Dane szczegółowe książki
Prawo rolne / Czechowski, Paweł (1950-); Bieluk, Jerzy
Tytuł
Prawo rolne
Wydawnictwo
Warszawa: LexisNexis, 2013
Numer wydania
2
ISBN
9788327801029
Hasła przedmiotowe
Spis treści
pokaż spis treści
Wykaz skrótów 24
1. Źródła prawa 24
2. Pozostałe 25
Od Autorów 27
Część pierwsza. Wprowadzenie 29
Rozdział I. Pojęcie i przedmiot prawa rolnego 29
§ 1. Prawo rolne, jego przedmiot i definicja 29
§ 2. Prawo rolne i inne dziedziny prawa 45
§ 3. Ewolucja ustawodawstwa prawnorolnego 55
1. Prawo rolne do roku 1945 56
2. Prawo rolne do roku 1989 61
3. Prawo rolne po roku 1989 65
4. Rozwój prawa żywnościowego 69
5. Teraźniejszość i przyszłość prawa rolnego i żywnościowego 76
§ 4. Własność rolnicza 79
1. Własność rolnicza według Profesora Andrzeja Stelmachowskiego 79
2. Ochrona własności rolniczej 83
Rozdział II. Źródła prawa rolnego 87
Rozdział III. Prawne instrumenty polityki rolnej 94
§ 1. Ingerencja państwa w stosunki agrarne 94
§ 2. Interwencjonizm kształtujący czynniki produkcji w rolnictwie 104
§ 3. Modele interwencjonizmu 106
1. Interwencjonizm amerykański 106
2. Interwencjonizm Unii Europejskiej 110
3. Interwencjonizm kolektywizacyjny 113
§ 4. Reglamentacja krajowej produkcji rolnej i rejestry produkcji limitowanej 114
1. Ewidencje produkcji rolnej oraz ich funkcje 115
1.1. Krajowa ewidencja producentów 116
1.2. Centralny Rejestr Przedsiębiorców 118
2. Limitowanie produkcji rolnej jako forma reglamentacji gospodarczej 120
3. Charakter prawny limitów produkcyjnych 122
4. Znaczenie limitów produkcyjnych dla gospodarczej pozycji producentów rolnych 124
5. Rejestry produkcji limitowanej 126
5.1. Rejestry publiczne 126
5.2. Rejestry niepubliczne 130
6. Znaczenie danych rejestrowych 132
6.1. Znaczenie danych w systemie informacji rolniczej 132
6.2. Znaczenie danych rejestrowych w Zintegrowanym Systemie Rolniczej Informacji Rynkowej 135
Rozdział IV. Wspólna Polityka Rolna Unii Europejskiej 137
§ 1. Założenia i zasady Wspólnej Polityki Rolnej 137
§ 2. Zadania Wspólnej Polityki Rolnej 141
§ 3. Definicja produktów rolnych 143
§ 4. Definicja producenta rolnego i gospodarstwa rolnego 145
§ 5. Instrumenty prawne polityki rynkowo-dochodowej w rolnictwie Unii Europejskiej 148
§ 6. Polityka struktur rolnych w ramach rozwoju obszarów wiejskich 160
§ 7. Ewolucja Wspólnej Polityki Rolnej 174
Rozdział V. Gospodarstwo rolne i przedsiębiorstwo rolne 184
§ 1. Gospodarstwo rolne jako kategoria prawna charakterystyka szczegółowa 184
§ 2. Gospodarstwo rolne a przedsiębiorstwo rolne 196
§ 1. Pojęcie, cechy i funkcje publicznej administracji rolnej 203
1. Administracja rolna w systemie administracji publicznej 203
2. Administracja rolna i podziały terytorialne kraju 205
2.1. Podział pomocniczy - sołectwo 207
2.2. Terytorialne podziały specjalne 207
3. Wpływ członkostwa w Unii Europejskiej na struktury polskiej administracji rolnej 209
§ 2. Rodzaje publicznej administracji rolnej 211
1. Rządowa administracja rolna 211
1.1. Rada Ministrów 211
1.2. Prezes Rady Ministrów 213
1.3. Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi - główne obszary kompetencji 213
1.4. Kompetencje MRiRW w zakresie wydawania aktów normatywnych 217
1.5. Kompetencje MRiRW jako organu wydającego decyzje administracyjne w I instancji 218
1.6. Kompetencje MRiRW związane z prowadzeniem rejestrów i wykazów 219
1.7. Inne działania Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi 219
2. Centralne organy rządowej administracji rolnej 221
2.1. Agencja Nieruchomości Rolnych 223
2.2. Agencja Rynku Rolnego 227
2.3. Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa 233
3. Wyspecjalizowane inspekcje rolne 237
3.1. Państwowa Inspekcja Sanitarna 239
3.2. Inspekcja Weterynaryjna 241
3.3. Inspekcja Jakości Handlowej Artykułów Rolno-Spożywczych 243
3.4. Inspekcja Handlowa 245
3.5. Państwowa Inspekcja Ochrony Roślin 245
4. Samorządowa administracja rolna 248
4.1. Administracja rolna w samorządzie gminnym 248
4.2. Administracja rolna w samorządzie powiatu 252
4.3. Administracja rolna w samorządzie województwa 253
5. Prawne formy koordynacji działań w ramach publicznej administracji rolnej 254
Część druga. Gospodarka ziemią 257
Rozdział VII. Kształtowanie stosunków własnościowych w rolnictwie 257
§ 1. Krótka charakterystyka własności rolniczej w okresie międzywojennym 257
§ 2. Przebudowa stosunków własnościowych w rolnictwie w latach 1944-1956 259
§ 3. Kształtowanie regulacji prawnych dotyczących stosunków własnościowych w rolnictwie w latach 1956-1989 271
§ 4. Wpływ przemian ustrojowych z przełomu lat osiemdziesiątych i dziewięćdziesiątych na stosunki własnościowe w rolnictwie 279
Rozdział VIII. Obrót nieruchomościami rolnymi 286
§ 1. Pojęcie nieruchomości rolnej (gruntu rolnego) 286
§ 2. Pojęcie obrotu nieruchomościami rolnymi 292
§ 3. Przeniesienie własności nieruchomości rolnej 296
1. Zagadnienia wstępne 296
