Dane szczegółowe książki
Prawo wyznaniowe / Misztal, Henryk (1936-); Adamowicz, Leszek (1960-)
Tytuł
Prawo wyznaniowe
Wydawnictwo
Sandomierz: Wydaw. Diecezjalne, 2000
ISBN
838800672X
Hasła przedmiotowe
Informacje dodatkowe
Stan prawny na 1 lutego 2000
Spis treści
pokaż spis treści
Wykaz skrótów 18
Przedmowa 22
Słowo wstępne 24
Część I. Zagadnienia wstępne 28
Rozdział I. Pojęcie i nauka prawa wyznaniowego 30
1.1. Pojęcie prawa wyznaniowego 30
1.2. Nauka prawa wyznaniowego 32
1.3. Rodzaje związków wyznaniowych 33
1.4. Państwowy porządek prawny a normy etyczne 33
1.5. Unormowania państwowe a prawo wewnętrzne związków wyznaniowych 34
1.6. Prawo wyznaniowe w systemie prawa świeckiego 36
Literatura 37
Rozdział II. Systemy relacji państwo-kościół 39
2.1. Systemy zwierzchnictwa państwa nad Kościołem 41
2.1.1. Cezaropapizm 41
2.1.2. Jurysdykcjonalizm 42
2.2. Teokracja 45
2.3. Systemy rozdziału państwa od Kościoła 46
2.4. System konkordatowy 53
2.4.1. Strony zawierające konkordat 54
2.4.2. Cele konkordatów 55
2.4.3. Natura prawna konkordatów 56
2.5. Podział państw ze względu na stosunek do wyznań 58
2.5.1. Państwa wyznaniowe 58
2.5.2. Państwa laickie neutralne w stosunku do religii 59
2.5.3. Państwo ateistyczne 61
2.5.4. Państwa o nieokreślonym prawnie stosunku do religii 62
Literatura 62
Część II. Historia relacji państwa do kościołów i innych wyznań w Polsce 64
Rozdział III. Stosunki wyznaniowe w i Rzeczpospolitej 66
3.1. Monarchia patrymonialna (966-1320) 66
3.2. Monarchia stanowa (1320-1454) 68
3.3. Rzeczpospolita szlachecka (1454-1794) 71
Rozdział IV. Okres rozbioru Polski (1772-1918) 77
4.1. Sytuacja Kościoła w rozbiorze rosyjskim 78
4.2. Stosunki wyznaniowe w rozbiorze pruskim 82
4.3. Rozbiór austriacki 82
4.4. Okres I wojny światowej (1914-1918) 84
Rozdział V. Druga Rzeczpospolita (1918-1939) 86
5.1. Uregulowania konstytucyjne 86
5.1.1. Wolność religii i przekonań w zakresie indywidualnym 88
5.1.2. Normy dotyczące wszystkich związków wyznaniowych 89
5.1.3. Państwo a Kościół rzymskokatolicki 91
5.1.4. Mniejszości religijne 93
5.2. Konkordatowa regulacja stosunków państwo-Kościół katolicki 96
5.2.1. Przygotowanie konkordatu polskiego 96
5.2.2. Normy konkordatowe i akty wykonawcze 97
5.2.3. Miejsce Kościoła w systemie stosunków państwo-Kościół 107
Rozdział VI. Okres II Wojny Światowej (1939-1945) 108
6.1. Okupacja hitlerowska 108
6.1.1. Eksterminacja Kościoła na Ziemiach "włączonych" do Rzeszy 109
6.1.2. Taktyka walki z Kościołem stosowana w Generalnej Guberni 116
6.1.3. Opór Kościoła wobec polityki wyniszczenia 120
6.1.4. Inne Kościoły i związki wyznaniowe 123
6.1.5. Reakcje Stolicy Apostolskiej 124
6.2. Sytuacja Kościoła i innych wyznań pod okupacją radziecką 128
6.2.1. Antyreligijne akty ustawodawcze i administracyjne 129
6.2.2. Życie religijne na terenach okupowanych przez nazistów i sowietów 130
6.2.3. Sytuacja religijna Polaków żyjących na terenach ZSRR 131
6.2.4. Stolica Apostolska wobec sytuacji Kościoła w ZSRR 132
Rozdział VII. Okres 1945 -1989 135
7.1. Stosunek państwa do Kościoła i innych wyznań do 1952 r. 137
7.1.1. Uchwała TRJN w sprawie konkordatu 138
7.1.2. Państwowe uznanie niekatolickich związków wyznaniowych 146
7.1.3. Porozumienie przedstawicieli państwa i Kościoła w 1950 r. 151
