Dane szczegółowe książki
Metafizyka ogólna / Mercier, Désiré-Joseph (1851-1926); Kosiakiewicz, Wincenty (1863-1918)
Tytuł
Metafizyka ogólna
Serie wydawnicze
Wydawnictwo
Warszawa: "Przegląd Filozoficzny", 1902
Hasła przedmiotowe
Nr tomu
5
Spis treści
pokaż spis treści
WSTĘP.
No. Str.
1. Tytuł traktatu. Miejsce Ontologii w całokształcie nauk
filozoficznych 5
2. Słowo „metafizyka" w filozofii współczesnej 12
3. Metafizyka ogólna i metafizyka specyalna 13
4. Miejsce metafizyki we współczesnym podziale filozofii 15
5. Podział metafizyki ogólnej 15
Część pierwsza.
BYT.
§ 1. Główny przedmiot metafizyki i przesądy agnostyczne.
6. Współczesne przesądy wrogie metafizyce 17
7. Główny przedmiot metafizyki i substancja rzeczy doświadczalnych 18
8. Dwie trudności do wyjaśnienia 22
9. Rozwiązanie pierwszej trudności 23
10. Rozwiązanie drugiej trudności. Dowód wybitnie naukowego charakteru metafizyki ogólnej 23
I
11, Właściwy przedmiot metafizyki ogólnej 27
12. Nauka specyalna o istotach niemateryalnych nie istnieje 28
13. Przesąd agnostyczny i dwuznaczność" 31
§ 2. Ogólny rozbiór pojęcia substancyi pierwszej.
14. Substancya piewsza, τόδε τι, zawiera treściowość
(quidditas) i akt istnienia 33
§ 3 Byt bytujący, czyli bytowanie.
15. Pojęcie bytu i aktu 34
§ 4. Byt esencyalny, treściowośc, quidditas.
16. Byt esencyalny czyli realny w porównaniu z bytem
możliwym 35
17. Dokładniejsze pojęcie esencyi 37
18. Esencya abstrakcyjna i esencya konkretna 38
19. Esencya abstrakcyjna: terminy synonimowe 39
§ 5. Byt możliwy.
20. Byt możliwy 41
21. Podstawa możliwości zewnętrznej 42
22. Podstawa wewnętrznej możliwości. Podstawa bezpośrednia 44
23. Głębsza postawa wewnętrznej możliwości. Postawienie kwestyi 45
24. Ocena rozstrzygnięcia tej sprawy w egzemplaryzmie
platońskim 49
25. Wada tej teoryi 50
26. Prawdziwa teza scholastyczna o podstawie rzeczy
możliwych 51
27. Zwrot syntetyczny od esencyi boskiej do rzeczy możliwych 62
28 Dodatki do teoryi o podstawie rzeczy możliwych 63
II
29. Woluntarystyczna teorya podstawy ostatecznej rzeczy możliwych 65
30. Ogólna krytyka teoryi woluntarystycznej 71
31. Krytyka kartezyańskiego punktu widzenia 73
32. Krytyka punktu widzenia Secrétana 75
§ 6. Szczegółowa analiza substancyi pierwszej.
33. Porządek kwestyi, któremi się zajmować będziemy 77
34. Pojęcia wstępne kosmologii scholastycznej 80
35. Ogólny przegląd kwestyi: gatunek, istota konkretna,
indywiduum 83
36. Postawienie zagadnienia indywidualizacyi substancyi
cielesnej 87
37. Rozwiązanie zagadnienia indywidualizacyi z indukcyjnego punktu widzenia 88
38. Rozwiązanie zagadnienia indywidualizacyi z dedukcyjnego punktu widzenia , 92
39. Doktryna św. Tomasza o zasadzie indywidualizacyi 98
40. Indywidualność substancyi niemateryalnych. Stan
zagadnienia 105
41. W jakiem znaczeniu anioł jest gatunkiem? Ważność
historyczna tego zagadnienia 109
42. Pojęcie filozoficzne osobnika i osoby 119
43. Teorya biologiczna "osobnika-kolonii" 125
44. Osobnik i istota konkretna 131
45. Jedność istoty konkretnej. Zagadnienia ostateczne
domagające się wyświetlenia 133
46. Przedwstępny rzut oka na różne postacie rozróżnień 135
47. Rozróżnienie esencyi i istnienia. Stan zagadnienia 136
48. Odrębność realna esencyi od istnienia. Bezpośredni
dowód twierdzenia 139
49. Odrębność realna esencyi i istnienia. Pośredni dowód twierdzenia 155
50. Uprzedzenie przeciwko odrębności realnej esencyi
i istnienia 163
51. W jakich stosunkach pozostają do siebie esencya
i istnienie 167
III
52. Zasada jedności istoty. Istnienie samo przez się i istnienie zależne (subsistentia et existentia). Pogląd św. Tomasza. 170
53. Streszczenie analizy metafizycznej substancyi pierwszej 173
§.7. Różne sposoby pojmoivania słowa „być".
54. Znaczenie zasadnicze i pochodne wyrazu „istota" 173
55. Powrót do przedmiotu metafizyki ogólnej 181
Część druga.
Własności transcendentalne bytu.
§ 1. Przedwstępny rzut oka. Pojęcia transcendentalne,
56. Przedmiot tej drugiej części 184
57. Wyliczenie własności transcendentalnych bytu 186
58. Podział drugiej części 189
§ 2. Odrębność od innej rzeczy.