2. Umowa sprzedaży 300
3. Umowa darowizny nieruchomości rolnej 303
4. Umowa dożywocia 304
5. Przekazywanie gospodarstw w zamian za emeryturę lub rentę. Umowa z następcą 306
6. Przekazanie gospodarstwa za rentę strukturalną 308
§ 4. Reżim prawny obrotu nieruchomościami rolnymi w świetle ustawy o kształtowaniu ustroju rolnego 308
1. Zagadnienia wstępne 308
2. Ustawowe prawo pierwokupu dzierżawcy 316
3. Prawo pierwokupu Agencji Nieruchomości Rolnych 318
4. Kolizja różnych praw pierwokupu 319
5. Prawo nabycia nieruchomości rolnej przez Agencję Nieruchomości Rolnych 320
6. Skutki zawarcia umowy z naruszeniem ustawy o kształtowaniu ustroju rolnego 324
§ 5. Ustawowe prawo odkupu przysługujące Agencji Nieruchomości Rolnych 328
§ 6. Zniesienie współwłasności nieruchomości rolnej 336
§ 7. Obrót nieruchomościami rolnymi z udziałem cudzoziemców 344
§ 8. Rejestry publiczne w obrocie nieruchomościami rolnymi (ewidencja gruntów i księgi wieczyste) 350
1. Zagadnienia wstępne 350
2. Kataster nieruchomości a ewidencja gruntów 351
3. Podstawowe zasady funkcjonowania ewidencji gruntów i budynków 355
4. Księga wieczysta jako podstawa ustalenia stanu prawnego nieruchomości (w tym nieruchomości rolnych) 360
5. Ewidencja gruntów i budynków a księgi wieczyste 364
Rozdział IX. Formy prawne zmiany generacji ínter vivos w rolnictwie 366
§ 1. Ogólna charakterystyka 366
§ 2. Darowizna i dożywocie jako forma prawna zmiany generacji 372
§ 3. Umowa z następcą 378
§ 4. Przekazanie gospodarstwa rolnego za rentę strukturalną 394
Rozdział X Dziedziczenie gospodarstw rolnych 403
§ 1. Modele dziedziczenia gospodarstw rolnych 403
§ 2. Pojęcie spadkowego gospodarstwa rolnego i wkładu gruntowego 409
§ 3. Szczególny porządek dziedziczenia gospodarstw rolnych 411
§ 4. Dziedziczenie gospodarstwa rolnego przez osoby prawne 415
§ 5. Zapis gospodarstwa rolnego i roszczenie z tytułu zachowku ze spadku rolnego 416
§ 6. Dziedziczenie spadku rolnego przez obywatela państwa obcego i zapis gospodarstwa rolnego na jego rzecz 419
§ 7. Szczególne przepisy proceduralne dotyczące ustalania praw do spadku rolnego 421
§ 8. Roszczenie o zwrot gospodarstwa rolnego odziedziczonego przez Skarb Państwa 421
§ 9. Dział spadku obejmującego gospodarstwo rolne lub wkład gruntowy w rolniczej spółdzielni produkcyjnej 423
§ 10. Odpowiedzialność spadkobiercy za długi związane z prowadzeniem gospodarstwa rolnego 429
Rozdział XI. Dzierżawa gruntów rolnych 432
§ 1. Ewolucja modelu dzierżawy rolniczej w krajach Europy Zachodniej 432
§ 2. Ewolucja polskiej regulacji dzierżaw rolnych 437
§ 3. Dzierżawa gruntów rolnych według Kodeksu cywilnego oraz ustawy o kształtowaniu ustroju rolnego 443
§ 4. Szczególna regulacja dzierżawy gruntów z Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa 458
§ 5. Uwagi końcowe 466
Rozdział XII Gospodarowanie Zasobem Własności Rolnej Skarbu Państwa 469
§ 1. Pojęcie, funkcje i kierunki zagospodarowania Zasobu 469
1. Pojęcie Zasobu. Składniki mienia państwowego tworzące Zasób 469
2. Uprawnienia powiernicze Agencji Nieruchomości Rolnych 471
3. Kierunki rozdysponowania Zasobu 473
§ 2. Struktury organizacyjno-produkcyjne rolniczego wykorzystania Zasobu 475
1. Spółka Agencji Nieruchomości Rolnych 475
2. Administrowanie gospodarstwem rolnym Zasobu 477
§ 3. Sprzedaż państwowych nieruchomości rolnych 479
1. Tryby sprzedaży nieruchomości 479
2. Sprzedaż bez przetargu; pierwszeństwo w nabyciu nieruchomości 481
3. Charakter prawny pierwszeństwa 483
4. Sprzedaż w trybie przetargowym; rodzaje przetargów 485
5. Procedura przetargowa 487
6. Cena państwowych nieruchomości rolnych 493
§ 4. Dzierżawa gruntów rolnych Zasobu 495
§ 5. Zamiana nieruchomości rolnych 495
1. Warunki dokonania zamiany nieruchomości 495
2. Procedura zamiany nieruchomości 498
§ 6. Przekazywanie nieruchomości w trwały zarząd 499
1. Konstrukcja prawna zarządu 499
2. Przekazanie w zarząd; wygaśnięcie zarządu 501
Część trzecia. Kształtowanie przestrzeni rolniczej 504
Rozdział XIII. Planowanie przestrzenne na obszarach wiejskich 504
§ 1. Uwagi ogólne 504
§ 2. Polityka rozwoju 506
§ 3. Zrównoważony rozwój obszarów wiejskich 508
§ 4. Plany zagospodarowania przestrzennego 512
§ 5. Planowanie przestrzenne a wykonywanie prawa własności nieruchomości 518
Rozdział XIV. Ochrona gruntów rolnych 528
§ 1. Uwagi wprowadzające 528
§ 2. Przedmiot ochrony 534
§ 3. Kierunki działań związanych z ochroną gruntów rolnych. Ochrona ilościowa i jakościowa 536
§ 4. Reglamentacja zmian przeznaczenia gruntu rolnego na cele nierolne 536
§ 5. Wyłączenie gruntu z produkcji rolnej 540
§ 6. Zapobieganie degradacji gleb 542
§ 7. Rekultywacja 544
§ 8. Finansowanie i kontrola działań ochronnych 545
Rozdział XV. Ochrona środowiska w zagospodarowaniu przestrzennym i przy realizacji inwestycji 547
§ 1. Uwagi wstępne 547
§ 2. Zapobieganie szkodom w środowisku i ich naprawa 548