7.1.4. Urząd do Spraw Wyznań i jego kompetencje 155
7.2. Konstytucyjne zasady regulacji stosunków wyznaniowych a praktyka władz PRL 158
7.2.1. Zasada wolności sumienia i wyznania 159
7.2.2. Swoboda wypełniania funkcji religijnych przez Kościół i inne wyznania 162
7.2.3. Rozdział Kościoła od państwa 166
7.2.4. Ustawowa regulacja stosunku państwa do Kościoła 169
7.2.5. Zasada równości wobec prawa bez względu na wyznanie 170
7.3. Próby dialogu państwa i Kościoła w latach 1956-1989 173
7.3.1. Porozumienie z 1956 r. 174
7.3.2. Założenia polityki wyznaniowej partii i jej realizacja w latach 1958-1980 177
7.3.3. Dialog w ramach polityki taktycznej, realistycznej i elastycznej po 1980 r. 181
7.4. Nawiązanie stosunków dyplomatycznych Polski ze Stolicą Apostolską 184
Literatura do rozdziałów III-VII 186
Część III. Obowiązujące polskie prawo wyznaniowe 204
Rozdział VIII. Źródła prawa wyznaniowego 206
8.1. Pojęcie źródeł prawa 206
8.2. Obowiązujące źródła prawa wyznaniowego 207
Literatura 215
Rozdział IX. Wolność religijna 217
9.1. Zarys historii tolerancji i wolności religijnej 217
9.2. Pojęcie wolności religijnej 219
9.3. Podstawa wolności religijnej 221
9.4. Odniesienia światopoglądowe w preambule Konstytucji 222
9.5. Podmiotowy i przedmiotowy zakres wolności religijnej 225
9.5.1. Wolność kościołów i innych związków wyznaniowych 226
9.5.1.1. Równouprawnienie kościołów i innych związków wyznaniowych 228
9.5.1.2. Zasada bezstronności władz publicznych 229
9.5.1.3. Zasada autonomii i niezależności 232
9.5.1.4. Zasada współdziałania 236
9.5.1.5. Regulacja stosunku państwa do kościołów i innych związków wyznaniowych 237
9.5.1.6. Rejestrowanie kościołów i innych związków wyznaniowych 240
9.5.2. Wolność religijna rodziny 240
9.5.3. Wolność religijna w zakresie indywidualnym 246
9.6. Granice wolności religijnej 254
9.7. Dokumenty europejskie o poszanowaniu wolności religijnej i tradycyjnych systemów wartości 258
Literatura 259
Rozdział X. Ochrona uczuć religijnych w prawie karnym **1 265
10.1. Okres Polski Ludowej 265
10.1.1. Dekret z 5 sierpnia 1949 r. 265
10.1.2. Kodeks karny z 1969 r. 267
10.2. Przygotowanie nowego k.k. i jego aksjologia 268
10.3. Kryminalizacja dyskryminacji z powodów religijnych 268
10.4. Przepisy pominięte i zmodyfikowane w nowym k.k. 270
10.5. Złośliwe przeszkadzanie wykonaniu aktu religijnego 271
10.6. Przestępstwo obrazy uczuć religijnych 271
10.6.1. W polskim k.k. i doktrynie prawa 271
10.6.2. W prawie i doktrynie krajów Europy Zachodniej 275
10.6.3. W orzeczeniach Europejskiego Trybunału Praw Człowieka 276
10.6.4. Wypowiedzi Europejskiej Komisji Praw Człowieka 278
10.6.5. Ochrona przekonań ludzi wierzących i niewierzących 280
10.6.6. Ochrona uczuć religijnych a swoboda wypowiedzi 282
10.6.7. Cywilnoprawna ochrona wolności sumienia i uczuć religijnych **2 285
Literatura 287
Rozdział XI. Prawna ochrona dziecka poczętego 291
11.1. Prawo do życia i jego prawna ochrona 291
11.2. Kształtowanie się modelu prawnokarnej ochrony dziecka poczętego 294
11.3. Aktualny stan prawny w zakresie prawnej ochrony dziecka poczętego 300
Literatura 306
Rozdział XII. Osobowość prawna kościołów i innych związków wyznaniowych 310
12.1. Osobowość prawa międzynarodowego Stolicy Apostolskiej i Watykanu 310
