Dane szczegółowe książki
Astronomia ogólna / Rybka, Eugeniusz (1898-1988)
Autorzy
Tytuł
Astronomia ogólna
Wydawnictwo
Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1983
Numer wydania
7 poprawione i uzupełnione
ISBN
83-01-02706-1
Hasła przedmiotowe
Spis treści
pokaż spis treści
Ro z d z i a 11. Wstęp 15
§ 1. Istota astronomii 15
§ 2. Rozwój zagadnień astronomicznych 15
§ 3. Podział astronomii 17
§ 4. Miejsce astronomii wśród innych nauk 19
Ro z d z i a ł II. Elementarne zjawiska na sferze niebieskiej 21
§ 5. Sfera niebieska 21
§ 6. Podstawowe wzory trygonometrii sferycznej 21
§ 7. Trójkąt sferyczny prostokątny 24
§ 8 Ruch dzienny sfery niebieskiej 25
§ 9. Układ współrzędnych horyzontalnych 27
§ 10. Kąt godzinny i deklinacja 28
§ 11. Wysokości ciał niebieskich w południku 30
§ 12. Trójkąt paralaktyczny 31
§ 13. Roczny ruch Słońca 33
§ 14 Drugi układ współrzędnych równikowych: rektascensja i deklinacja 34
§ 15. Układ współrzędnych ekliptycznych 35
§ 16. Pory roku 36
§ 17. Ruch dzienny Słońca w różnych szerokościach geograficznych 37
Ro z d z i a ł III. Czas 39
§ 18. Astronomiczna rachuba czasu 39
§ 19. Czas gwiazdowy 39
§ 20. Czas słoneczny 40
§ 21. Długość geograficzna 44
§ 22. Czas strefowy 44
§ 23. Rok gwiazdowy i zwrotnikowy 46
§ 24. Miesiąc synodyczny 47
§ 25. Kalendarz 47
§ 26. Rachuba ciągła dni 48
§ 27. Przeliczanie czasu słonecznego na gwiazdowy i odwrotnie 49
§ 28. Zegary wahadłowe i chronometry 50
§ 29. Zegary kwarcowe i molekularne 53
7
R o z d z i a ł IV. Obserwacje astrometryczne 55
§ 30. Historia astronomicznych pomiarów kątowych 55
§ 31. Rozwój astronomii praktycznej 57
§ 32. Luneta jako celownica 58
§ 33. Zagadnienia stronomii południkowej 59
§ 34. Instrumenty południkowe 59
§ 35. Absolutne i różnicowe wyznaczanie współrzędnych gwiazd 64
§ 36. Astrometria fotograficzna 67
§ 37. Astrometria geodezyjna 67
§ 38. Wyznaczanie szerokości geograficznej na lądzie 69
§ 39. Wyznaczanie czasu i długości geograficznej 71
§ 40. Wyznaczanie azymutu przedmiotu ziemskiego 74
§ 41. Astronomia żeglarska i lotnicza 74
RozdziałV. Ziemia jako ciało astronomiczne 79
§ 42. Pomiary kulistości Ziemi w starożytności 79
§ 43. Ruch obrotowy Ziemi dokoła osi 81
§ 44. Triangulacja 83
§ 45. Elipsoida ziemska \\".■\\'.\\'.:. 85
§ 46. Rozkład przyśpieszenia siły ciężkości na Ziemi 86
§ 47. Masa Ziemi 89
§ 48. Ruchy biegunów Ziemi 90
§ 49. Niejednostajność ruchu obrotowego Ziemi 91
§ 50. Wnętrze Ziemi 92
§ 51. Atmosfera Ziemi 92
§ 52. Refrakcja atmosferyczna oraz zjawiska zmrokowe 94
§ 53. Ruch Ziemi dokoła Słońca 96
§ 54. Aberracja światła 98
§ 55. Orbita Ziemi 100
§ 56. Wiek Ziemi 101
R o z d z i a ł VI. Najbliższe otoczenie Ziemi ] 03
§ 57. Określenie najbliższej przestrzeni kosmicznej . 108
§ 58. Loty statków kosmicznych 105
§ 59. Promieniowanie pierścieniowe Ziemi 104
§ 60. Gaz i pył międzyplanetarny 108
§ C>\\\\ Promieniowanie kosmiczne \\'■■... 103
§ 62\\\\ Eksperymenty w kosmosie . 109
R o z d z i a ł VII. Księżyc 112
§ 63. Paralaksa geocentryczna 112
§ 64. Odległość i rozmiary Księżyca 114
§ 65. Ruch Księżyca na sferze niebieskiej 114
§ 66. Orbita Księżyca 115
§ 67. Fazy Księżyca 116
§ 68. Ruch obrotowy Księżyca 117
§ 69. Masa Księżyca 119
§ 70. Powierzchnia Księżyca 120
§ 71. Atmosfera Księżyca 128
R o z d z i a ł VIII. Zaćmienia 130
§ 72. Dwa rodzaje zaćmień , 130
§ 73. Zaćmienia Księżyca 131
§ 74. Zaćmienia Słońca , 133
8
§ 75. Warunki występowania zaćmień •. 137
§ 76. Okresowość zaćmień 139
