Dane szczegółowe książki

Informacje o autorach 4
Ogólny spis treści 10
Szczegółowy spis treści 16
Wykaz akronimów 68
Wykaz skrótów 84
Wstęp do wydania drugiego 88
Wstęp do wydania pierwszego 90
Część I. Zasady ustrojowe Unii Europejskiej 92
1. Struktura Unii Europejskiej 94
1.1. Rozwój strukturalny procesu integracji europejskiej: od Wspólnot Europejskich do Unii Europejskiej 94
1.2. Ustanowienie Unii Europejskiej i reforma jej struktury na mocy Traktatu z Lizbony 96
1.3. Obecna struktura Unii Europejskiej, jej wspólne wartości i cele 99
1.3.1. Obecna struktura Unii Europejskiej 99
1.3.2. Wspólne wartości Unii Europejskiej 100
1.3.3. Cele Unii Europejskiej 102
1.4. Członkostwo w Unii Europejskiej 103
1.4.1. Przystąpienie do Unii Europejskiej 103
1.4.2. Zawieszenie w prawach państwa członkowskiego 103
1.4.3. Wystąpienie z Unii Europejskiej 104
1.4.4. Wykluczenie z Unii Europejskiej 106
1.5. Zmiana Traktatów stanowiących podstawę Unii Europejskiej 107
1.5.1. Zwykła procedura zmiany 107
1.5.2. Uproszczona procedura zmiany 108
1.6. Jak długo będzie istniała Unia Europejska problem jej rozwiązania 110
1.7. Inne ważniejsze sprawy strukturalne 111
1.7.1. Symbole Unii Europejskiej 111
1.7.2. Status języków państw członkowskich Unii Europejskiej 111
2. Charakter prawny Unii Europejskiej 115
2.1. Pojęcie organizacji międzynarodowej 115
2.2. Klasyfikacja charakteru prawnego Unii Europejskiej 116
2.3. Próby klasyfikacji Unii Europejskiej w kategoriach państwa 119
2.3.1. Uwarunkowania polityczne i prawne 119
2.3.2. Klasyfikacja Unii Europejskiej w świetle pojęcia konfederacji (związku państw, związku państwowego) 120
2.3.3. Klasyfikacja Unii Europejskiej w świetle pojęcia państwa federalnego (państwa związkowego) 121
2.4. Znaczenie idei federalizmu dla procesu integracji europejskiej 125
2.5. Organizacja międzynarodowa typu ponadnarodowego jako finalny model prawny procesu integracji europejskiej 126
2.6. Kompleksowa współzależność integracyjna: zarządzanie wspólnymi sprawami w Unii Europejskiej 128
3. Rozszerzenie Wspólnot Europejskich i Unii Europejskiej 134
3.1. Wprowadzenie 134
3.2. Rozszerzenie Unii Europejskiej jako zmiana podmiotowa wielostronnej umowy międzynarodowej 135
3.3. Warunki rozszerzenia Unii Europejskiej 136
3.3.1. Państwa europejskie 137
3.3.2. Kryteria kopenhaskie 138
3.4. Proces akcesyjny 139
3.4.1. Postępowanie w Unii Europejskiej przed rozpoczęciem negocjacji akcesyjnych 139
3.4.2. Negocjacje akcesyjne 140
3.4.2.1. Screening 141
3.4.2.2. Negocjowanie warunków członkostwa 141
3.4.3. Dostosowanie prawa państwa kandydującego 144
3.4.4. Postępowanie po zakończeniu negocjacji akcesyjnych 146
3.5. Traktat akcesyjny 148
3.6. Historia i perspektywy rozszerzenia Unii Europejskiej 149
3.6.1. Fazy rozszerzenia przed rokiem 2004 149
3.6.2. Akcesja dziesięciu państw w roku 2004 151
3.6.3. Akcesja Bułgarii i Rumunii w roku 2007 153
3.6.4. Obecne negocjacje akcesyjne 154
4. Podział kompetencji pomiędzy Unię Europejską a państwa członkowskie oraz w ramach Unii Europejskiej 157
4.1. Uwagi wstępne 157
4.2. Dwa fundamenty podziału kompetencji pomiędzy Unię Europejską a jej państwa członkowskie 158
4.3. Zasada kompetencji przyznanych 159
4.4. Przepisy kompetencyjne dotyczące wydawania aktów UE 160
4.5. Obszary kompetencji Unii 162
