Dane szczegółowe książki
Pedagogika społeczna: podręcznik akademicki. 2, Debata / Marynowicz-Hetka, Ewa (1946-)
Tytuł
Pedagogika społeczna: podręcznik akademicki. 2, Debata
Wydawnictwo
Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2009
Numer wydania
Wyd. 1, 1 dodr.
ISBN
978-83-01-14847-8;978-83-01-14676-4
Hasła przedmiotowe
Informacje dodatkowe
668, [1] s.
Nr tomu
2
Tomów
2
Spis treści
pokaż spis treści
Spis treści
Przedmowa (Anna Przecławska) 15
Część 1
DEBATA O DYSCYPLINIE, JEJ ZMIENNOŚCI
I PARADYGMACIE(TACH)
Rozdział 1. Kształtowanie się dyscypliny - główne nurty polskiej
pedagogiki społecznej w ujęciu historycznym (Mariusz Cichosz) 20
1.1. Pedagogika społeczna w ujęciu Heleny Radlińskiej - praca społeczna
i oświatowa w kontekście narodowym i niepodległościowym 21
1.1.1. Uwarunkowania społeczno-polityczne koncepcji 22
1.1.2. Pedagogika społeczna, jej struktura - podstawowe założenia 24
1.2. Ku pracy socjalnej i kulturalnej - kierunki poszukiwań w poglądach Aleksandra Kamińskiego 28
1.3. Od wychowania pozaszkolnego do edukacji permanentnej - pedagogika społeczna w poglądach Ryszarda Wroczyńskiego 29
1.3.1. Środowisko - człowiek - szkoła: integracyjno-funkcjonalna koncepcja wychowania 30
1.3.2. Od edukacji równoległej do edukacji permanentnej 33
1.4. Funkcjonowanie systemu wychowawczego w środowisku - pedagogika społeczna w ujęciu Stanisława Kowalskiego 35
1.4.1. Środowisko społeczne - środowisko wychowawcze jako miejsce urzeczywistniania się wychowania 35
1.4.2. Wychowanie w środowisku - podejście systemowe 36
1.5. Podsumowanie 38
Rozdział 2. Pedagogika społeczna i jej wyzwania na początku XXI w.
(Stanisław Kawula) 40
2.1. Wprowadzenie 40
2.2. Współczesne wyzwania pedagogiki społecznej 42
2.3. Sukces lub porażka w obliczu nierówności społecznych 44
2.4. Aktualne zadania pedagogiki społecznej 48
2.5. Pedagogika społeczna a człowiek XXI w. 50
2.6. Pedagogika społeczna dzisiaj i jutro 52
Rozdział 3. Pedagogika społeczna w społeczeństwie postmonocentrycznym
- problemy i perspektywy rozwoju (Andrzej Radziewicz-Winnicki) 58
3.1. Urbanizacja społeczna versus globalizacja 59
3.2. Partycypacja społeczna jako element demokracji a sfery marginalizacji społecznej 66
3.3. Projekty badań i typowe przykłady analiz 71
3.4. Planowanie strategiczne w pedagogice społecznej a scenariusze rozwoju współczesnego społeczeństwa 78
Rozdział 4. Pedagogika społeczna wobec kryzysu świata wartości, więzi
i instytucji (Tadeusz Pilch) 89
4.1. Społeczeństwo kryzysu czy transformacja rozwojowa 89
4.2. Kryzys wspólnoty państwowej 92
4.3. Kryzys kultury i wartości 96
4.4. Nierówności i niesprawiedliwość - nowe wymiary ładu zbiorowego 98
4.5. Marginalizacja i wykluczenie 102
4.6. Bezradność „sił społecznych'* 104
4.7. Drogi do nowej wspólnoty i więzi 108
Rozdział 5. Pedagogika społeczna - pytania o tożsamość i przyszłość
(Tadeusz Frąckowiak) 111
5.1. Dwa źródła i trzy pedagogiki społeczne 111
5.2. Początki naukowej pedagogiki społecznej, czyli o dylemacie tożsamościowym 114
5.3. Sprawa pedagogiki społecznej w okresie socjalizmu 115
5.4. Zmiana czy ciągłość? 118
5.5. U progu postmodernistycznych wyzwań 121
5.6. Niewidzialne środowiska i doświadczanie wspólnoty 123
Rozdział 6. Przyszłość pedagogiki społecznej - o nowy paradygmat
dyscypliny (Bogusław Chmielowski) 125
6.1. Koniec wszystkiego a przyszłość nauki 125
6.2. Edukacja a procesy integracyjne 127
6.3. Zmiany społeczne w ujęciu teorii socjologicznych 129
6.4. Tożsamość a samowiedza pedagogiki 132
6.5. W poszukiwaniu nowego paradygmatu 133
Część II
DEBATA O ZWIĄZKACH PEDAGOGIKI SPOŁECZNEJ Z INNYMI (SUB)DYSCYPLINAMI NAUK O WYCHOWANIU, O KULTURZE
I SPOŁECZEŃSTWIE
Rozdział 7. Pedagogika społeczna w kontekście sporów o przedmiot i strukturę pedagogiki oraz jej związki z innymi dyscyplinami naukowymi
(Teresa Hejnicka-Bezwińska) 138
7.1. Podstawowe założenia 138
7.2. Status pedagogiki społecznej w kontekście współczesnych sporów o przedmiot
i strukturę pedagogiki 140
7.2.1. Przedmiot pedagogiki w zasobach leksykalnych trzech ostatnich dziesięcioleci XX w. 140
7.2.2. Przedmiot pedagogiki w zasobach leksykalnych XXI w. 147
7.3. Problemy integracji wiedzy o procesach edukacyjnych i dyskursach edukacyjnych 158
7.3.1. Problemy integracji wiedzy naukowej o edukacji 158
7.3.2. Problemy integracji wiedzy naukowej z innymi rodzajami wiedzy 162
7.4. Podsumowanie i konkluzja 164
Rozdział 8. Pytanie o pogranicze pedagogiki społecznej (Jacek Piekarski) 168