§ 77. Zakrycia gwiazd przez Księżyc 141
Rozdział IX. Ruchy planet 142
§ 78. Planety górne i dolne 142
§ ~9. Widomy ruch planet na niebie 143
§ 80. Teoria geocentryczna budowy świata 145
§ 81. Kopernikowska teoria heliocentryczna 147
§ 82. Tycho Brahe i jego obserwacje 150
§83. Walka o system heliocentryczny 150
§ 84. Prawa Keplera 151
§ 85. Elementy orbit planet 153
§ 86. Budowa układu planetarnego 154
§ 87. Regularność w ruchu planet 155
R o z d z i a ł X. Mechanika nieba 157
§ 88. Powstanie dynamiki układu planetarnego 157
§ 89. Ogólne zasady ruchu 157
§ 90. Siły centralne 158
§ 91. Prawo ciążenia powszechnego 159
§ 92. Zagadnienie dwóch ciał. Prawo pól 163
§ 93. Uogólnienie I prawa Keplera 165
§ 94. Uogólnione III prawo Keplera 169
§ 95. Wyznaczenie mas planet i Słońca 170
§ 96. Wyznaczanie orbit \\' 171
§ 97. Perturbacje w ruchu planet 173
§ 98. Stałość układu planetarnego . 176
§ 99. Odkrycie Neptuna i Plutona 177
§ 100. Teoria ruchu Księżyca ziemskiego 178
§ 101. Ruch sztucznych satelitów Ziemi 181
§ 102. Przypływy i odpływy mórz 183
§ 103. Precesja i nutacja 186
§ 104. Efekty teorii względności w mechanice nieba 188
Rozdział XI. Podstawowe instrumenty astrofizyczne 190
§ 105. Istota pomiarów astrofizycznych 190
§ 106. Oko i jego właściwości 191
§ 107. Historia powstania lunety soczewkowej 191
§ 108. Refraktory 193
§ 109. Reflektory 195
§ 110. Teleskopy soczewkowo-zwierciadlane 197
§ 111. Radioteleskopy 201
§ 112. Mechaniczna konstrukcja teleskopów 208
§ 113. Zastosowanie fotografii 209
§ 114. Podstawowa aparatura spektralna 210
§ 115. Stosowanie nowoczesnej aparatury elektronicznej 211
§ 116. Aparatura astronomiczna na sztucznych satelitach Ziemi 212
§ 117. Obserwatoria astronomiczne 214
Rozdział XII. Słońce 216
§ 118. Odległość Słońca 216
§ 119. Rozmiary i masa Słońca 218
§ 120. Sposoby obserwacji powierzchni Słońca 219
§ 121. Zjawiska w fotosferze Słońca 223
§ 122. Ruch obrotowy Słońca 226
§ 123. Okresowość plam słonecznych 227
§ 124. Chromosfera i korona 229
§ 125. Promieniowanie Słońca 233
§ 126. Temperatura Słońca 234
§ 127. Widmo fotosfery 235
§ 128. Widmo plam i magnetyzm słoneczny 237
§ 129. Widmo chromosfery 240
§ 130. Obserwacje protuberancji 245
§ 131. Rozbłyski chromosferyczne 246
§ 132. Budowa korony słonecznej 247
§ 133. Promieniowanie radiowe Słońca 249
§ 134. Korpuskularne promieniowanie słoneczne 251
§ 135. Wpływ aktywności Słońca na zjawiska w atmosferze ziemskiej 252
§ 136. Wnętrze Słońca 254
§ 137. Źródła energii Słońca 256
Rozdział XIII. Fizyka planet i ich księżyców 259
§ 138. Wiadomości ogólne o planetach 259
§ 139. Metody fotometryczne i spektralne fizyki planet . 261
§ 140. Własności fizyczne układu Ziemia-Księżyc 262
§ 141. Merkury 263
§ 142. Wenus 265
§ 143. Mars i jego księżyce 269
§ 144. Planetoidy 277
§145. Jowisz . 280
§ 146. Księżyce Jowisza 284
§ 147. Saturn 290
§ 148. Pierścienie Saturna 292
§ 149. Księżyce Saturna 293
§ 150. Uran 294
§ 151. Neptun i Pluton , . . ., , 296
§ 152. Zagadnienie życia na planetach 297
§ 153. Możliwość podróży międzyplanetarnych 298
Rozdział XIV. Materia międzyplanetarna , 300
§ J 54. Charakterystyka materii międzyplanetarnej 300
§ 155. Zjawiska komet 300
§ i 56. Orbity komet 301
§ 157. Najjaśniejsze komety 302
§ 158. Wygląd komet 303
§ 159. Masy i gęstości komet 304
§ 160. Budowa fizyczna komet 304
§ 161. Warkocze komet 307
§ 162. Pochodzenie komet 309
§ 163. Rozpad komet 310
§ i 64. Zjawisko meteorów 311
g 165. Roje meteorów 313