59. Powstanie pojęć niebytu, odrębności, wielości 190
§ 3. Jedność, pierwsza własność metafizyczna bytu.
60. Przedmiot §3194
I. Jedność transcendentalna i pojęcia jej pokrewne.
61. Jedność jest niepodzielnością bytu 194
62. Każda istota jest jedną 196
63. Jedność nie dodaje istocie żadnej doskonałości pozytywnej 197
64. Powstanie pojęcia wielości 198
65. Wielość nieokreślona i mnogość 199
IV
66. Streszczenie nauki tomistycznej co do tego zagadnienia 200
67. Dwie trudności 201
68. Rozwiązanie pierwszej trudności: następczosć logiczna
pojęć podziału i jedności 202
69. Rozwiązanie drugiej trudności; jedność i wielość
w bycie 203
70. Jedyność 205
71. Tożsamość 206
72. Różne rodzaje jedności transcendentalnej 206
73. Jedność złożoności: zagadnienie do rozwiązania 208
74. Ogólne pojęcie złożoności 209
75. Typy złożoności fizycznej 210
76. Złożoność metafizyczna 211
77. Odrębności 213
78. Jedność w znaczeniu drugorzędnem czyli przypadkowem 217
TL Jak godzi się jedność istot z ich złożonością.
79. Teza pierwsza: złożoność metafizyczna istoty godzi
się z jej jednością esencyalną 219
80. Druga teza: Złożoność fizyczna istot daje się pogodzić
z ich jednością substancyalną. 226
81. Trzecia teza: złożoność przypadkowa wielu substancyi
nie zagraża w niczem względnej jedności każdej z nich 229
82. Prostota (simplicitas) 229
III. Jedność orzeczeniowa.
83. Podwójne znaczenie tego wyrazu "jedność": jedność
transcendentalna i jedność miary 230
84. Ściślejsze pojęcie miary. Liczba 231
85. Jedność miary jest ilościowa, orzeczeniowa 234
86. Jedność oderwana miary. Liczba oderwana 236
87. Drugie znaczenie liczby 237
88. Liczba i mnogość 239
89. Uzupełnienie 243
90. Jedność numeryczna 244
91. Jedność ciągłości 245
92. Streszczenie i zakończenie. 246
V
§ 4. Prawda, druga własność metafizyczna bytu.
93. Przedmiot § 4 247
I. Rozbiór pojęcia prawdy.
94. Co oznaczają pojęcia „prawdziwe" i „prawda" 248
95. Prawda ontologiczna jest stosunkiem zgodności z typem idealnym 251
98. Jakim jest ten typ idealny, norma sądów o prawdzie 254
97. Ideał, norma sądów o prawdzie, jest pojęciem oderwanem, wyprowadzonem z doświadczenia 256
98. Trudności.-Odpowiedź 257
99. Określenie prawdziwości i prawdy. Zestawienie prawdy ontologicznej i prawdy logicznej 261
100. Wsteczny rzut oka na teorye idealistyczne 262
II Prawda jest własnością transcendentalną bytu.
101. Prawda jest własnością transcendentalną bytu: dowód indukcyjny 264
102. Prawda jest własnością transcendentalną bytu: Dowód a priori 266
103. Czy błąd istnieje w przyrodzie? 268
104. Uwaga 269
III. Roztrząsanie pewnych zagadnień pomocniczych.
105. Prawda logiczna 269
106. Bóg i prawda. Nauka św. Tomasza z Akwinu 270
107. Czy prawda jest jedna, czy wieloraka? 274
108. Czy prawda jest wieczna, czy doczesna? 275
109. Czy prawda jest niezmienna 277
§ 3. Dobroć, trzecia własność metazfiyczna bytu. 110. Przedmiot §5 279
VI
I. Rozbiór pojęcia dobroci.
111. Powszednie pojęcie dobra i dobroci 279
112. Pierwsze pojęcie filozoficzne 280
113. Drugi punkt widzenia filozoficzny 282
114. Zestawienie dwóch pojęć poprzednich 283 115 Cel udoskonala przyrodę. „Bonum est perfectivum 284
116. Jak dobro sprawia doskonalenie się natury 286
117. Byt i dobro; istność i dobroć 288
118. Uzupełnienie 291
119. Dwa sposoby przyznawania dobroci istocie; dobroć formalna i dobroć czynna 292
120. Różne rodzaje dobra 292
II Dobroć jest własnością transcendentalną bytu.
121. "Wszystkie istoty są dobre: znaczenie tego twierdzenia 295 122. Wszystko, co istnieje, jest dobrem: dowodzenie twierdzenia 297
123. Zło i natura zła 301
124. Przyczyny zła 30
125. Błąd manichejczyków 309
126. Zwalczenie blędu manichejczyków 309
III. Roztrzaśnięcie kilku zagadnień uzupełniających.
127. Dobro, rozważane jako ideał 312
128. Dobroć Boża i dobroć istot stworzonych 314
§ 6. Zestawienie bytu z jego własnościami transcendentalnemi.
129. Rozróżnianie bytu od jego własności transcendentalnych 316
130. Trzy są własności transcendentalne, i trzy tylko 317
131. Porządek następczości własności transcendentalnych 319
VII
§ 7. Pierwsze zasady
132. Pojęcie pierwszych zasad , 320 •
133. Trzy pierwsze zasady 322
134. Zasada sprzeczności w. oderwaniu od czasu 325
135. Bezwzględne pierwszeństwo zasady sprzeczności 327
Część trzecia.