4.6. Kompetencje dorozumiane Unii Europejskiej 164
4.7. Istota i wybór podstawy prawnej aktu 167
4.8. Granice kompetencji Unii Europejskiej. Kompetencje państw członkowskich 168
4.9. Rodzaje kompetencji Unii Europejskiej 170
4.10. Obszary objęte kompetencjami wyłącznymi UE 172
4.11. Kompetencje Unii Europejskiej inne niż wyłączne 175
4.12. Zasady równowagi instytucjonalnej i autonomii instytucjonalnej 175
5. Zasada lojalności 181
5.1. Wprowadzenie 181
5.2. Podstawy prawne 184
5.2.1. Artykuł 4.3 Traktatu o Unii Europejskiej 185
5.2.2. Artykuł 192 Traktatu ustanawiającego Europejską Wspólnotę Energii Atomowej 186
5.3. Charakter prawny 187
5.4. Zakres podmiotowy 192
5.5. Obowiązki państw członkowskich wynikające z zasady lojalnej współpracy 193
5.5.1. Obowiązki o charakterze pozytywnym 194
5.5.2. Obowiązki o charakterze negatywnym 200
5.6. Podsumowanie 203
6. Zasada niedyskryminacji 205
6.1. Wprowadzenie 205
6.2. Zakaz dyskryminacji ze względu na przynależność państwową 206
6.3. Dyskryminacja odwrotna 211
6.4. Równe traktowanie kobiet i mężczyzn w zakresie zatrudnienia 212
6.5. Zwalczanie dyskryminacji ze względu na płeć, rasę lub pochodzenie etniczne, religię lub światopogląd, niepełnosprawność, wiek lub orientację seksualną 213
6.6. Podsumowanie 215
7. Zasada pomocniczości **1 217
7.1. Geneza 217
7.2. Ewolucja i zakres stosowania w prawie Unii Europejskiej 218
7.3. Zasada pomocniczości w orzecznictwie sądów unijnych 230
7.4. Zasada pomocniczości a regiony 232
8. Zasada proporcjonalności 236
8.1. Pojęcie i charakter 236
8.2. Źródła 237
8.3. Geneza i ewolucja 237
8.4. Test proporcjonalności 240
8.5. Zasada proporcjonalności jako zasada ustrojowa Unii Europejskiej 243
8.6. Zasada proporcjonalności jako zasada ogólna wiążąca instytucje Wspólnoty 247
8.7. Zasada proporcjonalności jako zasada ogólna wiążąca państwa członkowskie 249
9. Ramy instytucjonalne Unii Europejskiej 255
9.1. Wprowadzenie 255
9.2. Zasada jednolitych ram instytucjonalnych przed Traktatem z Lizbony 256
9.3. Ramy instytucjonalne Unii po Traktacie z Lizbony 259
10. Zasada zachowania tożsamości narodowej państw członkowskich 264
10.1. Tożsamość narodowa a tożsamość europejska 264
10.2. Rozwój idei poszanowania tożsamości narodowej w Unii Europejskiej 266
10.2.1. Postanowienia aktów prawych 266
10.2.2. Orzecznictwo Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej 269
10.3. Charakter i sposoby poszanowania tożsamości narodowej przez Unię Europejską 271
10.4. Ochrona wybranych elementów tożsamości narodowej 272
10.4.1. Ochrona kultury narodowej 272
10.4.2. Zachowanie różnorodności językowej 276
11. Wspólne wartości Unii i poszanowanie praw człowieka 281
11.1. Wspólna aksjologia Unii 281
11.2. Poszanowanie praw człowieka 282
11.2.1. Rozwój ochrony praw podstawowych w prawie unijnym 283
11.2.2. Karta Praw Podstawowych Unii Europejskiej 288
11.2.3. Problem przystąpienia Unii Europejskiej do europejskiej Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności 293
12. Zasada rządów prawa w Unii Europejskiej 299
12.1. Wprowadzenie 299
12.2. Rozwój zasady rządów prawa w Unii Europejskiej - orzecznictwo Trybunału Sprawiedliwości UE i postanowienia traktatowe 300
12.3. Zakres zastosowania zasady rządów prawa do działań Unii Europejskiej 302