8.1. Podłoże problemu 168
8.2. Główne czynniki zmian - odmiany pogranicza 169
8.3. Pedagogika społeczna jako dyscyplina empiryczna - uwagi o granicach nauki 174
8.4. Granice określane językiem dyscypliny - wybrane elementy praktyki
dyskursu 178
8.5. Biograficzne źródła przekraczania granic dyscypliny 183
8.6. Uwagi końcowe 187
Rozdział 9. Pedagogika społeczna a inne obszary wiedzy naukowej
(Zygmunt Wiatrowski) 189
9.1. Pedagogika społeczna w kontekście powiązań z innymi dziedzinami wiedzy naukowej 189
9.2. Pedagogika społeczna a polityka społeczna i praca socjalna 194
9.3. Pedagogika społeczna a pedagogika pracy i andragogika 196
9.4. Pedagogika społeczna a inne obszary wiedzy naukowej 198
Rozdział 10. Funkcje związków i ruchów młodzieży z perspektywy
współczesnej teorii wychowania (Bogusław Sliwerski) 202
10.1. Uwagi wstępne 202
10.2. Teoria pedagogiczna wobec wychowania w zespole 203
10.3. Ewolucja teorii i funkcji wychowania zespołowego 205
10.3.1. Etatystyczna i ideologiczna rola związków młodzieży w okresie ortodoksji 205
10.3.2. Heterodoksja w rozwoju wiedzy o wychowaniu zespołowym i dążeń
do jej autonomii 214
10.4. Pluralizm nauk o wychowaniu, związków młodzieży i ich funkcji 215
Rozdział 11. Od próżniaczenia do zniewolenia - w poszukiwaniu
dyskursów czasu wolnego (Maria Czerepaniak-Walczak) 219
11.1. Uwagi wstępne 219
11.2. Pojmowanie czasu wolnego 221
11.3. Czas wolny jako wartość osobowa i zbiorowa 226
11.4. Kultura czasu wolnego - lokalne i globalne zwyczaje i obyczaje 230
11.5. Krytyczne dyskursy czasu wolnego 232
11.6. Społeczny dyskurs czasu wolnego - funkcje czasu wolnego 233
11.7. Uwagi końcowe 235
Rozdział 12. Wychowanie uwrażliwiające na inność w warunkach
wielokulturowowści (Jerzy Nikitorowicz) 237
12.1. Tożsamość jako zadanie w społeczeństwie wielokulturowym 237
12.2. Ku wartościom uniwersalnym, uwzględniając specyfikę wzorów kulturowych 239
12.3. Uwrażliwianie na inność 240
12.4. Dylematy wielokulturowości 243
12.5. Ku społeczeństwu wielokulturowemu na pograniczu kultur słowiańskich 246
12.6. Edukacja ku kulturze pogranicza i pomostu 248
12.7. Program uwrażliwiania kulturowego 250
Rozdział 13. Praca socjalno-opiekuńcza i pedagogika społeczna (Andrzej
Olubiński) 254
13.1. Interdyscyplinarny charakter pracy socjalnej 254
13.2. O pedagogicznych aspektach pracy socjalnej 255
13.3. Praca socjalna w ujęciu pedagogiki społecznej 260
13.4. Status pracy socjalno-wychowawczej i specyfika podejścia holistyczno-indukcyineeo 265
13.5. Podsumowanie 267
Rozdział 14. Jak zapewniać byt wartościom - wspólne pytanie polityków
społecznych i pedagogów społecznych (Jolanta Supińska) 269
14.1. Polityka społeczna a pedagogika społeczna 269
14.2. Style polityki społecznej 271
14.3. Instrumenty i podmioty polityki społecznej 273
Rozdział 15. Uniwersalne przesłanki andragogiczne refleksji Heleny
Radlińskiej (Elżbieta Dubas) 277
15.1. Wstęp 277
15.2. Podstawy teorii wychowania 278
15.3. Rozwój człowieka 285
15.4. Oświata pozaszkolna 291
15.5. Badania naukowe i poznawanie rzeczywistości społecznej 293
Część III
DEBATA O ODMIANACH SPOŁECZNO-PEDAGOGICZNEGO PUNKTU WIDZENIA W INNYCH KRAJACH
Rozdział 16. Edukacja do obywatelskości. Od pedagogiki socjalnej do
pedagogiki społecznej (Antonin Wagner, tłum. Anita Gulczyńska) 298
16.1. Wprowadzenie 298
16.2. Polityczny wymiar obywatelskości 299
16.2.1. Obywatelskość a/i umowa społeczna 299
16.2.2. Od obywatelskości cywilnej do obywatelskości socjalnej 301
16.3. Pedagogiczny wymiar obywatelskości 302
16.3.1. Pochodzenie praw obywatelskich ■ 302
16.3.2. Prawa społeczne i ruchy społeczne 304
16.4. Obywatelskość socjalna i współczesne państwo opiekuńcze 306
16.4.1. Obywatelskość socjalna a system podatkowy 306
16.4.2. Obywatelskość socjalna a wydatki publiczne 308
16.5. Obywatelskość i lokalne społeczeństwo obywatelskie 310
16.5.1. Obywatelskość terytorialna i rola władz lokalnych 310
16.5.2. Obywatelskość oparta na tożsamości (identity based citizenship)
i rola demokracji zrzeszeniowej {associational democracy) 312
16.6. Konkluzja 314
Rozdział 17. Polityka społeczna a pedagogika społeczna/praca socjalna
z perspektywy historyczno-socjologicznej (Piotr Sałustowicz) 315
17.1. Wprowadzenie 315
17.2. Relacja między polityką społeczną a pedagogiką społeczną/pracą socjalną
w modelu „kompleksu pomocniczego" Roberta Castela 316
17.2.1. Od społeczeństwa tradycyjnego do społeczeństwa stanowego 317
17.2.2. Od społeczeństwa stanowego do społeczeństwa pracowników najemnych 320