Istoty czyli główne podziały bytu.
136. Słowo przedwstępne 329
ROZDZIAŁ I. Substancya i przypadłości.
§ 1. Substancya.
137. Substancya i przypadłości. Rzut oka ogólny 331
138. Przeciwnicy rozróżniania substancyi od przypadłości.
Fenomenizm 332
139. Pochodzenie fenomenizmu , 334
140. Przedmiot sporu pomiędzy fenomenizmema metafizyką arystotelesowską 338
141. Teorya metafizyczną substancyi w perypatetyzmie scholastycznym 339
142. Rozstrzygnięcie bezpośrednie dwóch punktów spornych 344
143. Istnienie substancyi 347
144. Zarzut Humea 349
145. Stosunek wzajemny substancyi i przypadłości 352
145. (bis) Substancya pierwsza i substancya wtórna 367
146. Substancya, eseneya, natura 369
147. Substancya pierwsza i istota istniejąca sama przez
się, czyli osoba 371
1.48. Pierwsze zagadnienie 373
149. Dopełnienie. Dusza ludzka nie jest osobą 376
VIII
150. Drugie zagadnienie. Odrębność substancyi indywidualnej i istnienie w sobie 377
151. Rozwiązanie zagadnienia 378
152. Osobowość i świadomość 382
153. Uzupełnienie 384
§ 2. Przypadłość. I Uwagi ogólne o przypadłości.
154. Pojęcie przypadłości , , 385
155. Ogólny podział przypadłości 388
II Istnienie przypadłości.
156. Istnienie przypadłości 390
§ 3. Natura odróżnienia między przypadłościami a ich substancyą,.
157. Natura odróżnienia między przypadłościami à ich substancyą Stan kwestyi 399
158. Dowód rzeczywistego odróżnienia między substancyą
a niektóremi z jej przypadłości 401
159 Możliwość oddzielenia przypadłości od ich przyrodzonej substancyi 403
§ 4. Przypadłości,
160. Słowo wstępne405
I. Jakości.
161. Pojęcie jakości 405
162. Jakości 40'8 163. Własności jakości 409 164. Jakości pierwszej grupy 410
IX
165. Usposobienie ze stanowiska psychologii 416
166. Klasyfikacya usposobień duszy ludzkiej 418
167. Jakości drugiej grupy 419
168. Rzeczywista różnica substancyi czyli natury a jej władz 421
169. Klasyfikacya władz 425
170. Jakości trzeciej i czwartej grupy 430
II. Względność.
171. Ważność pojęcia względności 430
172. Pojęcie stosunku czyli względności 431
173. Istnieją, względności rzeczywiste 434
174 Rzeczywistość stosunku realnego 438
175. Podział stosunków. Różne podstawy stosunków rzeczywistych 443
176. Własności terminów stosunku 447
177. Doktryna o względności w filozofii nowożytnej 449
178. Pojęcie bytu bezwzględnego. Dwuznaczne użycie wyrazów: bezwzględny i względny 450
179. Doktryna względności ze stanowiska kryteryologii 454
180. Krótka krytyka teoryi relatywistycznych 458
ROZDZIAŁ II.
Drugi podział ogólny bytu. Byt aktualny i byt potencyalny.
181. Słowo wstępne 461
182. Ogólne prawo „ruchu" czyli rozwoju 463
183. Pojęcie materyi i formy, jako pierwszy początek pojęć potencyi i aktu 464
184 Pojęcia metafizyczne bytu potencyalnego i bytu aktualnego 467
185. Metafizyczne pojęcie ruchu 470
186. Zasada ruchu. Nic nie porusza siebie samo. Nic nie aktualizuje się samo 474
187. Różne potencye i ich odpowiednie akty 476
X
188. Potencya i akt ze stanowiska sprawczości 479
189. Wniosek ogólny. Pojęcia potencyi i aktu w metafizyce arystotelesowskiej 482
190. Błędne tłumaczenie odróżnienia arystotelesowskiego 484
191. Skutki zarzucenia odróżnienia metafizycznego potencyi
i aktu 489
192. Zakończenie trzeciej części traktatu 492
ROZDZIAŁ III. Istoty stworzone i Istota niestworzona.
193. Istoty potencyalne, przypadkowe, zależne, skończone 494
194. Istota, będąca czystym aktem, konieczna, niezależna, nieskończona 495
195. Nieskończoność a nieokreśloność 497
196. Wielość nieskończona 499
197. Nieskończoność ilościowa a istota nieskończona 503
ROZDZIAŁ IV. Znaczenie analogiczne pojęcia bytu.
198. Stan kwestyi 505
199. 1-sze twierdzenie: Byt nie jest rodzajem 506
200. 2-gie twierdzenie: Pojęcie bytu nie jest jednoznaczne, lecz analogiczne 597
Część czwarta.
Przyczyny bytu
ROZDZIAŁ I. Przedwstępny rzut oka: podział i przedmiot czwartej
części.
201. Ogólny rzut oka na wszechświat materyalny. 511
202. Ruch w naturze 511
XI
203. Stałość w przyrodzie 514
204. Dwa przeciwne pojęcia o porządku we wszechświecie:
mechanicyzm i teorya Arystotelesa 516
ROZDZIAŁ II.