§ 166. Radiometeory 314
5 167. Meteoryty 315
§ 168. Kratery meteorytowe na Ziemi 318
§ 169. Światło zodiakalne 319
10
§ 170. Gaz międzyplanetarny. Pola magnetyczne 320
§ 171. Uwagi końcowe o układzie planetarnym 320
Rozdział XV. Pozycje, ruchy i odległości gwiazd 322
§ 172. Ogólna charakterystyka gwiazd 322
§ 173. Gwiazdozbiory 323
§ 174. Oznaczanie gwiazd 324
§ 175. Droga Mleczna i współrzędne galaktyczne 324
§176. Katalogi pozycyjne gwiazd 326
§ 177. Atlasy nieba 328
§ 178. Ruchy własne gwiazd 328
§179. Prędkości radialne gwiazd 330
§ 180. Paralaksy trygonometryczne gwiazd 333
§ 181. Pomiary pierwszych paralaks gwiazdowych 335
§ 182. Wyniki wyznaczeń paralaks trygonometrycznych gwiazd 337
§ 183. Skala odległości gwiazdowych 338
§ 184. Ruch Słońca w przestrzeni 340
Rozdział XVI. Widma gwiazd 342
§ 185. Ogólna charakterystyka widm gwiazdowych 342
§ 186. Sposoby obserwacji widm gwiazdowych 343
§ 187. Zasady klasyfikacji widmowej gwiazd i . . 344
§ 188. Klasyfikacja harvardzka widm gwiazdowych 344
§ 189. Temperatura gwiazd 348
§ 190. Interpretacja ciągu spektralnego 348
§191. Średnice gwiazd 350
§ 192. Wykres Hertzsprunga-Russella 352
§ 193. Klasyfikacja Morgana-Keenana 355
§ 194. Trójwymiarowa klasyfikacja Chalonge\\'a 355
§ 195. Paralaksy spektralne gwiazd 357
§ 196. Ruch obrotowy gwiazd 358
Rozdział XVII. Fotometria gwiazd 360
§ 197. Określenie wielkości gwiazdowej 360
§ 198. Oceny wizualne blasku gwiazd 361
§ 199. Fotometria wizualna gwiazd 362
§ 200. Zasady fotometrii fotograficznej 363
§ 201. Wskaźniki barwy gwiazd 365
§ 202. Północny ciąg biegunowy 366
§ 203. Fotometria fotoelektryczna 366
§ 204. Ekstynkcja atmosferyczna ; 368
§ 205. Wielkości bolometryczne gwiazd 370
§ 206. Wielkości absolutne gwiazd 370
§ 207. Spektrofotometria gwiazdowa 372
Rozdział XVIII. Gwiazdy podwójne 374
§ 208. Gwiazdy wizualnie podwójne 374
§ 209. Orbity gwiazd podwójnych 376
§ 210. Wyznaczanie mas gwiazd 377
§ 211. Gwiazdy spektralnie podwójne 378
§ 212. Orbity gwiazd spektralnie podwójnych . 380
§ 213. Gwiazdy zaćmieniowe 381
§ 214. Orbity gwiazd zaćmieniowych 383
§ 215. Rodzaje gwiazd zaćmieniowych 384
11
§ 215a. Ciasne gwiazdowe układy podwójne i dyski akrecyjne 387
§ 216. Gwiazdy wielokrotne . L 387
§ 217. Niewidzialni towarzysze gwiazd 388
Rozdział XIX. Budowa gwiazd 390
§ 218. Istota gwiazd 390
§ 219. Masy i wielkości absolutne gwiazd 391
§ 220. Promieniowanie gwiazd 392
§ 221. Różne rodzaje temperatury gwiazd 393
§ 222. Ogólne uwagi o podstawowych parametrach budowy gwiazd . 395
§ 223. Budowa atmosfer gwiazdowych 396
§ 224. Analiza linii absorpcyjnych w widmach gwiazd 397
§ 225. Skład chemiczny atmosfer gwiazdowych 397
§ 226. Gwiazda jako kula gazowa 399
§ 227. Warunki fizyczne we wnętrzu gwiazd 401
§ 228. Źródła energii gwiazd 403
§ 229. Modele gwiazd 405
§ 230. Nowsze poglądy na budowę wnętrza gwiazd 407
§ 231. Gwiazdy ciągu głównego 408
§ 232. Olbrzymy i nadolbrzymy 409
§ 233. Białe karły 409
§ 234. Gwiazdy Wolfa-Rayeta 412
§ 235. Gwiazdy z rozciągłymi powłokami 414
R o z d z i a ł XX. Gwiazdy zmienne i niestacjonarne 416
§ 236. Charakter niestacjonarności gwiazd 416
§ 237. Zmienność blasku gwiazd ? 417
§ 238. Metody badań gwiazd zmiennych ... ,s......... 417
§ 239. Gwiazdy pulsujące .■■■\\'•/\\' 420
§ 240. Cefeidy i gwiazdy typu RR Lyrae .... 421
§ 241. Zależność okres-światłość 422
§ 242. Teoria budowy cefeid 423
§ 243. Gwiazdy zmienne długookresowe 426
§ 244. Gwiazdy zmienne półregularne i nieregularne 428