17.3. Polityka społeczna a pedagogika społeczna/praca socjalna - dzisiaj 322
17.3.1. Wymiary autonomii pedagogiki społecznej/pracy socjalnej
w odniesieniu do polityki społecznej 323
17.3.2. Aktywna polityka społeczna a pedagogika społeczna/praca socjalna 327
Rozdział 18. Równość płci i praca przedstawicieli zawodów pomocowych
(Anna Tokdrovd, tłum. Maria Politowicz) 332
18.1. Równość płci i równość szans jako zasady moralne i prawne 332
18.1.1. Polityka płci gender mainstreaming w dokumentach Unii Europejskiej 333
18.1.2. Cele, zakres i rozwój strategii gender mainstreaming 335
18.2. Utrwalone stereotypy płci i możliwości ich burzenia 338
18.3. Znaczenie koncepcji GM dla instytucji socjalnych i organizacji pomocowych 342
18.3.1. Współczesna praca socjalna związana z problematyką gender 344
18.3.2. Od organizacji obojętnej na problem równości szans do organizacji zintegrowanej 345
18.4. Wychowanie i edukacja jako środki nowej socjalizacji oraz dekonstrukcji stereotypów płci 346
Rozdział 19. Przemiany myśli społeczno-pedagogicznej w Niemczech
(Danuta Urbaniak-Zając) 351
19.1. Uwagi wprowadzające 351
19.2. Geneza pedagogiki społecznej w Niemczech 352
19.3. Pierwsze koncepcje teoretyczne 354
19.4. Teoretyczny zwrot w pedagogice społecznej: od nauk pedagogicznych do
nauk społecznych 358
19.5. W poszukiwaniu pedagogicznych inspiracji pedagogiki społecznej 362
19.6. Zakończenie 366
Rozdział 20. Koncepcja edukacji społecznej we francuskiej myśli społecznej XIX w. i idee kształtowania się pedagogiki społecznej Heleny Radlińskiej - analiza porównawcza (Françoise F. Laot, Ewa Marynowicz-Hetka, tłum. Grażyna Karbowska) 368
20.1. Wprowadzenie 368
20.2. Elementy kontekstu społecznego w obu krajach 372
20.3. Léon Bourgeois i Helena Radlińska - promotorzy idei 376
20.4. Edukacja społeczna i pedagogika społeczna - elementy koncepcji
i odniesienia 378
20.5. Podsumowanie 384
Rozdział 21. Pedagogika społeczna w Republice Słowackiej i Republice Czeskiej na progu nowego tysiąclecia (Zlatica Bakosovâ,
tłum. Maria Politowicz) 387
21.1. Historyczne źródła pedagogiki społecznej w Republice Słowackiej
i Republice Czeskiej 387
21.2. Współczesne kierunki pedagogiki społecznej na Słowacji - przedstawiciele 392
21.3. Teoretycy współczesnej pedagogiki społecznej w Czechach 397
Rozdział 22. Pedagogika społeczna na Bałkanach (Divna Lakinska, Suzana
Miovska-Spaseva, tłum. Maria Donevska) 400
22.1. Wstęp 400
22.2. Tendencje rozwojowe 400
22.3. Specyficzne wymiary pedagogiki społecznej w Republice Macedonii 402
22.4. Kształcenie dorosłych jako czynnik rozwojowy środowisk wychowawczych (implikacje praktyczne) 405
22.4.1. Obszar działania 405
22.4.2. Rynek pracy dla ludzi wykształconych podstawą kształcenia dorosłych
w krajach bałkańskich 407
22.5. Kształcenie osób starszych - tradycja, tendencje i perspektywy 408
22.5.1. Historia i zasady funkcjonowania uniwersytetów trzeciego wieku 409
22.5.2. Uniwersytety trzeciego wieku na Bałkanach 411
Część IV
DEBATA NA TEMAT PÓL DZIAŁANIA PEDAGOGA SPOŁECZNEGO
Rozdział 23. Modernizacja środowisk lokalnych w świetle zmiany
społecznej (Andrzej Radziewicz-Winnicki) 415
23.1. Społeczność lokalna i zmiana społeczna 415
23.2. Geneza teorii modernizacji w naukach społecznych 419
23.3. Definicja i ogólna charakterystyka modernizacji 424
23.4. Społeczeństwo tradycyjne a społeczeństwo nowoczesne. Osobowość tradycyjna a osobowość nowoczesna 425
23.5. Refleksje pedagoga z perspektywy kreowania nowego ładu społeczno-edukacyjnego 429
Rozdział 24. Edukacja jako pomoc w rozwoju w ujęciu andragogiki
i gerontologii {Olga Czerniawska) 433
24.1. Założenia wstępne 433
24.2. Osiąganie dorosłości 435
24.3. Edukacja wokół cielesności 439
24.4. Pomyślne starzenie się jako zadanie edukacyjne 440
24.5. Instytucjonalne i nieinstytucjonalne formy pomocy 442
24.6. Podsumowanie 443
Rozdział 25. Pomoc przez porady. Statyczna versus procesualna struktura
poradnictwa w przestrzeni życia społecznego (Alicja Kargulowa) 444
25.1. Problematyka poradnictwa w pedagogice społecznej 444
25.2. Poradnictwo jako względnie ustrukturyzowane działanie społeczne 447
25.2.1. Ogólne uwagi na temat działania społecznego 447
25.2.2. Strukturalne aspekty poradnictwa 448
25.2.3. Konstruowanie sytuacji poradniczej 452
25.3. Poradnictwo jako interakcja międzyosobowa, narracja, proces w życiu codziennym 456
25.3.1. Pomoc przez poradnictwo profesjonalne i nieprofesjonalne 456