Przyczyny
§ 1. Przyczyna materyalna i przyczyna formalna.
205. Dlaczego rozdział ten wchodzi w skład metafizyki ogólnej 520
206. Zmiany akcydentalne i substancyalne podług perypatetyzmu scholastycznego 521
207. Natura ciał podług perypatetyzmu scholastycznego 523
208. Natura przyczyny materyalnej. Jej przyczynowość 528
209. Zastosowanie przyczynowości materyalnej 531
210. Natura przyczyny formalnej 532
211. Formy istniejące same w sobie 534
212. Przyczynowość formy 535
213 Dodatek. Powrót do metafizycznego rozróżnienia potencyi od aktu 539
214. Stosunki między potencyą, a aktem 539
215. Forma, jako pierwiastek jedności 542
§ 2. Przyczyna sprawcza.
216. Pojęcie przyczyny sprawczej 545
217. Przyczynowość przyczyny sprawczej 546
218. Warunek a przyczyna 547
219. Okazya, warunek, przyczyna 548
220. Przyczyna właściwa i przyczyna przypadkowa 549
221. Podziały przyczyny sprawczej 550
222. W jaki sposób działają przyczyny drugie 556
223 Dodatek 558
224. Czynność czynnika stworzonego jest w przedmiocie
biernym 559
XII
225. Czynność i bierność należą do dwóch różnych kategoryi 560
226. Czy arystotelesowska teorya ruchu i czynności może
być powszechnie zastosowana? 562
227. W jakim sensie czynność imanentna jest ruchem 563
228. Czynność twórcza 565 229. Czynność w ogóle 566
230. Okazyonalizm i jego pochodzenie historyczne; jego znaczenie 568
231. Krytyka okazyonalizmu. Dowód przyczynowości sprawczej rzeczy stworzonych 575
232. Krytyka głównych argumentów Malebranchea 580 233. Zasada przyczynowości 581
§ 3. Przyczyny celowe.
234. Ogólny wstęp do zagadnienia o przyczynach celowych 582
235. Zagadnienie przyczyn celowych. Teza celowości 583
236. Dwa poglądy finalistyczne 581
237. Pojęcie przyczyny celowej. Celowość świadoma, celowość fizyczna 587
238. Przyczynowość przyczyny celowej 592 229. Natura 594
240. Prawa natury 596
241. Dodatek. Trzy znaczenia prawa naturalnego 601
242. Konieczność praw naturalnych 604
243. Porównanie rozmaitych sposobów działalności istot materyalnych 606
244. Traf w naturze 607
245 Filozofja przypadkowości 612
246. Podział przyczyny celowej 613
§ 4 Przyczyna wzorotua.
247. Pojęcie przyczyny wzorowej. 616
248. Przyczynowość idei 618
XIII
§ 5. Przyczyna wogóle.
249. Porównanie czterech rodzajów przyczyn 624
250. Zasada. Przyczyna 626
251. Racya 630
252. Rozbiór zasady racyi wystarczającej 633
ROZDZIAŁ III. Stosunki między przyczynami.
253. Przyczyna celowa pierwsza wypełnia swoją przyczynowość 637
254. To, co w dziedzinie zamiaru jest pierwszym celem,
w dziedzinie wykonania jest ostatnim skutkiem 638
ROZDZIAŁ IV. ARTYKUŁ PIERWSZY.
Bezpośredni skutek przyczyn: wewnętrzny porządek dzieł w przyrodzie.
§ 1. Wstępny rzut oka i pojęcie porządku.
255. Pojęcie porządku 640
256. Porządek teleologiczny czyli podporządkowania; porządek estetyczny czyli ustroju 643
257. Ogólne określenie porządku 644
258. Przyczyny porządku 645
259. Porządek natury dowodzi istnienia przyczyn celowych. Stan zagadnienia 646
XIV
260. Dowód istnienia przyczyn celowych w przyrodzie 649
231. Celowość jest oznaką inteligencyi 655
262. Teorya mechanistyczna trafu i rachunek prawdopodobieństwa 657
§2. Doskonałość: spełnienie się porządku.
263. Doskonałość 631
264. Doskonałość zupełna 663
265. Doskonałości 664
§ 8. Piękno, wyraz porządku i doskonałości.
266. Porządek, jakiego się będziemy w tym paragrafie
trzymać 666
267. Analiza uczucia estetycznego 666
268. Władze spostrzegawcze piękna 675
269. Cechy charakterystyczne uczucia estetycznego 679
270. Konieczna odpowiedniość między pięknem a osobnikiem, który to piękno spostrzega. Zmienność uczucia estetycznego 682
271. Uczucie estetyczne zależy jednak częściowo od niezmiennej natury osobnika 687
272 Gust 689
273. Czy uczucie piękna jest bezinteresowne 690
274. Objektywne pierwiastki piękna 693
275. Określenie piękna i piękności 700
276. Krytyka kilku określeń 705
277. Czy piękno jest transcendentne 708
278. Sztuka. Ideał. Rola artysty 710
279. Pomysł 716
270. Wyrażanie i wykonanie 718
281. Zalety dzieła sztuki 719
282. Sztuka i moralność 723
XV
ARTYKUŁ DRUGI.
Bezpośredni skutek przyczyn czyli ogólny porządek w przyrodzie.
§ 1. Względna celowość w wszechświecie.