§ 245. Gwiazdy rozbłyskowe 429
§246. Gwiazdy typu R W Aurigae i T Tauri . 429
§ 247. Gwiazdy spektralnie zmienne 430
§ 248. Gwiazdy wybuchowe 431
§ 249. Gwiazdy nowe 431
§ 250. Gwiazdy supernowe 434
§251.Pulsary 437
§ 252. Gwiazdy nowe powtórne i karłowate 440
§ 253. Gwiazdy podobne do nowych 440
§ 254. Źródła promieniowania rentgenowskiego 441
Rozdział XXI. Materiamiędzygwiazdowa 444
§ 255. Rozproszona materia międzygwiazdowa . . 444
§ 256. Jasne mgławice galaktyczne 444
§ 257. Mgławice planetarne -. ■ 449
§ 258. Gaz międzygwiazdowy r.. . . 450
§ 259. Obszary wodoru 452
§ 260. Pył międzygwiazdowy 453
§261. Miedzygwiazdowe pola magnetyczne 457
\\\\
Rozdział XXII. Gromady gwiazd 459
§ 262. Rodzaje gromad gwiazdowych 459
§ 263. Gromady otwarte gwiazd 459
§ 264. Gromady galaktyczne ruchome 461
§ 265. Asocjacje gwiazdowe 462
§ 266. Gromady kuliste gwiazd 463
§ 267. Wykresy Hertzsprunga-Russella dla gromad gwiazdowych 464
Rozdział XXIII. Budowa układu Drogi Mlecznej 466
§ 268. Rozmieszczenie przestrzenne gwiazd 466
§ 269. Populacje i podsystemy gwiazdowe 469
§ 270. Systematyczne ruchy gwiazd 470
§271. Ruch obrotowy Galaktyki 471
§ 272. Spiralna budowa Galaktyki , . 473
§ 273. Halo galaktyczne ... 475
§ 274. Dynamika galaktyki . ... 475
§ 274a. Olbrzymia sfera promieniowania rentgenowskiego w Drodze Mlecznej 476
Rozdział XXIV. Astronomia pozagalaktyczna 477
§ 275. Układy gwiazdowe pozagalaktyczne 477
§ 276. Klasyfikacja galaktyk .478
§ 277. Odległości i rozmiary galaktyk 485
§ 278. Obłoki Magellana 487
§ 279. Wielka Mgławica Andromedy 489
§ 280. Lokalna Grupa galaktyk 490
§281. Rozmieszczenie galaktyk na niebie 491
§ 282. Gromady galaktyk 492
§ 283. Widma galaktyk 492
§ 284. Prędkości radialne galaktyk 493
§ 285. Jądra galaktyk 494
§ 286. Galaktyki wielokrotne 495
§ 287. Radioźródła pozagalaktyczne 498
§288. Kwazary 500
§ 289. Materia międzygalaktyczna 503
§ 290. Metagalaktyka 503
Rozdział XXV. Budowa wszechświata 505
§291. Istota kosmologii 505
§ 292. Rozwój pojęć kosmologicznych przed Kopernikiem 505
§ 293. Istota kosmologii Kopernika 506
§ 294. Kosmologia przedrelatywistyczna 507
§ 295. Baza obserwacyjna współczesnej kosmologii 508
§ 296. Kosmologia relatywistyczna 509
§ 297. Modele jednorodnego izotropowego wszechświata 511
§ 298. Wszechświat niejednorodny anizotropowy 512
§299. Inne teorie kosmologiczne 512
§ 300. Promieniowanie reliktowe a teoria „gorącego wszechświata\\" 514
§ 300a. Współczesne poglądy kosmologiczne 514
§ 301. Skończoność czy nieskończoność wszechświata 516
R o z d z i a ł XXVI. Zagadnienia kosmogonii 518
§ 302. Powstanie naukowej kosmogonii 518
§ 303. Hipoteza mgławicowa Laplace\\'a 519
§ 304. Hipotezy przypływowe 520
13
§ 305. Zagadnienia kosmogonii współczesnej , 521
§ 306. Powstawanie gwiazd .521
§ 307. Ewolucja gwiazd 524
§ 308. Synteza pierwiastków chemicznych 527
§ 309. Pokolenia gwiazd .529
§ 310. Nowsze poglądy na kosmogonię układu planetarnego 530
§ 311. Rozwój galaktyk 533
§ 312. Cywilizacje pozaziemskie 535
D o d a t e k I. Zarys historii astronomii 538
A. Astronomia Bliskiego Wschodu 538
B. Koncepcje filozofów i astronomów greckich 539
C. Arabowie i średniowiecze 540
D. Renesans astronomii XV wieku 540
E. Powstanie nowoczesnej astronomii XVII wieku 541
F. Astronomia wieku XVIII 542
G. Rozwój astronomii obserwacyjnej XIX wieku . 543
H. Zagadnienia teoretyczne XIX wieku 544
I. Powstanie astrofizyki 545
J. Ogólne linie rozwojowe astronomii XX wieku 546
K. Astronomia w Polsce 547
