Dane szczegółowe książki
Demokracja polska 1989-2003 / Wiatr, Jerzy Józef (1931-); Raciborski, Jacek (1955-); Bartkowski, Jerzy; Frątczak-Rudnicka, Barbara; Kilias, Jarosław (1965-)
Autorzy
Tytuł
Demokracja polska 1989-2003
Wydawnictwo
Warszawa: Wydawnictwo Naukowe SCHOLAR, 2003
ISBN
8373830650
Hasła przedmiotowe
Spis treści
pokaż spis treści
Spis treści
Wstęp 9
Rozdział 1
Polska droga do demokracji (Jerzy J Wiatr) 13
1.1. Dziedzictwo historii 15
1.2. Mechanizm ustanowienia systemu komunistycznego 19
1.3. Charakter systemu komunistycznego 23
1.4. Budowanie systemu totalitarnego w Polsce i jego załamanie 25
1.5. Autorytarny reżim partyjno-biurokratyczny 32
1.6. Kryzys systemu i okres dwuwładzy 37
1.7. Reżim wojskowo-biurokratyczny 40
1.8. Mechanizm negocjowanych zmian ustrojowych 44
1.9. Koniec i początek 54
Rozdział 2
Społeczno-ekonomiczny kontekst przemian (Jerzy Bartkowski) 57
2.1. Sytuacja społeczno-gospodarcza u progu transformacji 57
2.2. Bilans transformacji społeczno-gospodarczej i jego społeczna percepcja 60
2.3. Społeczne zróżnicowanie pozytywów i negatywów transformacji 67
2.4. Polska na tle innych krajów postkomunistycznych 70
2.5. Zakończenie 73
Rozdział 3
System rządów w Polsce: między semiprezydencjalizmem a systemem parlamentarno-gabinetowym (Jacek Raciborski) 75
3.1. Dwa historyczne modele 76
3.2. Polska 1989-podstawowe wybory instytucjonalne 79
3.3. Elementy semiprezydencjalizmu w latach 1991-1993 82
3.4. Rządy koalicji SLD-PSL: kryzys i rozkwit instytucji prezydenta 87
3.5. Lata 1997-2001: w kierunku systemu parlamentarno-gabinetowego 89
3.6. Po 2001 roku: rozchwiany system parlamentarno-gabinetowy 92
3.7. Podsumowanie 96
Rozdział 4
Pięć parlamentów III Rzeczypospolitej (Jerzy J. Wiatr) 99
4.1. „Kontraktowy" parlament 1989-1991. 102
4.2. Krótki parlament 1991-1993. 106
4.3. Centrolewicowy parlament 1993-1997. 110
4.4. Centroprawicowy parlament 1997-2001. 114
4.5. Parlament zdominowany przez lewicę: od 2001 roku 116
4.6. Podstawowe problemy funkcjonowania parlamentów III Rzeczypospolitej 118
Rozdział 5
Rząd i administracja rządowa (Jacek Raciborski) 123
5.1. Konstytucyjna rola Rady Ministrów i jej prezesa 123
5.1.1. Rola premiera 125
5.2. Stabilność gabinetów 127
5.3. Struktury - modele i personel 129
5.3.1. Punkt wyjścia: okres rządu Tadeusza Mazowieckiego 130
5.3.2. Zmiany w latach 1991-2001: między etatyzmem a modelem rynkowym 133
5.3.3. Nowe elementy z okresu rządu Leszka Millera 140
5.4. Obywatel wobec administracji 142
5.5. Opinia publiczna o rządach 144
Rozdział 6
Samorząd terytorialny (Jerzy Bartkowski) 147
6.1. Reformy samorządowe 1990-2002. 147
6.2. Model samorządu lokalnego w Polsce 150
6.3. Rola gmin, powiatów i województw w zaspokajaniu potrzeb mieszkańców 153
6.4. Społeczności lokalne. Relacje władze lokalne-mieszkańcy 159
6.5. Potrzeby i kondycja społeczności lokalnych 161
6.6. Lokalne systemy polityczne. Struktura władzy i wpływu 162
6.7. Lokalne elity władzy-skład i rekrutacja 170
6.8. Zakończenie 175
Rozdział 7
Narodziny i przemiany systemu wielopartyjnego (Jerzy J. Wiatr) 177
7.1. Początki systemu wielopartyjnego w Polsce 179
7.2. Fragmentaryzacja systemu partyjnego 181
7.3. Nietrwała konsolidacja 185
7.4. Organizacyjne cechy partii politycznych 187
7.5. System partyjny a podziały polityczne 189
7.5.1. Podziały społeczno-ekonomiczne 191
7.5.2. Podziały na tle stosunków państwo-Kościół 195
7.5.3. Podziały wynikające ze stosunku do przeszłości 198
7.5.4. Możliwość innego podziału - konsekwencje wejścia do Unii Europejskiej 205