Rozdział XVI. Scalanie i wymiana gruntów 559
§ 1. Uwagi ogólne. Ewolucja ustawodawstwa 559
§ 2. Pojęcie scalania 563
§ 3. Wszczęcie postępowania 563
1. Wdrożenie postępowania scaleniowego 564
2. Podjęcie wymiany 567
§ 4. Przedmiot postępowania 567
§ 5. Uczestnicy postępowania 569
§ 6. Szacunek gruntów 570
§ 7. Projekt scalenia (wymiany). Decyzja o zatwierdzeniu projektu 573
§ 8. Wykonanie decyzji o zatwierdzeniu projektu scalenia (wymiany) 575
§ 9. Koszty postępowania 577
Część czwarta. Producent rolny 580
Rozdział XVII. Formy organizacyjno-prawne współdziałania producentów rolnych 580
§ 1. Zespołowe formy gospodarowania 580
1. Proste formy kooperacji w rolnictwie 580
2. Strukturalne formy zespołowego gospodarowania 582
§ 2. Model organizacyjno-prawny rolniczej spółdzielni produkcyjnej 583
1. Rodzaje spółdzielni produkcji rolnej 583
2. Statut rolniczej spółdzielni produkcyjnej 584
3. Majątek spółdzielni; wkłady i udziały 585
4. Zasady gospodarki finansowej spółdzielni 586
§ 3. Grupy producentów rolnych i ich związki 588
1. Grupy producentów jako forma gospodarowania 588
2. Akt założycielski grupy producentów 590
3. Rejestracja oraz nadzór nad działalnością grup 592
4. Związki grup producentów rolnych 593
5. Zakres pomocy finansowej udzielonej grupom producentów i tryb jej udzielania 594
§ 4. Spółki do zagospodarowania wspólnot gruntowych 596
1. Wspólnoty gruntowe jako relikt nadań własności gruntów 596
2. Charakter prawny wspólnoty gruntowej 596
3. Organizacja spółki do zagospodarowania wspólnoty 598
Rozdział XVIII. Prawne formy zrzeszania się rolników i ich rola w reprezentowaniu interesów zawodowych 600
§ 1. Konstytucyjne podstawy wolności zrzeszania się rolników 600
§ 2. Prawne formy zrzeszania się rolników w polskim systemie prawnym 601
1. Katalog rolniczych organizacji zawodowych 601
2. Społeczno-zawodowe organizacje rolników 607
3. Związki zawodowe rolników indywidualnych 613
§ 3. Izby rolnicze jako forma samorządu rolniczego 615
§ 4. Rola ponadnarodowych organizacji rolników w kształtowaniu Wspólnej Polityki Rolnej 620
Rozdział XIX. Ubezpieczenie społeczne rolników 625
§ 1. Wprowadzenie 625
§ 2. Organizacja ubezpieczenia społecznego rolników 625
1. Kasa Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego 625
2. Rada Ubezpieczenia Społecznego Rolników 627
3. Fundusz Składkowy Ubezpieczenia Społecznego Rolników 629
4. System orzecznictwa lekarskiego 629
5. Organy i instytucje współdziałające z Kasą Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego 630
§ 3. Rodzaje ubezpieczeń 631
1. Ubezpieczenie wypadkowe, chorobowe i macierzyńskie 631
2. Ubezpieczenie emerytalno-rentowe 633
§ 4. Zakres podmiotowy ubezpieczenia 633
1. Rolnik 633
2. Domownik 635
3. Ubezpieczeni w ubezpieczeniu wypadkowym, chorobowym i macierzyńskim 636
4. Ubezpieczeni w ubezpieczeniu emerytalno-rentowym 637
5. Uzupełniający charakter ubezpieczenia społecznego rolników 639
§ 5. Ubezpieczenie wypadkowe, chorobowe i macierzyńskie 641
1. Zakres ochrony ubezpieczeniowej 641
2. Pojęcie wypadku przy pracy rolniczej 643
3. Pojęcie rolniczej choroby zawodowej 645
4. Świadczenia 645
§ 6. Świadczenia z ubezpieczenia emerytalno-rentowego 647
1. Katalog świadczeń 647
2. Emerytura 648
3. Renta rolnicza 649
4. Renta rolnicza szkoleniowa 651
5. Renta rodzinna 651
6. Zasiłek pogrzebowy 652
7. Konstrukcja i zasady obliczania wysokości emerytury lub renty rolniczej 653
8. Częściowe zawieszenie wypłaty emerytury lub renty rolniczej 654
§ 7. Składka z tytułu ubezpieczenia społecznego rolników 655
1. Składka w ubezpieczeniu wypadkowym, chorobowym i macierzyńskim 655
2. Składka w ubezpieczeniu emerytalno-rentowym 656
3. Ściąganie składek i zabezpieczenie ich spłaty 657
Rozdział XX. Ubezpieczenia majątkowe w rolnictwie 659
§ 1. Uwagi wstępne 659
§ 2. Ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej rolników z tytułu posiadania gospodarstwa rolnego 659
§ 3. Ubezpieczenie budynków wchodzących w skład gospodarstwa rolnego od ognia i innych zdarzeń losowych 667
§ 4. Ubezpieczenia upraw rolnych i zwierząt gospodarskich 670
Część piąta. Własność intelektualna w obszarze rolnictwa i żywności 674
Rozdział XXI. Własność intelektualna w zakresie rolnictwa 674
§ 1. Ochrona prawna odmian roślin; wyłączne prawo sui generis 674
1. Uwagi wprowadzające 674
2. Zakaz patentowania odmian roślin w europejskim porządku prawnym**5 676
§ 2. Główne założenia międzynarodowej Konwencji o ochronie nowych odmian roślin (Konwencja UPOV) 678
§ 3. Przesłanki przyznania wyłącznego prawa hodowcy 680
§ 4. Regulacja ochrony prawnej odmian roślin w Unii Europejskiej 682
§ 5. Relacja między twórcą i uprawnionym z tytułu wyłącznego prawa 683
§ 6. Patentowanie roślin i zwierząt - wynalazek biotechnologiczny 684
Rozdział XXII. Własność intelektualna w zakresie żywności 687
§ 1. Ochrona regionalnych produktów żywnościowych 687