12.4. Najważniejsze aspekty zasady rządów prawa w Unii Europejskiej 303
12.4.1. Zasada legalizmu 303
12.4.2. Bezpieczeństwo prawne sensu largo 304
12.4.3. Sprawiedliwe stosowanie prawa 306
12.4.4. Efektywna ochrona jednostek przed Trybunałem Sprawiedliwości UE 306
12.5. Skutki naruszenia zasady rządów prawa oraz jej elementów składowych 307
12.6. Szczególna rola zasady rządów prawa w zewnętrznych działaniach Unii Europejskiej 308
13. Nowe rządzenie w Unii Europejskiej 312
13.1. Wprowadzenie 312
13.2. Terminologia i istota koncepcji 313
13.2.1. Definiowanie pojęcia "rządzenie" w teoriach dotyczących państwa 313
13.2.2. Terminy "rządzenie" i "nowe rządzenie" w odniesieniu do Unii Europejskiej 314
13.2.3. Nowe rządzenie a tzw. klasyczna metoda wspólnotowa 315
13.2.4. Kontrowersje wokół koncepcji nowego rządzenia 317
13.3. Geneza 318
13.3.1. Potrzeba reform i nowych form realizowania polityk Unii Europejskiej 318
13.3.2. Strategia lizbońska 320
13.4. Ogólne założenia koncepcji nowego rządzenia w prawie Unii Europejskiej 321
13.4.1. Deklaracje i programy instytucji 321
13.4.2. Zasady prawa Unii Europejskiej o szczególnym znaczeniu 322
13.4.2.1. Zasada pomocniczości i proporcjonalności 322
13.4.2.2. Zasada otwartości i wzrost roli społeczeństwa obywatelskiego 324
13.5. Instrumenty prawne i nowatorskie sposoby realizowania polityk Unii Europejskiej 325
13.5.1. Wzrost znaczenia prawa miękkiego 326
13.5.2. Dyrektywy nowego podejścia - dyrektywy ramowe 327
13.5.3. Otwarta Metoda Koordynacji 328
13.5.4. Formy instytucjonalne 330
13.6. Zakończenie 330
14. Wzmocniona współpraca w prawie Unii Europejskiej 334
14.1. Wprowadzenie 334
14.2. Wyrażenie zgody na rozpoczęcie wzmocnionej współpracy w ramach instytucjonalnych Unii Europejskiej 338
14.2.1. Procedura wyrażenia zgody 338
14.2.2. Warunki dopuszczalności wzmocnionej współpracy w ramach Unii Europejskiej 341
14.3. Funkcjonowanie wzmocnionej współpracy 343
14.3.1. Rozwiązania instytucjonalne 343
14.3.2. Przystąpienie państw członkowskich w późniejszym czasie 344
14.4. Szczególne formy wzmocnionej współpracy 347
14.4.1. Wzmocniona współpraca w dziedzinie Wspólnej Polityki Bezpieczeństwa i Obrony 347
14.4.2. Wzmocniona współpraca w ramach Współpracy Policyjnej i Sądowej w Sprawach Karnych 349
14.5. Znaczenie wzmocnionej współpracy dla procesów integracyjnych w ramach Unii Europejskiej 350
Część II. System instytucjonalny Unii Europejskiej 354
1. Rada Europejska 356
1.1. Wprowadzenie 356
1.2. Skład 356
1.3. Organizacja pracy 358
1.4. Funkcje 360
1.5. Problem reprezentowania Polski w spotkaniach Rady Europejskiej 363
2. Parlament Europejski 367
2.1. Wprowadzenie 367
2.2. Skład i status członków 368
2.3. Struktura wewnętrzna i organizacja pracy 372
2.3.1. Prezydium 372
2.3.2. Konferencja Przewodniczących 373
2.3.3. Konferencja Przewodniczących Komisji 373
2.3.4. Grupy polityczne 374
2.3.5. Komisje parlamentarne 376
2.3.6. Sekretariat Generalny 379
2.3.7. Organizacja pracy 379
2.4. Funkcje 379
2.4.1. Funkcje legislacyjne 380
2.4.2. Funkcje budżetowe 381
2.4.3. Funkcje kontrolne 381
2.4.3.1. Petycje 381
2.4.3.2. Komisje śledcze 382
2.4.3.3. Pytania pisemne i ustne 382
2.4.3.4. Składanie sprawozdań Parlamentowi Europejskiemu 382
2.4.3.5. Możliwość zgłoszenia wotum nieufności wobec Komisji 383