12.2. Problem osobowości publicznoprawnej związków wyznaniowych 312
12.3. Osobowość cywilnoprawna kościelnych jednostek organizacyjnych 313
12.3.1. Zarys historyczny 313
12.3.2. Obowiązująca regulacja osobowości cywilnoprawnej Kościoła katolickiego 317
12.3.2.1. Ustawowy wykaz osób prawnych 317
12.3.2.2. Sposoby nabywania osobowości prawnej 325
12.3.3. Osoby prawne innych kościołów i związków wyznaniowych 328
12.3.3.1. Wykaz osób prawnych 328
12.3.3.2. Nabywanie osobowości prawnej 331
Literatura 332
Rozdział XIII. Prawo państwowe o kulcie religijnym 334
13.1. Polityka władz PRL w odniesieniu do kultu religijnego 334
13.2. Standardy międzynarodowe i przepisy obowiązującego prawa polskiego 337
13.2.1. Wolność kultu religijnego w aktach międzynarodowych 337
13.2.2. Zagadnienie kultu publicznego w Konstytucji RP i ustawodawstwie zwykłym 338
13.2.3. Przepisy w odniesieniu do poszczególnych kościołów i związków wyznaniowych 340
Literatura 343
Rozdział XIV. Prawo małżeńskie 344
14.1. Podstawowe pojęcia w prawie polskim i kanonicznym 345
14.2. Przeszkody małżeńskie 347
14.2.1. "Przeszkody" funkcjonujące wyłącznie w k.r.o. 350
14.2.2. Przeszkody funkcjonujące wyłącznie w KPK 353
14.2.3. Przeszkody występujące w obu systemach prawnych 355
14.3. Zawarcie małżeństwa mimo istnienia przeszkód 361
14.4. Skutki zawarcia małżeństwa mimo istnienia przeszkód 363
14.5. Separacja małżeńska 365
14.6. Uzyskanie skutków cywilnych małżeństwa konkordatowego - Artur Mezglewski 366
14.6.1. Wykładnia terminu "małżeństwo kanoniczne" 366
14.6.2. Warunek dotyczący braku przeszkód wynikających z prawa polskiego 369
14.6.2.1. Tryb stwierdzania braku przeszkód 369
14.6.2.2. Wpływ przeszkód na ważność małżeństwa cywilnego 370
14.6.3. Złożenie oświadczenia dotyczącego wywarcia skutków cywilnych 371
14.6.4. Sporządzenie aktu małżeństwa 371
14.6.4.1. Osoby upoważnione do sporządzenia i przekazania zawiadomienia o zawarciu małżeństwa 372
14.6.4.2. Termin przekazania zaświadczenia 372
14.7. Ustanie małżeństwa konkordatowego - Henryk Misztal 374
Literatura 375
Rozdział XV. Szkolnictwo wyznaniowe 378
15.1. Szkoły podstawowe i średnie 378
15.1.1. Okres Polski Ludowej 378
15.1.2. Podstawy prawne 379
15.1.3. Zakładanie i prowadzenie przez związki wyznaniowe szkół publicznych 379
15.1.4. Zakładanie i prowadzenie szkół niepublicznych 380
15.1.5. Uprawnienia szkół publicznych 380
15.1.6. Finansowanie szkół 382
15.1.7. Nauczyciele, personel i uczniowie szkół 382
15.1.8. Podporządkowanie organizacyjne 383
15.2. Niższe seminaria duchowne 384
15.3. Szkoły wyższe 385
15.3.1. Wyższe seminaria duchowne 385
15.3.2. Wyższe uczelnie papieskie 386
15.3.3. Uniwersytety i wydziały teologiczne 387
Rozdział XVI. Nauczanie religii 389
16.1. Nauczanie religii w okresie Polski Ludowej 389
16.2. Powrót nauczania religii do szkół 390
16.3. Obowiązujące podstawy prawne 390
16.4. Organizacja nauki religii 390
16.5. Kwalifikacje nauczycieli 391
16.6. Zatrudnianie nauczycieli religii 392
16.7. Programy nauczania 392
Literatura 393
Rozdział XVII. Duszpasterstwo wojskowe 394
17.1. Rys historyczny zagadnienia 394
17.2. Obowiązujące prawodawstwo polskie 398
17.3. Obowiązujące prawo kanoniczne 401
Literatura 402
Rozdział XVIII. Duszpasterstwo więźniów, osób tymczasowo aresztowanych i nieletnich przestępców 404
