Dane szczegółowe książki
Psychologia języka dziecka: Osiągnięcia, nowe perspektywy / Bokus, Barbara (1953-); Shugar, Grace W.
Tytuł
Psychologia języka dziecka: Osiągnięcia, nowe perspektywy
Wydawnictwo
Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, 2007
ISBN
978-83-60083-18-5
Hasła przedmiotowe
Spis treści
pokaż spis treści
Psychologia języka dziecka - stare pytania, nowe dane, nowe hipotezy 9
Przyswajanie języka przez dziecko z perspektywy interakcyjnej intencjonalności 10
Odczytywanie intencji innych osób i wychwytywanie wzorów w sposobach posługiwania się językiem jako podstawowe mechanizmy przyswajania języka przez dziecko 14
Powiązania między rozwojem gramatycznym a rozwojem leksykalnym 18
Z badań nad percepcją i tworzeniem mowy u niemowląt: od uniwersalnego wzorca językowego do wzorca specyficznego dla danego języka 20
O międzyjęzykowych badaniach porównawczych i idei myślenia dla mówienia 22
Dziecko jako „psycholog” i „budowniczy języka” na planie interakcyjnej intencjonalności 25
CZĘŚĆ I. PROCES PRZYSWAJANIA JĘZYKA - NOWE SPOJRZENIE 33
1. Język, umysł i mózg: doświadczenie zmienia percepcję 34
Kuhl, P. K. (2000). Language, mind, and brain: Experience alters perception. W: M. S. Gazzaniga (red.), The new cognitive neurosciences (wyd. 2, s. 99-115). Cambridge, MA: The MIT Press. Copyright © 2000 by The MIT Press.
Streszczenie 34
Natura, doświadczenie i historyczny spór 35
Źródła rozróżnień pojęciowych a podejście współczesne 36
Wyjaśnienia zmiany rozwojowej w mowie 39
Zmiana percepcji przez doświadczenie językowe 40
Teoria rozwoju mowy 45
Reinterpretacja okresów krytycznych 48
Uczenie się repertuaru wokalnego 50
Rola wzroku w percepcji mowy 52
Natura danych językowych odbieranych przez dziecko 54
Korelaty mózgowe 55
Wnioski 57
2. Przyswajanie języka: dźwięki mowy i początki fonologii 63
Jusczyk, P. W. (1995). Language acquisition: Speech sounds and the beginning of phonology. W: J. L. Miller, P. D. Eimas (red.), Speech, language, and communication (s. 263-301). San Diego: Academic Press. Copyright © 1995 by Elsevier.
Wprowadzenie 63
Podstawowe zdolności wykorzystywane w percepcji opozycji fonetycznych 64
Uczenie się wzorców dźwiękowych języka ojczystego 77
Związek między zmianami rozwojowymi w percepcji mowy a zmianami rozwojowymi w tworzeniu mowy 90
Podsumowanie i wnioski 92
CZĘŚĆ II. INTERSUBIEKTYWNOŚĆ I KOMUNIKOWANIE SIĘ PRZEDJĘZYKOWE 101
3. Podstawy intersubiektywności. Rozwój rozumienia innych ludzi i rozumienia kooperacyjnego u małych dzieci 102
Trevarthen, C. (1980). The foundations of intersubjectivity: Development of interpersonal and cooperative understanding of infants. W: D. R. Olson (red.), The social foundations of language and thought: Essays in honor of J. S. Bruner (s. 316-342). New York: W. W. Norton. Copyright © 1980 by David R. Olson.
Pierwotne rozumienie interpersonalne: narodziny intersubiektywności 104
Podmiotowość i intersubiektywność jako adaptacyjne możliwości poznawcze niemowląt 111
Zmiany wykraczające poza pierwotną intersubiektywność 113
Zachowanie obustronnie kooperacyjne - intersubiektywność wtórna 116
Przejście do mówienia i do rozumienia mowy 119
O początkach języka, myślenia i kultury 120
4. Od komunikacji przedjęzykowej do mowy 124
Ninio, A., Snow, C. E. (1996). Prelinguistic communication and the transition to speech. W: A. Ninio, C. E. Snow, Pragmatic development [s. 45-57). Colorado: Westview Press. Copyright © 1996 Westview Press.