1. Oznaczenia geograficzne w ustawie - Prawo własności przemysłowej 687
2. Przyczyny objęcia ochroną oznaczeń żywności pochodzącej z określonych regionów w prawie Unii Europejskiej 689
§ 2. Rodzaje chronionych oznaczeń 691
§ 3. Zakres ochrony oznaczeń geograficznych i nazw pochodzenia 695
Część szósta. Rynki rolne 700
Rozdział XXIII. Europejskie rynki rolne 700
§ 1. Ukształtowanie się jednolitej wspólnej regulacji rynku 700
1. Zakres przedmiotowy regulacji 708
2. Mechanizmy interwencyjne 710
3. Prywatne przechowanie produktów rolnych 714
4. Dopłaty obowiązkowe i fakultatywne 714
5. Specjalne środki interwencyjne 715
6. Kwotowanie (kontyngentowanie) produkcji rolnej 716
7. Program "Owoce w szkole" 718
8. Wspólnotowy Fundusz Tytoniowy 718
9. Pomoc techniczna dla nowych rynków 718
10. Nadzwyczajna pomoc publiczna 720
11. Wspieranie organizacji producentów 720
12. Handel z państwami trzecimi 721
13. Reguły konkurencji 724
14. Szczegółowe przepisy dotyczące poszczególnych sektorów 725
15. Uwagi końcowe 726
§ 2. Regulacje polskie stanowiące uzupełnienie regulacji europejskich dotyczące rynków rolnych 728
Rozdział XXIV. Kontraktacja 734
Część siódma. Instrumenty prawnofinansowe w rolnictwie 743
Rozdział XXV. Płatności bezpośrednie 743
§ 1. System Jednolitej Płatności Obszarowej 743
§ 2. Rodzaje płatności w ramach systemów wsparcia bezpośredniego 747
1. Jednolita płatność obszarowa (JPO), finansowana w całości z budżetu Unii Europejskiej 747
2. Wsparcie specjalne 749
3. Płatności oddzielne 749
4. Płatności uzupełniające 751
§ 3. Charakter prawny płatności 753
§ 4. Właściwość organów administracji w sprawach płatności bezpośrednich 755
§ 5. Zasady i tryb przyznawania rolnikom płatności 755
1. Charakter prawny postępowania w sprawie przyznania płatności bezpośrednich 756
2. Zasady postępowania w sprawie przyznania płatności 757
3. Wszczęcie postępowania w sprawie 758
4. Sankcje powierzchniowe 759
5. Zmiana stron postępowania 759
6. Zakończenie postępowania i tryb zaskarżania decyzji 761
7. Wypłata świadczeń 762
§ 6. Zasady przeprowadzania kontroli 762
§ 7. Płatności bezpośrednie po 2013 r. 764
§ 8. Wnioski 767
Rozdział XXVI. Program Rozwoju Obszarów Wiejskich 768
§ 1. Polityka rozwoju obszarów wiejskich 768
1. Uwagi wstępne 768
2. Podstawy prawne polityki rozwoju obszarów wiejskich 770
3. Cele polityki rozwoju obszarów wiejskich 774
4. Finansowanie polityki rozwoju obszarów wiejskich 774
§ 2. Program Rozwoju Obszarów Wiejskich jako podstawowy instrument polityki rozwoju obszarów wiejskich w Polsce 776
1. Uwagi wstępne 776
2. Treść Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich 778
3. Tryb uchwalenia Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich 779
4. Charakter prawny Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich 780
5. Podmioty realizujące Program Rozwoju Obszarów Wiejskich 780
6. Działania objęte Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich w Polsce 784
7. Tryb i zasady ubiegania się o pomoc z Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich 787
§ 3. Wybrane działania 1. Renty strukturalne 788
2. Ułatwianie startu młodym rolnikom 792
3. Modernizacja gospodarstw rolnych 794
4. Zwiększanie wartości dodanej podstawowej wartości produkcji rolnej i leśnej 796
Rozdział XXVII. Obciążenia podatkowe rolnictwa 800
§ 1. Podatek rolny 800
1. Zagadnienia wstępne 800
2. Obowiązek podatkowy w podatku rolnym 800
3. Przedmiot opodatkowania 802
4. Podstawa opodatkowania 804
§ 2. Podatek leśny 812
§ 3. Podatek od nieruchomości 815
§ 4. Podatek dochodowy 816
§ 5. Podatek od towarów i usług 822
§ 6. Podatek od spadków i darowizn 828
§ 7. Podatek od czynności cywilnoprawnych 830
Część ósma. Prawo żywnościowe 833
Rozdział XXVIII. Prawo żywnościowe 833
§ 1. Prawo żywnościowe polskie i Unii Europejskiej 833
1. Uwagi ogólne 833
2. Ewolucja i zakres legislacji polskiej 835
3. Ewolucja i zakres prawa żywnościowego Unii Europejskiej 837
4. Cele i zasady publicznego i prywatnego prawa żywnościowego 839
5. Relacja żywnościowego prawa krajowego i żywnościowego prawa Unii Europejskiej 842
§ 2. Definicja żywności i niektórych jej postaci 843
1. Żywność 843
2. Suplement diety 845
3. Żywność rolnictwa ekologicznego 847
4. Żywność genetycznie zmodyfikowana 851
§ 3. Bezpieczeństwo żywności 855
1. Zakres i funkcje łańcucha żywnościowego 855
2. Niebezpieczny produkt żywnościowy. System Wczesnego Ostrzegania o niebezpiecznej żywności i paszy w Unii Europejskiej 857
3. Obowiązkowe systemy producenta żywności: HACCP, system identyfikowalności (traceability) 861
3.1. System HACCP 861
3.2. System identyfikowalności (traceability) 863
4. Dobrowolne systemy jakości produktu żywnościowego 865
§ 4. Odpowiedzialność administracyjna, karna i cywilna w prawie żywnościowym 867
1. Rodzaje odpowiedzialności 867
2. Unijny model sankcji w prawie żywnościowym 869
