Dane szczegółowe książki
Psychologia ewolucyjna / Buss., David M.
Autorzy
Tytuł
Psychologia ewolucyjna
Tytuł oryginału
Evolutionary Psychology. The New Science of the Mind First Edition
Wydawnictwo
Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, 2003
ISBN
83-87957-41-0
Hasła przedmiotowe
Spis treści
pokaż spis treści
Spis treści
Wstęp do polskiego wydania 15
Przedmowa 17
Podziękowania 19
CZĘŚĆ PIERWSZA:
PODSTAWOWE ZAŁOŻENIA PSYCHOLOGII EWOLUCYJNEJ 23
1. Rozwój dziedzin nauki prowadzących do powstania psychologii ewolucyjnej 25
Kamienie milowe w rozwoju teorii ewolucji 26
Teoria ewolucji przed Darwinem 26
Darwinowska teoria doboru naturalnego 27
Nowa synteza: geny a dziedziczenie cech jednostkowych 32
Etologia 33
Rewolucyjne znaczenie teorii dostosowania łącznego 34
Objaśnienie zagadnień adaptacji oraz doboru naturalnego 36
Zasługi Triversa 38
Spory o socjobiologię 38
Powszechne nieporozumienia na temat teorii ewolucji 40
Nieporozumienie pierwsze: zachowanie ludzkie jest zdeterminowane genetycznie 40
Nieporozumienie drugie: jeżeli coś powstało w drodze ewolucji, to nie możemy tego zmienić 40
Nieporozumienie trzecie: teoria ewolucji wymaga od organizmu nieprawdopodobnych zdolności matematycznych 41
Nieporozumienie czwarte: obecnie działające mechanizmy są optymalne 42
Nieporozumienie piąte: z teorii ewolucji wynika motywacja do maksymalizowania reprodukcji swoich genów 43
Kamienie milowe w rozwoju psychologii 44
Psychoanaliza Freuda 44
William James a psychologia instynktów 45
Powstanie behawioryzmu 46
Zdumiewające odkrycie różnorodności kulturowych 47
Efekt Garcii, programowane lęki i schyłek radykalnego behawioryzmu 49
Zaglądanie do czarnej skrzynki: rewolucja poznawcza 50
Podsumowanie 52
2. Psychologia ewolucyjna - nowa nauka 56
Źródła ludzkiej natury 57
Trzy teorie powstania złożonych mechanizmów adaptacyjnych 57
Trzy wytwory ewolucji 59
Poziomy analizy ewolucyjnej w psychologii ewolucyjnej 62
Istota natury ludzkiej: podstawy mechanizmów psychicznych wykształconych w toku ewolucji 70
Każdy gatunek ma swoją naturę 70
Definicja mechanizmu psychicznego wykształconego w toku ewolucji 71
Ważne właściwości mechanizmów psychicznych ukształtowanych w toku ewolucji 73
Sekcja 2.1 Dwa przykłady mechanizmów psychicznych ukształtowanych w wyniku ewolucji: lęk przed pająkami oraz preferencje przestrzenne 74
Metody testowania hipotez ewolucyjnych 79
Porównywanie różnych gatunków 79
Porównywanie samców i samic 80
Porównywanie przedstawicieli tego samego gatunku 81
Porównywanie tych samych osobników w różnych kontekstach 81
Metody eksperymentalne 82
Źródła danych do testowania hipotez ewolucyjnych 83
Znaleziska archeologiczne 83
Dane ze społeczności zbieracko-łowieckich 83
Obserwacje 83
Zwierzenia 84
Zapiski oraz dokumenty 84
Wytwory człowieka 85
Przezwyciężenie ograniczeń pojedynczego źródła informacji 85
Identyfikowanie problemów adaptacyjnych 86
Wskazówki dostarczane przez współczesną teorię ewolucji 86
Wskazówki wynikające z poznania uniwersalnych struktur gatunku ludzkiego 87
