizmu 217
b) Możliwość monistycznego rozstrzygnięcia aporii poznania 220
Rozdział 22. Monizm panteistyczny 222
a) Teoria przypadłości 222
b) Filozofia tożsamości 224
Dział trzeci Przedmiot poznania (podstawy ontologiczne) 227
Część 1. O możliwości krytycznej ontologii 227
Rozdział 23. Ontologiczny aspekt problemu poznania 227
Rozdział 24. Prowizoryczne pojęcie ontologii 231
a) Ontologia dogmatyczno-konstruktywna i krytyczno-analityczna 231
b) Podwójna teza o identyczności w dawnej ontologii 234
c) Logika i ontologia 237
Rozdział 25. Relacje pomiędzy ontologią a teoriami 239
a) Element monistyczny w ontologii 239
b) Element transcendentalno-idealistyczny w ontologii 241
c) Element logiczno-idealistyczny w ontologii 243
d) Elementy realistyczne w ontologii 244
e) Pozycja wyjściowa ontologii i jej stosunek do aporii 246
Część II. Zakres i struktura ontologii 248
Rozdział 26. Rozwarstwienie problemu realności ontologicznej 248
Rozdział 27. Ontologiczne rozłożenie sfer przedmiotu poznania 251
a) Dziedziniec przedmiotów i byt transobiektywny 251
b) Sfera podmiotu i jej dziedziniec przedmiotów 255
c) Sfera logiczna i jej stosunek do sfer ontologicznych 258
d) Sfery obiektywacji bytu i sfery problemowe teorii 261
Rozdział 28. Rozmieszczenie sfer ontologicznych nieteoretycznych obszarów problemowych 262
a) Poszerzenie bazy problemowej dla ontologii 262
b) Ontologia wartości, powinności i działania 264
c) Rozmieszczenie sfer ontologicznych z praktycznego punktu widzenia 266
d) Dalsze przesunięcie sfer w perspektywie estetycznej 268
Rozdział 29. Ratio cognoscendi i ratio essendi 270
a) Metoda syntetyczna i analityczna 270
b) Dziedziniec przedmiotów jako naturalny obszar wyjściowy 271
c) Dwustronna irracjonalność 273
d) System bytu a system filozofii 276
Część III. Byt w sobie a irracjonalność 277
Rozdział 30. Aporie rzeczy samej w sobie 277
a) Rzecz sama w sobie jako pojęcie metafizyczne i krytyczne 277
b) Ciężar dowodu po stronie idealizmu i odwrócenie twierdzenia o świadomości 279
c) Dalsze idealistyczne aporie rzeczy samej w sobie i ich rozwiązanie 281
d) Rozwiązanie podstawowej aporii idealistycznej 282
Rozdział 31. Ontologicznie pozytywne pojęcie rzeczy samej w sobie 284
a) Rzecz sama w sobie i zjawisko 284
b) Rzecz sama w sobie jako przedmiot poznania i "noumenon w intelekcie pozytywnym'' 285
c) Rzecz sama w sobie a idealny byt w sobie 287
Rozdział 32. Element irracjonalny w realnym przedmiocie poznania 289
a) Irracjonalność jako transinteligibilność 289
b) Możliwość wykazania irracjonalności i jej obszary problemowe 293
c) Przedmiotowe łańcuchy problemowe jako szeregi rozbieżne 295
Rozdział 33. Teoretyczne nieporozumienia wokół irracjonalności 299
a) Gnozeologiczny charakter irracjonalności i jej zakorzenienie w ontologii podmiotu 299
b) O irracjonalności liczby przestępnej 302
c) Właściwa i niewłaściwa irracjonalność w problemach naukowych 304
d) Stosunek krytycznej teorii irracjonalności do sceptyckiego irracjonalizmu i agnostycyzmu 308
Rozdział 34. Irracjonalność w bycie zasad 311
a) Aprioryzm i subiektywizm 311
b) Kategorie bytu i pojęcia kategorii 313
c) Kategorie poznania a poznanie kategorii 314
d) Dzieje pojęć kategorialnych 316
e) Struktura i uwarstwienie kategorii 318
f) Moment nieskończoności w kategoriach 320
g) Moment substratu w kategoriach 324
h) Irracjonalność w prawie i relacji 327
i) Modus konieczności kategorii 331
Rozdział 35. Pojęcie irracjonalności i jej aporia 333
a) Błędne pojęcie irracjonalności i jego samozniesienie 333
b) Stosunek pośredni między porządkami bytu a porządkami racjonalności 335