283. Stan zagadnienia. Względna celowość w wszechświecie 730
§ 2. Względny imanentny cel wszechświata.
284. Względny imanentny cel wszechświata 732
§ 3. Względny transcendentny cel wszechświata. 285. Względny transcendentny cel wszechświata 734
No. Str.
1. Tytuł traktatu. Miejsce Ontologii w całokształcie nauk
filozoficznych 5
2. Słowo „metafizyka" w filozofii współczesnej 12
3. Metafizyka ogólna i metafizyka specyalna 13
4. Miejsce metafizyki we współczesnym podziale filozofii 15
5. Podział metafizyki ogólnej 15
Część pierwsza.
BYT.
§ 1. Główny przedmiot metafizyki i przesądy agnostyczne.
6. Współczesne przesądy wrogie metafizyce 17
7. Główny przedmiot metafizyki i substancja rzeczy doświadczalnych 18
8. Dwie trudności do wyjaśnienia 22
9. Rozwiązanie pierwszej trudności 23
10. Rozwiązanie drugiej trudności. Dowód wybitnie naukowego charakteru metafizyki ogólnej 23
I
11, Właściwy przedmiot metafizyki ogólnej 27
12. Nauka specyalna o istotach niemateryalnych nie istnieje 28
13. Przesąd agnostyczny i dwuznaczność" 31
§ 2. Ogólny rozbiór pojęcia substancyi pierwszej.
14. Substancya piewsza, τόδε τι, zawiera treściowość
(quidditas) i akt istnienia 33
§ 3 Byt bytujący, czyli bytowanie.
15. Pojęcie bytu i aktu 34
§ 4. Byt esencyalny, treściowośc, quidditas.
16. Byt esencyalny czyli realny w porównaniu z bytem
możliwym 35
17. Dokładniejsze pojęcie esencyi 37
18. Esencya abstrakcyjna i esencya konkretna 38
19. Esencya abstrakcyjna: terminy synonimowe 39
§ 5. Byt możliwy.
20. Byt możliwy 41
21. Podstawa możliwości zewnętrznej 42
22. Podstawa wewnętrznej możliwości. Podstawa bezpośrednia 44
23. Głębsza postawa wewnętrznej możliwości. Postawienie kwestyi 45
24. Ocena rozstrzygnięcia tej sprawy w egzemplaryzmie
platońskim 49
25. Wada tej teoryi 50
26. Prawdziwa teza scholastyczna o podstawie rzeczy
możliwych 51
27. Zwrot syntetyczny od esencyi boskiej do rzeczy możliwych 62
28 Dodatki do teoryi o podstawie rzeczy możliwych 63
II
29. Woluntarystyczna teorya podstawy ostatecznej rzeczy możliwych 65
30. Ogólna krytyka teoryi woluntarystycznej 71
31. Krytyka kartezyańskiego punktu widzenia 73
32. Krytyka punktu widzenia Secrétana 75
§ 6. Szczegółowa analiza substancyi pierwszej.
33. Porządek kwestyi, któremi się zajmować będziemy 77
34. Pojęcia wstępne kosmologii scholastycznej 80
35. Ogólny przegląd kwestyi: gatunek, istota konkretna,
indywiduum 83
36. Postawienie zagadnienia indywidualizacyi substancyi
cielesnej 87
37. Rozwiązanie zagadnienia indywidualizacyi z indukcyjnego punktu widzenia 88
38. Rozwiązanie zagadnienia indywidualizacyi z dedukcyjnego punktu widzenia , 92
39. Doktryna św. Tomasza o zasadzie indywidualizacyi 98
40. Indywidualność substancyi niemateryalnych. Stan
zagadnienia 105
41. W jakiem znaczeniu anioł jest gatunkiem? Ważność
historyczna tego zagadnienia 109
42. Pojęcie filozoficzne osobnika i osoby 119
43. Teorya biologiczna "osobnika-kolonii" 125
44. Osobnik i istota konkretna 131
45. Jedność istoty konkretnej. Zagadnienia ostateczne
domagające się wyświetlenia 133
46. Przedwstępny rzut oka na różne postacie rozróżnień 135
47. Rozróżnienie esencyi i istnienia. Stan zagadnienia 136
48. Odrębność realna esencyi od istnienia. Bezpośredni
dowód twierdzenia 139
49. Odrębność realna esencyi i istnienia. Pośredni dowód twierdzenia 155
50. Uprzedzenie przeciwko odrębności realnej esencyi
i istnienia 163
51. W jakich stosunkach pozostają do siebie esencya
i istnienie 167
III
52. Zasada jedności istoty. Istnienie samo przez się i istnienie zależne (subsistentia et existentia). Pogląd św. Tomasza. 170
53. Streszczenie analizy metafizycznej substancyi pierwszej 173
§.7. Różne sposoby pojmoivania słowa „być".
54. Znaczenie zasadnicze i pochodne wyrazu „istota" 173
55. Powrót do przedmiotu metafizyki ogólnej 181
Część druga.
Własności transcendentalne bytu.
§ 1. Przedwstępny rzut oka. Pojęcia transcendentalne,
56. Przedmiot tej drugiej części 184
57. Wyliczenie własności transcendentalnych bytu 186
58. Podział drugiej części 189
§ 2. Odrębność od innej rzeczy.
59. Powstanie pojęć niebytu, odrębności, wielości 190
§ 3. Jedność, pierwsza własność metafizyczna bytu.