Hipoteza ciągłości 125
Szczególna hipoteza nieciągłości 126
Zjawiska przejściowe: fonetyczne sygnały spójne 129
Czy istnieje specjalny prewerbalny etap naśladownictwa? 130
CZĘŚĆ III. ROZWÓJ SŁOWNIKA DZIECKA: ROLA SKŁADNI, SEMANTYKI I PRAGMATYKI 135
5. Przyswajanie języka: słownik i składnia 136
Clark, E. V. (1995). Language acquisition: The lexicon and syntax. W: J. L. Miller, P. D. Eimas (red.), Speech, language, and communication (s. 303-337). San Diego: Academic Press. Copyright © 1995 by Elsevier.
Wprowadzenie 136
Słownik 138
Wczesna składnia 153
Proces przyswajania języka 167
Wnioski 169
6. Kontrowersje wokół przyswajania języka: Uczenie się wyrazów i części mowy 175
Bloom, P. (1996). Controversies in language acquisition: Word learning and the part of speech. W: R. Gelman, T. K. Au (red.), Perceptual and cognitive development (s. 151-184). San Diego: Academic Press. Copyright © 1996 by Elsevier.
Wprowadzenie 175
Dowody wskazujące na rolę składni w uczeniu się słów 177
Źródła wiedzy dzieci o syntaktycznych wskaźnikach znaczenia 197
Jaką rolę odgrywają wskazówki syntaktyczne w uczeniu się słów? 201
Wnioski: właściwe miejsce wskazówek syntaktycznych w teorii wczesnego rozwoju językowego 205
7. Społeczno-pragmatyczna teoria uczenia się słów 211
Tomasello, M. (2000). The social-pragmatic theory of word learning. Pragmatics, 10 (4), 401-413. Copyright © 2000 by Pragmatics.
Streszczenie 211
Społeczno-pragmatyczna teoria uczenia się słów 212
Trzy teorie 213
Czym jest symbol? 215
Co się dzieje pod koniec pierwszego roku życia? Dlaczego tak ważny jest ten okres? 217
Jakie procesy uczenia się są zaangażowane w przyswajanie języka? 218
Symbole i konstrukcje 222
Wnioski 224
CZĘŚĆ IV. POZNAWCZO-SPOŁECZNE PODSTAWY KOMPETENCJI KOMUNIKACYJNEJ DZIECKA 227
8. Poznawcze aspekty rozwoju komunikacyjnego 228
Rice, M. (1984) Cognitive aspects of communicative development. W: R. L. Schiefelbusch, J. Pickar (red.), The acquisition of communicative competence (s. 141-189). Baltimore: University Park Press. Copyright © Mabel L. Rice.
Pojęciowe podstawy kompetencji komunikacyjnej 229
Środowiskowe źródła wiedzy istotnej dla języka 253
Wnioski 257
Implikacje dla interwencji psychologicznej u dzieci z trudnościami w nabywaniu języka 258
9. Rozwój poznania społecznego z perspektywy teorii umysłu 268
Taylor, M. (1996). A theory of mind perspective on social cognitive development. W: R. Gelman, T. K. Au (red.), Perceptual and Cognitive Development (s. 283-329). New York: Academic Press. Copyright © 1996 by Elsevier.
Wstęp 268
Rozwój teorii umysłu 269
Oddziaływanie badań nad teorią umysłu 282
Końcowe przemyślenia i przewidywania 296
CZĘŚĆ V. ROZWÓJ WIEDZY PRAGMATYCZNEJ DZIECKA JAKO UCZESTNIKA KONWERSACJI 309
10. Dzieci jako rozmówcy 310
Ninio, A., Snow, C. E. (1996). Children as conversationalists. W: A. Ninio, C. E. Snow, Pragmatic development (s. 143-170). Colorado: Westview Press. Copyright © 1996 Westview Press.
Dziecięce umiejętności konwersacyjne 310
Naprzemienność wypowiedzi jako podstawa rozmowy 312
Wybór i podtrzymywanie tematu 316
„Naprawianie” komunikacji 324
11. Metapragmatyka: Dziecięca koncepcja obiecywania 335
Astington, J. W. (1990). Metapragmatics: Children’s conception of promising. W: G. Conti-Ramsden, C. E. Snow (red.), Children’s language (t. 7, s. 223-244). Copyright © 1990 by Lawrence Erlbaum Associates, Inc.