Wskazówki pochodzące z obserwacji społeczności tradycyjnych 87
Wskazówki płynące z paleoarcheologii 88
Wskazówki wynikające z analizy aktualnie funkcjonujących mechanizmów 88
Wskazówki wynikające z analizy zadań 88
Organizacja problemów adaptacyjnych 88
Podsumowanie 89
CZĘŚĆ DRUGA:
PROBLEMY WALKI O BYT 93
3. Walka z wrogimi silami natury: walka ludzkiego gatunku o byt 95
Zdobywanie i wybór pożywienia 96
Wybór pożywienia u szczurów 96
Wybór pożywienia u ludzi 97
Nudności u kobiet ciężarnych 99
Hipoteza łowiecka 101
Hipoteza zbieracka 105
Porównanie hipotezy łowieckiej i zbierackiej 105
Hipoteza czyszczenia 106
Szukanie miejsca do życia: preferencje dotyczące krajobrazu oraz schronienia 108
Hipoteza sawanny 108
Walka z drapieżnikami oraz innymi zagrożeniami: lęki, fobie i niepokój a „pamięć ewolucyjna" 111
Powszechne lęki ludzkie 112
Sekcja 3.1 Hipoteza konserwatyzmu adaptacyjnego jako żródla stanów lękowych 114
Unikanie substancji toksycznych: rola alergii 116
Walka z chorobami 117
Czy śmierć ludzka jest zaprogramowana? 119
Teoria starzenia się 119
Zagadka samobójstwa 120
Podsumowanie 122
CZĘŚĆ TRZECIA:
ŻYCIE PŁCIOWE I WYBÓR PARTNERA 125
4. Kobiece strategie doboru stałego partnera 127
Teoretyczne podstawy ewolucji doboru partnera 128
Rozmnażanie płciowe i bezpłciowe 128
Inwestycja rodzicielska a dobór płciowy 130
Preferencje w wyborze partnera jako mechanizmy psychiczne ukształtowane w wyniku ewolucji 131
Kobiece preferencje w doborze partnera 133
Zasoby materialne 133
Dobre perspektywy finansowe 134
Wysoka pozycja społeczna 138
Starszy wiek 139
Ambicja i pracowitość 142
Stałość i odpowiedzialność 143
Siła fizyczna 144
Dobre zdrowie 146
Miłość 147
Gotowość do inwestowania w dzieci 149
Wpływ kontekstu na wybór partnera przez kobietę 150
Wpływ zasobów własnych kobiety na wybór partnera 150
Wpływ długości trwania związku na kobiece preferencje w doborze partnera 151
Wpływ kobiecych preferencji na rzeczywisty dobór partnera 153
Kobiecy odzew na męskie ogłoszenia matrymonialne 153
Kobiety poślubiają mężczyzn o wysokiej pozycji zawodowej 154
Kobiety poślubiają mężczyzn starszych od siebie 154
Podsumowanie 155
Sekcja 4.1: Podobieństwo i dopasowanie 156
5. Męskie strategie doboru stałej partnerki 158
Teoretyczne podstawy ewolucji męskich preferencji w doborze partnerki 158
Jakie korzyści mogli odnosić mężczyźni ze stałego związku? 158
Problem oceny płodności i wartości rozrodczej kobiety 160
Męskie preferencje w doborze partnerki 161
Młody wiek 162
Kanony urody 166
Krągłość sylwetki i stosunek obwodu talii do obwodu bioder 169
Różnice płci a znaczenie powierzchowności 170
Sekcja 5.1 Generowana komputerowo ewolucja rysów twarzy 171
Czy mężczyźni wolą kobiety mające owulację? 172
Rozwiązanie problemu niepewności ojcostwa 175
Wpływ kontekstu na wybór partnerki przez mężczyznę 179
Mężczyźni, którzy mogą wybierać 179
Konsekwencje oglądania pięknych modelek 181
Wpływ męskich preferencji na rzeczywisty dobór partnerki 182
Męski odzew na kobiece ogłoszenia matrymonialne 182
Wiek a decyzje małżeńskie 183