D o d a t e k II. Stale astronomiczne 550
D o d a t e k III. Gwiazdozbiory 551
Odpowiedzi do ćwiczeń 553
Skorowidz nazwisk . .\\' 556
Skorowidz rzeczowy 561
§ 1. Istota astronomii 15
§ 2. Rozwój zagadnień astronomicznych 15
§ 3. Podział astronomii 17
§ 4. Miejsce astronomii wśród innych nauk 19
Ro z d z i a ł II. Elementarne zjawiska na sferze niebieskiej 21
§ 5. Sfera niebieska 21
§ 6. Podstawowe wzory trygonometrii sferycznej 21
§ 7. Trójkąt sferyczny prostokątny 24
§ 8 Ruch dzienny sfery niebieskiej 25
§ 9. Układ współrzędnych horyzontalnych 27
§ 10. Kąt godzinny i deklinacja 28
§ 11. Wysokości ciał niebieskich w południku 30
§ 12. Trójkąt paralaktyczny 31
§ 13. Roczny ruch Słońca 33
§ 14 Drugi układ współrzędnych równikowych: rektascensja i deklinacja 34
§ 15. Układ współrzędnych ekliptycznych 35
§ 16. Pory roku 36
§ 17. Ruch dzienny Słońca w różnych szerokościach geograficznych 37
Ro z d z i a ł III. Czas 39
§ 18. Astronomiczna rachuba czasu 39
§ 19. Czas gwiazdowy 39
§ 20. Czas słoneczny 40
§ 21. Długość geograficzna 44
§ 22. Czas strefowy 44
§ 23. Rok gwiazdowy i zwrotnikowy 46
§ 24. Miesiąc synodyczny 47
§ 25. Kalendarz 47
§ 26. Rachuba ciągła dni 48
§ 27. Przeliczanie czasu słonecznego na gwiazdowy i odwrotnie 49
§ 28. Zegary wahadłowe i chronometry 50
§ 29. Zegary kwarcowe i molekularne 53
7
R o z d z i a ł IV. Obserwacje astrometryczne 55
§ 30. Historia astronomicznych pomiarów kątowych 55
§ 31. Rozwój astronomii praktycznej 57
§ 32. Luneta jako celownica 58
§ 33. Zagadnienia stronomii południkowej 59
§ 34. Instrumenty południkowe 59
§ 35. Absolutne i różnicowe wyznaczanie współrzędnych gwiazd 64
§ 36. Astrometria fotograficzna 67
§ 37. Astrometria geodezyjna 67
§ 38. Wyznaczanie szerokości geograficznej na lądzie 69
§ 39. Wyznaczanie czasu i długości geograficznej 71
§ 40. Wyznaczanie azymutu przedmiotu ziemskiego 74
§ 41. Astronomia żeglarska i lotnicza 74
RozdziałV. Ziemia jako ciało astronomiczne 79
§ 42. Pomiary kulistości Ziemi w starożytności 79
§ 43. Ruch obrotowy Ziemi dokoła osi 81
§ 44. Triangulacja 83
§ 45. Elipsoida ziemska \\".■\\'.\\'.:. 85
§ 46. Rozkład przyśpieszenia siły ciężkości na Ziemi 86
§ 47. Masa Ziemi 89
§ 48. Ruchy biegunów Ziemi 90
§ 49. Niejednostajność ruchu obrotowego Ziemi 91
§ 50. Wnętrze Ziemi 92
§ 51. Atmosfera Ziemi 92
§ 52. Refrakcja atmosferyczna oraz zjawiska zmrokowe 94
§ 53. Ruch Ziemi dokoła Słońca 96
§ 54. Aberracja światła 98
§ 55. Orbita Ziemi 100
§ 56. Wiek Ziemi 101
R o z d z i a ł VI. Najbliższe otoczenie Ziemi ] 03
§ 57. Określenie najbliższej przestrzeni kosmicznej . 108
§ 58. Loty statków kosmicznych 105
§ 59. Promieniowanie pierścieniowe Ziemi 104
§ 60. Gaz i pył międzyplanetarny 108
§ C>\\\\ Promieniowanie kosmiczne \\'■■... 103
§ 62\\\\ Eksperymenty w kosmosie . 109
R o z d z i a ł VII. Księżyc 112
§ 63. Paralaksa geocentryczna 112
§ 64. Odległość i rozmiary Księżyca 114
§ 65. Ruch Księżyca na sferze niebieskiej 114
§ 66. Orbita Księżyca 115
§ 67. Fazy Księżyca 116
§ 68. Ruch obrotowy Księżyca 117
§ 69. Masa Księżyca 119
§ 70. Powierzchnia Księżyca 120
§ 71. Atmosfera Księżyca 128
R o z d z i a ł VIII. Zaćmienia 130
§ 72. Dwa rodzaje zaćmień , 130
§ 73. Zaćmienia Księżyca 131
§ 74. Zaćmienia Słońca , 133
8
§ 75. Warunki występowania zaćmień •. 137
§ 76. Okresowość zaćmień 139
§ 77. Zakrycia gwiazd przez Księżyc 141
Rozdział IX. Ruchy planet 142
§ 78. Planety górne i dolne 142
§ ~9. Widomy ruch planet na niebie 143
§ 80. Teoria geocentryczna budowy świata 145