18.1. Okres po II wojnie światowej do 1989 r. 404
18.2. Ewolucja stanu prawnego w latach 1989-2000 406
Literatura 412
Rozdział XIX. Duszpasterstwo chorych 413
19.1. Stan prawny w latach 1945-1981 413
19.2. Obowiązujące prawodawstwo 415
Literatura 420
Rozdział XX. Działalność charytatywno-opiekuńcza kościołów i innych związków wyznaniowych 421
20.1. Pomoc humanitarna - działalność charytatywna 421
20.2. Dobroczynne duszpasterstwo w Kościele katolickim - rys historyczny 424
20.2.1. Rozwój dziel charytatywnych i koordynacja ich działalności 424
20.2.2. Działalność charytatywna Kościoła w Polsce do 1989 r. 425
20.3. Gwarancje dla działalności charytatywno-opiekuńczej od 1989 r. 428
20.3.1. Uregulowania prawne 428
20.3.2. Organizacja struktur i efektywność działalności 431
Literatura 434
Rozdział XXI. Wolność zrzeszania się osób wierzących 435
21.1. Wolność zrzeszania się w aktach międzynarodowych 435
21.2. Prawo o stowarzyszeniach w Polsce do 1989 r. 436
21.3. Wolność zrzeszania się w obowiązującym prawie polskim 438
21.3.1. Podstawowe założenia w Konstytucji z 2 kwietnia 1997 r. 438
21.3.2. Regulacje ustawowe 439
Literatura 445
Rozdział XXII. Prawo wyznań religijnych do mass-mediów 446
22.1. Wolność wypowiedzi i używania środków przekazu w dokumentach międzynarodowych 446
22.2. Wolność myśli i słowa w kagańcu cenzury PRL 448
22.3. Sytuacja obecna 449
22.3.1. Konstytucyjne i ustawowe gwarancje 449
22.3.2. Formy i sposoby korzystania ze środków przekazu przez poszczególne wyznania 451
Literatura 454
Rozdział XXIII. Archiwa, biblioteki i muzea kościelne 456
23.1. Archiwa kościelne 456
Literatura 458
23.2. Biblioteki kościelne 459
Literatura 460
23.3. Muzea kościelne 461
Literatura 462
Rozdział XXIV. Opodatkowanie i dochody kościoła oraz regulacje własności nieruchomości kościelnych 463
24.1. Opodatkowanie Kościoła 464
24.1.1. Opodatkowanie kościelnych instytucji i osób prawnych 464
24.1.2. Opodatkowanie osób duchownych 466
24.1.2.1. Podatek od wynagrodzeń 467
24.1.2.2. Podatek dochodowy 467
24.2. Dochody Kościoła 469
24.2.1. Ulgi i odliczenia podatkowe 470
24.2.2. Zwolnienia celne 470
24.3. Fundacje kościelne 471
24.4. Zbiórki publiczne 471
24.5. Regulacja własności nieruchomości kościelnych 472
24.5.1. Przedmiot regulacji własności nieruchomości kościelnych 473
24.5.2. Przebieg regulacji 475
24.5.3. Rezultat regulacji 476
24.6. Fundusz Kościelny 478
Literatura 480
Rozdział XXV. Budownictwo sakralne i kościelne cmentarze wyznaniowe 481
25.1. Budownictwo sakralne i kościelne 481
Literatura 482
25.2. Cmentarze wyznaniowe i chowanie zmarłych 482
25.2.1. Prawo do zakładania i rozbudowy cmentarzy grzebalnych 483
25.2.2. Prawo do posiadania i konserwacji cmentarzy oraz ich nienaruszalność 484
25.2.3. Prawo do pochówku zgodnego z przekonaniami religijnymi 485
Literatura 485
Rozdział XXVI. Ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenie zdrowotne osób duchownych 486
26.1. Ewolucja ubezpieczenia społecznego duchownych do 1 stycznia 1999 r. 486
26.1.1. Ubezpieczenie społeczne duchownych w latach 1945-1989 486
26.1.2. Uregulowania Ustawy z 17 V 1989 r. 488
26.2. Znaczenie terminu "osoba duchowna" na gruncie ustaw ubezpieczeniowych 490
26.3. Ubezpieczenia społeczne 491
26.4. Ubezpieczenie zdrowotne 494
Orzecznictwo 494