Analiza obiecywania w teorii aktów mowy 336
Searle’a analiza obiecywania 337
Pojęcie obiecywania u dorosłych 339
Pytania dotyczące rozwoju 341
Dziecięca zdolność pragmatyczna: tworzenie zobowiązaniowych aktów mowy 343
Dziecięce zdolności metapragmatyczne: ocenianie aktów mowy 345
Wnioski: zdolności pragmatyczne i metapragmatyczne 353
CZĘŚĆ VI. PRZYSWAJANIE JĘZYKA Z PERSPEKTYWY MIĘDZYJĘZYKOWYCH BADAŃ PORÓWNAWCZYCH 357
12. Od użytkownika języka dziecięcego do użytkownika języka ojczystego 358
Slobin, D. I., The development from child speaker to native speaker. W: J. W. Stigler, R. A. Shweder, G. Herdt (red.), Cultural psychology (s. 233-256). Copyright © 1990 by Cambridge University Press.
Pięć sposobów uczenia się, jak mówić o zdarzeniach: Międzyjęzykowe badania nad narracją dziecięcą 362
Relatywizm i determinizm językowy 373
Załącznik 377
Załącznik* 382
13. Kształtowanie znaczeń dla języka: Zjawiska uniwersalne i charakterystyczne dla danego języka w przyswajaniu kategorii semantycznych odnoszących się do przestrzeni 386
Bowerman, M., Choi, S. (2001). Shaping meanings for language: Universal and language-specific in the acquisition of spatial semantic categories. W: M. Bowerman, S. C. Levinson (red.), Language acquisition and conceptual development (s. 475-511). Copyright © 2001 by Cambridge University Press.
Dowody na to, że rozwój ujęcia niejęzykowego przestrzeni wpływa na przyswajanie słów odnoszących się do relacji przestrzennych 389
Różnice międzyjęzykowe w semantycznej organizacji przestrzeni 391
Jak wcześnie przyswajane są kategorie semantyczne przestrzenne charakterystyczne dla danego języka? 400
W jaki sposób przebiega uczenie się znaczeń odnoszących się do relacji przestrzennych? 411
Wnioski 420
14. Rozwój językowy a rozwój poznawczy: stare pytania, nowe kierunki badań 425
Hickmann, M. (2001). Language and cognition in development: old questions, new directions. Pragmatics. 11(2), 105-126. Copyright © 2001 by Pragmatics.
Poglądy na rozwój językowy i poznawczy 425
Przestrzeń i język 433
Przestrzeń a przyswajanie języka 436
Wnioski 442
Indeks nazwisk 447
Indeks rzeczowy 455
Przyswajanie języka przez dziecko z perspektywy interakcyjnej intencjonalności 10
Odczytywanie intencji innych osób i wychwytywanie wzorów w sposobach posługiwania się językiem jako podstawowe mechanizmy przyswajania języka przez dziecko 14
Powiązania między rozwojem gramatycznym a rozwojem leksykalnym 18
Z badań nad percepcją i tworzeniem mowy u niemowląt: od uniwersalnego wzorca językowego do wzorca specyficznego dla danego języka 20
O międzyjęzykowych badaniach porównawczych i idei myślenia dla mówienia 22
Dziecko jako „psycholog” i „budowniczy języka” na planie interakcyjnej intencjonalności 25
CZĘŚĆ I. PROCES PRZYSWAJANIA JĘZYKA - NOWE SPOJRZENIE 33
1. Język, umysł i mózg: doświadczenie zmienia percepcję 34
Kuhl, P. K. (2000). Language, mind, and brain: Experience alters perception. W: M. S. Gazzaniga (red.), The new cognitive neurosciences (wyd. 2, s. 99-115). Cambridge, MA: The MIT Press. Copyright © 2000 by The MIT Press.
Streszczenie 34
Natura, doświadczenie i historyczny spór 35
Źródła rozróżnień pojęciowych a podejście współczesne 36
Wyjaśnienia zmiany rozwojowej w mowie 39
Zmiana percepcji przez doświadczenie językowe 40
Teoria rozwoju mowy 45
Reinterpretacja okresów krytycznych 48
Uczenie się repertuaru wokalnego 50
Rola wzroku w percepcji mowy 52
Natura danych językowych odbieranych przez dziecko 54
Korelaty mózgowe 55
Wnioski 57
2. Przyswajanie języka: dźwięki mowy i początki fonologii 63
Jusczyk, P. W. (1995). Language acquisition: Speech sounds and the beginning of phonology. W: J. L. Miller, P. D. Eimas (red.), Speech, language, and communication (s. 263-301). San Diego: Academic Press. Copyright © 1995 by Elsevier.