Wpływ męskich preferencji w doborze partnerki na kobiecą taktykę uwodzenia 183
Podsumowanie 196
6. Przelotne kontakty seksualne 188
Teorie męskich kontaktów przelotnych 188
Męskie korzyści adaptacyjne z kontaktów przelotnych 189
Koszty przypadkowego seksu ponoszone przez mężczyzn 189
Sekcja 6.1 Funkcje kontaktów przelotnych i korzyści z nich płynące 190
Problemy adaptacyjne mężczyzn nawiązujących kontakty przelotne 191
Dowody na istnienie wykształconej w toku ewolucji psychologii kontaktów przelotnych 192
Świadectwa fizjologiczne 193
Świadectwa psychologiczne 195
Świadectwa behawioralne 200
Kontakty przelotne u kobiet 202
Świadectwa kobiecego seksu przelotnego 202
Hipotezy na temat kobiecych korzyści adaptacyjnych z kontaktów przelotnych 2-4
Koszty przelotnego seksu ponoszone przez kobiety 206
Hipotetyczne korzyści kobiet w świetle badań empirycznych 207
Okoliczności wpływające na kontakty przelotne 209
Różnice indywidualne w kontaktach przelotnych 209
Inne czynniki wpływające na kontakty przelotne 210
Podsumowanie 212
CZĘŚĆ CZWARTA:
RODZICIELSTWO I POKREWIEŃSTWO 215
7. Problemy rodzicielstwa 217
Dlaczego matki bardziej niż ojcowie opiekują się dziećmi? 219
Hipoteza niepewności ojcostwa 220
Hipoteza porzucalności 221
Hipoteza utraty sposobności pozyskiwania kolejnych partnerów 222
Opieka nad dziećmi w perspektywie ewolucyjnej 223
Pokrewieństwo genetyczne z potomstwem 224
Zdolność dzieci do przekształcenia opieki rodzicielskiej w sukces reprodukcyjny 232
Inne wykorzystanie zasobów inwestowanych w dzieci 237
Teoria konfliktu między rodzicami a potomstwem 243
Konflikt między matką a dzieckiem w macicy 244
Kompleks Edypa raz jeszcze 245
Podsumowanie 247
Sekcja 7.1 Zabójstwo rodziców a niewspółmierność oceny rodziców i dzieci 249
8. Problemy pokrewieństwa 250
Teoria dostosowania łącznego i jej konsekwencje 251
Prawo Hamiltona 251
Teoretyczne implikacje prawa Hamiltona 253
Dane empiryczne potwierdzające wnioski płynące z teorii dostosowania łącznego 257
Podnoszenie alarmu przez wiewiórki 257
Świadczenie pomocy w oczach mieszkanek Los Angeles 258
Pomaganie sobie w sytuacji zagrażającej życiu 259
Wzorce dziedziczenia. Kto komu zostawia majątek? 261
Inwestycje czynione przez dziadków 264
Różnica płci a stosunek do związków rodzinnych 268
Sekcja 8.1: Inwestycje ciotek i wujów 270
Ewolucja rodziny w szerszym ujęciu 272
Podsumowanie 275
CZĘŚĆ PIĄTA:
PROBLEMY ŻYCIA W GRUPIE 279
9. Współpraca 281
Rozwój współpracy 281
Problem altruizmu 281
Teoria wzajemnego altruizmu 282
Wet za wet 283
Przykłady współpracy w naturze 285
Dzielenie się pożywieniem u nietoperzy wampirów 285
Sekcja 9.1 Strategie rozwijania współpracy 286
Wzajemność między naczelnymi 287
Polityka szympansów 289
Teoria umowy społecznej 290
Psychologia przyjaźni 294
Korzyści płynące z przyjaźni oraz jej koszty 301
Podsumowanie 304
10. Agresja i wojna 306
Schyłek teorii instynktów 307
Agresja jako sposób rozwiązywania problemów adaptacyjnych 309
Zagarnięcie cudzej własności 309
Obrona przed atakiem 310
Przysparzanie kosztów rywalom seksualnym 310