Rozdział 8
Wybory i wyborcy (Jacek Raciborski) 207
8.1. Funkcje wyborów w systemach demokratycznych 207
8.2. Absencja wyborcza 209
8.3. Partie i ich programy wyborcze 213
8.4. Wybory parlamentarne lat 1991-2001: wyniki 221
8.5. Wybory prezydenckie 223
8.6. Determinanty preferencji wyborczych 225
8.6.1. Struktura społeczna a preferencje 226
8.6.2. Czynnik regionalny 229
8.6.3. Postawy 230
8.7. Czynniki instytucjonalne i sytuacyjne (kontekstowe) w wyjaśnianiu zachowań wyborczych 238
Rozdział 9
Organizacje pozarządowe i społeczeństwo obywatelskie (Barbara Frątczak-Rudnicka) 241
9.1. Organizacje pozarządowe jako element społeczeństwa obywatelskiego 241
9.2. Rozwój sektora organizacji pozarządowych 246
9.3. Kondycja sektora organizacji pozarządowych 251
9.4. Aktywność obywatelska 259
9.5. Ocena sektora organizacji samorządowych: sukcesy i porażki 266
9.5.1. Dostrzegane sukcesy 266
9.5.2. Wskazywane porażki i zagrożenia 266
Rozdział 10
Demokracja w świadomości zbiorowej (Barbara Frątczak-Rudnicka) 269
10.1. Demokracja - ustrój społeczny, wartość, postawa, kompetencje 269
10.2. Postawy społeczeństwa polskiego wobec demokracji 271
10.2.1. Rozumienie terminu „demokracja" 271
10.2.2. Zmiany postaw i wartości prodemokratycznych w ciągu dziesięciolecia 273
10.2.3. Ocena funkcjonowania polskiej demokracji w ciągu dziesięciolecia 279
10.2.4. Grupy społeczne najbardziej i najmniej prodemokratyczne 283
10.2.5. Postawy społeczeństwa polskiego wobec demokracji w aspekcie porównań międzynarodowych 284
Rozdział 11
Symbole narodowe i problemy narodowościowe w polityce polskiej (Jarosław Kilias) 289
11.1. Symbole narodowe we współczesnej polityce polskiej: geneza 289
11.2. Naród polski między kulturą a polityką 293
11.3. Swoi i obcy 303
11.4. Mniejszości narodowe, zagraniczni Polacy 310
11.5. Polska w Unii Europejskiej. Od eurosceptycyzmu do 313
Bibliografia 317
Indeks nazwisk 337
Contents 343
Wstęp 9
Rozdział 1
Polska droga do demokracji (Jerzy J Wiatr) 13
1.1. Dziedzictwo historii 15
1.2. Mechanizm ustanowienia systemu komunistycznego 19
1.3. Charakter systemu komunistycznego 23
1.4. Budowanie systemu totalitarnego w Polsce i jego załamanie 25
1.5. Autorytarny reżim partyjno-biurokratyczny 32
1.6. Kryzys systemu i okres dwuwładzy 37
1.7. Reżim wojskowo-biurokratyczny 40
1.8. Mechanizm negocjowanych zmian ustrojowych 44
1.9. Koniec i początek 54
Rozdział 2
Społeczno-ekonomiczny kontekst przemian (Jerzy Bartkowski) 57
2.1. Sytuacja społeczno-gospodarcza u progu transformacji 57
2.2. Bilans transformacji społeczno-gospodarczej i jego społeczna percepcja 60
2.3. Społeczne zróżnicowanie pozytywów i negatywów transformacji 67
2.4. Polska na tle innych krajów postkomunistycznych 70
2.5. Zakończenie 73
Rozdział 3
System rządów w Polsce: między semiprezydencjalizmem a systemem parlamentarno-gabinetowym (Jacek Raciborski) 75
3.1. Dwa historyczne modele 76
3.2. Polska 1989-podstawowe wybory instytucjonalne 79
3.3. Elementy semiprezydencjalizmu w latach 1991-1993 82
3.4. Rządy koalicji SLD-PSL: kryzys i rozkwit instytucji prezydenta 87
3.5. Lata 1997-2001: w kierunku systemu parlamentarno-gabinetowego 89
3.6. Po 2001 roku: rozchwiany system parlamentarno-gabinetowy 92
3.7. Podsumowanie 96
Rozdział 4
Pięć parlamentów III Rzeczypospolitej (Jerzy J. Wiatr) 99
4.1. „Kontraktowy" parlament 1989-1991. 102
4.2. Krótki parlament 1991-1993. 106
4.3. Centrolewicowy parlament 1993-1997. 110
4.4. Centroprawicowy parlament 1997-2001. 114