25.3.2. Poradnictwo jako usługa i pomoc „zakupionego przyjaciela" 460
Rozdział 26. Wychowawcze i edukacyjne funkcje regionalizmu (Tadeusz
Aleksander) 466
26.1. Pojęcie regionu i regionalizmu 466
26.2. Tradycje regionalizmu polskiego 468
26.3. Dynamika współczesnego regionalizmu kulturowego w Polsce 471
26.4. Potrzeba wychowania przez wartości regionu 476
26.5. Zakres i formy edukacji regionalnej 478
Rozdział 27. Pedagogika społeczna i praca socjalna w procesie społecznej
readaptacji osób pozbawionych wolności (Krystyna Marzec-Holka) 485
27.1. Miłosierdzie, pomocniczość, wsparcie społeczne wobec skazanych
w klasycznych i współczesnych koncepcjach pedagogiki społecznej 486
27.2. Zachodnioeuropejski model pracy socjalnej i readaptacji społecznej skazanych 492
27.3. Potrzeba nowej specjalizacji - pracownik socjalny wspomagający proces społecznej readaptacji osób opuszczających zakłady karne 498
Rozdział 28. Pedagogika społeczna i rodzina - obszary badań (Bożena
Matyjas) 505
28.1. Wprowadzenie 505
28.2. Rodzina w pedagogice społecznej 506
28.3. Funkcje i zadania rodziny 508
28.4. Przeobrażenia rodziny 511
28.5. Nowe obszary badań rodziny w pedagogice społecznej 512
28.6. Wsparcie rodziny 515
28.7. Podsumowanie 517
Rozdział 29. Mass media i multimedia - dominująca przestrzeń życia
dziecka (Jadwiga Izdebska) 518
29.1. Media elektroniczne jako obszar zainteresowań współczesnej pedagogiki społecznej 518
29.2. Kierunki i problematyka badań pedagogicznych nad mediami 521
29.3. Teoretyczne podstawy badania relacji dziecko-media 523
29.4. Dziecko w świecie „globalnej wioski" 525
29.5. Media i multimedia wspomagające rozwój i edukację dziecka 526
29.6. Destrukcyjne skutki relacji dziecko - telewizja, komputer, Internet 528
29.7. Edukacja medialna dziecka 531
Rozdział 30. Styl życia a zagrożenia zdrowia jednostki i społeczeństwa
w rozwijającej się cywilizacji (Zofia Żukowska) 534
30.1. Styl życia jako przedmiot badań 534
30.2. Człowiek wobec współczesnych zagrożeń 537
30.3. Prozdrowotny styl życia 539 30.3.1. Funkcje i warianty stylu życia a jego prozdrowotne walory 541
30.4. O potrzebie wychowania młodzieży i społeczeństwa do prozdrowotnego
stylu życia 545
30.5. Styl życia a promocja zdrowia 549
Rozdział 31. Uwagi na zakończenie - w kierunku transwersalności
pedagogiki społecznej (Ewa Marynowicz-Hetka) 552
31.1. Tworzenie ram refleksji nad refleksją 552
31.2. W kierunku heterogenicznego paradygmatu dyscypliny i orientacji działania 555
31.2.1. Koncepcja człowieka zdolnego do działania 557
31.2.2. Elementy kryterium rzeczowego pedagogiki społecznej 560
31.2.3. Propozycja narzędzia analizy 563
31.2.4. W kierunku paradygmatu orientacji działania społecznego 564
31.3. Refleksja nad refleksją - w kierunku transwersalności 565
Słowo od autora/redaktora - na zakończenie projektu Pedagogika
społeczna. Podręcznik akademicki 570
Słownik pojęć kluczowych 572
Bibliografia prac cytowanych 586
Indeks nazwisk (oprać. Katarzyna Gajek) 627
Indeks pojęć (oprać. Katarzyna Gajek) 639
O Współautorach i innych Osobach biorących udział w przygotowaniu
książki 664
Skrócony spis treści tomu pierwszego
Przedmowa 11
Część I
PODSTAWY EPISTEMOLOGICZNE, ONTOLOGICZNE I AKSJOLOGICZNE DYSCYPLINY ORAZ KATEGORIE POJĘCIOWE PEDAGOGIKI SPOŁECZNEJ
Rozdział 1. Wprowadzenie w problematykę - wymiary pedagogiki społecznej (humanistyczny, społeczno-kulturowy, aksjologiczny) 18
Rozdział 2. Środowisko życia i jego przetwarzanie w toku pracy społecznej 54
Rozdział 3. Kategoria działania społecznego w pedagogice społecznej sens i znaczenie działania społecznego 77
Rozdział 4. Wymiar profilaktyczny działania pedagoga społecznego 111
Rozdział 5. Pomoc w rozwoju, towarzyszenie społeczne, próg zagrożenia rozwoju - wymiar profilaktyczny 132
Rozdział 6. Konteksty metodologiczne 152
Rozdział 7. Konteksty historyczne i porównawcze 204
Część II
PODEJŚCIA TEORETYCZNE, AKSJOLOGICZNE I METODYCZNE ORIENTACJI DZIAŁANIA PEDAGOGA SPOŁECZNEGO
Rozdział 8. Ramy działania społecznego pedagoga społecznego i ich tworzenie 238
Rozdział 9. Podejścia (teoretyczne) do działania w polu pracy społecznej 265
Rozdział 10. Wybrane kwestie społeczne a praktyka działania społecznego 308
Rozdział 11. Pedagogika społeczna i praca socjalna - wielość perspektyw i rozwiązań 355
Rozdział 12. Modele pracy socjalnej/społecznej i ich źródła teoretyczne oraz implikacje dla praktyki społecznej381
Rozdział 13. Etyczne aspekty działania pedagoga społecznego 425