3. Odpowiedzialność cywilna 869
4. Odpowiedzialność karna 871
5. Odpowiedzialność administracyjna 871
6. Zbieg odpowiedzialności 873
1. Źródła prawa 24
2. Pozostałe 25
Od Autorów 27
Część pierwsza. Wprowadzenie 29
Rozdział I. Pojęcie i przedmiot prawa rolnego 29
§ 1. Prawo rolne, jego przedmiot i definicja 29
§ 2. Prawo rolne i inne dziedziny prawa 45
§ 3. Ewolucja ustawodawstwa prawnorolnego 55
1. Prawo rolne do roku 1945 56
2. Prawo rolne do roku 1989 61
3. Prawo rolne po roku 1989 65
4. Rozwój prawa żywnościowego 69
5. Teraźniejszość i przyszłość prawa rolnego i żywnościowego 76
§ 4. Własność rolnicza 79
1. Własność rolnicza według Profesora Andrzeja Stelmachowskiego 79
2. Ochrona własności rolniczej 83
Rozdział II. Źródła prawa rolnego 87
Rozdział III. Prawne instrumenty polityki rolnej 94
§ 1. Ingerencja państwa w stosunki agrarne 94
§ 2. Interwencjonizm kształtujący czynniki produkcji w rolnictwie 104
§ 3. Modele interwencjonizmu 106
1. Interwencjonizm amerykański 106
2. Interwencjonizm Unii Europejskiej 110
3. Interwencjonizm kolektywizacyjny 113
§ 4. Reglamentacja krajowej produkcji rolnej i rejestry produkcji limitowanej 114
1. Ewidencje produkcji rolnej oraz ich funkcje 115
1.1. Krajowa ewidencja producentów 116
1.2. Centralny Rejestr Przedsiębiorców 118
2. Limitowanie produkcji rolnej jako forma reglamentacji gospodarczej 120
3. Charakter prawny limitów produkcyjnych 122
4. Znaczenie limitów produkcyjnych dla gospodarczej pozycji producentów rolnych 124
5. Rejestry produkcji limitowanej 126
5.1. Rejestry publiczne 126
5.2. Rejestry niepubliczne 130
6. Znaczenie danych rejestrowych 132
6.1. Znaczenie danych w systemie informacji rolniczej 132
6.2. Znaczenie danych rejestrowych w Zintegrowanym Systemie Rolniczej Informacji Rynkowej 135
Rozdział IV. Wspólna Polityka Rolna Unii Europejskiej 137
§ 1. Założenia i zasady Wspólnej Polityki Rolnej 137
§ 2. Zadania Wspólnej Polityki Rolnej 141
§ 3. Definicja produktów rolnych 143
§ 4. Definicja producenta rolnego i gospodarstwa rolnego 145
§ 5. Instrumenty prawne polityki rynkowo-dochodowej w rolnictwie Unii Europejskiej 148
§ 6. Polityka struktur rolnych w ramach rozwoju obszarów wiejskich 160
§ 7. Ewolucja Wspólnej Polityki Rolnej 174
Rozdział V. Gospodarstwo rolne i przedsiębiorstwo rolne 184
§ 1. Gospodarstwo rolne jako kategoria prawna charakterystyka szczegółowa 184
§ 2. Gospodarstwo rolne a przedsiębiorstwo rolne 196
§ 1. Pojęcie, cechy i funkcje publicznej administracji rolnej 203
1. Administracja rolna w systemie administracji publicznej 203
2. Administracja rolna i podziały terytorialne kraju 205
2.1. Podział pomocniczy - sołectwo 207
2.2. Terytorialne podziały specjalne 207
3. Wpływ członkostwa w Unii Europejskiej na struktury polskiej administracji rolnej 209
§ 2. Rodzaje publicznej administracji rolnej 211
1. Rządowa administracja rolna 211
1.1. Rada Ministrów 211
1.2. Prezes Rady Ministrów 213
1.3. Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi - główne obszary kompetencji 213
1.4. Kompetencje MRiRW w zakresie wydawania aktów normatywnych 217
1.5. Kompetencje MRiRW jako organu wydającego decyzje administracyjne w I instancji 218
1.6. Kompetencje MRiRW związane z prowadzeniem rejestrów i wykazów 219
1.7. Inne działania Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi 219
2. Centralne organy rządowej administracji rolnej 221
2.1. Agencja Nieruchomości Rolnych 223
2.2. Agencja Rynku Rolnego 227
2.3. Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa 233
3. Wyspecjalizowane inspekcje rolne 237
3.1. Państwowa Inspekcja Sanitarna 239
3.2. Inspekcja Weterynaryjna 241
3.3. Inspekcja Jakości Handlowej Artykułów Rolno-Spożywczych 243
3.4. Inspekcja Handlowa 245
3.5. Państwowa Inspekcja Ochrony Roślin 245
4. Samorządowa administracja rolna 248
4.1. Administracja rolna w samorządzie gminnym 248
4.2. Administracja rolna w samorządzie powiatu 252
4.3. Administracja rolna w samorządzie województwa 253
5. Prawne formy koordynacji działań w ramach publicznej administracji rolnej 254
Część druga. Gospodarka ziemią 257
Rozdział VII. Kształtowanie stosunków własnościowych w rolnictwie 257
§ 1. Krótka charakterystyka własności rolniczej w okresie międzywojennym 257
§ 2. Przebudowa stosunków własnościowych w rolnictwie w latach 1944-1956 259
§ 3. Kształtowanie regulacji prawnych dotyczących stosunków własnościowych w rolnictwie w latach 1956-1989 271
§ 4. Wpływ przemian ustrojowych z przełomu lat osiemdziesiątych i dziewięćdziesiątych na stosunki własnościowe w rolnictwie 279
Rozdział VIII. Obrót nieruchomościami rolnymi 286
§ 1. Pojęcie nieruchomości rolnej (gruntu rolnego) 286
§ 2. Pojęcie obrotu nieruchomościami rolnymi 292
§ 3. Przeniesienie własności nieruchomości rolnej 296
1. Zagadnienia wstępne 296
2. Umowa sprzedaży 300
3. Umowa darowizny nieruchomości rolnej 303
4. Umowa dożywocia 304