Literatura 495
Wykaz wykorzystanych źródeł 497
Indeks rzeczowy 521
Summary 534
Zusammenfassung 537
Sumario 540
Sommario 544
Wykaz autorów 548
Przedmowa 22
Słowo wstępne 24
Część I. Zagadnienia wstępne 28
Rozdział I. Pojęcie i nauka prawa wyznaniowego 30
1.1. Pojęcie prawa wyznaniowego 30
1.2. Nauka prawa wyznaniowego 32
1.3. Rodzaje związków wyznaniowych 33
1.4. Państwowy porządek prawny a normy etyczne 33
1.5. Unormowania państwowe a prawo wewnętrzne związków wyznaniowych 34
1.6. Prawo wyznaniowe w systemie prawa świeckiego 36
Literatura 37
Rozdział II. Systemy relacji państwo-kościół 39
2.1. Systemy zwierzchnictwa państwa nad Kościołem 41
2.1.1. Cezaropapizm 41
2.1.2. Jurysdykcjonalizm 42
2.2. Teokracja 45
2.3. Systemy rozdziału państwa od Kościoła 46
2.4. System konkordatowy 53
2.4.1. Strony zawierające konkordat 54
2.4.2. Cele konkordatów 55
2.4.3. Natura prawna konkordatów 56
2.5. Podział państw ze względu na stosunek do wyznań 58
2.5.1. Państwa wyznaniowe 58
2.5.2. Państwa laickie neutralne w stosunku do religii 59
2.5.3. Państwo ateistyczne 61
2.5.4. Państwa o nieokreślonym prawnie stosunku do religii 62
Literatura 62
Część II. Historia relacji państwa do kościołów i innych wyznań w Polsce 64
Rozdział III. Stosunki wyznaniowe w i Rzeczpospolitej 66
3.1. Monarchia patrymonialna (966-1320) 66
3.2. Monarchia stanowa (1320-1454) 68
3.3. Rzeczpospolita szlachecka (1454-1794) 71
Rozdział IV. Okres rozbioru Polski (1772-1918) 77
4.1. Sytuacja Kościoła w rozbiorze rosyjskim 78
4.2. Stosunki wyznaniowe w rozbiorze pruskim 82
4.3. Rozbiór austriacki 82
4.4. Okres I wojny światowej (1914-1918) 84
Rozdział V. Druga Rzeczpospolita (1918-1939) 86
5.1. Uregulowania konstytucyjne 86
5.1.1. Wolność religii i przekonań w zakresie indywidualnym 88
5.1.2. Normy dotyczące wszystkich związków wyznaniowych 89
5.1.3. Państwo a Kościół rzymskokatolicki 91
5.1.4. Mniejszości religijne 93
5.2. Konkordatowa regulacja stosunków państwo-Kościół katolicki 96
5.2.1. Przygotowanie konkordatu polskiego 96
5.2.2. Normy konkordatowe i akty wykonawcze 97
5.2.3. Miejsce Kościoła w systemie stosunków państwo-Kościół 107
Rozdział VI. Okres II Wojny Światowej (1939-1945) 108
6.1. Okupacja hitlerowska 108
6.1.1. Eksterminacja Kościoła na Ziemiach "włączonych" do Rzeszy 109
6.1.2. Taktyka walki z Kościołem stosowana w Generalnej Guberni 116
6.1.3. Opór Kościoła wobec polityki wyniszczenia 120
6.1.4. Inne Kościoły i związki wyznaniowe 123
6.1.5. Reakcje Stolicy Apostolskiej 124
6.2. Sytuacja Kościoła i innych wyznań pod okupacją radziecką 128
6.2.1. Antyreligijne akty ustawodawcze i administracyjne 129
6.2.2. Życie religijne na terenach okupowanych przez nazistów i sowietów 130
6.2.3. Sytuacja religijna Polaków żyjących na terenach ZSRR 131
6.2.4. Stolica Apostolska wobec sytuacji Kościoła w ZSRR 132
Rozdział VII. Okres 1945 -1989 135
7.1. Stosunek państwa do Kościoła i innych wyznań do 1952 r. 137
7.1.1. Uchwała TRJN w sprawie konkordatu 138
7.1.2. Państwowe uznanie niekatolickich związków wyznaniowych 146
7.1.3. Porozumienie przedstawicieli państwa i Kościoła w 1950 r. 151
7.1.4. Urząd do Spraw Wyznań i jego kompetencje 155
7.2. Konstytucyjne zasady regulacji stosunków wyznaniowych a praktyka władz PRL 158
7.2.1. Zasada wolności sumienia i wyznania 159