60. Przedmiot §3194
I. Jedność transcendentalna i pojęcia jej pokrewne.
61. Jedność jest niepodzielnością bytu 194
62. Każda istota jest jedną 196
63. Jedność nie dodaje istocie żadnej doskonałości pozytywnej 197
64. Powstanie pojęcia wielości 198
65. Wielość nieokreślona i mnogość 199
IV
66. Streszczenie nauki tomistycznej co do tego zagadnienia 200
67. Dwie trudności 201
68. Rozwiązanie pierwszej trudności: następczosć logiczna
pojęć podziału i jedności 202
69. Rozwiązanie drugiej trudności; jedność i wielość
w bycie 203
70. Jedyność 205
71. Tożsamość 206
72. Różne rodzaje jedności transcendentalnej 206
73. Jedność złożoności: zagadnienie do rozwiązania 208
74. Ogólne pojęcie złożoności 209
75. Typy złożoności fizycznej 210
76. Złożoność metafizyczna 211
77. Odrębności 213
78. Jedność w znaczeniu drugorzędnem czyli przypadkowem 217
TL Jak godzi się jedność istot z ich złożonością.
79. Teza pierwsza: złożoność metafizyczna istoty godzi
się z jej jednością esencyalną 219
80. Druga teza: Złożoność fizyczna istot daje się pogodzić
z ich jednością substancyalną. 226
81. Trzecia teza: złożoność przypadkowa wielu substancyi
nie zagraża w niczem względnej jedności każdej z nich 229
82. Prostota (simplicitas) 229
III. Jedność orzeczeniowa.
83. Podwójne znaczenie tego wyrazu "jedność": jedność
transcendentalna i jedność miary 230
84. Ściślejsze pojęcie miary. Liczba 231
85. Jedność miary jest ilościowa, orzeczeniowa 234
86. Jedność oderwana miary. Liczba oderwana 236
87. Drugie znaczenie liczby 237
88. Liczba i mnogość 239
89. Uzupełnienie 243
90. Jedność numeryczna 244
91. Jedność ciągłości 245
92. Streszczenie i zakończenie. 246
V
§ 4. Prawda, druga własność metafizyczna bytu.
93. Przedmiot § 4 247
I. Rozbiór pojęcia prawdy.
94. Co oznaczają pojęcia „prawdziwe" i „prawda" 248
95. Prawda ontologiczna jest stosunkiem zgodności z typem idealnym 251
98. Jakim jest ten typ idealny, norma sądów o prawdzie 254
97. Ideał, norma sądów o prawdzie, jest pojęciem oderwanem, wyprowadzonem z doświadczenia 256
98. Trudności.-Odpowiedź 257
99. Określenie prawdziwości i prawdy. Zestawienie prawdy ontologicznej i prawdy logicznej 261
100. Wsteczny rzut oka na teorye idealistyczne 262
II Prawda jest własnością transcendentalną bytu.
101. Prawda jest własnością transcendentalną bytu: dowód indukcyjny 264
102. Prawda jest własnością transcendentalną bytu: Dowód a priori 266
103. Czy błąd istnieje w przyrodzie? 268
104. Uwaga 269
III. Roztrząsanie pewnych zagadnień pomocniczych.
105. Prawda logiczna 269
106. Bóg i prawda. Nauka św. Tomasza z Akwinu 270
107. Czy prawda jest jedna, czy wieloraka? 274
108. Czy prawda jest wieczna, czy doczesna? 275
109. Czy prawda jest niezmienna 277
§ 3. Dobroć, trzecia własność metazfiyczna bytu. 110. Przedmiot §5 279
VI
I. Rozbiór pojęcia dobroci.
111. Powszednie pojęcie dobra i dobroci 279
112. Pierwsze pojęcie filozoficzne 280
113. Drugi punkt widzenia filozoficzny 282
114. Zestawienie dwóch pojęć poprzednich 283 115 Cel udoskonala przyrodę. „Bonum est perfectivum 284
116. Jak dobro sprawia doskonalenie się natury 286
117. Byt i dobro; istność i dobroć 288
118. Uzupełnienie 291
119. Dwa sposoby przyznawania dobroci istocie; dobroć formalna i dobroć czynna 292
120. Różne rodzaje dobra 292
II Dobroć jest własnością transcendentalną bytu.
121. "Wszystkie istoty są dobre: znaczenie tego twierdzenia 295 122. Wszystko, co istnieje, jest dobrem: dowodzenie twierdzenia 297
123. Zło i natura zła 301
124. Przyczyny zła 30
125. Błąd manichejczyków 309
126. Zwalczenie blędu manichejczyków 309
III. Roztrzaśnięcie kilku zagadnień uzupełniających.
127. Dobro, rozważane jako ideał 312
128. Dobroć Boża i dobroć istot stworzonych 314
§ 6. Zestawienie bytu z jego własnościami transcendentalnemi.
129. Rozróżnianie bytu od jego własności transcendentalnych 316
130. Trzy są własności transcendentalne, i trzy tylko 317
131. Porządek następczości własności transcendentalnych 319
VII
§ 7. Pierwsze zasady
132. Pojęcie pierwszych zasad , 320 •
133. Trzy pierwsze zasady 322
134. Zasada sprzeczności w. oderwaniu od czasu 325
135. Bezwzględne pierwszeństwo zasady sprzeczności 327
Część trzecia.
Istoty czyli główne podziały bytu.