2.4.3.6. Skarga do Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej 383
2.4.4. Funkcje kreacyjne 383
2.4.5. Funkcje międzynarodowe 384
2.5. Rzecznik Praw Obywatelskich 384
2.6. Reformy Parlamentu Europejskiego - umocnienie pozycji 385
3. Rada Unii Europejskiej 390
3.1. Wprowadzenie 390
3.2. Skład 390
3.3. Struktura wewnętrzna i organizacja pracy 393
3.4. Funkcje 399
3.4.1. Funkcje prawodawcze 399
3.4.2. Funkcje kreacyjne 400
3.4.3. Funkcje kontrolne 403
3.4.4. Funkcje międzynarodowe 403
4. Komisja Europejska 405
4.1. Wprowadzenie 405
4.2. Skład i status członków 405
4.3. Struktura wewnętrzna i organizacja pracy 408
4.4. Funkcje 412
4.4.1. Funkcje kontrolne 412
4.4.2. Funkcje decyzyjne 413
4.4.3. Funkcje wykonawcze 414
4.4.4. Funkcje międzynarodowe 414
5. Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej 416
5.1. Wprowadzenie 416
5.2. Trybunał Sprawiedliwości 417
5.2.1. Skład i status członków 417
5.2.2. Struktura wewnętrzna 419
5.2.3. Właściwość 420
5.3. Sąd 421
5.3.1. Skład i status członków 422
5.3.2. Struktura wewnętrzna 422
5.3.3. Właściwość 423
5.4. Sądy wyspecjalizowane 425
5.4.1. Uwagi ogólne 425
5.4.2. Sąd do spraw Służby Publicznej Unii Europejskiej 425
5.5. Postępowanie **10 427
5.5.1. Procedura pisemna i ustna 427
5.5.2. Wszczęcie postępowania i procedura pisemna 427
5.5.3. Reprezentacja 428
5.5.4. Środki przygotowawcze i sprawozdanie na rozprawę 428
5.5.5. Rozprawa i opinia rzecznika generalnego 429
5.5.6. Wyroki 429
5.5.7. Koszty postępowania 429
5.5.8. System językowy 430
6. Trybunał Obrachunkowy 432
6.1. Wprowadzenie 432
6.2. Skład i status członków 432
6.3. Struktura wewnętrzna i organizacja pracy 433
6.4. Funkcje 435
7. Organy doradcze 438
7.1. Komitet Ekonomiczno-Społeczny 438
7.1.1. Wprowadzenie 438
7.1.2. Skład i status członków 438
7.1.3. Struktura wewnętrzna i organizacja pracy 442
7.1.4. Funkcje 445
7.2. Komitet Regionów 446
7.2.1. Wprowadzenie 446
7.2.2. Skład i status członków 446
7.2.3. Struktura wewnętrzna i organizacja pracy 449
7.2.4. Funkcje 451
8. Organy Unii Gospodarczej i Walutowej 453
8.1. Wprowadzenie **1 453
8.2. Europejski Bank Centralny 455
8.2.1. Struktura wewnętrzna 456
8.2.1.1. Rada Prezesów 456
8.2.1.2. Zarząd 457
8.2.1.3. Rada Ogólna 458
8.2.2. Funkcje 459
8.3. Komitet Ekonomiczno-Finansowy 460
8.3.1. Skład 460
8.3.2. Funkcje 461
8.3.3. Struktura wewnętrzna i organizacja pracy 462
8.4. Eurogrupa 463
9. Europejski Bank Inwestycyjny 466
9.1. Wprowadzenie 466
9.2. Struktura wewnętrzna i organizacja pracy 466
9.2.1. Rada Gubernatorów 467
9.2.2. Rada Dyrektorów 467
9.2.3. Komitet Zarządzający 469
9.3. Funkcje 470
10. Agencje 473
10.1. Wprowadzenie 473
10.2. Funkcje 473
10.3. Struktura wewnętrzna i organizacja pracy 476
10.4. Agencje i ich zadania 477
10.4.1. Centrum Tłumaczeń dla Organów Unii Europejskiej 477
10.4.2. Europejska Agencja Bezpieczeństwa i Zdrowia w Miejscu Pracy 477
10.4.3. Europejska Agencja Bezpieczeństwa Lotniczego 478
10.4.4. Europejska Agencja Bezpieczeństwa Morskiego 478
10.4.5. Europejska Agencja do spraw Bezpieczeństwa Sieci i Informacji 480
10.4.6. Europejska Agencja Chemikaliów 480
10.4.7. Europejska Agencja Kolejowa 481
10.4.8. Europejska Agencja Leków 481
10.4.9. Agencja Praw Podstawowych Unii Europejskiej 482