§ 81. Kopernikowska teoria heliocentryczna 147
§ 82. Tycho Brahe i jego obserwacje 150
§83. Walka o system heliocentryczny 150
§ 84. Prawa Keplera 151
§ 85. Elementy orbit planet 153
§ 86. Budowa układu planetarnego 154
§ 87. Regularność w ruchu planet 155
R o z d z i a ł X. Mechanika nieba 157
§ 88. Powstanie dynamiki układu planetarnego 157
§ 89. Ogólne zasady ruchu 157
§ 90. Siły centralne 158
§ 91. Prawo ciążenia powszechnego 159
§ 92. Zagadnienie dwóch ciał. Prawo pól 163
§ 93. Uogólnienie I prawa Keplera 165
§ 94. Uogólnione III prawo Keplera 169
§ 95. Wyznaczenie mas planet i Słońca 170
§ 96. Wyznaczanie orbit \\' 171
§ 97. Perturbacje w ruchu planet 173
§ 98. Stałość układu planetarnego . 176
§ 99. Odkrycie Neptuna i Plutona 177
§ 100. Teoria ruchu Księżyca ziemskiego 178
§ 101. Ruch sztucznych satelitów Ziemi 181
§ 102. Przypływy i odpływy mórz 183
§ 103. Precesja i nutacja 186
§ 104. Efekty teorii względności w mechanice nieba 188
Rozdział XI. Podstawowe instrumenty astrofizyczne 190
§ 105. Istota pomiarów astrofizycznych 190
§ 106. Oko i jego właściwości 191
§ 107. Historia powstania lunety soczewkowej 191
§ 108. Refraktory 193
§ 109. Reflektory 195
§ 110. Teleskopy soczewkowo-zwierciadlane 197
§ 111. Radioteleskopy 201
§ 112. Mechaniczna konstrukcja teleskopów 208
§ 113. Zastosowanie fotografii 209
§ 114. Podstawowa aparatura spektralna 210
§ 115. Stosowanie nowoczesnej aparatury elektronicznej 211
§ 116. Aparatura astronomiczna na sztucznych satelitach Ziemi 212
§ 117. Obserwatoria astronomiczne 214
Rozdział XII. Słońce 216
§ 118. Odległość Słońca 216
§ 119. Rozmiary i masa Słońca 218
§ 120. Sposoby obserwacji powierzchni Słońca 219
§ 121. Zjawiska w fotosferze Słońca 223
§ 122. Ruch obrotowy Słońca 226
§ 123. Okresowość plam słonecznych 227
§ 124. Chromosfera i korona 229
§ 125. Promieniowanie Słońca 233
§ 126. Temperatura Słońca 234
§ 127. Widmo fotosfery 235
§ 128. Widmo plam i magnetyzm słoneczny 237
§ 129. Widmo chromosfery 240
§ 130. Obserwacje protuberancji 245
§ 131. Rozbłyski chromosferyczne 246
§ 132. Budowa korony słonecznej 247
§ 133. Promieniowanie radiowe Słońca 249
§ 134. Korpuskularne promieniowanie słoneczne 251
§ 135. Wpływ aktywności Słońca na zjawiska w atmosferze ziemskiej 252
§ 136. Wnętrze Słońca 254
§ 137. Źródła energii Słońca 256
Rozdział XIII. Fizyka planet i ich księżyców 259
§ 138. Wiadomości ogólne o planetach 259
§ 139. Metody fotometryczne i spektralne fizyki planet . 261
§ 140. Własności fizyczne układu Ziemia-Księżyc 262
§ 141. Merkury 263
§ 142. Wenus 265
§ 143. Mars i jego księżyce 269
§ 144. Planetoidy 277
§145. Jowisz . 280
§ 146. Księżyce Jowisza 284
§ 147. Saturn 290
§ 148. Pierścienie Saturna 292
§ 149. Księżyce Saturna 293
§ 150. Uran 294
§ 151. Neptun i Pluton , . . ., , 296
§ 152. Zagadnienie życia na planetach 297
§ 153. Możliwość podróży międzyplanetarnych 298
Rozdział XIV. Materia międzyplanetarna , 300
§ J 54. Charakterystyka materii międzyplanetarnej 300
§ 155. Zjawiska komet 300
§ i 56. Orbity komet 301
§ 157. Najjaśniejsze komety 302
§ 158. Wygląd komet 303
§ 159. Masy i gęstości komet 304
§ 160. Budowa fizyczna komet 304
§ 161. Warkocze komet 307
§ 162. Pochodzenie komet 309
§ 163. Rozpad komet 310
§ i 64. Zjawisko meteorów 311
g 165. Roje meteorów 313
§ 166. Radiometeory 314
5 167. Meteoryty 315
§ 168. Kratery meteorytowe na Ziemi 318
§ 169. Światło zodiakalne 319
10
§ 170. Gaz międzyplanetarny. Pola magnetyczne 320