136. Słowo przedwstępne 329
ROZDZIAŁ I. Substancya i przypadłości.
§ 1. Substancya.
137. Substancya i przypadłości. Rzut oka ogólny 331
138. Przeciwnicy rozróżniania substancyi od przypadłości.
Fenomenizm 332
139. Pochodzenie fenomenizmu , 334
140. Przedmiot sporu pomiędzy fenomenizmema metafizyką arystotelesowską 338
141. Teorya metafizyczną substancyi w perypatetyzmie scholastycznym 339
142. Rozstrzygnięcie bezpośrednie dwóch punktów spornych 344
143. Istnienie substancyi 347
144. Zarzut Humea 349
145. Stosunek wzajemny substancyi i przypadłości 352
145. (bis) Substancya pierwsza i substancya wtórna 367
146. Substancya, eseneya, natura 369
147. Substancya pierwsza i istota istniejąca sama przez
się, czyli osoba 371
1.48. Pierwsze zagadnienie 373
149. Dopełnienie. Dusza ludzka nie jest osobą 376
VIII
150. Drugie zagadnienie. Odrębność substancyi indywidualnej i istnienie w sobie 377
151. Rozwiązanie zagadnienia 378
152. Osobowość i świadomość 382
153. Uzupełnienie 384
§ 2. Przypadłość. I Uwagi ogólne o przypadłości.
154. Pojęcie przypadłości , , 385
155. Ogólny podział przypadłości 388
II Istnienie przypadłości.
156. Istnienie przypadłości 390
§ 3. Natura odróżnienia między przypadłościami a ich substancyą,.
157. Natura odróżnienia między przypadłościami à ich substancyą Stan kwestyi 399
158. Dowód rzeczywistego odróżnienia między substancyą
a niektóremi z jej przypadłości 401
159 Możliwość oddzielenia przypadłości od ich przyrodzonej substancyi 403
§ 4. Przypadłości,
160. Słowo wstępne405
I. Jakości.
161. Pojęcie jakości 405
162. Jakości 40'8 163. Własności jakości 409 164. Jakości pierwszej grupy 410
IX
165. Usposobienie ze stanowiska psychologii 416
166. Klasyfikacya usposobień duszy ludzkiej 418
167. Jakości drugiej grupy 419
168. Rzeczywista różnica substancyi czyli natury a jej władz 421
169. Klasyfikacya władz 425
170. Jakości trzeciej i czwartej grupy 430
II. Względność.
171. Ważność pojęcia względności 430
172. Pojęcie stosunku czyli względności 431
173. Istnieją, względności rzeczywiste 434
174 Rzeczywistość stosunku realnego 438
175. Podział stosunków. Różne podstawy stosunków rzeczywistych 443
176. Własności terminów stosunku 447
177. Doktryna o względności w filozofii nowożytnej 449
178. Pojęcie bytu bezwzględnego. Dwuznaczne użycie wyrazów: bezwzględny i względny 450
179. Doktryna względności ze stanowiska kryteryologii 454
180. Krótka krytyka teoryi relatywistycznych 458
ROZDZIAŁ II.
Drugi podział ogólny bytu. Byt aktualny i byt potencyalny.
181. Słowo wstępne 461
182. Ogólne prawo „ruchu" czyli rozwoju 463
183. Pojęcie materyi i formy, jako pierwszy początek pojęć potencyi i aktu 464
184 Pojęcia metafizyczne bytu potencyalnego i bytu aktualnego 467
185. Metafizyczne pojęcie ruchu 470
186. Zasada ruchu. Nic nie porusza siebie samo. Nic nie aktualizuje się samo 474
187. Różne potencye i ich odpowiednie akty 476
X
188. Potencya i akt ze stanowiska sprawczości 479
189. Wniosek ogólny. Pojęcia potencyi i aktu w metafizyce arystotelesowskiej 482
190. Błędne tłumaczenie odróżnienia arystotelesowskiego 484
191. Skutki zarzucenia odróżnienia metafizycznego potencyi
i aktu 489
192. Zakończenie trzeciej części traktatu 492
ROZDZIAŁ III. Istoty stworzone i Istota niestworzona.
193. Istoty potencyalne, przypadkowe, zależne, skończone 494
194. Istota, będąca czystym aktem, konieczna, niezależna, nieskończona 495
195. Nieskończoność a nieokreśloność 497
196. Wielość nieskończona 499
197. Nieskończoność ilościowa a istota nieskończona 503
ROZDZIAŁ IV. Znaczenie analogiczne pojęcia bytu.
198. Stan kwestyi 505
199. 1-sze twierdzenie: Byt nie jest rodzajem 506
200. 2-gie twierdzenie: Pojęcie bytu nie jest jednoznaczne, lecz analogiczne 597
Część czwarta.
Przyczyny bytu
ROZDZIAŁ I. Przedwstępny rzut oka: podział i przedmiot czwartej
części.
201. Ogólny rzut oka na wszechświat materyalny. 511
202. Ruch w naturze 511
XI
203. Stałość w przyrodzie 514
204. Dwa przeciwne pojęcia o porządku we wszechświecie:
mechanicyzm i teorya Arystotelesa 516
ROZDZIAŁ II.
Przyczyny
§ 1. Przyczyna materyalna i przyczyna formalna.