4.5. Parlament zdominowany przez lewicę: od 2001 roku 116
4.6. Podstawowe problemy funkcjonowania parlamentów III Rzeczypospolitej 118
Rozdział 5
Rząd i administracja rządowa (Jacek Raciborski) 123
5.1. Konstytucyjna rola Rady Ministrów i jej prezesa 123
5.1.1. Rola premiera 125
5.2. Stabilność gabinetów 127
5.3. Struktury - modele i personel 129
5.3.1. Punkt wyjścia: okres rządu Tadeusza Mazowieckiego 130
5.3.2. Zmiany w latach 1991-2001: między etatyzmem a modelem rynkowym 133
5.3.3. Nowe elementy z okresu rządu Leszka Millera 140
5.4. Obywatel wobec administracji 142
5.5. Opinia publiczna o rządach 144
Rozdział 6
Samorząd terytorialny (Jerzy Bartkowski) 147
6.1. Reformy samorządowe 1990-2002. 147
6.2. Model samorządu lokalnego w Polsce 150
6.3. Rola gmin, powiatów i województw w zaspokajaniu potrzeb mieszkańców 153
6.4. Społeczności lokalne. Relacje władze lokalne-mieszkańcy 159
6.5. Potrzeby i kondycja społeczności lokalnych 161
6.6. Lokalne systemy polityczne. Struktura władzy i wpływu 162
6.7. Lokalne elity władzy-skład i rekrutacja 170
6.8. Zakończenie 175
Rozdział 7
Narodziny i przemiany systemu wielopartyjnego (Jerzy J. Wiatr) 177
7.1. Początki systemu wielopartyjnego w Polsce 179
7.2. Fragmentaryzacja systemu partyjnego 181
7.3. Nietrwała konsolidacja 185
7.4. Organizacyjne cechy partii politycznych 187
7.5. System partyjny a podziały polityczne 189
7.5.1. Podziały społeczno-ekonomiczne 191
7.5.2. Podziały na tle stosunków państwo-Kościół 195
7.5.3. Podziały wynikające ze stosunku do przeszłości 198
7.5.4. Możliwość innego podziału - konsekwencje wejścia do Unii Europejskiej 205
Rozdział 8
Wybory i wyborcy (Jacek Raciborski) 207
8.1. Funkcje wyborów w systemach demokratycznych 207
8.2. Absencja wyborcza 209
8.3. Partie i ich programy wyborcze 213
8.4. Wybory parlamentarne lat 1991-2001: wyniki 221
8.5. Wybory prezydenckie 223
8.6. Determinanty preferencji wyborczych 225
8.6.1. Struktura społeczna a preferencje 226
8.6.2. Czynnik regionalny 229
8.6.3. Postawy 230
8.7. Czynniki instytucjonalne i sytuacyjne (kontekstowe) w wyjaśnianiu zachowań wyborczych 238
Rozdział 9
Organizacje pozarządowe i społeczeństwo obywatelskie (Barbara Frątczak-Rudnicka) 241
9.1. Organizacje pozarządowe jako element społeczeństwa obywatelskiego 241
9.2. Rozwój sektora organizacji pozarządowych 246
9.3. Kondycja sektora organizacji pozarządowych 251
9.4. Aktywność obywatelska 259
9.5. Ocena sektora organizacji samorządowych: sukcesy i porażki 266
9.5.1. Dostrzegane sukcesy 266
9.5.2. Wskazywane porażki i zagrożenia 266
Rozdział 10
Demokracja w świadomości zbiorowej (Barbara Frątczak-Rudnicka) 269
10.1. Demokracja - ustrój społeczny, wartość, postawa, kompetencje 269
10.2. Postawy społeczeństwa polskiego wobec demokracji 271
10.2.1. Rozumienie terminu „demokracja" 271
10.2.2. Zmiany postaw i wartości prodemokratycznych w ciągu dziesięciolecia 273
10.2.3. Ocena funkcjonowania polskiej demokracji w ciągu dziesięciolecia 279
10.2.4. Grupy społeczne najbardziej i najmniej prodemokratyczne 283
10.2.5. Postawy społeczeństwa polskiego wobec demokracji w aspekcie porównań międzynarodowych 284
Rozdział 11
Symbole narodowe i problemy narodowościowe w polityce polskiej (Jarosław Kilias) 289
11.1. Symbole narodowe we współczesnej polityce polskiej: geneza 289
11.2. Naród polski między kulturą a polityką 293
11.3. Swoi i obcy 303
11.4. Mniejszości narodowe, zagraniczni Polacy 310
11.5. Polska w Unii Europejskiej. Od eurosceptycyzmu do 313
Bibliografia 317
Indeks nazwisk 337
Contents 343