7.2.2. Swoboda wypełniania funkcji religijnych przez Kościół i inne wyznania 162
7.2.3. Rozdział Kościoła od państwa 166
7.2.4. Ustawowa regulacja stosunku państwa do Kościoła 169
7.2.5. Zasada równości wobec prawa bez względu na wyznanie 170
7.3. Próby dialogu państwa i Kościoła w latach 1956-1989 173
7.3.1. Porozumienie z 1956 r. 174
7.3.2. Założenia polityki wyznaniowej partii i jej realizacja w latach 1958-1980 177
7.3.3. Dialog w ramach polityki taktycznej, realistycznej i elastycznej po 1980 r. 181
7.4. Nawiązanie stosunków dyplomatycznych Polski ze Stolicą Apostolską 184
Literatura do rozdziałów III-VII 186
Część III. Obowiązujące polskie prawo wyznaniowe 204
Rozdział VIII. Źródła prawa wyznaniowego 206
8.1. Pojęcie źródeł prawa 206
8.2. Obowiązujące źródła prawa wyznaniowego 207
Literatura 215
Rozdział IX. Wolność religijna 217
9.1. Zarys historii tolerancji i wolności religijnej 217
9.2. Pojęcie wolności religijnej 219
9.3. Podstawa wolności religijnej 221
9.4. Odniesienia światopoglądowe w preambule Konstytucji 222
9.5. Podmiotowy i przedmiotowy zakres wolności religijnej 225
9.5.1. Wolność kościołów i innych związków wyznaniowych 226
9.5.1.1. Równouprawnienie kościołów i innych związków wyznaniowych 228
9.5.1.2. Zasada bezstronności władz publicznych 229
9.5.1.3. Zasada autonomii i niezależności 232
9.5.1.4. Zasada współdziałania 236
9.5.1.5. Regulacja stosunku państwa do kościołów i innych związków wyznaniowych 237
9.5.1.6. Rejestrowanie kościołów i innych związków wyznaniowych 240
9.5.2. Wolność religijna rodziny 240
9.5.3. Wolność religijna w zakresie indywidualnym 246
9.6. Granice wolności religijnej 254
9.7. Dokumenty europejskie o poszanowaniu wolności religijnej i tradycyjnych systemów wartości 258
Literatura 259
Rozdział X. Ochrona uczuć religijnych w prawie karnym **1 265
10.1. Okres Polski Ludowej 265
10.1.1. Dekret z 5 sierpnia 1949 r. 265
10.1.2. Kodeks karny z 1969 r. 267
10.2. Przygotowanie nowego k.k. i jego aksjologia 268
10.3. Kryminalizacja dyskryminacji z powodów religijnych 268
10.4. Przepisy pominięte i zmodyfikowane w nowym k.k. 270
10.5. Złośliwe przeszkadzanie wykonaniu aktu religijnego 271
10.6. Przestępstwo obrazy uczuć religijnych 271
10.6.1. W polskim k.k. i doktrynie prawa 271
10.6.2. W prawie i doktrynie krajów Europy Zachodniej 275
10.6.3. W orzeczeniach Europejskiego Trybunału Praw Człowieka 276
10.6.4. Wypowiedzi Europejskiej Komisji Praw Człowieka 278
10.6.5. Ochrona przekonań ludzi wierzących i niewierzących 280
10.6.6. Ochrona uczuć religijnych a swoboda wypowiedzi 282
10.6.7. Cywilnoprawna ochrona wolności sumienia i uczuć religijnych **2 285
Literatura 287
Rozdział XI. Prawna ochrona dziecka poczętego 291
11.1. Prawo do życia i jego prawna ochrona 291
11.2. Kształtowanie się modelu prawnokarnej ochrony dziecka poczętego 294
11.3. Aktualny stan prawny w zakresie prawnej ochrony dziecka poczętego 300
Literatura 306
Rozdział XII. Osobowość prawna kościołów i innych związków wyznaniowych 310
12.1. Osobowość prawa międzynarodowego Stolicy Apostolskiej i Watykanu 310
12.2. Problem osobowości publicznoprawnej związków wyznaniowych 312
12.3. Osobowość cywilnoprawna kościelnych jednostek organizacyjnych 313
12.3.1. Zarys historyczny 313
