Dane szczegółowe książki
Historia filozofii. T. 8, Od Benthama do Russella / Copleston, Frederick (1907-1994); Chwedeńczuk, Bohdan (1938-)
Tytuł
Historia filozofii. T. 8, Od Benthama do Russella
Tytuł oryginału
"A history of philosophy. Vol. 8, Bentham to Russell"
Wydawnictwo
Warszawa: Instytut wydawniczy PAX, 2006
Numer wydania
2
ISBN
8321116949; 8321117554
Hasła przedmiotowe
Spis treści
pokaż spis treści
Przedmowa 5
CZĘŚĆ 1. EMPIRYZM BRYTYJSKI
Rozdział I. Ruch utylitarystyczny (1) 9
Uwagi wstępne - Życie i pisma Benthama - Zasady benthamizmu opatrzone pewnymi uwagami krytycznymi - Życie i pisma Jamesa Milla - Altruizm i psychologia asocjacjonistyczna; polemika Milla z Mackintoshem - James Mill o umyśle – Uwagi o ekonomii benthamistów.
Rozdział Il. Ruch utylitarystyczny (2) . .29
Życie i pisma J. S. Milla - Millowskie rozwinięcie etyki utylitarystycznej - Mill o wolności obywatelskiej i rządzie - Wolność psychologiczna
Rozdział IlI. J. S. Mill: logika i empiryzm. . . . . . . . . . . . . . . 49
Uwagi wstępne - Nazwy i zdania, realne i werbalne - Natura matematyki - Rozumowanie sylogistyczne - Indukcja i zasada jednorodności natury - Prawo przyczynowości - Badanie eksperymentalne a dedukcja - Metoda nauk moralnych - Materia jako stała możliwość wrażeń - Analiza umysłu i widmo solipsyzmu - Mill o religii i teologii naturalnej
Rozdział IV. Empiryści, agnostycy, pozytywiści. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 84
Alexander Bain i asocjacjonistyczna psychologia - Bain o utylitaryzmie i intuicjonizmie - Charles Darwin i filozofia ewolucji - T. H. Huxley; ewolucja, etyka i agnostycyzm. Materializm naukowy a agnostycyzm; John Tyndall i Leslie Stephen - G. J. Romanes a religia - Pozytywizm; grupy zwolenników Comte'a, G. H. Lewes, W. K. Clifford,'. K. Pearson - B. Kidd; uwagi końcowe
Rozdział V. Filozofia Herberta Spencera. 107
Życie i pisma - Natura filozofii oraz jej podstawowe pojęcia i zasady - Ogólne prawo ewolucji: przemienność ewolucji i rozkładu - Socjologia i polityka - Etyka względna i absolutna - Niepoznawalne w religii i w nauce - Uwagi końcowe
530
CZĘŚĆ Il. RUCH IDEALISTYCZNY W WIELKIEJ BRYTANIl
Rozdział VI. Początki ruchu. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ... . . .. . .. . . . 131
Wstępne uwagi historyczne - Pionierzy literaci: Coleridge i Carlyle - Ferrier i stosunek podmiot-przedmiot - Atak Johna Grote'a na fenomenalizm i hedonizm - Odrodzenie zainteresowań filozofią grecką i powstanie zainteresowania Heglem; B. Jowett i J. H. Stirling
Rozdział VIl. Rozwój idealizmu. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .147
Postawa T. H. Greena wobec empiryzmu brytyjskiego i myśli niemieckiej - Greena doktryna wiecznego podmiotu wraz z pewnymi uwagami krytycznymi – Etyczna i polityczna teoria Greena - E. Caird i jedność leżąca u podstaw rozróżnienia między podmiotem a przedmiotem - J. Caird i filozofia religii - W. Wallace i D. G. Ritchie