10.4.10. Europejska Agencja Ochrony Środowiska 482
10.4.11. Europejska Agencja Zarządzania Współpracą Operacyjną na Zewnętrznych Granicach Państw Członkowskich Unii Europejskiej 483
10.4.12. Europejska Fundacja Kształcenia 483
10.4.13. Europejska Fundacja na rzecz Poprawy Warunków Życia i Pracy 484
10.4.14. Europejskie Centrum do spraw Zapobiegania Chorobom i ich Kontroli 484
10.4.15. Europejskie Centrum Monitorowania Narkotyków i Narkomanii 485
10.4.16. Europejskie Centrum Rozwoju Kształcenia Zawodowego 485
10.4.17. Europejskie Wspólne Przedsięwzięcie na rzecz Realizacji Projektu ITER i Rozwoju Energii Termojądrowej ("Fusion for Energy") 486
10.4.18. Organ Nadzoru Europejskiego Globalnego Systemu Nawigacji Satelitarnej 486
10.4.19. Europejski Urząd do spraw Bezpieczeństwa Żywności 486
10.4.20. Urząd Harmonizacji w ramach Rynku Wewnętrznego 488
10.4.21. Wspólnotowa Agencja Kontroli Rybołówstwa 488
10.4.22. Wspólnotowy Urząd Ochrony Odmian Roślin 489
10.4.23. Europejski Instytut do spraw Równości Kobiet i Mężczyzn 489
11. System instytucjonalny Wspólnej Polityki Zagranicznej i Bezpieczeństwa **1 491
11.1. Wprowadzenie 491
11.2. Rozwój 492
11.3. Instytucje i organy WPZiB 495
11.3.1. Instytucje UE 495
11.3.2. Wysoki Przedstawiciel Unii do Spraw Zagranicznych i Polityki Bezpieczeństwa oraz Europejska Służba Działań Zewnętrznych 496
11.3.3. Inne organy sui generis 498
11.3.4. Agencje i inne struktury 500
11.4. Mechanizm decyzyjny 501
11.5. Podsumowanie 502
12. System instytucjonalny w Przestrzeni Wolności, Bezpieczeństwa i Sprawiedliwości Unii Europejskiej 505
12.1. Wprowadzenie 505
12.2. System instytucjonalny Przestrzeni Wolności, Bezpieczeństwa i Sprawiedliwości 506
12.2.1. Struktury sui generis w obszarze polityki dotyczącej kontroli granicznej, azylu i imigracji 508
12.2.2. Struktury sui generis w obszarze współpracy sqdowej w sprawach cywilnych 509
12.2.3. Struktury sui generis w obszarze współpracy wymiarów sprawiedliwości w sprawach karnych i współpracy policyjnej 510
12.2.4. Szczególna rola parlamentów narodowych 512
Część III. Źródła prawa Unii Europejskiej 518
1. Prawo pierwotne Unii Europejskiej 520
1.1. Uwagi ogólne 520
1.2. Prawo pierwotne pisane 521
1.2.1. Traktaty stanowiące Unię Europejską 522
1.2.2. Traktaty rewizyjne 523
1.2.3. Traktaty akcesyjne 524
1.2.4. Inne akty prawa pierwotnego 527
1.3. Prawo pierwotne niepisane 528
1.3.1. Pojęcie i klasyfikacja zasad ogólnych prawa 529
1.3.2. Zasady ogólne prawa Unii Europejskiej 530
1.3.3. Rola Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej w konstruowaniu zasad ogólnych 532
1.3.4. Funkcje zasad ogólnych prawa 533
1.3.5. Prawa podstawowe jednostek **19 534
1.3.5.1. Prawa podstawowe jednostek w orzecznictwie Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej 534
1.3.5.2. Karta Praw Podstawowych - katalog praw podstawowych Unii Europejskiej 535
1.3.6. Normy prawa zwyczajowego 535
2. Prawo pochodne Unii Europejskiej 538
2.1. Wprowadzenie 538
2.2. Akty ustawodawcze i akty nieustawodawcze 539
2.2.1 Akty ustawodawcze 540
2.2.2. Akty nieustawodawcze 540
2.2.2.1. Akty delegowane 541
2.2.2.2. Akty wykonawcze 541
2.2.2.3. Akty "bez przymiotnika" 542
2.2.2.4. Porozumienia międzyinstytucjonalne 544
2.3. Rozporządzenia 544
2.3.1. Charakterystyka ogólna 544
