Dane szczegółowe książki

Wstęp....................................................... 9
Rozdział 1. Dwudzielna psychologia Wilhelma Wundta. Psychologia uniezależnia
się od filozofii........................................ 11
1.1. Tło historyczno-filozoficzne powołania przez Wundta do życia psychologii ... 12
1.1.1 Jak powstała nazwa „psychologia"............................ 14
1.1.2. Dostojeństwo psychologii wyraża się w godności jej przedmiotu...... 17
1.1.3. Problem prawdziwości wiedzy nagromadzonej w sposób rozważaniowy . 19
1.2. Okoliczności wprowadzenia przez Wundta do psychologii metody eksperymentu laboratoryjnego ............................................. 21
1.2.1. Przyczynowość fizyczna a przyczynowość psychiczna jako zasada opisu
i wyjaśniania życia duchowego.............................. 23
1.2.2. Heurystyczna zasada paralelizmu psychofizycznego............... 24
1.3. Aktualnościowa (procesualna) koncepcja duszy jako przedmiotu psychologii Wundta................................................... 26
1.3.1 Aktualnościowa koncepcja duszy w psychologii Arystotelesa......... 27
1.3.2. Czy dusza w Arystotelesa aktualnościowej koncepcji duszy jest
niesubstancjalna? ....................................... 30
1.4. Metodyzm dogmatyczny bramą wiedzy psychologicznej................. 33
1.4.1. Psychofizyka Gustava Th. Fechnera:
zwiastun psychologii eksperymentalnej........................ 35
1.5. Wczesny Wundt i jego heidelberski program „nowej" psychologii (1857-1874) 37 1.5.1. Metoda eksperymentu laboratoryjnego jako sposób wspomagania
samoobserwacji ........................................ 39
1.6.Późny Wundt i jego działalność naukowa w okresie lipskim (1874-1920)..... 41
1.7. Samoobserwacja eksperymentalna jako sposób wnioskowania o naturze
nieświadomych procesów psychicznych............................ 41
1.8. Nieeksperymentalna psychologia historyczno-kulturowa................. 43
1.9. Lwa S. Wygotskiego psychologia „o dwu twarzach" a dwudzielna psychologia Wundta................................................... 46
1.9.1. Metoda badania psychologicznego jako teorio-metoda.............. 49
1.9.2. Pierwsze oblicze psychologii Wygotskiego..................... 50
1.9.3. Drugie oblicze psychologii Wygotskiego....................... 52
Rozdział 2. Reakcja na psychologię Wundta: szkoła würzburska, psychologia
aktów i psychologia postaci.............................. 55
2.1. Odejście Wundta od programu heidelberskiego psychologii naukowej....... 55
2.2. Introspekcja eksperymentalna w wersji Titchenera wyzwaniem rzuconym
dwudzielnej psychologii Wundta................................. 59
2.3. Szkoła würzburska: narodziny eksperymentalnej psychologii myślenia....... 60
2.3.1. Czy myślenie może być nienaoczne? Zadanie jako czynnik ukierunkowujący myślenie................................. 63
2.3.2. Spór o naturę eksperymentu w psychologii..................... 64
5

2.3.3. Pierwsze zastrzeżenia co do introspekcji jako podstawowej metody
badania w psychologii. Introspekcja dzisiaj..................... 71
2.4. Psychologia aktów: przedmiotem psychologii musi być aktywne i intencjonalne
doświadczenie .............................................. 77
2.4.1. Akt psychiczny - wyłączny przedmiot spostrzeżenia wewnętrznego .... 78
2.4.2. Intencjonalna inegzystencja jako wyróżniająca własność fenomenów psychicznych .......................................... 81
2.4.3. Psychologia jako nauka o duszy - substancjalnym nośniku zjawisk
psychicznych .......................................... 84
2.5 Współczesna kontynuacja Brentanowskiej myśli psychologicznej........... 86
2.5.1. Kazimierza Twardowskiego teoria czynności i wytworów........... 86
2.5.2. Johna R.Searle'a koncepcja intencjonalności w jego teorii czynności ... 87 2.6. Psychologia postaci: krytyka holizmu leżącego u podłoża Wundtowskiej zasady
syntezy twórczej............................................. 89
2.6.1. Psychologia postaci najwcześniejszym przejawem wielkiego „kryzysu
psychologii"........................................... 90
2.6.2. Psychologia postaci - impuls do powstania subdyscyplin psychologii:
Kurt Lewin i Wolfgang Köhler.............................. 91
2.6.3. Dziedzictwo naukowe psychologii postaci...................... 94
Rozdział 3. Funkcjonalizm: psychologia ręczy za filozofię. Zastosowanie zasad
psychologicznych w praktyce............................. 97
3.1. Zastosowanie matematyki do zjawisk psychicznych.................... 97
3.1.1. Liczenie jako podstawowa forma ilościowego ujmowania zjawisk
psychicznych we współczesnej psychometru.................... 98
3.2. Psychologia empiryczna a psychologia eksperymentalna................. 99
3.2.1. Psychologia fizjologiczna Wundta jako psychologia eksperymentalna ... 101
3.2.2. Doświadczenie jedynym źródłem wiedzy w psychologii empirycznej Brentany ............................................. 102
3.3. Metoda badania zjawisk psychicznych w psychologii empirycznej Brentany . . . 103
3.3.1. Metoda eksperymentalna w psychologii empirycznej Brentany........ 105
3.4. Empiryczna psychologia Brentany jako „teoretyczna psychologia stosowana" . . 112
3.5. Psychologia empiryczna Brentany intelektualnym prekursorem psychologii funkcjonalnej............................................... 116
3.6. Okoliczności przeniknięcia funkcjonalnego punktu widzenia do psychologii amerykańskiej .............................................. 117
3.6.1. Świadomość z punktu widzenia jej biologicznego znaczenia jako przedmiot psychologii funkcjonalnej..........................118
3.6.2. William James - inicjator idei funkcjonalizmu
w psychologii amerykańskiej...............................120
3.7. John Dewey i jego koncepcja łuku odruchowego w psychologii............121
3.7.1. Titchenera krytyka psychologii funkcjonalnej....................122
3.8. Propagatorzy psychologii funkcjonalnej w Ameryce:
James Angell i Harvey Carr.....................................125
3.8.1. Roberta S. Woodwortha psychologia dynamiczna.................128
3.9. Funkcjonalizm toruje drogę zastosowaniu zasad psychologicznych w praktyce . 131
3.10. Psychologia funkcjonalna sprawdzianem praktycznej użyteczności pragmatycznej teorii prawdy...................................134
6