Rozdział VIlI. Idealizm absolutny: Bradley . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 165
Uwagi wstępne - The Presuppositions of Critical History ("Założenia historii krytycznej") - Ważność logiki dla metafizyki - Podstawowe założenia metafizyki - Zjawisko: rzecz i jej jakości: stosunki i ich człony; przestrzeń i czas; Ja - Rzeczywistość: natura Absolutu - Stopnie prawdy i rzeczywistości - Błąd i zło - Absolut, Bóg i religia - Krytyczne rozważanie metafizyki Bradleya
Rozdział IX. Idealizm absolutny: Bosanquet . . . . . . . . . . . . . . . . . . 192
Życie i pisma - Logika; sąd a rzeczywistość - Metafizyka indywidualności – Bosanqueta filozofia państwa - Hobhouse'a krytyka Bosanqueta - R.B. Haldane; heglizm a względność - H. H. Joachim i koherencyjna teoria prawdy
Rozdział X. Zwrot ku osobowemu idealizmowi. . . . . .. . . . . . . . . . 208
Pringle-Pattison i wartość osoby ludzkiej - Idealizm pluralistyczny McTaggarta - Spirytualizm pluralistyczny J. Warda - Uwagi ogólne
CZĘŚĆ IlI. IDEALIZM W AMERYCE
Rozdział XI. Wprowadzenie. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 225
Początki filozofii w Ameryce; S. Johnson i J. Edwards - Oświecenie w Ameryce; B. Franklin i T. Jefferson - Wpływ filozofii szkockiej - R.W. Emerson i transcendentalizm - W. T. Harris i jego program filozofii spekulatywnej.
Rozdział XIl. Filozofia Royce'a . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . .. . . . 236
Uwagi o pismach Royce'a powstałych przed jego wykładami Giffordowskimi - Znaczenie o,,, Bytu a znaczenie idei - Trzy nieadekwatne teorie Bytu - Czwarta koncepcja Bytu - I. Skończone Ja a Absolut; wolność moralna - Społeczna strona moralności - NieśmiertelnośćJ - Szeregi nieskończone a idea systemu samoprzedstawiającego się - Uwagi krytyczne
Rozdział XIlI. Idealizm osobowy i inne tendencje. . . . . . . . . . . . . . . . . . 254
Howisona krytyka Royce'a, przeciwstawiająca mu pluralizm etyczny - Ewolucyjny idealizm Le Conte'a - Idealizm osobowy Bowne'a - Obiektywny idealizm Creightona - Sylvester Morris i idealizm dynamiczny - Uwagi o dalszym ciągu idealizmu w dwudziestym stuleciu - Próba przekroczenia przeciwieństwa między idealizmem a realizmem
531
CZĘŚĆ IV. RUCH PRAGMATYSTÓW
Rozdział XIV. Filozofia C. S. Peirce'a . . . . . . ., .. . . . . . . . . . . . . . . 269
Życie Peirce'a - Obiektywność prawdy - Odrzucenie metody powszechnego wątpienia - Logika, idee oraz pragmatyczna analiza znaczenia - Pragmatyzm a realizm - Pragmatyczna analiza znaczenia a pozytywizm - Czysta i Praktyczna etyka - Metafizyka i obraz świata Peirce'a - Uwagi o myśli Perirce'a.
Rozdział XV. Pragmatyzm Jamesa i Schillera. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 292
Życie i pisma Williama Jamesa - Jamesa koncepcja radykalnego empiryzmu i czystego doświadczenia - Pragmatyzm jako teoria znaczenia i jako teoria Prawdy - Relacje między radykalnym empiryzmem, pragmatyzmem i humanizmem w filozofii Jamesa - Pragmatyzm a wiara w Boga - Pragmatyzm w Ameryce i w Anglii - Humanizm C. F. S. Schillera.