205. Dlaczego rozdział ten wchodzi w skład metafizyki ogólnej 520
206. Zmiany akcydentalne i substancyalne podług perypatetyzmu scholastycznego 521
207. Natura ciał podług perypatetyzmu scholastycznego 523
208. Natura przyczyny materyalnej. Jej przyczynowość 528
209. Zastosowanie przyczynowości materyalnej 531
210. Natura przyczyny formalnej 532
211. Formy istniejące same w sobie 534
212. Przyczynowość formy 535
213 Dodatek. Powrót do metafizycznego rozróżnienia potencyi od aktu 539
214. Stosunki między potencyą, a aktem 539
215. Forma, jako pierwiastek jedności 542
§ 2. Przyczyna sprawcza.
216. Pojęcie przyczyny sprawczej 545
217. Przyczynowość przyczyny sprawczej 546
218. Warunek a przyczyna 547
219. Okazya, warunek, przyczyna 548
220. Przyczyna właściwa i przyczyna przypadkowa 549
221. Podziały przyczyny sprawczej 550
222. W jaki sposób działają przyczyny drugie 556
223 Dodatek 558
224. Czynność czynnika stworzonego jest w przedmiocie
biernym 559
XII
225. Czynność i bierność należą do dwóch różnych kategoryi 560
226. Czy arystotelesowska teorya ruchu i czynności może
być powszechnie zastosowana? 562
227. W jakim sensie czynność imanentna jest ruchem 563
228. Czynność twórcza 565 229. Czynność w ogóle 566
230. Okazyonalizm i jego pochodzenie historyczne; jego znaczenie 568
231. Krytyka okazyonalizmu. Dowód przyczynowości sprawczej rzeczy stworzonych 575
232. Krytyka głównych argumentów Malebranchea 580 233. Zasada przyczynowości 581
§ 3. Przyczyny celowe.
234. Ogólny wstęp do zagadnienia o przyczynach celowych 582
235. Zagadnienie przyczyn celowych. Teza celowości 583
236. Dwa poglądy finalistyczne 581
237. Pojęcie przyczyny celowej. Celowość świadoma, celowość fizyczna 587
238. Przyczynowość przyczyny celowej 592 229. Natura 594
240. Prawa natury 596
241. Dodatek. Trzy znaczenia prawa naturalnego 601
242. Konieczność praw naturalnych 604
243. Porównanie rozmaitych sposobów działalności istot materyalnych 606
244. Traf w naturze 607
245 Filozofja przypadkowości 612
246. Podział przyczyny celowej 613
§ 4 Przyczyna wzorotua.
247. Pojęcie przyczyny wzorowej. 616
248. Przyczynowość idei 618
XIII
§ 5. Przyczyna wogóle.
249. Porównanie czterech rodzajów przyczyn 624
250. Zasada. Przyczyna 626
251. Racya 630
252. Rozbiór zasady racyi wystarczającej 633
ROZDZIAŁ III. Stosunki między przyczynami.
253. Przyczyna celowa pierwsza wypełnia swoją przyczynowość 637
254. To, co w dziedzinie zamiaru jest pierwszym celem,
w dziedzinie wykonania jest ostatnim skutkiem 638
ROZDZIAŁ IV. ARTYKUŁ PIERWSZY.
Bezpośredni skutek przyczyn: wewnętrzny porządek dzieł w przyrodzie.
§ 1. Wstępny rzut oka i pojęcie porządku.
255. Pojęcie porządku 640
256. Porządek teleologiczny czyli podporządkowania; porządek estetyczny czyli ustroju 643
257. Ogólne określenie porządku 644
258. Przyczyny porządku 645
259. Porządek natury dowodzi istnienia przyczyn celowych. Stan zagadnienia 646
XIV
260. Dowód istnienia przyczyn celowych w przyrodzie 649
231. Celowość jest oznaką inteligencyi 655
262. Teorya mechanistyczna trafu i rachunek prawdopodobieństwa 657
§2. Doskonałość: spełnienie się porządku.
263. Doskonałość 631
264. Doskonałość zupełna 663
265. Doskonałości 664
§ 8. Piękno, wyraz porządku i doskonałości.
266. Porządek, jakiego się będziemy w tym paragrafie
trzymać 666
267. Analiza uczucia estetycznego 666
268. Władze spostrzegawcze piękna 675
269. Cechy charakterystyczne uczucia estetycznego 679
270. Konieczna odpowiedniość między pięknem a osobnikiem, który to piękno spostrzega. Zmienność uczucia estetycznego 682
271. Uczucie estetyczne zależy jednak częściowo od niezmiennej natury osobnika 687
272 Gust 689
273. Czy uczucie piękna jest bezinteresowne 690
274. Objektywne pierwiastki piękna 693
275. Określenie piękna i piękności 700
276. Krytyka kilku określeń 705
277. Czy piękno jest transcendentne 708
278. Sztuka. Ideał. Rola artysty 710
279. Pomysł 716
270. Wyrażanie i wykonanie 718
281. Zalety dzieła sztuki 719
282. Sztuka i moralność 723
XV
ARTYKUŁ DRUGI.
Bezpośredni skutek przyczyn czyli ogólny porządek w przyrodzie.
§ 1. Względna celowość w wszechświecie.
283. Stan zagadnienia. Względna celowość w wszechświecie 730
§ 2. Względny imanentny cel wszechświata.
284. Względny imanentny cel wszechświata 732
§ 3. Względny transcendentny cel wszechświata. 285. Względny transcendentny cel wszechświata 734