c) Relatywność irracjonalności i realne stosunki względem ratio 338
d) Immanencja w bycie a immanencja w myśleniu 341
Część IV. Podstawowe kwestie metodologiczne 343
Rozdział 36. Projekcyjne tworzenie pojęć ontologii 343
a) Budowanie pojęć w nauce i filozofii 343
b) Aporia pojęć ontologicznych i jej zniesienie 344
c) Relacyjność bytu a projekcyjność myślenia 347
d) Samorzutność metody a dialektyka pojęć 351
Rozdział 37. O metodologii ontologicznych pojęć podstawowych 353
a) Spekulatywna treść pojęć negatywnych 353
b) Platoński byt niebytu 355
c) Brakująca u Kanta zasada syntezy 356
d) Heglowskie pojęcie "zniesienia'' i rozwiązanie rudymentu Kantowskiego problemu 357
Rozdział 38. Położenie ratio między dwiema irracjonalnościami 359
a) Ratio między irracjonalnością w podmiocie a irracjonalnością w przedmiocie 359
b) Ratio między irracjonalnością zasady a irracjonalnością konkretu 362
Rozdział 39. Skończoność i nieskończoność 364
Rozdział 40. O idei systemu 366
Rozdział 41. Fikcja intellectus infinitus 368
a) Teoretyczna neutralność problemów wobec intellectus infinitus 368
b) Spotęgowanie podmiotu a filozoficzny antropomorfizm 370
c) Ontologia a "logika bytu" 372
Dział czwarty. Poznanie przedmiotu realnego (rozważenie aporii poznania) 374
Część I. Podmiot i przedmiot 374
Rozdział 42. Punkty wyjściowe rozważenia problemu 374
Rozdział 43. Określanie podmiotu przez przedmiot 377
a) Wzajemna transcendencja podmiotu i przedmiotu 377
b) Ontologiczne przerzucenie mostu ponad transcendencją 378
c) Transkauzalna determinacja podmiotu 381
d) Nierozwiązywalna reszta problemowa w relacji poznania 384
Rozdział 44. Ujmowanie przedmiotu przez podmiot 385
a) Antynomia w pojęciu ujmowania 385
b) Gnozeologiczny sens w twierdzeniu o świadomości i rozwiązanie antynomii 387
c) Ontologiczny sens reprezentacji. Reaktywność podmiotu i odbijanie [bytu] 388
d) Wielość podmiotów i ich wzajemna reprezentacja 391
e) Aporia "obcego ja" i jej zniesienie w ontologii 392
Część II. Poznanie a priori 395
Rozdział 45. Prawa poznania a aprioryczność immanentna 395
a) Intersubiektywna zgodność a prawa reprezentacji 395
b) Samorzutność i receptywność 397
c) Poznanie a priori i prius poznania 399
d) Intersubiektywna identyczność kategorii poznania 402
Rozdział 46. Aprioryczność transcendentna i jej warunki 405
a) Stosunek aprioryczności immanentnej i transcendentnej 405
b) Problem "obiektywnej ważności" poznania apriorycznego 407
c) Immanentna i transcendentna identyczność kategorii 410
d) "Najwyższa zasada" Kanta 412
Rozdział 47. Zasady poznania i zasady bytu (zarys historyczny) 414
a) Treściowe przeciążenie koncepcji identyczności 414
b) Ograniczenie tezy o identyczności do sfery zasad 416
c) Sformułowania antyczne (Heraklit, Platon, Arystoteles) 417
d) Nowsze sformułowania (scholastyka, Spinoza, Leibniz) 420
Rozdział 48. Podstawowa relacja kategorialna 422
a) Sprzeczność Kantowskiej formuły identyczności z [częściową] irracjonalnością przedmiotu poznania 422
b) Inna sprzeczność z aposteriorycznym elementem poznania przedmiotu 424
c) Ograniczenie tezy o identyczności transcendentnej do sfery racjonalności przedmiotu 426
d) Częściowa identyczność kategorii bytu i kategorii poznania 427
e) Stosunek tezy o identyczności transcendentnej do tezy o identyczności immanentnej 430
Rozdział 49. Uwagi o częściowej identyczności kategorii 432
a) Transcendentna identyczność poszczególnych kategorii 432
b) Kwestia dalszego ograniczenia identyczności do samej tylko analogii 434
c) Usytuowanie tezy o częściowej identyczności względem idealizmu i realizmu 437