2.3.2. Rozporządzenie jako część prawa krajowego 546
2.4. Dyrektywy 547
2.4.1. Charakterystyka ogólna 547
2.4.2. Transpozycja dyrektywy 549
2.5. Decyzje 551
2.6. Zalecenia i opinie 552
2.7. Akty nienazwane 554
3. Postanowienia przejściowe (Protokół nr 36) 557
3.1. Wprowadzenie 557
3.2. Akty prawne w ramach WPZiB 558
3.2.1. Dotychczasowy katalog aktów w ramach WPZiB (dawny II filaru UE) 558
3.2.1.1. Uwagi ogólne 558
3.2.1.2. Poszczególne akty dawnego II filaru UE 560
3.2.2. Nowy katalog aktów w ramach WPZiB 562
3.3. Akty prawne w ramach współpracy wymiarów sprawiedliwości w sprawach karnych i współpracy policyjnej 565
3.3.1. Dotychczasowy katalog aktów prawnych w ramach współpracy w sprawach karnych (dawnego III filaru UE) 565
3.3.1.1. Uwagi ogólne 565
3.3.1.2. Poszczególne akty dawnego III filaru UE 568
3.3.2. Obecny katalog aktów prawnych w ramach współpracy w sprawach karnych 572
3.4. Postanowienia Protokołu nr 36 576
4. Tworzenie prawa Unii Europejskiej 580
4.1. Tworzenie prawa pierwotnego 580
4.1.1. Wprowadzenie 580
4.1.2. Zawieranie traktatów założycielskich 580
4.1.3. Procedury zmiany traktatów 581
4.1.3.1. Rewizje traktatów 581
4.1.3.1.1. Zwykła procedura zmiany (art. 48 ust. 2-5 Traktatu o Unii Europejskiej) 582
4.1.3.1.2. Uproszczone procedury zmiany (art. 48 ust. 6-7 Traktatu o Unii Europejskiej) 583
4.1.3.1.2.1. Incydentalne podstawy uproszczonych procedur zmiany traktatów 584
4.1.3.1.2.1.1. Procedura kładki z zastrzeżeniem ratyfikacji 585
4.1.3.1.2.1.2. Procedura kładki bez klauzuli ratyfikacyjnej 585
4.1.3.2. Zawieranie traktatów akcesyjnych 586
4.1.3.3. Legitymacja demokratyczna zawierania i zmiany traktatów 588
4.2. Stanowienie unijnego prawa pochodnego 589
4.2.1. Wprowadzenie 589
4.2.2. Inicjatywa ustawodawcza 590
4.2.3. Rola parlamentów narodowych w tworzeniu unijnego prawa pochodnego 593
4.2.4. Rodzaje procedur legislacyjnych 594
4.2.4.1. Zwykła procedura ustawodawcza 595
4.2.4.2. Specjalna procedura ustawodawcza 598
4.2.4.3. Przyjmowanie aktów prawnych przez Radę bez odwołania do zwykłej czy specjalnej procedury ustawodawczej. 600
4.2.5. Wydawanie aktów unijnego prawa pochodnego przez Komisję 601
4.2.5.1. Wydawanie aktów przez Komisję na mocy upoważnienia traktatowego 601
4.2.5.2. Procedura komitologiczna 601
4.2.6. Wybór właściwej podstawy prawnej aktu unijnego 604
4.2.7. Rodzaje harmonizacji 606
4.2.8. Obowiązek uzasadnienia aktu unijnego 607
4.2.9. Obowiązek publikacji aktu 608
4.2.10. Udział instytucji doradczych: rola społeczeństwa obywatelskiego w stanowieniu unijnego prawa pochodnego, lobbing 609
4.3. Lepsze stanowienie prawa 610
4.3.1. Niedostatki prawa Unii Europejskiej 610
4.3.2. Program naprawy prawodawstwa Unii Europejskiej 612
4.3.3. Kryteria oceny jakości prawa 612
4.3.4. Efekty podjętych działań 613
5. Umowy międzynarodowe Unii Europejskiej z państwami trzecimi lub organizacjami międzynarodowymi 617
5.1. Wprowadzenie 617
5.2. Zakres kompetencji Unii Europejskiej do zawierania umów międzynarodowych 618
5.3. Procedura zawierania umów międzynarodowych 620
5.4. Obowiązek wykonania umów międzynarodowych 623
5.4.1. Podstawowe zasady 623
5.4.2. Obowiązek wykonania decyzji podejmowanych przez organy powołane na podstawie umów międzynarodowych zawartych przez Unię 625
5.4.3. Wykonanie umów mieszanych 626