Walka o miejsce w hierarchii 311
Odstraszanie potencjalnych agresorów 311
Powstrzymywanie stałych partnerów życiowych od niewierności 311
Zależność zachowań agresywnych od sytuacji 312
Dlaczego mężczyźni są bardziej agresywni niż kobiety? 313
Empiryczne dowody zróżnicowania form agresji 315
Świadectwa odmiennych form agresji kobiecej i męskiej w stosunku do osobników tej samej płci 315
Okoliczności wyzwalające męską agresję przeciw mężczyznom 320
Okoliczności wyzwalające kobiecą agresję przeciw kobietom 323
Okoliczności wyzwalające męską agresję przeciw kobietom 323
Sekcja 10.1 Wojna w plemieniu Yanomamó 325
Okoliczności wyzwalające kobiecą przemoc w stosunku do mężczyzn 327
Wojna 327
Czy u ludzi wykształciły się mechanizmy zabijania? 333
Podsumowanie 335
11. Konflikt płci 338
Teoria strategicznego niedopasowania 338
Konflikty na tle seksualnym 340
Konflikt na tle dostępu seksualnego 341
Konflikt na tle zazdrości 349
Zazdrość kobieca, zazdrość męska 350
Od czujności do przemocy: sposoby zatrzymania partnera 354
Odmienne taktyki stosowane przez kobiety i mężczyzn w celu zatrzymania partnera 356
Okoliczności wpływające na intensywność działań zmierzających do zatrzymania partnera. 356
Przemoc wobec partnera 359
Konflikt na tle dostępu do zasobów 362
Kobiece preferencje w doborze partnera oraz męska taktyka rywalizacji jako przyczyny nierównej zasobności 363
Konflikt w obrębie każdej płci jest nierozerwalnie związany z konfliktem między płciami 364
Sekcja 11.1 Czy mężczyźni zjednoczyli się, by panować nad kobietami? 365
Kobiety i mężczyźni wykorzystują pragnienia osobników płci przeciwnej 366
Podsumowanie 367
12. Pozycja społeczna i prestiż 369
Pojawienie się hierarchii 370
Dominacja i pozycja społeczna u zwierząt 371
Ewolucyjne teorie pozycji społecznej 373
Ewolucyjna teoria różnic między kobietami i mężczyznami w walce o pozycję społeczną 373
Teoria dominacji 379
Teoria potencjału utrzymania zasobów 381
Wyznaczniki dominacji 383
Sekcja 12.1 Wyraz twarzy a skłonność do dominacji 387
Strategie uległości 388
Podsumowanie 390
CZĘŚĆ SZÓSTA:
PSYCHOLOGIA ZINTEGROWANA 393
13. W stronę ujednoliconej psychologii ewolucyjnej 395
Ewolucyjna psychologia poznawcza 396
Rozwiązywanie problemów: poznanie rzeczywistości, uprzedzenia oraz formułowanie sądów przy braku pewności 398
Przewaga kobiet w pewnych formach orientacji przestrzennej 404
Ewolucyjna psychologia społeczna 406
Ewolucyjna teoria zjawisk społecznych 407
Wyjaśniająca moc ewolucyjnej psychologii społecznej 408
Ewolucyjna psychologia rozwojowa 410
Teoria modułów umysłowych 411
Strategie wynikające z doświadczeń życiowych 412
Ewolucyjna psychologia osobowości 415
Wybór alternatywnych nisz albo specjalizacja strategiczna 417
Adaptacyjna ocena cech dziedzicznych 417
Strategie adaptacyjne oparte na częstotliwości 418
Ewolucyjna psychologia kliniczna 420
Przyczyny defektów 421
Ewolucyjny wgląd w zaburzenia błędnie nazwane dysfunkcjami 422
Ewolucyjna psychologia kultury 425
Kultura ewokowana 426
Kultura transmitowana 428