Rozdział 14. Kultura profesjonalnego działania pedagoga społecznego 471
Słownik pojęć kluczowych 503
Bibliografia prac cytowanych 517
Literatura rozszerzająca 539
Indeks nazwisk 545
Indeks rzeczowy 552
O Współautorach 574
Przedmowa (Anna Przecławska) 15
Część 1
DEBATA O DYSCYPLINIE, JEJ ZMIENNOŚCI
I PARADYGMACIE(TACH)
Rozdział 1. Kształtowanie się dyscypliny - główne nurty polskiej
pedagogiki społecznej w ujęciu historycznym (Mariusz Cichosz) 20
1.1. Pedagogika społeczna w ujęciu Heleny Radlińskiej - praca społeczna
i oświatowa w kontekście narodowym i niepodległościowym 21
1.1.1. Uwarunkowania społeczno-polityczne koncepcji 22
1.1.2. Pedagogika społeczna, jej struktura - podstawowe założenia 24
1.2. Ku pracy socjalnej i kulturalnej - kierunki poszukiwań w poglądach Aleksandra Kamińskiego 28
1.3. Od wychowania pozaszkolnego do edukacji permanentnej - pedagogika społeczna w poglądach Ryszarda Wroczyńskiego 29
1.3.1. Środowisko - człowiek - szkoła: integracyjno-funkcjonalna koncepcja wychowania 30
1.3.2. Od edukacji równoległej do edukacji permanentnej 33
1.4. Funkcjonowanie systemu wychowawczego w środowisku - pedagogika społeczna w ujęciu Stanisława Kowalskiego 35
1.4.1. Środowisko społeczne - środowisko wychowawcze jako miejsce urzeczywistniania się wychowania 35
1.4.2. Wychowanie w środowisku - podejście systemowe 36
1.5. Podsumowanie 38
Rozdział 2. Pedagogika społeczna i jej wyzwania na początku XXI w.
(Stanisław Kawula) 40
2.1. Wprowadzenie 40
2.2. Współczesne wyzwania pedagogiki społecznej 42
2.3. Sukces lub porażka w obliczu nierówności społecznych 44
2.4. Aktualne zadania pedagogiki społecznej 48
2.5. Pedagogika społeczna a człowiek XXI w. 50
2.6. Pedagogika społeczna dzisiaj i jutro 52
Rozdział 3. Pedagogika społeczna w społeczeństwie postmonocentrycznym
- problemy i perspektywy rozwoju (Andrzej Radziewicz-Winnicki) 58
3.1. Urbanizacja społeczna versus globalizacja 59
3.2. Partycypacja społeczna jako element demokracji a sfery marginalizacji społecznej 66
3.3. Projekty badań i typowe przykłady analiz 71
3.4. Planowanie strategiczne w pedagogice społecznej a scenariusze rozwoju współczesnego społeczeństwa 78
Rozdział 4. Pedagogika społeczna wobec kryzysu świata wartości, więzi
i instytucji (Tadeusz Pilch) 89
4.1. Społeczeństwo kryzysu czy transformacja rozwojowa 89
4.2. Kryzys wspólnoty państwowej 92
4.3. Kryzys kultury i wartości 96
4.4. Nierówności i niesprawiedliwość - nowe wymiary ładu zbiorowego 98
4.5. Marginalizacja i wykluczenie 102
4.6. Bezradność „sił społecznych'* 104
4.7. Drogi do nowej wspólnoty i więzi 108
Rozdział 5. Pedagogika społeczna - pytania o tożsamość i przyszłość
(Tadeusz Frąckowiak) 111
5.1. Dwa źródła i trzy pedagogiki społeczne 111
5.2. Początki naukowej pedagogiki społecznej, czyli o dylemacie tożsamościowym 114
5.3. Sprawa pedagogiki społecznej w okresie socjalizmu 115
5.4. Zmiana czy ciągłość? 118
5.5. U progu postmodernistycznych wyzwań 121
5.6. Niewidzialne środowiska i doświadczanie wspólnoty 123
Rozdział 6. Przyszłość pedagogiki społecznej - o nowy paradygmat
dyscypliny (Bogusław Chmielowski) 125
6.1. Koniec wszystkiego a przyszłość nauki 125
6.2. Edukacja a procesy integracyjne 127
6.3. Zmiany społeczne w ujęciu teorii socjologicznych 129
6.4. Tożsamość a samowiedza pedagogiki 132
6.5. W poszukiwaniu nowego paradygmatu 133
Część II
DEBATA O ZWIĄZKACH PEDAGOGIKI SPOŁECZNEJ Z INNYMI (SUB)DYSCYPLINAMI NAUK O WYCHOWANIU, O KULTURZE
I SPOŁECZEŃSTWIE
Rozdział 7. Pedagogika społeczna w kontekście sporów o przedmiot i strukturę pedagogiki oraz jej związki z innymi dyscyplinami naukowymi
(Teresa Hejnicka-Bezwińska) 138
7.1. Podstawowe założenia 138
7.2. Status pedagogiki społecznej w kontekście współczesnych sporów o przedmiot
i strukturę pedagogiki 140
7.2.1. Przedmiot pedagogiki w zasobach leksykalnych trzech ostatnich dziesięcioleci XX w. 140
7.2.2. Przedmiot pedagogiki w zasobach leksykalnych XXI w. 147
7.3. Problemy integracji wiedzy o procesach edukacyjnych i dyskursach edukacyjnych 158
7.3.1. Problemy integracji wiedzy naukowej o edukacji 158
7.3.2. Problemy integracji wiedzy naukowej z innymi rodzajami wiedzy 162
7.4. Podsumowanie i konkluzja 164
Rozdział 8. Pytanie o pogranicze pedagogiki społecznej (Jacek Piekarski) 168
8.1. Podłoże problemu 168
8.2. Główne czynniki zmian - odmiany pogranicza 169
8.3. Pedagogika społeczna jako dyscyplina empiryczna - uwagi o granicach nauki 174
8.4. Granice określane językiem dyscypliny - wybrane elementy praktyki