Rozdział XVI. Eksperymentalizm Johna Deweya . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 311
Życie i pisma - Naturalistyczny empiryzm: myśl, doświadczenie i poznanie - Funkcja filozofii - Instrumentalizm: logika i prawda - Teoria moralności - Niektóre konsekwencje w dziedzinie teorii społeczeństwa i teorii wychowania - Religia w ujęciu filozofii naturalistycznej - Uwagi krytyczne o filozofii Deweya
CZĘŚĆ V. BUNT PRZECIW IDEALIZMOWI
Rozdział XVIl. Realizm w Wielkiej Brytanii i Ameryce. . . . . . . . . . . . . . 337
Uwaga wstępna - Realiści z Oksfordu - Krótkie uwagi o dyskusji etycznej w Oksfordzie - Neorealizm amerykański - Realizm krytyczny w Ameryce - Światopogląd Samuela Alexandra - Uwaga o A. N. Whiteheadzie
Rozdział XVIlI. G. E. Moore i analiza . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 356
Życie i pisma - Realizm zdroworozsądkowy - Uwagi o ideach etycznych Moore'a - Moore o analizie - Teoria danych zmysłowych jako przykład postępowania analitycznego Moore'a
Rozdział XIX. Bertrand Russell (1) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 376
Uwagi wstępne - Życie i pisma do ogłoszenia Principia Mathematica; idealistyczna faza poglądów Russella i jego sprzeciw wobec niej; teoria typów, teoria deskrypcji, sprowadzenie matematyki do logiki - Brzytwa Ockhama i analiza redukcyjna w zastosowaniu do przedmiotów fizycznych oraz do umysłów - Atomizm logiczny i wpływ Wittgensteina - Monizm neutralny - Zagadnienie solipsyzmu
Rozdział XX. Bertrand Russell (2) . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . 401
Postulaty wnioskowania niededukcyjnego i granice empiryzmu - Język; złożoność języka oraz idea hierarchii języków, znaczenie i sens, prawda i fałsz - Język jako przewodnik wskazujący na budowę świata
Rozdział XXI. Bertrand Russell (3) . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . 415
Uwagi wstępne - Wczesna filozofia moralności Russella i wpływ Moore'a - Instynkt, myśl i duch - Stosunek sądów wartościujących do pragnień - Nauka społeczna a władza - Postawa Russella wobec religii - Natura filozofii w ujęciu Russella - Krótkie uwagi krytyczne
532
Epilog
Dodatek A. John Henry Newman. . .. . . . . . . . . . ' 448
Uwagi wstępne - Podejście Newmana do zagadnienia wiary religijnej w kazaniach uniwersyteckich - Podejście w Logice wiary - Sumienie a Bóg Zbieżność prawdopodobieństw i zmysł wnioskowania - Uwagi końcowe
Dodatek B. Bibliografia . . . . . . . . .. . . . . . . .. . . . . . . .. . 465
Indeks osób. . . . 495
Indeks rzeczowy . . . .. . . . . . . . . . . . . 507
CZĘŚĆ 1. EMPIRYZM BRYTYJSKI
Rozdział I. Ruch utylitarystyczny (1) 9
Uwagi wstępne - Życie i pisma Benthama - Zasady benthamizmu opatrzone pewnymi uwagami krytycznymi - Życie i pisma Jamesa Milla - Altruizm i psychologia asocjacjonistyczna; polemika Milla z Mackintoshem - James Mill o umyśle – Uwagi o ekonomii benthamistów.
Rozdział Il. Ruch utylitarystyczny (2) . .29
Życie i pisma J. S. Milla - Millowskie rozwinięcie etyki utylitarystycznej - Mill o wolności obywatelskiej i rządzie - Wolność psychologiczna
Rozdział IlI. J. S. Mill: logika i empiryzm. . . . . . . . . . . . . . . 49
Uwagi wstępne - Nazwy i zdania, realne i werbalne - Natura matematyki - Rozumowanie sylogistyczne - Indukcja i zasada jednorodności natury - Prawo przyczynowości - Badanie eksperymentalne a dedukcja - Metoda nauk moralnych - Materia jako stała możliwość wrażeń - Analiza umysłu i widmo solipsyzmu - Mill o religii i teologii naturalnej
Rozdział IV. Empiryści, agnostycy, pozytywiści. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 84
Alexander Bain i asocjacjonistyczna psychologia - Bain o utylitaryzmie i intuicjonizmie - Charles Darwin i filozofia ewolucji - T. H. Huxley; ewolucja, etyka i agnostycyzm. Materializm naukowy a agnostycyzm; John Tyndall i Leslie Stephen - G. J. Romanes a religia - Pozytywizm; grupy zwolenników Comte'a, G. H. Lewes, W. K. Clifford,'. K. Pearson - B. Kidd; uwagi końcowe
