Dane szczegółowe książki

Od autorów 6
Wykaz skrótów 7
Rozdział I. Przedmiot i metoda teorii państwa i prawa 8
1. Przedmiot 8
a. Normatywistyczne ujęcie przedmiotu 9
b. Psychologiczne ujęcie przedmiotu 11
c. Socjologiczne ujęcie przedmiotu 15
d. Kierunek aksjologiczny 23
e. Wielopłaszczyznowa koncepcja przedmiotu 29
f. Ontologia państwa 31
g. Ontologia prawa (normy prawnej) 37
2. Metoda 39
a. Teoria państwa i prawa częścią teorii rozwoju społecznego 39
b. Płaszczyzny badawcze w sensie metodologicznym 41
c. Problemy metodologiczne tzw. dogmatyki prawa 49
d. Metoda analizy systemowej 61
e. Metoda porównawcza 66
f. Zagadnienie naukowości prawoznawstwa 70
g. Z zagadnień klasyfikacji nauk prawnych 73
Rozdział II. Pojęcie państwa 77
1. Określenie państwa 77
2. Państwo a społeczeństwo 101
3. Państwo a system polityczny 117
4. Państwo - element bazy c/y nadbudowy 129
5. Państwo a naród 133
Rozdział III. Władza polityczna 148
1. Władza polityczna, analiza pojęcia 148
a. Władza 148
b. Władza polityczna 156
2. Wpływ polityczny 160
3. Sprawowanie władzy politycznej 164
a. Uwagi metodologiczne 164
b. Podstawy władzy politycznej 165
c. Panowanie klasowe 170
d. Rządzenie 174
e. Zarządzanie 184
f. Środki sprawowania władzy politycznej 188
4. Granice władzy politycznej (państwowej) 194
5. Funkcje władzy politycznej 198
6. Rodzaje władzy politycznej 202
7. Legitymizacja władzy politycznej**65 206
Rozdział IV. Typy, formy i funkcje państwa 223
1. Uwagi wstępne 223
2. Typ państwa 223
3. Istota społeczna państwa a jego forma 228
4. Cechy stałe i zmienne formy państwa 234
5. Zakres problematyki formy państwa 236
6. Klasyfikacja form państwa wewnątrz danej formacji społeczno-ekonomicznej 244
7. Funkcje państwa 248
8. Problem ciągłości państwa w warunkach zmiany jego typu i formy 259
Rozdział V. Pojęcie prawa 263
1. Norma prawna jako szczególny rodzaj normy społecznej 263
2. Pojęcie obowiązywania normy prawnej 279
3. Norma prawna jako szczególny rodzaj więzi społecznej 291
4. Norma prawna jako wyraz woli i interesu klasy panującej 292
5. Budowa normy prawnej 297
6. Pojęcie prawa z pozycji ogólnoteoretycznej oraz z pozycji określonego systemu prawnego 305
7. Prawo a idea równości 313
8. Funkcje prawa 331
Rozdział VI. Źródła prawa i prawotwórstwo 339
1. Uwagi wstępne: pojęcie źródeł prawa 339
2. Trzy podejścia badawcze do problemu źródeł prawa 342
3. Elementy rozwiniętej koncepcji źródeł prawa 346
4. Typologia źródeł prawa 350
2. Opinie jurysprudencji zawierające wypowiedzi normatywne. 352
3. Stanowienie norm abstrakcyjnych i generalnych, przez organa państwa. 352
4. Formułowanie norm postępowania w toku rozstrzygania spraw indywidualnych. 354
5. Formułowanie norm postępowania w drodze porozumień umownych. 356
5. Źródła prawa a przemiany w strukturze i funkcjonowaniu systemów politycznych 358
6. Problem kreatywności faktów prawotwórczych 365
7. Polityka prawa i niektóre problemy racjonalizacji prawotwórstwa 374
Rozdział VII. System prawa 382
1. Pojęcie, zakres, elementy składowe systemu prawa 382
2. Struktura systemu prawa 393
3. Problem niesprzeczności systemu prawa 407
4. Problem „zupełności prawa" 412
5. Luka w prawie i jej usuwanie 422
6. System prawa a inne normy społeczne 428
7. Uwagi o konstruowaniu i badaniu systemu prawa 434
Rozdział VIII. Stosunek prawny 439
1. Stosunek prawny odmianą stosunku społecznego 439