dyskursu 178
8.5. Biograficzne źródła przekraczania granic dyscypliny 183
8.6. Uwagi końcowe 187
Rozdział 9. Pedagogika społeczna a inne obszary wiedzy naukowej
(Zygmunt Wiatrowski) 189
9.1. Pedagogika społeczna w kontekście powiązań z innymi dziedzinami wiedzy naukowej 189
9.2. Pedagogika społeczna a polityka społeczna i praca socjalna 194
9.3. Pedagogika społeczna a pedagogika pracy i andragogika 196
9.4. Pedagogika społeczna a inne obszary wiedzy naukowej 198
Rozdział 10. Funkcje związków i ruchów młodzieży z perspektywy
współczesnej teorii wychowania (Bogusław Sliwerski) 202
10.1. Uwagi wstępne 202
10.2. Teoria pedagogiczna wobec wychowania w zespole 203
10.3. Ewolucja teorii i funkcji wychowania zespołowego 205
10.3.1. Etatystyczna i ideologiczna rola związków młodzieży w okresie ortodoksji 205
10.3.2. Heterodoksja w rozwoju wiedzy o wychowaniu zespołowym i dążeń
do jej autonomii 214
10.4. Pluralizm nauk o wychowaniu, związków młodzieży i ich funkcji 215
Rozdział 11. Od próżniaczenia do zniewolenia - w poszukiwaniu
dyskursów czasu wolnego (Maria Czerepaniak-Walczak) 219
11.1. Uwagi wstępne 219
11.2. Pojmowanie czasu wolnego 221
11.3. Czas wolny jako wartość osobowa i zbiorowa 226
11.4. Kultura czasu wolnego - lokalne i globalne zwyczaje i obyczaje 230
11.5. Krytyczne dyskursy czasu wolnego 232
11.6. Społeczny dyskurs czasu wolnego - funkcje czasu wolnego 233
11.7. Uwagi końcowe 235
Rozdział 12. Wychowanie uwrażliwiające na inność w warunkach
wielokulturowowści (Jerzy Nikitorowicz) 237
12.1. Tożsamość jako zadanie w społeczeństwie wielokulturowym 237
12.2. Ku wartościom uniwersalnym, uwzględniając specyfikę wzorów kulturowych 239
12.3. Uwrażliwianie na inność 240
12.4. Dylematy wielokulturowości 243
12.5. Ku społeczeństwu wielokulturowemu na pograniczu kultur słowiańskich 246
12.6. Edukacja ku kulturze pogranicza i pomostu 248
12.7. Program uwrażliwiania kulturowego 250
Rozdział 13. Praca socjalno-opiekuńcza i pedagogika społeczna (Andrzej
Olubiński) 254
13.1. Interdyscyplinarny charakter pracy socjalnej 254
13.2. O pedagogicznych aspektach pracy socjalnej 255
13.3. Praca socjalna w ujęciu pedagogiki społecznej 260
13.4. Status pracy socjalno-wychowawczej i specyfika podejścia holistyczno-indukcyineeo 265
13.5. Podsumowanie 267
Rozdział 14. Jak zapewniać byt wartościom - wspólne pytanie polityków
społecznych i pedagogów społecznych (Jolanta Supińska) 269
14.1. Polityka społeczna a pedagogika społeczna 269
14.2. Style polityki społecznej 271
14.3. Instrumenty i podmioty polityki społecznej 273
Rozdział 15. Uniwersalne przesłanki andragogiczne refleksji Heleny
Radlińskiej (Elżbieta Dubas) 277
15.1. Wstęp 277
15.2. Podstawy teorii wychowania 278
15.3. Rozwój człowieka 285
15.4. Oświata pozaszkolna 291
15.5. Badania naukowe i poznawanie rzeczywistości społecznej 293
Część III
DEBATA O ODMIANACH SPOŁECZNO-PEDAGOGICZNEGO PUNKTU WIDZENIA W INNYCH KRAJACH
Rozdział 16. Edukacja do obywatelskości. Od pedagogiki socjalnej do
pedagogiki społecznej (Antonin Wagner, tłum. Anita Gulczyńska) 298
16.1. Wprowadzenie 298
16.2. Polityczny wymiar obywatelskości 299
16.2.1. Obywatelskość a/i umowa społeczna 299
16.2.2. Od obywatelskości cywilnej do obywatelskości socjalnej 301
16.3. Pedagogiczny wymiar obywatelskości 302
16.3.1. Pochodzenie praw obywatelskich ■ 302
16.3.2. Prawa społeczne i ruchy społeczne 304
16.4. Obywatelskość socjalna i współczesne państwo opiekuńcze 306
16.4.1. Obywatelskość socjalna a system podatkowy 306
16.4.2. Obywatelskość socjalna a wydatki publiczne 308
16.5. Obywatelskość i lokalne społeczeństwo obywatelskie 310
16.5.1. Obywatelskość terytorialna i rola władz lokalnych 310
16.5.2. Obywatelskość oparta na tożsamości (identity based citizenship)
i rola demokracji zrzeszeniowej {associational democracy) 312
16.6. Konkluzja 314
Rozdział 17. Polityka społeczna a pedagogika społeczna/praca socjalna
z perspektywy historyczno-socjologicznej (Piotr Sałustowicz) 315
17.1. Wprowadzenie 315
17.2. Relacja między polityką społeczną a pedagogiką społeczną/pracą socjalną
w modelu „kompleksu pomocniczego" Roberta Castela 316
17.2.1. Od społeczeństwa tradycyjnego do społeczeństwa stanowego 317
17.2.2. Od społeczeństwa stanowego do społeczeństwa pracowników najemnych 320
17.3. Polityka społeczna a pedagogika społeczna/praca socjalna - dzisiaj 322
17.3.1. Wymiary autonomii pedagogiki społecznej/pracy socjalnej
w odniesieniu do polityki społecznej 323