5. Przekazywanie gospodarstw w zamian za emeryturę lub rentę. Umowa z następcą 306
6. Przekazanie gospodarstwa za rentę strukturalną 308
§ 4. Reżim prawny obrotu nieruchomościami rolnymi w świetle ustawy o kształtowaniu ustroju rolnego 308
1. Zagadnienia wstępne 308
2. Ustawowe prawo pierwokupu dzierżawcy 316
3. Prawo pierwokupu Agencji Nieruchomości Rolnych 318
4. Kolizja różnych praw pierwokupu 319
5. Prawo nabycia nieruchomości rolnej przez Agencję Nieruchomości Rolnych 320
6. Skutki zawarcia umowy z naruszeniem ustawy o kształtowaniu ustroju rolnego 324
§ 5. Ustawowe prawo odkupu przysługujące Agencji Nieruchomości Rolnych 328
§ 6. Zniesienie współwłasności nieruchomości rolnej 336
§ 7. Obrót nieruchomościami rolnymi z udziałem cudzoziemców 344
§ 8. Rejestry publiczne w obrocie nieruchomościami rolnymi (ewidencja gruntów i księgi wieczyste) 350
1. Zagadnienia wstępne 350
2. Kataster nieruchomości a ewidencja gruntów 351
3. Podstawowe zasady funkcjonowania ewidencji gruntów i budynków 355
4. Księga wieczysta jako podstawa ustalenia stanu prawnego nieruchomości (w tym nieruchomości rolnych) 360
5. Ewidencja gruntów i budynków a księgi wieczyste 364
Rozdział IX. Formy prawne zmiany generacji ínter vivos w rolnictwie 366
§ 1. Ogólna charakterystyka 366
§ 2. Darowizna i dożywocie jako forma prawna zmiany generacji 372
§ 3. Umowa z następcą 378
§ 4. Przekazanie gospodarstwa rolnego za rentę strukturalną 394
Rozdział X Dziedziczenie gospodarstw rolnych 403
§ 1. Modele dziedziczenia gospodarstw rolnych 403
§ 2. Pojęcie spadkowego gospodarstwa rolnego i wkładu gruntowego 409
§ 3. Szczególny porządek dziedziczenia gospodarstw rolnych 411
§ 4. Dziedziczenie gospodarstwa rolnego przez osoby prawne 415
§ 5. Zapis gospodarstwa rolnego i roszczenie z tytułu zachowku ze spadku rolnego 416
§ 6. Dziedziczenie spadku rolnego przez obywatela państwa obcego i zapis gospodarstwa rolnego na jego rzecz 419
§ 7. Szczególne przepisy proceduralne dotyczące ustalania praw do spadku rolnego 421
§ 8. Roszczenie o zwrot gospodarstwa rolnego odziedziczonego przez Skarb Państwa 421
§ 9. Dział spadku obejmującego gospodarstwo rolne lub wkład gruntowy w rolniczej spółdzielni produkcyjnej 423
§ 10. Odpowiedzialność spadkobiercy za długi związane z prowadzeniem gospodarstwa rolnego 429
Rozdział XI. Dzierżawa gruntów rolnych 432
§ 1. Ewolucja modelu dzierżawy rolniczej w krajach Europy Zachodniej 432
§ 2. Ewolucja polskiej regulacji dzierżaw rolnych 437
§ 3. Dzierżawa gruntów rolnych według Kodeksu cywilnego oraz ustawy o kształtowaniu ustroju rolnego 443
§ 4. Szczególna regulacja dzierżawy gruntów z Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa 458
§ 5. Uwagi końcowe 466
Rozdział XII Gospodarowanie Zasobem Własności Rolnej Skarbu Państwa 469
§ 1. Pojęcie, funkcje i kierunki zagospodarowania Zasobu 469
1. Pojęcie Zasobu. Składniki mienia państwowego tworzące Zasób 469
2. Uprawnienia powiernicze Agencji Nieruchomości Rolnych 471
3. Kierunki rozdysponowania Zasobu 473
§ 2. Struktury organizacyjno-produkcyjne rolniczego wykorzystania Zasobu 475
1. Spółka Agencji Nieruchomości Rolnych 475
2. Administrowanie gospodarstwem rolnym Zasobu 477
§ 3. Sprzedaż państwowych nieruchomości rolnych 479
1. Tryby sprzedaży nieruchomości 479
2. Sprzedaż bez przetargu; pierwszeństwo w nabyciu nieruchomości 481
3. Charakter prawny pierwszeństwa 483
4. Sprzedaż w trybie przetargowym; rodzaje przetargów 485
5. Procedura przetargowa 487
6. Cena państwowych nieruchomości rolnych 493
§ 4. Dzierżawa gruntów rolnych Zasobu 495
§ 5. Zamiana nieruchomości rolnych 495
1. Warunki dokonania zamiany nieruchomości 495
2. Procedura zamiany nieruchomości 498
§ 6. Przekazywanie nieruchomości w trwały zarząd 499
1. Konstrukcja prawna zarządu 499
2. Przekazanie w zarząd; wygaśnięcie zarządu 501
Część trzecia. Kształtowanie przestrzeni rolniczej 504
Rozdział XIII. Planowanie przestrzenne na obszarach wiejskich 504
§ 1. Uwagi ogólne 504
§ 2. Polityka rozwoju 506
§ 3. Zrównoważony rozwój obszarów wiejskich 508
§ 4. Plany zagospodarowania przestrzennego 512
§ 5. Planowanie przestrzenne a wykonywanie prawa własności nieruchomości 518
Rozdział XIV. Ochrona gruntów rolnych 528
§ 1. Uwagi wprowadzające 528
§ 2. Przedmiot ochrony 534
§ 3. Kierunki działań związanych z ochroną gruntów rolnych. Ochrona ilościowa i jakościowa 536
§ 4. Reglamentacja zmian przeznaczenia gruntu rolnego na cele nierolne 536
§ 5. Wyłączenie gruntu z produkcji rolnej 540
§ 6. Zapobieganie degradacji gleb 542
§ 7. Rekultywacja 544
§ 8. Finansowanie i kontrola działań ochronnych 545
Rozdział XV. Ochrona środowiska w zagospodarowaniu przestrzennym i przy realizacji inwestycji 547
§ 1. Uwagi wstępne 547
§ 2. Zapobieganie szkodom w środowisku i ich naprawa 548
Rozdział XVI. Scalanie i wymiana gruntów 559
§ 1. Uwagi ogólne. Ewolucja ustawodawstwa 559
§ 2. Pojęcie scalania 563