Wprowadzenie 63
Podstawowe zdolności wykorzystywane w percepcji opozycji fonetycznych 64
Uczenie się wzorców dźwiękowych języka ojczystego 77
Związek między zmianami rozwojowymi w percepcji mowy a zmianami rozwojowymi w tworzeniu mowy 90
Podsumowanie i wnioski 92
CZĘŚĆ II. INTERSUBIEKTYWNOŚĆ I KOMUNIKOWANIE SIĘ PRZEDJĘZYKOWE 101
3. Podstawy intersubiektywności. Rozwój rozumienia innych ludzi i rozumienia kooperacyjnego u małych dzieci 102
Trevarthen, C. (1980). The foundations of intersubjectivity: Development of interpersonal and cooperative understanding of infants. W: D. R. Olson (red.), The social foundations of language and thought: Essays in honor of J. S. Bruner (s. 316-342). New York: W. W. Norton. Copyright © 1980 by David R. Olson.
Pierwotne rozumienie interpersonalne: narodziny intersubiektywności 104
Podmiotowość i intersubiektywność jako adaptacyjne możliwości poznawcze niemowląt 111
Zmiany wykraczające poza pierwotną intersubiektywność 113
Zachowanie obustronnie kooperacyjne - intersubiektywność wtórna 116
Przejście do mówienia i do rozumienia mowy 119
O początkach języka, myślenia i kultury 120
4. Od komunikacji przedjęzykowej do mowy 124
Ninio, A., Snow, C. E. (1996). Prelinguistic communication and the transition to speech. W: A. Ninio, C. E. Snow, Pragmatic development [s. 45-57). Colorado: Westview Press. Copyright © 1996 Westview Press.
Hipoteza ciągłości 125
Szczególna hipoteza nieciągłości 126
Zjawiska przejściowe: fonetyczne sygnały spójne 129
Czy istnieje specjalny prewerbalny etap naśladownictwa? 130
CZĘŚĆ III. ROZWÓJ SŁOWNIKA DZIECKA: ROLA SKŁADNI, SEMANTYKI I PRAGMATYKI 135
5. Przyswajanie języka: słownik i składnia 136
Clark, E. V. (1995). Language acquisition: The lexicon and syntax. W: J. L. Miller, P. D. Eimas (red.), Speech, language, and communication (s. 303-337). San Diego: Academic Press. Copyright © 1995 by Elsevier.
Wprowadzenie 136
Słownik 138
Wczesna składnia 153
Proces przyswajania języka 167
Wnioski 169
6. Kontrowersje wokół przyswajania języka: Uczenie się wyrazów i części mowy 175
Bloom, P. (1996). Controversies in language acquisition: Word learning and the part of speech. W: R. Gelman, T. K. Au (red.), Perceptual and cognitive development (s. 151-184). San Diego: Academic Press. Copyright © 1996 by Elsevier.
Wprowadzenie 175
Dowody wskazujące na rolę składni w uczeniu się słów 177
Źródła wiedzy dzieci o syntaktycznych wskaźnikach znaczenia 197
Jaką rolę odgrywają wskazówki syntaktyczne w uczeniu się słów? 201
Wnioski: właściwe miejsce wskazówek syntaktycznych w teorii wczesnego rozwoju językowego 205
7. Społeczno-pragmatyczna teoria uczenia się słów 211
Tomasello, M. (2000). The social-pragmatic theory of word learning. Pragmatics, 10 (4), 401-413. Copyright © 2000 by Pragmatics.
Streszczenie 211
Społeczno-pragmatyczna teoria uczenia się słów 212
Trzy teorie 213
Czym jest symbol? 215
Co się dzieje pod koniec pierwszego roku życia? Dlaczego tak ważny jest ten okres? 217
Jakie procesy uczenia się są zaangażowane w przyswajanie języka? 218
Symbole i konstrukcje 222
Wnioski 224
CZĘŚĆ IV. POZNAWCZO-SPOŁECZNE PODSTAWY KOMPETENCJI KOMUNIKACYJNEJ DZIECKA 227
8. Poznawcze aspekty rozwoju komunikacyjnego 228
Rice, M. (1984) Cognitive aspects of communicative development. W: R. L. Schiefelbusch, J. Pickar (red.), The acquisition of communicative competence (s. 141-189). Baltimore: University Park Press. Copyright © Mabel L. Rice.