Rozdział 4. Psychologia behawiorystyczna:
chwilowy rozbrat psychologii z filozofią.....................135
4.1. John B. Watson i jego „manifest behawiorystyczny"...................135
4.2. Od psychologii zwierząt do psychologii człowieka.....................137
4.2.1. Empiryczne kryterium psychiczności..........................141
4.2.2. Związek badań nad zwierzętami z psychologią człowieka...........143
4.3. Czy behawioryzm jest psychologią?...............................145
4.3.1. Prekursorzy Watsonowskiego behawioryzmu....................147
4.3.2. C. Lloyd Morgan i jego „kanony"............................151
4.3.3. Edward L. Thorndike i jego psychologia koneksjonistyczna..........153
4.4. Kryzys w psychologii klimatem intelektualnym wystąpienia Watsona........162
4.5. Czy w 1913 roku wybuchła w psychologii rewolucja behawioralna?........166
4.6. Warunkowanie reakcji emocjonalnych i mały Albert B..................175
4.7. W psychologii nie było rewolucji behawiorystycznej...................179
4.8.' Uwagi krytyczne o behawioryzmie................................188
Rozdział 5. Neobehawioryzm: psychologia brata się z filozofią.............191
5.1. Antyfilozoficzne nastawienie Watsona do psychologii...................192
5.2. Psychologia w walce o swój byt.................................194
5.3. Behawioryzm i jego uproszczony pogląd na życie..................... 198
5.3.1. Determinizm i redukcjonistyczne złudzenie.....................201
5.4. Neobehawioryzm i konsekwentny Burrhus F. Skinner...................204
5.4.1. Psychologia brata się z filozofią.............................206
5.4.2. Operacjonizm i psychologia................................207
Rozdział 6. Psychoanaliza: problematyczna nieświadoma świadomość........211
6.1. Nieświadomość w Wundtowskiej psychologii świadomości...............212
6.2. Nieświadoma świadomość i psychoanaliza..........................213
6.2.1. Psychoanalityczna hipoteza nieświadomej aktywności psychicznej.....216
6.3. Czy istnieje Freudowski „psychiczny świat podziemny"?................219
6.3.1. Psychoanalityczna nieświadoma świadomość....................222
6.4. Od aspiracji naukowych do mitu.................................225
6.5. Czy teoria marzeń sennych była punktem zwrotnym
w dziejach psychoanalizy?......................................227
6.5.1. Sprawdzian empiryczny teorii marzeń sennych...................231
6.6. Psychoanaliza: nauka czy pseudonauka?............................235
Rozdział 7. Psychologia humanistyczna: nauka czy filozofia życia?..........239
7.1. Psychologia humanistyczna jako reakcja na ograniczenia
psychoanalizy i behawioryzmu...................................240
7.1.1. Psychologia czy psychologie?...............................241
7.2. Czy psychologia humanistyczna była rewolucją?......................242
7.3. Psychologia transpersonalna czwartą „siłą" w psychologii................245
Myśl gnostycka w psychologii...................................247
7.4.1. Gnoza jako źródło psychologii analitycznej Carla G. Junga..........248
7.4.2. Spotkanie Junga z okultyzmem..............................250
7.5. Wpływ Junga na myśl New Age.................................253
7.6. Psychologia analityczna: Jungowska alternatywa......................254
7

Rozdział 8. Historia polskiej psychologii w zarysie......................256
8.1. Witelo - pierwszy polski psycholog...............................256
8.2. Pierwsza eksperymentalna pracownia psychologiczna w Polsce............258
8.3. Dzieje polskiego czasopiśmiennictwa psychologicznego.................260
8.4. Osobliwość początku „nowej" psychologii w Polsce....................265
8.4.1. Władysława Witwickiego teoria kratyzmu......................266
8.5. Pierwsze zastosowania psychologii w życiu..........................268
8.6. Psychologiczna szkoła lwowska i narodziny szkoły warszawskiej..........270
8.7. Rys humanistyczny we współczesnej polskiej psychologii................272
8.8. Psychologia eksperymentalna Władysława Heinricha.
Paralelizm psychofizyczny i przyczynowość psychiczna.................273
8.9. Wątek eksperymentalno-historyczny we współczesnej polskiej psychologii .... 274
8.10. Psychologia polska po roku 1945................................275
Rozdział 9. Psychologia poznawcza: rewolucja czy ewolucja?..............277
9.1. Pozapsychologiczne źródła psychologii poznawczej....................277
9.2. Powrót do języka psychologii pojęć
skazanych przez behawioryzm na banicję...........................281
9.3. Czy istnieje paradygmat poznawczy w psychologii?....................283
9.3.1. Proces poznawczy jako przetwarzanie informacji................ . 285
9.4. Psychologia poznawcza jako umiarkowany behawioryzm................287
Zakończenie ..................................................290
Bibliografia...................................................294
Indeks nazwisk................................................311