§ 3. Wszczęcie postępowania 563
1. Wdrożenie postępowania scaleniowego 564
2. Podjęcie wymiany 567
§ 4. Przedmiot postępowania 567
§ 5. Uczestnicy postępowania 569
§ 6. Szacunek gruntów 570
§ 7. Projekt scalenia (wymiany). Decyzja o zatwierdzeniu projektu 573
§ 8. Wykonanie decyzji o zatwierdzeniu projektu scalenia (wymiany) 575
§ 9. Koszty postępowania 577
Część czwarta. Producent rolny 580
Rozdział XVII. Formy organizacyjno-prawne współdziałania producentów rolnych 580
§ 1. Zespołowe formy gospodarowania 580
1. Proste formy kooperacji w rolnictwie 580
2. Strukturalne formy zespołowego gospodarowania 582
§ 2. Model organizacyjno-prawny rolniczej spółdzielni produkcyjnej 583
1. Rodzaje spółdzielni produkcji rolnej 583
2. Statut rolniczej spółdzielni produkcyjnej 584
3. Majątek spółdzielni; wkłady i udziały 585
4. Zasady gospodarki finansowej spółdzielni 586
§ 3. Grupy producentów rolnych i ich związki 588
1. Grupy producentów jako forma gospodarowania 588
2. Akt założycielski grupy producentów 590
3. Rejestracja oraz nadzór nad działalnością grup 592
4. Związki grup producentów rolnych 593
5. Zakres pomocy finansowej udzielonej grupom producentów i tryb jej udzielania 594
§ 4. Spółki do zagospodarowania wspólnot gruntowych 596
1. Wspólnoty gruntowe jako relikt nadań własności gruntów 596
2. Charakter prawny wspólnoty gruntowej 596
3. Organizacja spółki do zagospodarowania wspólnoty 598
Rozdział XVIII. Prawne formy zrzeszania się rolników i ich rola w reprezentowaniu interesów zawodowych 600
§ 1. Konstytucyjne podstawy wolności zrzeszania się rolników 600
§ 2. Prawne formy zrzeszania się rolników w polskim systemie prawnym 601
1. Katalog rolniczych organizacji zawodowych 601
2. Społeczno-zawodowe organizacje rolników 607
3. Związki zawodowe rolników indywidualnych 613
§ 3. Izby rolnicze jako forma samorządu rolniczego 615
§ 4. Rola ponadnarodowych organizacji rolników w kształtowaniu Wspólnej Polityki Rolnej 620
Rozdział XIX. Ubezpieczenie społeczne rolników 625
§ 1. Wprowadzenie 625
§ 2. Organizacja ubezpieczenia społecznego rolników 625
1. Kasa Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego 625
2. Rada Ubezpieczenia Społecznego Rolników 627
3. Fundusz Składkowy Ubezpieczenia Społecznego Rolników 629
4. System orzecznictwa lekarskiego 629
5. Organy i instytucje współdziałające z Kasą Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego 630
§ 3. Rodzaje ubezpieczeń 631
1. Ubezpieczenie wypadkowe, chorobowe i macierzyńskie 631
2. Ubezpieczenie emerytalno-rentowe 633
§ 4. Zakres podmiotowy ubezpieczenia 633
1. Rolnik 633
2. Domownik 635
3. Ubezpieczeni w ubezpieczeniu wypadkowym, chorobowym i macierzyńskim 636
4. Ubezpieczeni w ubezpieczeniu emerytalno-rentowym 637
5. Uzupełniający charakter ubezpieczenia społecznego rolników 639
§ 5. Ubezpieczenie wypadkowe, chorobowe i macierzyńskie 641
1. Zakres ochrony ubezpieczeniowej 641
2. Pojęcie wypadku przy pracy rolniczej 643
3. Pojęcie rolniczej choroby zawodowej 645
4. Świadczenia 645
§ 6. Świadczenia z ubezpieczenia emerytalno-rentowego 647
1. Katalog świadczeń 647
2. Emerytura 648
3. Renta rolnicza 649
4. Renta rolnicza szkoleniowa 651
5. Renta rodzinna 651
6. Zasiłek pogrzebowy 652
7. Konstrukcja i zasady obliczania wysokości emerytury lub renty rolniczej 653
8. Częściowe zawieszenie wypłaty emerytury lub renty rolniczej 654
§ 7. Składka z tytułu ubezpieczenia społecznego rolników 655
1. Składka w ubezpieczeniu wypadkowym, chorobowym i macierzyńskim 655
2. Składka w ubezpieczeniu emerytalno-rentowym 656
3. Ściąganie składek i zabezpieczenie ich spłaty 657
Rozdział XX. Ubezpieczenia majątkowe w rolnictwie 659
§ 1. Uwagi wstępne 659
§ 2. Ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej rolników z tytułu posiadania gospodarstwa rolnego 659
§ 3. Ubezpieczenie budynków wchodzących w skład gospodarstwa rolnego od ognia i innych zdarzeń losowych 667
§ 4. Ubezpieczenia upraw rolnych i zwierząt gospodarskich 670
Część piąta. Własność intelektualna w obszarze rolnictwa i żywności 674
Rozdział XXI. Własność intelektualna w zakresie rolnictwa 674
§ 1. Ochrona prawna odmian roślin; wyłączne prawo sui generis 674
1. Uwagi wprowadzające 674
2. Zakaz patentowania odmian roślin w europejskim porządku prawnym**5 676
§ 2. Główne założenia międzynarodowej Konwencji o ochronie nowych odmian roślin (Konwencja UPOV) 678
§ 3. Przesłanki przyznania wyłącznego prawa hodowcy 680
§ 4. Regulacja ochrony prawnej odmian roślin w Unii Europejskiej 682
§ 5. Relacja między twórcą i uprawnionym z tytułu wyłącznego prawa 683
§ 6. Patentowanie roślin i zwierząt - wynalazek biotechnologiczny 684
Rozdział XXII. Własność intelektualna w zakresie żywności 687
§ 1. Ochrona regionalnych produktów żywnościowych 687
1. Oznaczenia geograficzne w ustawie - Prawo własności przemysłowej 687
