Dane szczegółowe książki

Spis treści
Wstęp. Co to jest i na jakie pytania może odpowiedzieć społeczna psychologia rozwoju? 13
Rozdział 1. Na jakie pytania odpowiada psychologia rozwoju człowieka? 19
1.1. Zmienność ludzkiego zachowania a zmiana i rozwój 19
1.2. Rodzaje zmian rozwojowych 20
1.2.1. Zmiany uniwersalne 21
1.2.2. Zmiany wspólne 23
Blok rozszerzający 1. Poczucie jakości życia u osób w okresie wczesnej, średniej i późnej dorosłości 25
1.2.3. Zmiany indywidualne 29
1.3. Podstawowe pytania psychologii rozwoju człowieka 30
Blok rozszerzający 2. Rodzaje zmian osobowości wg Kazimierza Obuchowskiego 32
1.4. Przedmiot psychologii rozwoju człowieka 36
1.5. Podsumowanie 40
Rozdział 2. Czym jest i czego dotyczy rozwój? 41
2.1. Zmiana a rozwój 41
Blok rozszerzający 3. Kategorie opisu rozwoju 43
2.2. Obszary rozwoju 44
Blok rozszerzający 4. Kierunki rozwoju form aktywności człowieka 46
2.3. Dwa podejścia do analizy rozwoju 53
2.3.1. Podejście mechanistyczne 54
2.3.2. Podejście organizmiczne 56
Blok rozszerzający 5. Richarda M. Lernera podejście kontekstualne 58
2.3.3. Opis a wyjaśnianie w badaniach nad rozwojem 60
2.4. Wskaźniki rozwoju 61
2.4.1. Wskaźniki formalne 62
2.4.2. Wskaźniki treściowe 62
2.5. Ku czemu rozwój zmierza? 63
2.6. Podsumowanie 66
Rozdział 3. Jak przebiega zmiana rozwojowa? 68
3.1. Kryteria wyłaniania modeli zmiany rozwojowej 68
3.1.1. Kryterium 1: założenia co do natury człowieka 68
3.1.2. Kryterium 2: założenia co do charakteru zmiany 69
3.1.3. Kryterium 3: założenia co do przebiegu zmiany 71
3.1.4. Analiza porównawcza modeli zmiany rozwojowej 71
3.2. Modele przebiegu zmiany rozwojowej 74
3.2.1. Klasyfikacja modeli zmiany rozwojowej 75
3.2.2. Model liniowy 75
3.2.3. Model stadialny 77
Blok rozszerzający 6. Charakterystyka temperamentalna dzieci z trudnościami w uczeniu się 79
3.2.4. Model cykliczno-fazowy 82
3.2.4.1. Charakterystyka ogólna modelu 82
3.2.4.2. Charakterystyka faz w cyklu rozwoju 83
3.2.4.3. Znaczenie regresu i kryzysu w cyklu rozwoju 87
Blok rozszerzający 7. Koncepcja dezintegracji pozytywnej Kazimierza Dąbrowskiego 88
3.2.4.4. Cykl rozwoju a interwencja zewnętrzna 89
3.2.4.5. Użyteczność modelu cykliczno-fazowego 95
3.3. Podsumowanie 97
Rozdział 4. Co powoduje, że człowiek się rozwija? 99
4.1. Początki psychologii rozwojowej jako psychologii dziecka 99
Blok rozszerzający 8. Początki psychologii rozwojowej 100
4.2. Spór o czynniki rozwoju 101
Blok rozszerzający 9. Spór natywizmu z empiryzmem 102
Blok rozszerzający 10. Teorie zabawy o rodowodzie natywistycznym 104
4.3. Rodzaje i klasyfikacja czynników rozwoju 109
4.4. Interakcja czynników rozwoju 113
4.4.1. Zróżnicowanie podejść interakcyjnych do ujmowania czynników rozwoju 114
4.4.2. Interakcja genotypu i środowiska 115
4.4.3. Wewnętrzne modele doświadczenia a interakcja czynników rozwoju 118
4.5. Podstawowe procesy determinujące zmianę rozwojową 120
4.5.1. Spór o charakter procesu rozwoju 121
4.5.2. Pojęcie dojrzewania i pojęcie uczenia się 122
4.5.3. Relacja między dojrzewaniem i uczeniem się a rozwojem 126
4.5.4. Koncepcja okresów krytycznych, optymalnych i sensytywnych w rozwoju 129
4.5.4.1. Ciągłość versus nieciągłość w rozwoju 129
4.5.4.2. Okresy krytyczne w rozwoju 132
4.5.4.3. Okres sensytywny w rozwoju 133
4.5.5. Lwa S. Wygotskiego koncepcja strefy rozwoju aktualnego i najbliższego 137
4.6. Podsumowanie 142
Rozdział 5. Jak badać rozwój? 144
5.1. Obszary badań w psychologii rozwoju 144
Blok rozszerzający 11. Etologia a psychologia rozwoju 146
5.2. Problemy badawcze psychologii rozwoju człowieka 150