d) Stosunek częściowej identyczności do częściowej racjonalności kategorii 438
e) Postęp w stosunku identyczności 441
Część III. Poznanie a posteriori 443
Rozdział 50. Naoczność empiryczna 443
a) Świadectwo spostrzegania 443
b) Wrażenie jako autonomiczne źródło poznania 444
c) Relacja pomiędzy subiektywnością a obiektywnością we wrażeniu 447
d) Względność spostrzegania 449
Rozdział 51. Podstawowa relacja psychofizyczna 451
a) Ciało i dusza 451
b) Paralelizm psychofizyczny a dialelizm ontologiczny 453
c) Najgłębsza irracjonalna warstwą istoty psychofizycznej 455
Rozdział 52. Ontologiczny sens wrażenia 458
a) Reaktywność a relacja funkcjonalna 458
b) Poznanie intuicyjne i symboliczne 461
c) Zmysły jako zamknięte systemy symboli 464
d) Ścisłe dopasowanie i swobodne dopasowywanie się systemów symboli 465
Rozdział 53. Danie zmysłowe 469
a) Ekwiwokacja tego, co dane 469
b) Różnica pomiędzy czymś danym a obecnym 470
c) Materia zmysłowa poznania przedmiotu 473
Rozdział 54. Transcendentna identyczność w spostrzeganiu 476
a) Ogólność jakości zmysłowych 476
b) Elementy i ich konstelacje w spostrzeganiu 477
c) Zapośredniczona transcendentna identyczność konstelacji 480
d) Momenty specyficznie aposterioryczne w spostrzeganiu 483
e) Przegląd momentów i ich dyspozycji 486
Część IV. Problem prawdy 489
Rozdział 55. Pojęcie i ontologiczna istota prawdy 489
a) Wyodrębnienie transcendentnego pojęcia prawdy 489
b) Jedność, absolutność i gnozeologiczny byt prawdy 491
c) Pozytywna relacja pomiędzy prawdą immanentną a prawdą transcendentną 494
Rozdział 56. O możliwości kryterium prawdy transcendentnej w ogóle 496
a) Postulat korekcji poznania 496
b) "Drugie powiązanie" i złudny postulat kryterium absolutnego 498
c) Struktura gnozeologiczna i ogólny schemat kryterium względnego 500
d) Omówienie schematu. Kompensacja heterogenicznych źródeł błędu 503
Rozdział 57. Udział aprioryczności i aposterioryczności w kryterium prawdy 505
a) Świadectwa historyczne (Demokryt, Platon, Kant) 505
b) Dualistyczna heterogeniczność elementów poznania 508
c) Wprowadzenie podwójnego świadectwa do schematu kryterium 511
d) Krytyka ze strony sceptycyzmu i konsekwencje 514
Część V. Świadomość problemu i postęp poznania 515
Rozdział 58. Wiedza o niewiedzy 515
a) Aporia świadomości nieadekwatności 515
b) Relacyjna struktura świadomości transobiektywności 518
c) Aprioryczna świadomość problemu i implikacja kategorialna 520
d) Aposterioryczna świadomość problemu i niewspółśrodkowość sfer elementarnych 525
Rozdział 59. Nieadekwatność i tendencja do adekwatności 528
a) Przypomnienie sytuacji problemowej postępu poznania 528
b) Relacja funkcjonalna pomiędzy świadomością problemu a postępem poznania 530
Rozdział 60. Ontologiczne uwarunkowania postępu poznania 533
a) Aprioryczna obiektywacja transobiektywności 533
b) Dwustronny postęp poznania; dywergencja i konwergencja 537
c) Płynna nierównowaga i stała niewspółśrodkowość 539
d) Immanentne i transcendentne dążenie do adekwatności 542
e) Zakończenie i podsumowanie 544
Dział piąty. Poznanie przedmiotów idealnych (poszerzenie aporii i teorii poznania apriorycznego) 546
Część 1. Przedmiot idealny a aprioryczność idealna 546
Rozdział 61. Poznanie idealne a poznanie realne w ogóle 546
a) Kontekst problemowy 546
b) Aprioryczność immanentna i transcendentna, idealna i realna 548
c) Byt idealny a byt realny 551
d) "Bliskość" bytu idealnego względem świadomości 553
Rozdział 62. Nierealność i idealność 556
a) Idealność swobodna 556
b) Idealność zależna 558
c) Nierealność bez idealności 559
d) Typy tego, co "tylko" nierealne 561
Rozdział 63. Aprioryczność w ogóle a poznanie aprioryczne 563