2. Przyczyny objęcia ochroną oznaczeń żywności pochodzącej z określonych regionów w prawie Unii Europejskiej 689
§ 2. Rodzaje chronionych oznaczeń 691
§ 3. Zakres ochrony oznaczeń geograficznych i nazw pochodzenia 695
Część szósta. Rynki rolne 700
Rozdział XXIII. Europejskie rynki rolne 700
§ 1. Ukształtowanie się jednolitej wspólnej regulacji rynku 700
1. Zakres przedmiotowy regulacji 708
2. Mechanizmy interwencyjne 710
3. Prywatne przechowanie produktów rolnych 714
4. Dopłaty obowiązkowe i fakultatywne 714
5. Specjalne środki interwencyjne 715
6. Kwotowanie (kontyngentowanie) produkcji rolnej 716
7. Program "Owoce w szkole" 718
8. Wspólnotowy Fundusz Tytoniowy 718
9. Pomoc techniczna dla nowych rynków 718
10. Nadzwyczajna pomoc publiczna 720
11. Wspieranie organizacji producentów 720
12. Handel z państwami trzecimi 721
13. Reguły konkurencji 724
14. Szczegółowe przepisy dotyczące poszczególnych sektorów 725
15. Uwagi końcowe 726
§ 2. Regulacje polskie stanowiące uzupełnienie regulacji europejskich dotyczące rynków rolnych 728
Rozdział XXIV. Kontraktacja 734
Część siódma. Instrumenty prawnofinansowe w rolnictwie 743
Rozdział XXV. Płatności bezpośrednie 743
§ 1. System Jednolitej Płatności Obszarowej 743
§ 2. Rodzaje płatności w ramach systemów wsparcia bezpośredniego 747
1. Jednolita płatność obszarowa (JPO), finansowana w całości z budżetu Unii Europejskiej 747
2. Wsparcie specjalne 749
3. Płatności oddzielne 749
4. Płatności uzupełniające 751
§ 3. Charakter prawny płatności 753
§ 4. Właściwość organów administracji w sprawach płatności bezpośrednich 755
§ 5. Zasady i tryb przyznawania rolnikom płatności 755
1. Charakter prawny postępowania w sprawie przyznania płatności bezpośrednich 756
2. Zasady postępowania w sprawie przyznania płatności 757
3. Wszczęcie postępowania w sprawie 758
4. Sankcje powierzchniowe 759
5. Zmiana stron postępowania 759
6. Zakończenie postępowania i tryb zaskarżania decyzji 761
7. Wypłata świadczeń 762
§ 6. Zasady przeprowadzania kontroli 762
§ 7. Płatności bezpośrednie po 2013 r. 764
§ 8. Wnioski 767
Rozdział XXVI. Program Rozwoju Obszarów Wiejskich 768
§ 1. Polityka rozwoju obszarów wiejskich 768
1. Uwagi wstępne 768
2. Podstawy prawne polityki rozwoju obszarów wiejskich 770
3. Cele polityki rozwoju obszarów wiejskich 774
4. Finansowanie polityki rozwoju obszarów wiejskich 774
§ 2. Program Rozwoju Obszarów Wiejskich jako podstawowy instrument polityki rozwoju obszarów wiejskich w Polsce 776
1. Uwagi wstępne 776
2. Treść Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich 778
3. Tryb uchwalenia Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich 779
4. Charakter prawny Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich 780
5. Podmioty realizujące Program Rozwoju Obszarów Wiejskich 780
6. Działania objęte Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich w Polsce 784
7. Tryb i zasady ubiegania się o pomoc z Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich 787
§ 3. Wybrane działania 1. Renty strukturalne 788
2. Ułatwianie startu młodym rolnikom 792
3. Modernizacja gospodarstw rolnych 794
4. Zwiększanie wartości dodanej podstawowej wartości produkcji rolnej i leśnej 796
Rozdział XXVII. Obciążenia podatkowe rolnictwa 800
§ 1. Podatek rolny 800
1. Zagadnienia wstępne 800
2. Obowiązek podatkowy w podatku rolnym 800
3. Przedmiot opodatkowania 802
4. Podstawa opodatkowania 804
§ 2. Podatek leśny 812
§ 3. Podatek od nieruchomości 815
§ 4. Podatek dochodowy 816
§ 5. Podatek od towarów i usług 822
§ 6. Podatek od spadków i darowizn 828
§ 7. Podatek od czynności cywilnoprawnych 830
Część ósma. Prawo żywnościowe 833
Rozdział XXVIII. Prawo żywnościowe 833
§ 1. Prawo żywnościowe polskie i Unii Europejskiej 833
1. Uwagi ogólne 833
2. Ewolucja i zakres legislacji polskiej 835
3. Ewolucja i zakres prawa żywnościowego Unii Europejskiej 837
4. Cele i zasady publicznego i prywatnego prawa żywnościowego 839
5. Relacja żywnościowego prawa krajowego i żywnościowego prawa Unii Europejskiej 842
§ 2. Definicja żywności i niektórych jej postaci 843
1. Żywność 843
2. Suplement diety 845
3. Żywność rolnictwa ekologicznego 847
4. Żywność genetycznie zmodyfikowana 851
§ 3. Bezpieczeństwo żywności 855
1. Zakres i funkcje łańcucha żywnościowego 855
2. Niebezpieczny produkt żywnościowy. System Wczesnego Ostrzegania o niebezpiecznej żywności i paszy w Unii Europejskiej 857
3. Obowiązkowe systemy producenta żywności: HACCP, system identyfikowalności (traceability) 861
3.1. System HACCP 861
3.2. System identyfikowalności (traceability) 863
4. Dobrowolne systemy jakości produktu żywnościowego 865
§ 4. Odpowiedzialność administracyjna, karna i cywilna w prawie żywnościowym 867
1. Rodzaje odpowiedzialności 867
2. Unijny model sankcji w prawie żywnościowym 869
3. Odpowiedzialność cywilna 869
4. Odpowiedzialność karna 871
5. Odpowiedzialność administracyjna 871
6. Zbieg odpowiedzialności 873