17.3.2. Aktywna polityka społeczna a pedagogika społeczna/praca socjalna 327
Rozdział 18. Równość płci i praca przedstawicieli zawodów pomocowych
(Anna Tokdrovd, tłum. Maria Politowicz) 332
18.1. Równość płci i równość szans jako zasady moralne i prawne 332
18.1.1. Polityka płci gender mainstreaming w dokumentach Unii Europejskiej 333
18.1.2. Cele, zakres i rozwój strategii gender mainstreaming 335
18.2. Utrwalone stereotypy płci i możliwości ich burzenia 338
18.3. Znaczenie koncepcji GM dla instytucji socjalnych i organizacji pomocowych 342
18.3.1. Współczesna praca socjalna związana z problematyką gender 344
18.3.2. Od organizacji obojętnej na problem równości szans do organizacji zintegrowanej 345
18.4. Wychowanie i edukacja jako środki nowej socjalizacji oraz dekonstrukcji stereotypów płci 346
Rozdział 19. Przemiany myśli społeczno-pedagogicznej w Niemczech
(Danuta Urbaniak-Zając) 351
19.1. Uwagi wprowadzające 351
19.2. Geneza pedagogiki społecznej w Niemczech 352
19.3. Pierwsze koncepcje teoretyczne 354
19.4. Teoretyczny zwrot w pedagogice społecznej: od nauk pedagogicznych do
nauk społecznych 358
19.5. W poszukiwaniu pedagogicznych inspiracji pedagogiki społecznej 362
19.6. Zakończenie 366
Rozdział 20. Koncepcja edukacji społecznej we francuskiej myśli społecznej XIX w. i idee kształtowania się pedagogiki społecznej Heleny Radlińskiej - analiza porównawcza (Françoise F. Laot, Ewa Marynowicz-Hetka, tłum. Grażyna Karbowska) 368
20.1. Wprowadzenie 368
20.2. Elementy kontekstu społecznego w obu krajach 372
20.3. Léon Bourgeois i Helena Radlińska - promotorzy idei 376
20.4. Edukacja społeczna i pedagogika społeczna - elementy koncepcji
i odniesienia 378
20.5. Podsumowanie 384
Rozdział 21. Pedagogika społeczna w Republice Słowackiej i Republice Czeskiej na progu nowego tysiąclecia (Zlatica Bakosovâ,
tłum. Maria Politowicz) 387
21.1. Historyczne źródła pedagogiki społecznej w Republice Słowackiej
i Republice Czeskiej 387
21.2. Współczesne kierunki pedagogiki społecznej na Słowacji - przedstawiciele 392
21.3. Teoretycy współczesnej pedagogiki społecznej w Czechach 397
Rozdział 22. Pedagogika społeczna na Bałkanach (Divna Lakinska, Suzana
Miovska-Spaseva, tłum. Maria Donevska) 400
22.1. Wstęp 400
22.2. Tendencje rozwojowe 400
22.3. Specyficzne wymiary pedagogiki społecznej w Republice Macedonii 402
22.4. Kształcenie dorosłych jako czynnik rozwojowy środowisk wychowawczych (implikacje praktyczne) 405
22.4.1. Obszar działania 405
22.4.2. Rynek pracy dla ludzi wykształconych podstawą kształcenia dorosłych
w krajach bałkańskich 407
22.5. Kształcenie osób starszych - tradycja, tendencje i perspektywy 408
22.5.1. Historia i zasady funkcjonowania uniwersytetów trzeciego wieku 409
22.5.2. Uniwersytety trzeciego wieku na Bałkanach 411
Część IV
DEBATA NA TEMAT PÓL DZIAŁANIA PEDAGOGA SPOŁECZNEGO
Rozdział 23. Modernizacja środowisk lokalnych w świetle zmiany
społecznej (Andrzej Radziewicz-Winnicki) 415
23.1. Społeczność lokalna i zmiana społeczna 415
23.2. Geneza teorii modernizacji w naukach społecznych 419
23.3. Definicja i ogólna charakterystyka modernizacji 424
23.4. Społeczeństwo tradycyjne a społeczeństwo nowoczesne. Osobowość tradycyjna a osobowość nowoczesna 425
23.5. Refleksje pedagoga z perspektywy kreowania nowego ładu społeczno-edukacyjnego 429
Rozdział 24. Edukacja jako pomoc w rozwoju w ujęciu andragogiki
i gerontologii {Olga Czerniawska) 433
24.1. Założenia wstępne 433
24.2. Osiąganie dorosłości 435
24.3. Edukacja wokół cielesności 439
24.4. Pomyślne starzenie się jako zadanie edukacyjne 440
24.5. Instytucjonalne i nieinstytucjonalne formy pomocy 442
24.6. Podsumowanie 443
Rozdział 25. Pomoc przez porady. Statyczna versus procesualna struktura
poradnictwa w przestrzeni życia społecznego (Alicja Kargulowa) 444
25.1. Problematyka poradnictwa w pedagogice społecznej 444
25.2. Poradnictwo jako względnie ustrukturyzowane działanie społeczne 447
25.2.1. Ogólne uwagi na temat działania społecznego 447
25.2.2. Strukturalne aspekty poradnictwa 448
25.2.3. Konstruowanie sytuacji poradniczej 452
25.3. Poradnictwo jako interakcja międzyosobowa, narracja, proces w życiu codziennym 456
25.3.1. Pomoc przez poradnictwo profesjonalne i nieprofesjonalne 456
25.3.2. Poradnictwo jako usługa i pomoc „zakupionego przyjaciela" 460
Rozdział 26. Wychowawcze i edukacyjne funkcje regionalizmu (Tadeusz
Aleksander) 466
26.1. Pojęcie regionu i regionalizmu 466
26.2. Tradycje regionalizmu polskiego 468