5.2.1. Operacjonalizacja badanego zjawiska 151
5.2.2. Operacjonalizacja pojęcia zmiany rozwojowej 152
Blok rozszerzający 12. Operacjonalizacja modelu stadialnego zmiany rozwojowej (przykład) 153
Blok rozszerzający 13. Operacjonalizacja modelu cykliczno-fazowego zmiany rozwojowej (przykład) 154
5.2.3. Konstrukcja modelu czynników istotnych dla badanego zjawiska 157
5.3. Podejścia do badań nad rozwojem 159
5.3.1. Model mechanistyczny jako podstawa planowania badań 159
5.3.2. Model organizmiczny jako podstawa planowania badań 161
5.3.3. Model kontekstualny jako podstawa planowania badań 161
5.4. Planowanie badań - etapy przygotowania i realizacji badania 164
5.5. Strategie prowadzenia badań 166
5.5.1. Badania diachroniczne i synchroniczno-funkcjonalne 166
5.5.2. Badania eksperymentalne i typu ex post facto 167
5.5.2.1. Badania eksperymentalne 168
5.5.2.2. Badania typu ex post facto 169
5.5.3. Badania kontrolujące wpływ wieku i przynależności do grupy pokoleniowej 170
5.5.3.1. Badania poprzeczne 171
5.5.3.2. Badania podłużne 172
5.5.3.3. Badania sekwencyjne 173
5.5.3.4. Porównanie strategii poprzecznych, podłużnych i sekwencyjnych 176
5.5.4. Porównanie strategii prowadzenia badań 177
5.6. Zasady doboru osób do badań i tworzenia próby badawczej 178
5.7. Podsumowanie 181
Rozdział 6. W jakich kontekstach rozwija się człowiek? 183
6.1. Historia badań nad kontekstem rozwoju człowieka 183
Blok rozszerzający 14. Ekologia rozwoju człowieka według Urie Bronfenbrennera 187
6.2. Środowisko rozwoju a kontekst rozwoju 189
6.3. Kontekst wewnętrzny i kontekst zewnętrzny 190
6.3.1. Charakterystyka kontekstu wewnętrznego (biologicznego) 192
6.3.2. Charakterystyka kontekstu zewnętrznego (fizycznego i społecznego) 195
6.3.3. Interakcja kontekstu wewnętrznego i zewnętrznego 198
6.3.4. Oddziaływanie kontekstu zewnętrznego na rozwój jednostki 200
6.4. Kontekst społeczny rozwoju człowieka 203
Blok rozszerzający 15. Trzy typy kultur według Margaret Mead 205
6.5. Konteksty rozwoju według modelu Frances D. Horowitz 210
Blok rozszerzający 16. Otoczenie społeczne a wspieranie rozwoju dziecka (porównania międzykulturowe) 212
6.6. Podsumowanie 215
Rozdział 7. Jak zmienia się człowiek w ciągu życia? 217
7.1. Kryteria podziału życia człowieka na etapy 217
7.1.1. Dzieciństwo, dorastanie i dorosłość jako trzy etapy życia 219
7.1.2. Lwa S. Wygotskiego koncepcja podziału na etapy okresu dzieciństwa i dorastania 223
7.2. Naciski biologiczne i społeczne a zadania rozwojowe 226
7.2.1. Koncepcja zadań rozwojowych według Roberta J. Havighursta 227
7.2.2. Zadanie rozwojowe a kryzys rozwojowy 229
7.2.3. Zadania rozwojowe okresu dzieciństwa, dorastania i dorosłości 230
7.3. Podsumowanie 237
Rozdział 8. Jak kształtuje się tożsamość człowieka w ciągu życia? 239
8.1. Tożsamość indywidualna a tożsamość społeczna 239
8.2. Formowanie się tożsamości według Jamesa E. Marcii 242
8.3. Pojęcie i rodzaje tożsamości według Erika H. Eriksona 246
8.4. Osiem etapów rozwoju ego według Erika H. Eriksona 249
Blok rozszerzający 17. Związki intymne okresu adolescencji i wczesnej dorosłości 256
8.5. Trzy wątki w rozwoju ego według Richarda D. Logana 258
8.6. Dwie ścieżki w rozwoju ego według Carol E. Franz i Kathleen M. White 263
8.7. Podsumowanie 269
Załącznik 1. Jak teorie psychologiczne wyjaśniają rozwój człowieka? 271
1. Uwagi ogólne 271
2. Kryteria analizy porównawczej teorii rozwoju człowieka 274
3. Analiza porównawcza wybranych teorii rozwoju człowieka 275
Załącznik 2. Porównanie koncepcji podziału biegu życia człowieka na etapy 278
Literatura 280