Ewolucja sztuk pięknych, literatury, kina i muzyki 429
W stronę ujednoliconej psychologii 432
Bibliografia 434
Indeks nazwisk 457
Indeks rzeczowy 459
Spis fotografii 464
Wstęp do polskiego wydania 15
Przedmowa 17
Podziękowania 19
CZĘŚĆ PIERWSZA:
PODSTAWOWE ZAŁOŻENIA PSYCHOLOGII EWOLUCYJNEJ 23
1. Rozwój dziedzin nauki prowadzących do powstania psychologii ewolucyjnej 25
Kamienie milowe w rozwoju teorii ewolucji 26
Teoria ewolucji przed Darwinem 26
Darwinowska teoria doboru naturalnego 27
Nowa synteza: geny a dziedziczenie cech jednostkowych 32
Etologia 33
Rewolucyjne znaczenie teorii dostosowania łącznego 34
Objaśnienie zagadnień adaptacji oraz doboru naturalnego 36
Zasługi Triversa 38
Spory o socjobiologię 38
Powszechne nieporozumienia na temat teorii ewolucji 40
Nieporozumienie pierwsze: zachowanie ludzkie jest zdeterminowane genetycznie 40
Nieporozumienie drugie: jeżeli coś powstało w drodze ewolucji, to nie możemy tego zmienić 40
Nieporozumienie trzecie: teoria ewolucji wymaga od organizmu nieprawdopodobnych zdolności matematycznych 41
Nieporozumienie czwarte: obecnie działające mechanizmy są optymalne 42
Nieporozumienie piąte: z teorii ewolucji wynika motywacja do maksymalizowania reprodukcji swoich genów 43
Kamienie milowe w rozwoju psychologii 44
Psychoanaliza Freuda 44
William James a psychologia instynktów 45
Powstanie behawioryzmu 46
Zdumiewające odkrycie różnorodności kulturowych 47
Efekt Garcii, programowane lęki i schyłek radykalnego behawioryzmu 49
Zaglądanie do czarnej skrzynki: rewolucja poznawcza 50
Podsumowanie 52
2. Psychologia ewolucyjna - nowa nauka 56
Źródła ludzkiej natury 57
Trzy teorie powstania złożonych mechanizmów adaptacyjnych 57
Trzy wytwory ewolucji 59
Poziomy analizy ewolucyjnej w psychologii ewolucyjnej 62
Istota natury ludzkiej: podstawy mechanizmów psychicznych wykształconych w toku ewolucji 70
Każdy gatunek ma swoją naturę 70
Definicja mechanizmu psychicznego wykształconego w toku ewolucji 71
Ważne właściwości mechanizmów psychicznych ukształtowanych w toku ewolucji 73
Sekcja 2.1 Dwa przykłady mechanizmów psychicznych ukształtowanych w wyniku ewolucji: lęk przed pająkami oraz preferencje przestrzenne 74
Metody testowania hipotez ewolucyjnych 79
Porównywanie różnych gatunków 79
Porównywanie samców i samic 80
Porównywanie przedstawicieli tego samego gatunku 81
Porównywanie tych samych osobników w różnych kontekstach 81
Metody eksperymentalne 82
Źródła danych do testowania hipotez ewolucyjnych 83
Znaleziska archeologiczne 83
Dane ze społeczności zbieracko-łowieckich 83
Obserwacje 83
Zwierzenia 84
Zapiski oraz dokumenty 84
Wytwory człowieka 85
Przezwyciężenie ograniczeń pojedynczego źródła informacji 85
Identyfikowanie problemów adaptacyjnych 86
Wskazówki dostarczane przez współczesną teorię ewolucji 86
Wskazówki wynikające z poznania uniwersalnych struktur gatunku ludzkiego 87
Wskazówki pochodzące z obserwacji społeczności tradycyjnych 87
Wskazówki płynące z paleoarcheologii 88
Wskazówki wynikające z analizy aktualnie funkcjonujących mechanizmów 88