5.5. Okresy przejściowe w stosunku do umów zawartych w ramach dawnego II i III filaru Unii Europejskiej 627
5.6. Umowy międzynarodowe państw członkowskich a członkostwo w Unii Europejskiej 629
5.7. Problem tak zwanej metody schengeńskiej 630
6. Zakres obowiązywania prawa Unii Europejskiej 634
6.1. Zakres obowiązywania ratione materiae 634
6.1.1. Wprowadzenie 634
6.1.2. Likwidacja struktury filarowej Unii Europejskiej 635
6.2. Zakres obowiązywania ratione personae 639
6.3. Zakres obowiązywania ratione temporis 641
7. Wykładnia prawa Unii Europejskiej 644
7.1. Wprowadzenie 644
7.2. Współpraca sądów krajowych z unijnymi przy dokonywaniu wykładni (pytania prawne) 646
7.2.1. Wykładnia językowa 650
7.2.2. Wykładnia systemowa 654
7.2.3. Wykładnia celowościowo-funkcjonalna 657
7.3. Podsumowanie 659
8. Prawo Unii Europejskiej a prawo krajowe państw członkowskich 663
8.1. Wprowadzenie 663
8.2. Zasada pierwszeństwa prawa unijnego 664
8.3. Zasada skutku bezpośredniego 673
8.3.1. Uwagi wstępne 673
8.3.2. Skutek bezpośredni przepisów traktatowych 674
8.3.4. Skutek bezpośredni rozporządzeń 677
8.3.5. Skutek bezpośredni dyrektyw 678
8.3.6. Pojęcie emanacji państwa 681
8.3.7. Skutek bezpośredni decyzji 682
8.3.8. Skutek bezpośredni umów międzynarodowych i aktów wydanych na ich podstawie 683
8.4. Zasada prounijnej wykładni prawa krajowego (zasada skutku pośredniego prawa unijnego) 684
9. Odpowiedzialność państwa członkowskiego za szkody powstałe wskutek naruszenia prawa unijnego 689
9.1. Uwagi ogólne 689
9.2. Sformułowanie zasady odpowiedzialności odszkodowawczej państwa członkowskiego 689
9.3. Przesłanki odpowiedzialności odszkodowawczej państwa członkowskiego 691
9.4. Rozwinięcie zasady odpowiedzialności odszkodowawczej państwa członkowskiego 692
9.5. Odpowiedzialność odszkodowawcza państwa członkowskiego z tytułu naruszenia prawa unijnego przez sąd krajowy orzekający w ostatniej instancji 695
9.6. Zasada autonomii proceduralnej 697
Część IV. Obywatel Unii 699
1. Obywatelstwo Unii 701
1.1. Od integracji gospodarczej do obywatelstwa Unii 701
1.2. Znaczenie obywatelstwa Unii dla ustroju Unii 711
1.3. Pojęcie i zakres obywatelstwa Unii 714
1.3.1. Ramy prawne 714
1.3.2. Nabycie i utrata obywatelstwa Unii 715
1.3.3. Prawa i obowiązki obywateli Unii 723
1.3.4. Zakres obywatelstwa Unii 725
1.3.5. Zasada niedyskryminacji obywateli Unii 736
1.4. Obywatelstwo Unii a obywatelstwo państw członkowskich 741
2. Prawo swobodnego przemieszczania się i pobytu obywateli Unii 747
2.1. Uwagi wstępne 747
2.2. Ramy prawne 748
2.3. Zakres podmiotowy prawa swobodnego przemieszczania się i pobytu 752
2.4. Materialny zakres prawa swobodnego przemieszczania się i pobytu 757
2.4.1. Prawo wjazdu i wyjazdu 757
2.4.2. Prawo pobytu przez okres do trzech miesięcy 763
2.4.3. Prawo pobytu przez okres przekraczający trzy miesiące 764
2.4.3.1. Obywatele Unii aktywni gospodarczo 767
2.4.3.2. Obywatele niezależni ekonomicznie 769
2.4.3.3. Studenci 775
2.4.3.4. Członkowie rodziny obywatela Unii 776
2.4.3.5. Formalności administracyjne 781
2.4.4. Prawo stałego pobytu 782
2.5. Ograniczenie prawa swobodnego przemieszczania się i pobytu 784
2.5.1. Ograniczenia ze względów porządku publicznego lub bezpieczeństwa publicznego 784