12.3.2. Obowiązująca regulacja osobowości cywilnoprawnej Kościoła katolickiego 317
12.3.2.1. Ustawowy wykaz osób prawnych 317
12.3.2.2. Sposoby nabywania osobowości prawnej 325
12.3.3. Osoby prawne innych kościołów i związków wyznaniowych 328
12.3.3.1. Wykaz osób prawnych 328
12.3.3.2. Nabywanie osobowości prawnej 331
Literatura 332
Rozdział XIII. Prawo państwowe o kulcie religijnym 334
13.1. Polityka władz PRL w odniesieniu do kultu religijnego 334
13.2. Standardy międzynarodowe i przepisy obowiązującego prawa polskiego 337
13.2.1. Wolność kultu religijnego w aktach międzynarodowych 337
13.2.2. Zagadnienie kultu publicznego w Konstytucji RP i ustawodawstwie zwykłym 338
13.2.3. Przepisy w odniesieniu do poszczególnych kościołów i związków wyznaniowych 340
Literatura 343
Rozdział XIV. Prawo małżeńskie 344
14.1. Podstawowe pojęcia w prawie polskim i kanonicznym 345
14.2. Przeszkody małżeńskie 347
14.2.1. "Przeszkody" funkcjonujące wyłącznie w k.r.o. 350
14.2.2. Przeszkody funkcjonujące wyłącznie w KPK 353
14.2.3. Przeszkody występujące w obu systemach prawnych 355
14.3. Zawarcie małżeństwa mimo istnienia przeszkód 361
14.4. Skutki zawarcia małżeństwa mimo istnienia przeszkód 363
14.5. Separacja małżeńska 365
14.6. Uzyskanie skutków cywilnych małżeństwa konkordatowego - Artur Mezglewski 366
14.6.1. Wykładnia terminu "małżeństwo kanoniczne" 366
14.6.2. Warunek dotyczący braku przeszkód wynikających z prawa polskiego 369
14.6.2.1. Tryb stwierdzania braku przeszkód 369
14.6.2.2. Wpływ przeszkód na ważność małżeństwa cywilnego 370
14.6.3. Złożenie oświadczenia dotyczącego wywarcia skutków cywilnych 371
14.6.4. Sporządzenie aktu małżeństwa 371
14.6.4.1. Osoby upoważnione do sporządzenia i przekazania zawiadomienia o zawarciu małżeństwa 372
14.6.4.2. Termin przekazania zaświadczenia 372
14.7. Ustanie małżeństwa konkordatowego - Henryk Misztal 374
Literatura 375
Rozdział XV. Szkolnictwo wyznaniowe 378
15.1. Szkoły podstawowe i średnie 378
15.1.1. Okres Polski Ludowej 378
15.1.2. Podstawy prawne 379
15.1.3. Zakładanie i prowadzenie przez związki wyznaniowe szkół publicznych 379
15.1.4. Zakładanie i prowadzenie szkół niepublicznych 380
15.1.5. Uprawnienia szkół publicznych 380
15.1.6. Finansowanie szkół 382
15.1.7. Nauczyciele, personel i uczniowie szkół 382
15.1.8. Podporządkowanie organizacyjne 383
15.2. Niższe seminaria duchowne 384
15.3. Szkoły wyższe 385
15.3.1. Wyższe seminaria duchowne 385
15.3.2. Wyższe uczelnie papieskie 386
15.3.3. Uniwersytety i wydziały teologiczne 387
Rozdział XVI. Nauczanie religii 389
16.1. Nauczanie religii w okresie Polski Ludowej 389
16.2. Powrót nauczania religii do szkół 390
16.3. Obowiązujące podstawy prawne 390
16.4. Organizacja nauki religii 390
16.5. Kwalifikacje nauczycieli 391
16.6. Zatrudnianie nauczycieli religii 392
16.7. Programy nauczania 392
Literatura 393
Rozdział XVII. Duszpasterstwo wojskowe 394
17.1. Rys historyczny zagadnienia 394
17.2. Obowiązujące prawodawstwo polskie 398
17.3. Obowiązujące prawo kanoniczne 401
Literatura 402
Rozdział XVIII. Duszpasterstwo więźniów, osób tymczasowo aresztowanych i nieletnich przestępców 404
18.1. Okres po II wojnie światowej do 1989 r. 404
18.2. Ewolucja stanu prawnego w latach 1989-2000 406
Literatura 412
Rozdział XIX. Duszpasterstwo chorych 413