§ 171. Uwagi końcowe o układzie planetarnym 320
Rozdział XV. Pozycje, ruchy i odległości gwiazd 322
§ 172. Ogólna charakterystyka gwiazd 322
§ 173. Gwiazdozbiory 323
§ 174. Oznaczanie gwiazd 324
§ 175. Droga Mleczna i współrzędne galaktyczne 324
§176. Katalogi pozycyjne gwiazd 326
§ 177. Atlasy nieba 328
§ 178. Ruchy własne gwiazd 328
§179. Prędkości radialne gwiazd 330
§ 180. Paralaksy trygonometryczne gwiazd 333
§ 181. Pomiary pierwszych paralaks gwiazdowych 335
§ 182. Wyniki wyznaczeń paralaks trygonometrycznych gwiazd 337
§ 183. Skala odległości gwiazdowych 338
§ 184. Ruch Słońca w przestrzeni 340
Rozdział XVI. Widma gwiazd 342
§ 185. Ogólna charakterystyka widm gwiazdowych 342
§ 186. Sposoby obserwacji widm gwiazdowych 343
§ 187. Zasady klasyfikacji widmowej gwiazd i . . 344
§ 188. Klasyfikacja harvardzka widm gwiazdowych 344
§ 189. Temperatura gwiazd 348
§ 190. Interpretacja ciągu spektralnego 348
§191. Średnice gwiazd 350
§ 192. Wykres Hertzsprunga-Russella 352
§ 193. Klasyfikacja Morgana-Keenana 355
§ 194. Trójwymiarowa klasyfikacja Chalonge\\'a 355
§ 195. Paralaksy spektralne gwiazd 357
§ 196. Ruch obrotowy gwiazd 358
Rozdział XVII. Fotometria gwiazd 360
§ 197. Określenie wielkości gwiazdowej 360
§ 198. Oceny wizualne blasku gwiazd 361
§ 199. Fotometria wizualna gwiazd 362
§ 200. Zasady fotometrii fotograficznej 363
§ 201. Wskaźniki barwy gwiazd 365
§ 202. Północny ciąg biegunowy 366
§ 203. Fotometria fotoelektryczna 366
§ 204. Ekstynkcja atmosferyczna ; 368
§ 205. Wielkości bolometryczne gwiazd 370
§ 206. Wielkości absolutne gwiazd 370
§ 207. Spektrofotometria gwiazdowa 372
Rozdział XVIII. Gwiazdy podwójne 374
§ 208. Gwiazdy wizualnie podwójne 374
§ 209. Orbity gwiazd podwójnych 376
§ 210. Wyznaczanie mas gwiazd 377
§ 211. Gwiazdy spektralnie podwójne 378
§ 212. Orbity gwiazd spektralnie podwójnych . 380
§ 213. Gwiazdy zaćmieniowe 381
§ 214. Orbity gwiazd zaćmieniowych 383
§ 215. Rodzaje gwiazd zaćmieniowych 384
11
§ 215a. Ciasne gwiazdowe układy podwójne i dyski akrecyjne 387
§ 216. Gwiazdy wielokrotne . L 387
§ 217. Niewidzialni towarzysze gwiazd 388
Rozdział XIX. Budowa gwiazd 390
§ 218. Istota gwiazd 390
§ 219. Masy i wielkości absolutne gwiazd 391
§ 220. Promieniowanie gwiazd 392
§ 221. Różne rodzaje temperatury gwiazd 393
§ 222. Ogólne uwagi o podstawowych parametrach budowy gwiazd . 395
§ 223. Budowa atmosfer gwiazdowych 396
§ 224. Analiza linii absorpcyjnych w widmach gwiazd 397
§ 225. Skład chemiczny atmosfer gwiazdowych 397
§ 226. Gwiazda jako kula gazowa 399
§ 227. Warunki fizyczne we wnętrzu gwiazd 401
§ 228. Źródła energii gwiazd 403
§ 229. Modele gwiazd 405
§ 230. Nowsze poglądy na budowę wnętrza gwiazd 407
§ 231. Gwiazdy ciągu głównego 408
§ 232. Olbrzymy i nadolbrzymy 409
§ 233. Białe karły 409
§ 234. Gwiazdy Wolfa-Rayeta 412
§ 235. Gwiazdy z rozciągłymi powłokami 414
R o z d z i a ł XX. Gwiazdy zmienne i niestacjonarne 416
§ 236. Charakter niestacjonarności gwiazd 416
§ 237. Zmienność blasku gwiazd ? 417
§ 238. Metody badań gwiazd zmiennych ... ,s......... 417
§ 239. Gwiazdy pulsujące .■■■\\'•/\\' 420
§ 240. Cefeidy i gwiazdy typu RR Lyrae .... 421
§ 241. Zależność okres-światłość 422
§ 242. Teoria budowy cefeid 423
§ 243. Gwiazdy zmienne długookresowe 426
§ 244. Gwiazdy zmienne półregularne i nieregularne 428
§ 245. Gwiazdy rozbłyskowe 429
§246. Gwiazdy typu R W Aurigae i T Tauri . 429
§ 247. Gwiazdy spektralnie zmienne 430
§ 248. Gwiazdy wybuchowe 431
§ 249. Gwiazdy nowe 431