26.3. Dynamika współczesnego regionalizmu kulturowego w Polsce 471
26.4. Potrzeba wychowania przez wartości regionu 476
26.5. Zakres i formy edukacji regionalnej 478
Rozdział 27. Pedagogika społeczna i praca socjalna w procesie społecznej
readaptacji osób pozbawionych wolności (Krystyna Marzec-Holka) 485
27.1. Miłosierdzie, pomocniczość, wsparcie społeczne wobec skazanych
w klasycznych i współczesnych koncepcjach pedagogiki społecznej 486
27.2. Zachodnioeuropejski model pracy socjalnej i readaptacji społecznej skazanych 492
27.3. Potrzeba nowej specjalizacji - pracownik socjalny wspomagający proces społecznej readaptacji osób opuszczających zakłady karne 498
Rozdział 28. Pedagogika społeczna i rodzina - obszary badań (Bożena
Matyjas) 505
28.1. Wprowadzenie 505
28.2. Rodzina w pedagogice społecznej 506
28.3. Funkcje i zadania rodziny 508
28.4. Przeobrażenia rodziny 511
28.5. Nowe obszary badań rodziny w pedagogice społecznej 512
28.6. Wsparcie rodziny 515
28.7. Podsumowanie 517
Rozdział 29. Mass media i multimedia - dominująca przestrzeń życia
dziecka (Jadwiga Izdebska) 518
29.1. Media elektroniczne jako obszar zainteresowań współczesnej pedagogiki społecznej 518
29.2. Kierunki i problematyka badań pedagogicznych nad mediami 521
29.3. Teoretyczne podstawy badania relacji dziecko-media 523
29.4. Dziecko w świecie „globalnej wioski" 525
29.5. Media i multimedia wspomagające rozwój i edukację dziecka 526
29.6. Destrukcyjne skutki relacji dziecko - telewizja, komputer, Internet 528
29.7. Edukacja medialna dziecka 531
Rozdział 30. Styl życia a zagrożenia zdrowia jednostki i społeczeństwa
w rozwijającej się cywilizacji (Zofia Żukowska) 534
30.1. Styl życia jako przedmiot badań 534
30.2. Człowiek wobec współczesnych zagrożeń 537
30.3. Prozdrowotny styl życia 539 30.3.1. Funkcje i warianty stylu życia a jego prozdrowotne walory 541
30.4. O potrzebie wychowania młodzieży i społeczeństwa do prozdrowotnego
stylu życia 545
30.5. Styl życia a promocja zdrowia 549
Rozdział 31. Uwagi na zakończenie - w kierunku transwersalności
pedagogiki społecznej (Ewa Marynowicz-Hetka) 552
31.1. Tworzenie ram refleksji nad refleksją 552
31.2. W kierunku heterogenicznego paradygmatu dyscypliny i orientacji działania 555
31.2.1. Koncepcja człowieka zdolnego do działania 557
31.2.2. Elementy kryterium rzeczowego pedagogiki społecznej 560
31.2.3. Propozycja narzędzia analizy 563
31.2.4. W kierunku paradygmatu orientacji działania społecznego 564
31.3. Refleksja nad refleksją - w kierunku transwersalności 565
Słowo od autora/redaktora - na zakończenie projektu Pedagogika
społeczna. Podręcznik akademicki 570
Słownik pojęć kluczowych 572
Bibliografia prac cytowanych 586
Indeks nazwisk (oprać. Katarzyna Gajek) 627
Indeks pojęć (oprać. Katarzyna Gajek) 639
O Współautorach i innych Osobach biorących udział w przygotowaniu
książki 664
Skrócony spis treści tomu pierwszego
Przedmowa 11
Część I
PODSTAWY EPISTEMOLOGICZNE, ONTOLOGICZNE I AKSJOLOGICZNE DYSCYPLINY ORAZ KATEGORIE POJĘCIOWE PEDAGOGIKI SPOŁECZNEJ
Rozdział 1. Wprowadzenie w problematykę - wymiary pedagogiki społecznej (humanistyczny, społeczno-kulturowy, aksjologiczny) 18
Rozdział 2. Środowisko życia i jego przetwarzanie w toku pracy społecznej 54
Rozdział 3. Kategoria działania społecznego w pedagogice społecznej sens i znaczenie działania społecznego 77
Rozdział 4. Wymiar profilaktyczny działania pedagoga społecznego 111
Rozdział 5. Pomoc w rozwoju, towarzyszenie społeczne, próg zagrożenia rozwoju - wymiar profilaktyczny 132
Rozdział 6. Konteksty metodologiczne 152
Rozdział 7. Konteksty historyczne i porównawcze 204
Część II
PODEJŚCIA TEORETYCZNE, AKSJOLOGICZNE I METODYCZNE ORIENTACJI DZIAŁANIA PEDAGOGA SPOŁECZNEGO
Rozdział 8. Ramy działania społecznego pedagoga społecznego i ich tworzenie 238
Rozdział 9. Podejścia (teoretyczne) do działania w polu pracy społecznej 265
Rozdział 10. Wybrane kwestie społeczne a praktyka działania społecznego 308
Rozdział 11. Pedagogika społeczna i praca socjalna - wielość perspektyw i rozwiązań 355
Rozdział 12. Modele pracy socjalnej/społecznej i ich źródła teoretyczne oraz implikacje dla praktyki społecznej381
Rozdział 13. Etyczne aspekty działania pedagoga społecznego 425
Rozdział 14. Kultura profesjonalnego działania pedagoga społecznego 471
Słownik pojęć kluczowych 503
Bibliografia prac cytowanych 517
Literatura rozszerzająca 539
Indeks nazwisk 545
Indeks rzeczowy 552
O Współautorach 574