19.1. Stan prawny w latach 1945-1981 413
19.2. Obowiązujące prawodawstwo 415
Literatura 420
Rozdział XX. Działalność charytatywno-opiekuńcza kościołów i innych związków wyznaniowych 421
20.1. Pomoc humanitarna - działalność charytatywna 421
20.2. Dobroczynne duszpasterstwo w Kościele katolickim - rys historyczny 424
20.2.1. Rozwój dziel charytatywnych i koordynacja ich działalności 424
20.2.2. Działalność charytatywna Kościoła w Polsce do 1989 r. 425
20.3. Gwarancje dla działalności charytatywno-opiekuńczej od 1989 r. 428
20.3.1. Uregulowania prawne 428
20.3.2. Organizacja struktur i efektywność działalności 431
Literatura 434
Rozdział XXI. Wolność zrzeszania się osób wierzących 435
21.1. Wolność zrzeszania się w aktach międzynarodowych 435
21.2. Prawo o stowarzyszeniach w Polsce do 1989 r. 436
21.3. Wolność zrzeszania się w obowiązującym prawie polskim 438
21.3.1. Podstawowe założenia w Konstytucji z 2 kwietnia 1997 r. 438
21.3.2. Regulacje ustawowe 439
Literatura 445
Rozdział XXII. Prawo wyznań religijnych do mass-mediów 446
22.1. Wolność wypowiedzi i używania środków przekazu w dokumentach międzynarodowych 446
22.2. Wolność myśli i słowa w kagańcu cenzury PRL 448
22.3. Sytuacja obecna 449
22.3.1. Konstytucyjne i ustawowe gwarancje 449
22.3.2. Formy i sposoby korzystania ze środków przekazu przez poszczególne wyznania 451
Literatura 454
Rozdział XXIII. Archiwa, biblioteki i muzea kościelne 456
23.1. Archiwa kościelne 456
Literatura 458
23.2. Biblioteki kościelne 459
Literatura 460
23.3. Muzea kościelne 461
Literatura 462
Rozdział XXIV. Opodatkowanie i dochody kościoła oraz regulacje własności nieruchomości kościelnych 463
24.1. Opodatkowanie Kościoła 464
24.1.1. Opodatkowanie kościelnych instytucji i osób prawnych 464
24.1.2. Opodatkowanie osób duchownych 466
24.1.2.1. Podatek od wynagrodzeń 467
24.1.2.2. Podatek dochodowy 467
24.2. Dochody Kościoła 469
24.2.1. Ulgi i odliczenia podatkowe 470
24.2.2. Zwolnienia celne 470
24.3. Fundacje kościelne 471
24.4. Zbiórki publiczne 471
24.5. Regulacja własności nieruchomości kościelnych 472
24.5.1. Przedmiot regulacji własności nieruchomości kościelnych 473
24.5.2. Przebieg regulacji 475
24.5.3. Rezultat regulacji 476
24.6. Fundusz Kościelny 478
Literatura 480
Rozdział XXV. Budownictwo sakralne i kościelne cmentarze wyznaniowe 481
25.1. Budownictwo sakralne i kościelne 481
Literatura 482
25.2. Cmentarze wyznaniowe i chowanie zmarłych 482
25.2.1. Prawo do zakładania i rozbudowy cmentarzy grzebalnych 483
25.2.2. Prawo do posiadania i konserwacji cmentarzy oraz ich nienaruszalność 484
25.2.3. Prawo do pochówku zgodnego z przekonaniami religijnymi 485
Literatura 485
Rozdział XXVI. Ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenie zdrowotne osób duchownych 486
26.1. Ewolucja ubezpieczenia społecznego duchownych do 1 stycznia 1999 r. 486
26.1.1. Ubezpieczenie społeczne duchownych w latach 1945-1989 486
26.1.2. Uregulowania Ustawy z 17 V 1989 r. 488
26.2. Znaczenie terminu "osoba duchowna" na gruncie ustaw ubezpieczeniowych 490
26.3. Ubezpieczenia społeczne 491
26.4. Ubezpieczenie zdrowotne 494
Orzecznictwo 494
Literatura 495
Wykaz wykorzystanych źródeł 497
Indeks rzeczowy 521
Summary 534
Zusammenfassung 537
Sumario 540
Sommario 544
Wykaz autorów 548