Wskazówki wynikające z analizy zadań 88
Organizacja problemów adaptacyjnych 88
Podsumowanie 89
CZĘŚĆ DRUGA:
PROBLEMY WALKI O BYT 93
3. Walka z wrogimi silami natury: walka ludzkiego gatunku o byt 95
Zdobywanie i wybór pożywienia 96
Wybór pożywienia u szczurów 96
Wybór pożywienia u ludzi 97
Nudności u kobiet ciężarnych 99
Hipoteza łowiecka 101
Hipoteza zbieracka 105
Porównanie hipotezy łowieckiej i zbierackiej 105
Hipoteza czyszczenia 106
Szukanie miejsca do życia: preferencje dotyczące krajobrazu oraz schronienia 108
Hipoteza sawanny 108
Walka z drapieżnikami oraz innymi zagrożeniami: lęki, fobie i niepokój a „pamięć ewolucyjna" 111
Powszechne lęki ludzkie 112
Sekcja 3.1 Hipoteza konserwatyzmu adaptacyjnego jako żródla stanów lękowych 114
Unikanie substancji toksycznych: rola alergii 116
Walka z chorobami 117
Czy śmierć ludzka jest zaprogramowana? 119
Teoria starzenia się 119
Zagadka samobójstwa 120
Podsumowanie 122
CZĘŚĆ TRZECIA:
ŻYCIE PŁCIOWE I WYBÓR PARTNERA 125
4. Kobiece strategie doboru stałego partnera 127
Teoretyczne podstawy ewolucji doboru partnera 128
Rozmnażanie płciowe i bezpłciowe 128
Inwestycja rodzicielska a dobór płciowy 130
Preferencje w wyborze partnera jako mechanizmy psychiczne ukształtowane w wyniku ewolucji 131
Kobiece preferencje w doborze partnera 133
Zasoby materialne 133
Dobre perspektywy finansowe 134
Wysoka pozycja społeczna 138
Starszy wiek 139
Ambicja i pracowitość 142
Stałość i odpowiedzialność 143
Siła fizyczna 144
Dobre zdrowie 146
Miłość 147
Gotowość do inwestowania w dzieci 149
Wpływ kontekstu na wybór partnera przez kobietę 150
Wpływ zasobów własnych kobiety na wybór partnera 150
Wpływ długości trwania związku na kobiece preferencje w doborze partnera 151
Wpływ kobiecych preferencji na rzeczywisty dobór partnera 153
Kobiecy odzew na męskie ogłoszenia matrymonialne 153
Kobiety poślubiają mężczyzn o wysokiej pozycji zawodowej 154
Kobiety poślubiają mężczyzn starszych od siebie 154
Podsumowanie 155
Sekcja 4.1: Podobieństwo i dopasowanie 156
5. Męskie strategie doboru stałej partnerki 158
Teoretyczne podstawy ewolucji męskich preferencji w doborze partnerki 158
Jakie korzyści mogli odnosić mężczyźni ze stałego związku? 158
Problem oceny płodności i wartości rozrodczej kobiety 160
Męskie preferencje w doborze partnerki 161
Młody wiek 162
Kanony urody 166
Krągłość sylwetki i stosunek obwodu talii do obwodu bioder 169
Różnice płci a znaczenie powierzchowności 170
Sekcja 5.1 Generowana komputerowo ewolucja rysów twarzy 171
Czy mężczyźni wolą kobiety mające owulację? 172
Rozwiązanie problemu niepewności ojcostwa 175
Wpływ kontekstu na wybór partnerki przez mężczyznę 179
Mężczyźni, którzy mogą wybierać 179
Konsekwencje oglądania pięknych modelek 181
Wpływ męskich preferencji na rzeczywisty dobór partnerki 182
Męski odzew na kobiece ogłoszenia matrymonialne 182
Wiek a decyzje małżeńskie 183
Wpływ męskich preferencji w doborze partnerki na kobiecą taktykę uwodzenia 183
Podsumowanie 196
6. Przelotne kontakty seksualne 188
Teorie męskich kontaktów przelotnych 188