§ 250. Gwiazdy supernowe 434
§251.Pulsary 437
§ 252. Gwiazdy nowe powtórne i karłowate 440
§ 253. Gwiazdy podobne do nowych 440
§ 254. Źródła promieniowania rentgenowskiego 441
Rozdział XXI. Materiamiędzygwiazdowa 444
§ 255. Rozproszona materia międzygwiazdowa . . 444
§ 256. Jasne mgławice galaktyczne 444
§ 257. Mgławice planetarne -. ■ 449
§ 258. Gaz międzygwiazdowy r.. . . 450
§ 259. Obszary wodoru 452
§ 260. Pył międzygwiazdowy 453
§261. Miedzygwiazdowe pola magnetyczne 457
\\\\
Rozdział XXII. Gromady gwiazd 459
§ 262. Rodzaje gromad gwiazdowych 459
§ 263. Gromady otwarte gwiazd 459
§ 264. Gromady galaktyczne ruchome 461
§ 265. Asocjacje gwiazdowe 462
§ 266. Gromady kuliste gwiazd 463
§ 267. Wykresy Hertzsprunga-Russella dla gromad gwiazdowych 464
Rozdział XXIII. Budowa układu Drogi Mlecznej 466
§ 268. Rozmieszczenie przestrzenne gwiazd 466
§ 269. Populacje i podsystemy gwiazdowe 469
§ 270. Systematyczne ruchy gwiazd 470
§271. Ruch obrotowy Galaktyki 471
§ 272. Spiralna budowa Galaktyki , . 473
§ 273. Halo galaktyczne ... 475
§ 274. Dynamika galaktyki . ... 475
§ 274a. Olbrzymia sfera promieniowania rentgenowskiego w Drodze Mlecznej 476
Rozdział XXIV. Astronomia pozagalaktyczna 477
§ 275. Układy gwiazdowe pozagalaktyczne 477
§ 276. Klasyfikacja galaktyk .478
§ 277. Odległości i rozmiary galaktyk 485
§ 278. Obłoki Magellana 487
§ 279. Wielka Mgławica Andromedy 489
§ 280. Lokalna Grupa galaktyk 490
§281. Rozmieszczenie galaktyk na niebie 491
§ 282. Gromady galaktyk 492
§ 283. Widma galaktyk 492
§ 284. Prędkości radialne galaktyk 493
§ 285. Jądra galaktyk 494
§ 286. Galaktyki wielokrotne 495
§ 287. Radioźródła pozagalaktyczne 498
§288. Kwazary 500
§ 289. Materia międzygalaktyczna 503
§ 290. Metagalaktyka 503
Rozdział XXV. Budowa wszechświata 505
§291. Istota kosmologii 505
§ 292. Rozwój pojęć kosmologicznych przed Kopernikiem 505
§ 293. Istota kosmologii Kopernika 506
§ 294. Kosmologia przedrelatywistyczna 507
§ 295. Baza obserwacyjna współczesnej kosmologii 508
§ 296. Kosmologia relatywistyczna 509
§ 297. Modele jednorodnego izotropowego wszechświata 511
§ 298. Wszechświat niejednorodny anizotropowy 512
§299. Inne teorie kosmologiczne 512
§ 300. Promieniowanie reliktowe a teoria „gorącego wszechświata\\" 514
§ 300a. Współczesne poglądy kosmologiczne 514
§ 301. Skończoność czy nieskończoność wszechświata 516
R o z d z i a ł XXVI. Zagadnienia kosmogonii 518
§ 302. Powstanie naukowej kosmogonii 518
§ 303. Hipoteza mgławicowa Laplace\\'a 519
§ 304. Hipotezy przypływowe 520
13
§ 305. Zagadnienia kosmogonii współczesnej , 521
§ 306. Powstawanie gwiazd .521
§ 307. Ewolucja gwiazd 524
§ 308. Synteza pierwiastków chemicznych 527
§ 309. Pokolenia gwiazd .529
§ 310. Nowsze poglądy na kosmogonię układu planetarnego 530
§ 311. Rozwój galaktyk 533
§ 312. Cywilizacje pozaziemskie 535
D o d a t e k I. Zarys historii astronomii 538
A. Astronomia Bliskiego Wschodu 538
B. Koncepcje filozofów i astronomów greckich 539
C. Arabowie i średniowiecze 540
D. Renesans astronomii XV wieku 540
E. Powstanie nowoczesnej astronomii XVII wieku 541
F. Astronomia wieku XVIII 542
G. Rozwój astronomii obserwacyjnej XIX wieku . 543
H. Zagadnienia teoretyczne XIX wieku 544
I. Powstanie astrofizyki 545
J. Ogólne linie rozwojowe astronomii XX wieku 546
K. Astronomia w Polsce 547
D o d a t e k II. Stale astronomiczne 550
D o d a t e k III. Gwiazdozbiory 551
Odpowiedzi do ćwiczeń 553
Skorowidz nazwisk . .\\' 556
Skorowidz rzeczowy 561