Rozdział V. Filozofia Herberta Spencera. 107
Życie i pisma - Natura filozofii oraz jej podstawowe pojęcia i zasady - Ogólne prawo ewolucji: przemienność ewolucji i rozkładu - Socjologia i polityka - Etyka względna i absolutna - Niepoznawalne w religii i w nauce - Uwagi końcowe
530
CZĘŚĆ Il. RUCH IDEALISTYCZNY W WIELKIEJ BRYTANIl
Rozdział VI. Początki ruchu. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ... . . .. . .. . . . 131
Wstępne uwagi historyczne - Pionierzy literaci: Coleridge i Carlyle - Ferrier i stosunek podmiot-przedmiot - Atak Johna Grote'a na fenomenalizm i hedonizm - Odrodzenie zainteresowań filozofią grecką i powstanie zainteresowania Heglem; B. Jowett i J. H. Stirling
Rozdział VIl. Rozwój idealizmu. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .147
Postawa T. H. Greena wobec empiryzmu brytyjskiego i myśli niemieckiej - Greena doktryna wiecznego podmiotu wraz z pewnymi uwagami krytycznymi – Etyczna i polityczna teoria Greena - E. Caird i jedność leżąca u podstaw rozróżnienia między podmiotem a przedmiotem - J. Caird i filozofia religii - W. Wallace i D. G. Ritchie
Rozdział VIlI. Idealizm absolutny: Bradley . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 165
Uwagi wstępne - The Presuppositions of Critical History ("Założenia historii krytycznej") - Ważność logiki dla metafizyki - Podstawowe założenia metafizyki - Zjawisko: rzecz i jej jakości: stosunki i ich człony; przestrzeń i czas; Ja - Rzeczywistość: natura Absolutu - Stopnie prawdy i rzeczywistości - Błąd i zło - Absolut, Bóg i religia - Krytyczne rozważanie metafizyki Bradleya
Rozdział IX. Idealizm absolutny: Bosanquet . . . . . . . . . . . . . . . . . . 192
Życie i pisma - Logika; sąd a rzeczywistość - Metafizyka indywidualności – Bosanqueta filozofia państwa - Hobhouse'a krytyka Bosanqueta - R.B. Haldane; heglizm a względność - H. H. Joachim i koherencyjna teoria prawdy
Rozdział X. Zwrot ku osobowemu idealizmowi. . . . . .. . . . . . . . . . 208
Pringle-Pattison i wartość osoby ludzkiej - Idealizm pluralistyczny McTaggarta - Spirytualizm pluralistyczny J. Warda - Uwagi ogólne
CZĘŚĆ IlI. IDEALIZM W AMERYCE
Rozdział XI. Wprowadzenie. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 225
Początki filozofii w Ameryce; S. Johnson i J. Edwards - Oświecenie w Ameryce; B. Franklin i T. Jefferson - Wpływ filozofii szkockiej - R.W. Emerson i transcendentalizm - W. T. Harris i jego program filozofii spekulatywnej.
Rozdział XIl. Filozofia Royce'a . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . .. . . . 236
Uwagi o pismach Royce'a powstałych przed jego wykładami Giffordowskimi - Znaczenie o,,, Bytu a znaczenie idei - Trzy nieadekwatne teorie Bytu - Czwarta koncepcja Bytu - I. Skończone Ja a Absolut; wolność moralna - Społeczna strona moralności - NieśmiertelnośćJ - Szeregi nieskończone a idea systemu samoprzedstawiającego się - Uwagi krytyczne
Rozdział XIlI. Idealizm osobowy i inne tendencje. . . . . . . . . . . . . . . . . . 254
Howisona krytyka Royce'a, przeciwstawiająca mu pluralizm etyczny - Ewolucyjny idealizm Le Conte'a - Idealizm osobowy Bowne'a - Obiektywny idealizm Creightona - Sylvester Morris i idealizm dynamiczny - Uwagi o dalszym ciągu idealizmu w dwudziestym stuleciu - Próba przekroczenia przeciwieństwa między idealizmem a realizmem
531
CZĘŚĆ IV. RUCH PRAGMATYSTÓW
Rozdział XIV. Filozofia C. S. Peirce'a . . . . . . ., .. . . . . . . . . . . . . . . 269
Życie Peirce'a - Obiektywność prawdy - Odrzucenie metody powszechnego wątpienia - Logika, idee oraz pragmatyczna analiza znaczenia - Pragmatyzm a realizm - Pragmatyczna analiza znaczenia a pozytywizm - Czysta i Praktyczna etyka - Metafizyka i obraz świata Peirce'a - Uwagi o myśli Perirce'a.