a) Graniczne złudzenia idealności 563
b) Przedstawienie aprioryczne i poznanie aprioryczne 564
c) Poznanie i przedstawienie w ogóle 566
Część II. Rozdwojenie w aprioryczności idealnej 568
Rozdział 64. Kwestia podstawowa 568
a) Idealna granica obiektywacji i transobiektywność idealna 568
b) Idealna granica racjonalności i to, co idealnie transinteligibilne 571
c) Brak przeciwstawnej instancji aposteriorycznej 572
d) Brak jednostkowości w bycie idealnym 573
Rozdział 65. Problem oczywistości w poznaniu idealnym 575
a) Korzyść i niedostatek samowystarczalności 575
b) Intuicja stygmatyczna i konspektywna 576
c) Wątpliwości 578
d) Oczywistość obiektywna i subiektywna 580
e) Możliwość złudzenia oczywistości 582
Rozdział 66. Rola zasady sprzeczności w poznaniu idealnym 585
a) Przestrzeń gry myśli w stosunku do idealnego bytu w sobie 585
b) Usytuowanie sfery idealnej między myślą a realnością 586
c) Konsekwencje ustopniowania 588
Rozdział 67. System dwóch instancji w poznaniu idealnym 589
a) Rozdwojenie w aprioryczności idealnej 589
b) Stygmatyzm naoczności a "spostrzeganie" 591
c) Relatywność intuicji stygmatycznej 593
d) Granice złudzenia oczywistości w intuicji stygmatycznej 594
e) Zabezpieczenie w postaci intuicji konspektywnej 596
Część III. Podstawowa relacja kategorialna w aprioryczności idealnej 598
Rozdział 68. Stosunek identyczności w intuicji konspektywnej 598
a) Intuicja konspektywna a "czyste myślenie" 598
b) Wymiary oglądu konspektywnego 599
c) Prawa myślenia i prawa bytu idealnego 601
d) Częściowa identyczność kategorii w intuicji konspektywnej 602
e) Stosunek między granicami obiektywacji, racjonalności i identyczności kategorialnej 604
f) Stosunek zależności w stosunku nawarstwienia granic 605
g) Powrót do kwestii podstawowej 607
Rozdział 69. Wewnętrzna struktura intuicji stygmatycznej 608
a) "Bliskość’’ a bezpośrednia uchwytność 608
b) Splot kategorii a całka naoczności 610
c) Przesunięcie stosunku identyczności w intuicji stygmatycznej 612
d) Powrót dualności a intuicja "przebijająca się" 614
Rozdział 70. Kryterium prawdy w poznaniu idealnym 616
a) Heterogeniczność poszczególnych instancji 616
b) Skuteczność kryterium i rozpiętość transcendencji 617
c) Świadomość problemu i postęp poznania idealnego 619
d) Oczywistość matematyczna 621
e) Oczywistość oglądu istotowego i oglądu wartości 622
f) Zabezpieczenie poznania idealnego 625
g) Szeregowe połączenie dwóch kryteriów 627
Rozdział 71. Dwubiegunowa irracjonalność bytu idealnego 629
a) Byt idealny a irracjonalność ratio 629
b) Górna i dolna irracjonalność bytu idealnego 631
c) Oderwanie i racjonalność warstwy środkowej 632
d) Wtórne złudzenie oczywistości w warstwie środkowej 633
Część IV. Konsekwencje i granice teorii 635
Rozdział 72. Szczególne usytuowanie oglądu wartości 635
a) Gnozeologiczny aspekt odczucia wartości 635
b) Pierwotne i wtórne momenty aktu 636
c) Ogląd wartości jako intuicja przebijająca się 638
d) Irracjonalność "przebicia się" 640
e) Penetracyjny charakter wszelkiej intuicji stygmatycznej 641
f) Negatywna możliwość złudzenia w oglądzie wartości 642
Rozdział 73. O ontologii poznania apriorycznego 645
a) Potrójny stosunek podstawowy 645
b) Aprioryczność intersubiektywna i idealna 646
c) Metafizyczny związek aprioryczności idealnej i realnej 647
d) Potrójny stosunek identyczności 649
Rozdział 74. Dalsze konsekwencje systematyczne 651
a) Stygmatyzm w aprioryczności realnej 651
b) Transcendencja idealna a transcendencja realna w aprioryczności realnej 652
c) Zmodyfikowana formuła identyczności w aprioryczności realnej 655
Indeks nazwisk 656