2.5.2. Ograniczenia ze względów zdrowia publicznego 789
3. Udział obywateli Unii w życiu demokratycznym Unii 792
3.1. Demokracja w Unii Europejskiej 792
3.1.1. Demokracja przedstawicielska 794
3.1.2. Demokracja uczestnicząca 799
3.2. Prawa wyborcze do Parlamentu Europejskiego 805
3.2.1. Ramy prawne 805
3.2.2. Zakres podmiotowy praw wyborczych do Parlamentu Europejskiego 806
3.2.3. Prawo wyborcze do Parlamentu Europejskiego w świetle konstytucji krajowych 809
3.3. Prawa wyborcze do władz lokalnych 812
3.3.1. Ramy prawne 812
3.3.2. Zakres podmiotowy 813
3.3.3. Zakres przedmiotowy - pojęcie wyborów lokalnych 819
4. Obywatel wobec instytucji i organów UE 821
4.1. Prawo do dobrej administracji 821
4.2. Prawo skargi do Rzecznika Praw Obywatelskich Unii Europejskiej 826
4.2.1. Zakres podmiotowy skargi 827
4.2.2. Zakres przedmiotowy skargi 827
4.2.3. Wymogi formalne 828
4.2.4. Dochodzenie 828
4.3. Prawo petycji 832
4.3.1. Podmioty uprawnione do wniesienia petycji 832
4.3.2. Przedmiot petycji 833
4.3.3. Warunki formalne i ocena dopuszczalności petycji 833
4.3.4. Rozpatrywanie petycji 834
4.4. Skargi wnoszone do Komisji Europejskiej 837
4.5. Prawo skargi do Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej 838
4.5.1. Prawo do efektywnego środka prawnego 838
4.5.2. Skarga o stwierdzenie nieważności aktu instytucji **28 840
4.5.3. Skarga na bezczynność instytucji 844
4.5.4. Skarga odszkodowawcza przeciwko UE **39 845
5. Obywatel Unii w państwie trzecim 849
5.1. Zewnętrzny wymiar obywatelstwa Unii 849
5.2. Prawo ochrony dyplomatycznej i konsularnej 851
5.2.1. Ramy prawne 851
5.2.2. Warunki udzielenia ochrony 852
5.2.3. Zakres ochrony 853
5.2.4. Zasady dotyczące wydawania tymczasowego dokumentu podróży 854
5.2.5. Ochrona obywateli Unii w sytuacjach kryzysowych 856
5.3. Perspektywy rozwoju zewnętrznego wymiaru obywatelstwa 857
6. Ochrona praw podstawowych Unii Europejskiej 861
6.1. Prawa podstawowe UE 861
6.2. Koncepcja integracji a ochrona praw podstawowych 862
6.3. Konstytucjonalizacja struktury prawnej UE 863
6.4. Rozwój i podstawa prawna ochrony praw podstawowych Unii Europejskiej 874
6.4.1. Dorobek Trybunału Sprawiedliwości 874
6.4.2. Traktatowe wzmocnienie ochrony praw podstawowych 883
6.4.3. Nowa regulacja 890
6.5. Beneficjenci praw podstawowych UE 891
6.6. Podmioty zobowiązane do ochrony praw podstawowych UE 893
6.6.1. Instytucje, organy i jednostki organizacyjne UE 893
6.6.2. Państwa członkowskie 893
6.6.3. Osoby prywatne 904
6.7. Terytorialny i czasowy zakres stosowania praw podstawowych UE 904
6.8. Funkcja praw podstawowych UE 905
6.9. Potwierdzenie praw podstawowych i sposobu ich stosowania w Karcie Praw Podstawowych 908
6.9.1. Obecny status Karty 908
6.9.2. Źródła praw potwierdzonych w Karcie 911
6.9.3. "Wyjaśnienia" do Karty 915
6.9.4. Zakres stosowania praw potwierdzonych w Karcie 916
6.9.5. Sposób odwoływania się do Karty 920
6.9.6. Rozróżnienie praw, wolności i zasad 924
6.9.7. Przepisy odsyłające Karty 925
6.9.8. Stosowanie Karty w stosunku do Polski i Zjednoczonego Królestwa 930
6.10. Kontrola zewnętrzna przestrzegania praw podstawowych - system EKPC 933
6.10.1. Uwagi ogólne 933
6.10.2. Odpowiedzialność państw stron EKPC za akty organizacji międzynarodowej, której są członkami **35 938
6.10.3. Przystąpienie Unii do EKPC 947