Męskie korzyści adaptacyjne z kontaktów przelotnych 189
Koszty przypadkowego seksu ponoszone przez mężczyzn 189
Sekcja 6.1 Funkcje kontaktów przelotnych i korzyści z nich płynące 190
Problemy adaptacyjne mężczyzn nawiązujących kontakty przelotne 191
Dowody na istnienie wykształconej w toku ewolucji psychologii kontaktów przelotnych 192
Świadectwa fizjologiczne 193
Świadectwa psychologiczne 195
Świadectwa behawioralne 200
Kontakty przelotne u kobiet 202
Świadectwa kobiecego seksu przelotnego 202
Hipotezy na temat kobiecych korzyści adaptacyjnych z kontaktów przelotnych 2-4
Koszty przelotnego seksu ponoszone przez kobiety 206
Hipotetyczne korzyści kobiet w świetle badań empirycznych 207
Okoliczności wpływające na kontakty przelotne 209
Różnice indywidualne w kontaktach przelotnych 209
Inne czynniki wpływające na kontakty przelotne 210
Podsumowanie 212
CZĘŚĆ CZWARTA:
RODZICIELSTWO I POKREWIEŃSTWO 215
7. Problemy rodzicielstwa 217
Dlaczego matki bardziej niż ojcowie opiekują się dziećmi? 219
Hipoteza niepewności ojcostwa 220
Hipoteza porzucalności 221
Hipoteza utraty sposobności pozyskiwania kolejnych partnerów 222
Opieka nad dziećmi w perspektywie ewolucyjnej 223
Pokrewieństwo genetyczne z potomstwem 224
Zdolność dzieci do przekształcenia opieki rodzicielskiej w sukces reprodukcyjny 232
Inne wykorzystanie zasobów inwestowanych w dzieci 237
Teoria konfliktu między rodzicami a potomstwem 243
Konflikt między matką a dzieckiem w macicy 244
Kompleks Edypa raz jeszcze 245
Podsumowanie 247
Sekcja 7.1 Zabójstwo rodziców a niewspółmierność oceny rodziców i dzieci 249
8. Problemy pokrewieństwa 250
Teoria dostosowania łącznego i jej konsekwencje 251
Prawo Hamiltona 251
Teoretyczne implikacje prawa Hamiltona 253
Dane empiryczne potwierdzające wnioski płynące z teorii dostosowania łącznego 257
Podnoszenie alarmu przez wiewiórki 257
Świadczenie pomocy w oczach mieszkanek Los Angeles 258
Pomaganie sobie w sytuacji zagrażającej życiu 259
Wzorce dziedziczenia. Kto komu zostawia majątek? 261
Inwestycje czynione przez dziadków 264
Różnica płci a stosunek do związków rodzinnych 268
Sekcja 8.1: Inwestycje ciotek i wujów 270
Ewolucja rodziny w szerszym ujęciu 272
Podsumowanie 275
CZĘŚĆ PIĄTA:
PROBLEMY ŻYCIA W GRUPIE 279
9. Współpraca 281
Rozwój współpracy 281
Problem altruizmu 281
Teoria wzajemnego altruizmu 282
Wet za wet 283
Przykłady współpracy w naturze 285
Dzielenie się pożywieniem u nietoperzy wampirów 285
Sekcja 9.1 Strategie rozwijania współpracy 286
Wzajemność między naczelnymi 287
Polityka szympansów 289
Teoria umowy społecznej 290
Psychologia przyjaźni 294
Korzyści płynące z przyjaźni oraz jej koszty 301
Podsumowanie 304
10. Agresja i wojna 306
Schyłek teorii instynktów 307
Agresja jako sposób rozwiązywania problemów adaptacyjnych 309
Zagarnięcie cudzej własności 309
Obrona przed atakiem 310
Przysparzanie kosztów rywalom seksualnym 310
Walka o miejsce w hierarchii 311
Odstraszanie potencjalnych agresorów 311
Powstrzymywanie stałych partnerów życiowych od niewierności 311