Pojęciowe podstawy kompetencji komunikacyjnej 229
Środowiskowe źródła wiedzy istotnej dla języka 253
Wnioski 257
Implikacje dla interwencji psychologicznej u dzieci z trudnościami w nabywaniu języka 258
9. Rozwój poznania społecznego z perspektywy teorii umysłu 268
Taylor, M. (1996). A theory of mind perspective on social cognitive development. W: R. Gelman, T. K. Au (red.), Perceptual and Cognitive Development (s. 283-329). New York: Academic Press. Copyright © 1996 by Elsevier.
Wstęp 268
Rozwój teorii umysłu 269
Oddziaływanie badań nad teorią umysłu 282
Końcowe przemyślenia i przewidywania 296
CZĘŚĆ V. ROZWÓJ WIEDZY PRAGMATYCZNEJ DZIECKA JAKO UCZESTNIKA KONWERSACJI 309
10. Dzieci jako rozmówcy 310
Ninio, A., Snow, C. E. (1996). Children as conversationalists. W: A. Ninio, C. E. Snow, Pragmatic development (s. 143-170). Colorado: Westview Press. Copyright © 1996 Westview Press.
Dziecięce umiejętności konwersacyjne 310
Naprzemienność wypowiedzi jako podstawa rozmowy 312
Wybór i podtrzymywanie tematu 316
„Naprawianie” komunikacji 324
11. Metapragmatyka: Dziecięca koncepcja obiecywania 335
Astington, J. W. (1990). Metapragmatics: Children’s conception of promising. W: G. Conti-Ramsden, C. E. Snow (red.), Children’s language (t. 7, s. 223-244). Copyright © 1990 by Lawrence Erlbaum Associates, Inc.
Analiza obiecywania w teorii aktów mowy 336
Searle’a analiza obiecywania 337
Pojęcie obiecywania u dorosłych 339
Pytania dotyczące rozwoju 341
Dziecięca zdolność pragmatyczna: tworzenie zobowiązaniowych aktów mowy 343
Dziecięce zdolności metapragmatyczne: ocenianie aktów mowy 345
Wnioski: zdolności pragmatyczne i metapragmatyczne 353
CZĘŚĆ VI. PRZYSWAJANIE JĘZYKA Z PERSPEKTYWY MIĘDZYJĘZYKOWYCH BADAŃ PORÓWNAWCZYCH 357
12. Od użytkownika języka dziecięcego do użytkownika języka ojczystego 358
Slobin, D. I., The development from child speaker to native speaker. W: J. W. Stigler, R. A. Shweder, G. Herdt (red.), Cultural psychology (s. 233-256). Copyright © 1990 by Cambridge University Press.
Pięć sposobów uczenia się, jak mówić o zdarzeniach: Międzyjęzykowe badania nad narracją dziecięcą 362
Relatywizm i determinizm językowy 373
Załącznik 377
Załącznik* 382
13. Kształtowanie znaczeń dla języka: Zjawiska uniwersalne i charakterystyczne dla danego języka w przyswajaniu kategorii semantycznych odnoszących się do przestrzeni 386
Bowerman, M., Choi, S. (2001). Shaping meanings for language: Universal and language-specific in the acquisition of spatial semantic categories. W: M. Bowerman, S. C. Levinson (red.), Language acquisition and conceptual development (s. 475-511). Copyright © 2001 by Cambridge University Press.
Dowody na to, że rozwój ujęcia niejęzykowego przestrzeni wpływa na przyswajanie słów odnoszących się do relacji przestrzennych 389
Różnice międzyjęzykowe w semantycznej organizacji przestrzeni 391
Jak wcześnie przyswajane są kategorie semantyczne przestrzenne charakterystyczne dla danego języka? 400
W jaki sposób przebiega uczenie się znaczeń odnoszących się do relacji przestrzennych? 411
Wnioski 420
14. Rozwój językowy a rozwój poznawczy: stare pytania, nowe kierunki badań 425
Hickmann, M. (2001). Language and cognition in development: old questions, new directions. Pragmatics. 11(2), 105-126. Copyright © 2001 by Pragmatics.
Poglądy na rozwój językowy i poznawczy 425
Przestrzeń i język 433
Przestrzeń a przyswajanie języka 436
Wnioski 442
Indeks nazwisk 447
Indeks rzeczowy 455