2. Postacie aktualizacji stosunku prawnego 446
3. Stosunek prawny a płaszczyzny badawcze 450
4. Norma prawna a stosunek prawny dwustronnie zindywidualizowany 452
Rozdział IX. Wykładnia prawa 457
1. Ustalenie sensu przepisów prawnych 457
a. Uwagi ogólne 457
b. Interpretacja operatywna i doktrynalna 462
c. Wykładnia operatywna jako szczególna odmiana interpretacji humanistycznej 464
d. Rodzaje dyrektyw interpretacyjnych 468
e. Wykładnia prawa jako logiczne rozwijanie norm z norm (wnioskowanie prawnicze) 474
2. Społeczna rola wykładni prawa 478
a. Moc wiążąca wykładni 478
b. Społeczna treść wykładni 482
3. Niektóre kwestie doktrynalne mające wpływ na wyniki wykładni 484
a. Wykładnia statyczna i dynamiczna 484
b. Koncepcja ustawodawcy i jej znaczenie w procesie wykładni 486
Rozdział X. Problemy stosowania prawa i jego przestrzegania przez organy państwa 493
1. Stosowanie prawa 493
a. Pojęcie stosowania prawa 493
b. Model stosowania prawa 494
c. Zagadnienie obiektywności decyzji prawnych w procesie stosowania prawa 500
2. Decyzje organów państwa nie będące stosowaniem prawa 506
3. Praworządność a legalizm 508
4. Praworządność a demokracja 522
Rozdział XI. Społeczne działanie prawa 527
1. Skuteczność działania prawa i jej przesłanki 527
a. Realizacja prawa a działanie prawa 527
b. Pojęcie skuteczności działania prawa 528
c. Przesłanki skuteczności działania prawa 534
2. Obieg wiadomości o obowiązującym prawie 542
a. Fikcja powszechnej znajomości prawa 542
3. Świadomość prawna i jej miejsce w procesach społecznego działania prawa 550
a. Uwagi wstępne, pojęcie świadomości prawnej, wiedza o prawie obowiązującym 550
b. Społeczna ocena prawa obowiązującego 554
c. Postawy wobec prawa 558
d. „Poczucie prawne" i kultura prawna 562
Rozdział XII. Społeczno-ekonomiczne i kulturowo-ideologiczne uwarunkowania systemów politycznych 565
1. System polityczny i główne obszary jego otoczenia 565
2. Składniki społeczno-ekonomicznego otoczenia systemów politycznych 574
3. Sprzeczności społeczno-ekonomiczne kapitalizmu 588
4. Sprzeczności społeczno-ekonomiczne i socjalistyczne systemy polityczne 594
5. Nadbudowa jako sprzeczna jedność systemu politycznego i kulturowo-ideologicznego 604
6. Ideologia i inne sfery świadomości społecznej 612
7. Kultura polityczna i opinia publiczna 616
8. Mechanizm wpływu idei na instytucje i procesy polityczne 624
Rozdział XIII. Uniwersalne tendencje zmian we współczesnych systemach politycznych 633
1. Zróżnicowanie współczesnych systemów politycznych 633
2. Globalne wyzwania cywilizacyjne 636
3. Zmiana, rozwój czy postęp polityczny 644
4. Główne tendencje rozwoju współczesnych systemów politycznych 646
5. Perspektywy przemian w stosunkach politycznych i w kulturze politycznej 656
Rozdział XIV. Zbiorowe podmioty systemu politycznego: partie polityczne, grupy nacisku, organizacje społeczne 667
1. Pojęcie partii politycznej 668
2. Funkcje partii politycznych 672
3. Typologia partii politycznych 680
4. Partie polityczne i systemy norm społecznych 684
5. Systemy partyjne i ich rodzaje 688
a. Pojęcie i budowa systemu partyjnego 688
b. Typologia systemów partyjnych 692
c. Systemy partyjne kapitalizmu 694
d. Systemy partyjne społeczeństw pokolonialnych 700
e. Systemy partyjne socjalizmu 701
6. Grupy nacisku w burżuazyjnych systemach politycznych 705
a. Grupa nacisku jako element systemu politycznego 705