Rozdział XV. Pragmatyzm Jamesa i Schillera. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 292
Życie i pisma Williama Jamesa - Jamesa koncepcja radykalnego empiryzmu i czystego doświadczenia - Pragmatyzm jako teoria znaczenia i jako teoria Prawdy - Relacje między radykalnym empiryzmem, pragmatyzmem i humanizmem w filozofii Jamesa - Pragmatyzm a wiara w Boga - Pragmatyzm w Ameryce i w Anglii - Humanizm C. F. S. Schillera.
Rozdział XVI. Eksperymentalizm Johna Deweya . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 311
Życie i pisma - Naturalistyczny empiryzm: myśl, doświadczenie i poznanie - Funkcja filozofii - Instrumentalizm: logika i prawda - Teoria moralności - Niektóre konsekwencje w dziedzinie teorii społeczeństwa i teorii wychowania - Religia w ujęciu filozofii naturalistycznej - Uwagi krytyczne o filozofii Deweya
CZĘŚĆ V. BUNT PRZECIW IDEALIZMOWI
Rozdział XVIl. Realizm w Wielkiej Brytanii i Ameryce. . . . . . . . . . . . . . 337
Uwaga wstępna - Realiści z Oksfordu - Krótkie uwagi o dyskusji etycznej w Oksfordzie - Neorealizm amerykański - Realizm krytyczny w Ameryce - Światopogląd Samuela Alexandra - Uwaga o A. N. Whiteheadzie
Rozdział XVIlI. G. E. Moore i analiza . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 356
Życie i pisma - Realizm zdroworozsądkowy - Uwagi o ideach etycznych Moore'a - Moore o analizie - Teoria danych zmysłowych jako przykład postępowania analitycznego Moore'a
Rozdział XIX. Bertrand Russell (1) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 376
Uwagi wstępne - Życie i pisma do ogłoszenia Principia Mathematica; idealistyczna faza poglądów Russella i jego sprzeciw wobec niej; teoria typów, teoria deskrypcji, sprowadzenie matematyki do logiki - Brzytwa Ockhama i analiza redukcyjna w zastosowaniu do przedmiotów fizycznych oraz do umysłów - Atomizm logiczny i wpływ Wittgensteina - Monizm neutralny - Zagadnienie solipsyzmu
Rozdział XX. Bertrand Russell (2) . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . 401
Postulaty wnioskowania niededukcyjnego i granice empiryzmu - Język; złożoność języka oraz idea hierarchii języków, znaczenie i sens, prawda i fałsz - Język jako przewodnik wskazujący na budowę świata
Rozdział XXI. Bertrand Russell (3) . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . 415
Uwagi wstępne - Wczesna filozofia moralności Russella i wpływ Moore'a - Instynkt, myśl i duch - Stosunek sądów wartościujących do pragnień - Nauka społeczna a władza - Postawa Russella wobec religii - Natura filozofii w ujęciu Russella - Krótkie uwagi krytyczne
532
Epilog
Dodatek A. John Henry Newman. . .. . . . . . . . . . ' 448
Uwagi wstępne - Podejście Newmana do zagadnienia wiary religijnej w kazaniach uniwersyteckich - Podejście w Logice wiary - Sumienie a Bóg Zbieżność prawdopodobieństw i zmysł wnioskowania - Uwagi końcowe
Dodatek B. Bibliografia . . . . . . . . .. . . . . . . .. . . . . . . .. . 465
Indeks osób. . . . 495
Indeks rzeczowy . . . .. . . . . . . . . . . . . 507