Zależność zachowań agresywnych od sytuacji 312
Dlaczego mężczyźni są bardziej agresywni niż kobiety? 313
Empiryczne dowody zróżnicowania form agresji 315
Świadectwa odmiennych form agresji kobiecej i męskiej w stosunku do osobników tej samej płci 315
Okoliczności wyzwalające męską agresję przeciw mężczyznom 320
Okoliczności wyzwalające kobiecą agresję przeciw kobietom 323
Okoliczności wyzwalające męską agresję przeciw kobietom 323
Sekcja 10.1 Wojna w plemieniu Yanomamó 325
Okoliczności wyzwalające kobiecą przemoc w stosunku do mężczyzn 327
Wojna 327
Czy u ludzi wykształciły się mechanizmy zabijania? 333
Podsumowanie 335
11. Konflikt płci 338
Teoria strategicznego niedopasowania 338
Konflikty na tle seksualnym 340
Konflikt na tle dostępu seksualnego 341
Konflikt na tle zazdrości 349
Zazdrość kobieca, zazdrość męska 350
Od czujności do przemocy: sposoby zatrzymania partnera 354
Odmienne taktyki stosowane przez kobiety i mężczyzn w celu zatrzymania partnera 356
Okoliczności wpływające na intensywność działań zmierzających do zatrzymania partnera. 356
Przemoc wobec partnera 359
Konflikt na tle dostępu do zasobów 362
Kobiece preferencje w doborze partnera oraz męska taktyka rywalizacji jako przyczyny nierównej zasobności 363
Konflikt w obrębie każdej płci jest nierozerwalnie związany z konfliktem między płciami 364
Sekcja 11.1 Czy mężczyźni zjednoczyli się, by panować nad kobietami? 365
Kobiety i mężczyźni wykorzystują pragnienia osobników płci przeciwnej 366
Podsumowanie 367
12. Pozycja społeczna i prestiż 369
Pojawienie się hierarchii 370
Dominacja i pozycja społeczna u zwierząt 371
Ewolucyjne teorie pozycji społecznej 373
Ewolucyjna teoria różnic między kobietami i mężczyznami w walce o pozycję społeczną 373
Teoria dominacji 379
Teoria potencjału utrzymania zasobów 381
Wyznaczniki dominacji 383
Sekcja 12.1 Wyraz twarzy a skłonność do dominacji 387
Strategie uległości 388
Podsumowanie 390
CZĘŚĆ SZÓSTA:
PSYCHOLOGIA ZINTEGROWANA 393
13. W stronę ujednoliconej psychologii ewolucyjnej 395
Ewolucyjna psychologia poznawcza 396
Rozwiązywanie problemów: poznanie rzeczywistości, uprzedzenia oraz formułowanie sądów przy braku pewności 398
Przewaga kobiet w pewnych formach orientacji przestrzennej 404
Ewolucyjna psychologia społeczna 406
Ewolucyjna teoria zjawisk społecznych 407
Wyjaśniająca moc ewolucyjnej psychologii społecznej 408
Ewolucyjna psychologia rozwojowa 410
Teoria modułów umysłowych 411
Strategie wynikające z doświadczeń życiowych 412
Ewolucyjna psychologia osobowości 415
Wybór alternatywnych nisz albo specjalizacja strategiczna 417
Adaptacyjna ocena cech dziedzicznych 417
Strategie adaptacyjne oparte na częstotliwości 418
Ewolucyjna psychologia kliniczna 420
Przyczyny defektów 421
Ewolucyjny wgląd w zaburzenia błędnie nazwane dysfunkcjami 422
Ewolucyjna psychologia kultury 425
Kultura ewokowana 426
Kultura transmitowana 428
Ewolucja sztuk pięknych, literatury, kina i muzyki 429
W stronę ujednoliconej psychologii 432
Bibliografia 434
Indeks nazwisk 457
Indeks rzeczowy 459
Spis fotografii 464