b. Siła i środki wpływu grup nacisku 711
7. Organizacje społeczne w socjalistycznych systemach politycznych 715
a. Stosunki między organizacjami społecznymi a innymi elementami systemu politycznego 715
b. Funkcje organizacji społecznych 719
Rozdział XV. Rewolucja i reforma 724
1. Pojęcie rewolucji 724
2 Anarchistyczne koncepcje rewolucji i ich kontynuacje 728
3. Rewizjonizm w kwestii rewolucji socjalistycznej 734
4. Marksistowsko-leninowska teoria rewolucji socjalistycznej 738
5. Nowe tendencje w teorii rewolucji 752
6. Pojęcie i rodzaje reform 758
7. Reformizm i doświadczenia polityczne burżuazji 770
8. Burżuazyjne i socjaldemokratyczne koncepcje reform 786
9. Marksizm i reformy 797
Rozdział XVI. Kierunki rozwoju państwa kapitalistycznego 804
1. Stadia rozwoju formacji kapitalistycznej 804
2. Oligarchizacja władzy 809
3. Kryzys parlamentaryzmu 813
4. Panowanie mniejszości dzięki zasadzie większości 821
5. Nowe elementy w działalności partii i grup nacisku 829
Rozdział XVII. Państwa trzeciego świata 844
1. Przyczyny rozpadu systemu kolonialnego i neokolonializm 844
2. Społeczne i ekonomiczne zadania państw trzeciego świata 847
3. Zagadnienie typu, funkcji i form państwa 851
Rozdział XVIII. Socjalistyczne państwo i prawo i tendencje ich rozwoju 857
1. Specyfika rewolucji socjalistycznej 857
2. Ogólna charakterystyka parstwa socjalistycznego 858
3. Fazy rozwojowe państwa socjalistycznego 864
4. Dyktatura proletariatu - typ czy forma państwa socjalistycznego? 868
5. Wiodąca rola partii marksistowsko-leninowskiej w państwie socjalistycznym 876
a. Uwagi wstępne 876
b. Społeczno-ekonomiczne podstawy kierowniczej roli partii marksistowsko-leninowskiej 878
c. Partia a aparat państwowy 882
6. Formy państwa socjalistycznego 886
a. Problemy klasyfikacji 886
b. Forma państwa socjalistycznego a kwestia narodowa 894
7. Funkcje i sfery działania państwa socjalistycznego 896
8. Tendencje zmian treści społecznej prawa socjalistycznego (na przykładzie PRL) 899
9. Państwo socjalistyczne a teza teoretyczna o obumieraniu państwa i prawa 907
Rozdział XIX. Demokracja 914
1. Pojęcie demokracji 914
a. Problem treści i formy demokracji 914
b. Status większości i mniejszości w demokratycznym modelu rządzenia 921
2. Budowa i zasady działania systemu politycznego w demokracji burżuazyjnej 931
a. Społeczno-ekonomiczne podstawy systemu 931
b. Miejsce właścicieli środków produkcji w systemie politycznym oraz ich strategia i taktyka 939
c. Wpływ kapitalistycznego demokratycznego systemu politycznego na świadomość ludzi pracy 945
3. Budowa i zasady działania systemu politycznego w demokracji socjalistycznej 951
a. Ustanowienie ogólnospołecznej własności środków produkcji i zniesienie klas społecznych jako główny cel demokracji socjalistycznej 951
b. Społeczno-ekonomiczne podstawy demokracji socjalistycznej i zasady jej funkcjonowania 953
c. Nowa rola systemu partyjnego 957
d. Rola związków zawodowych 966
e. Centralizm demokratyczny a centralizm biurokratyczny 968
f. Samorząd 974
4. Kierunki rozwoju i metody umacniania demokracji socjalistycznej 984
5. Cechy współczesnej demokratycznej kultury politycznej 990
6. Demokracja a problem sprawnego i społecznie efektywnego działania 994
a. Demokracja a technokracja 994
b. Demokracja a inżynieria społeczna 998
c. Proces decyzyjny a procedura demokratyczna 1002
Spis rysunków 1012